Odluka Ustavnog suda BiH AP 4703/19
PostPosted:Mon Jun 07, 2021 10:25 am
Službeni glasnik BiH, broj 34/21
Ustavni sud Bosne i Hercegovine u Velikom vijeću, u predmetu broj AP 4703/19, rješavajući apelaciju "Autocentra Merkur" d.o.o. Banja Luka, na osnovu člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 18. stav (3) tačka h), člana 57. stav (2) tačke a) i b), člana 58. i člana 59. st. (1) i (3) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine – prečišćeni tekst ("Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" broj 94/14), u sastavu: Zlatko M. Knežević, predsjednik Mato Tadić, potpredsjednik Mirsad Ćeman, potpredsjednik Valerija Galić, sutkinja Miodrag Simović, sudija Seada Palavrić, sutkinja na sjednici održanoj 5. maja 2021. godine donio je
ODLUKU O DOPUSTIVOSTI I MERITUMU
Odbija se kao neosnovana apelacija "Autocentra Merkur" d.o.o. Banja Luka podnesena protiv Presude Višeg suda u Banjoj Luci broj 57 0 Ps 125389 19 Pž od 16. septembra 2019. godine i Presude Okružnog privrednog suda u Banjoj Luci broj 57 0 Ps 125389 18 Ps od 8. februara 2019. godine u odnosu na pravo na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i u odnosu na pravo na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Odbacuje se kao nedopuštena apelacija koju je podnio "Autocentar Merkur" d.o.o. Banja Luka protiv Presude Višeg suda u Banjoj Luci broj 57 0 Ps 125389 19 Pž od 16. septembra 2019. godine i Presude Okružnog privrednog suda u Banjoj Luci broj 57 0 Ps 125389 18 Ps od 8. februara 2019. godine u odnosu na pravo iz člana II/3.i) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 11. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda zbog toga što je ratione materiae inkompatibilna sa Ustavom Bosne i Hercegovine.
Odluku objaviti u "Službenom glasniku Bosne i Hercegovine", "Službenim novinama Federacije Bosne i Hercegovine", "Službenom glasniku Republike Srpske" i "Službenom glasniku Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine".
OBRAZLOŽENJE
I. Uvod
1. "Autocentar Merkur" d.o.o. Banja Luka (u daljnjem tekstu: apelant) iz Banje Luke, kojeg zastupa Goran Bubić, advokat iz Banje Luke, podnio je 4. decembra 2019. godine apelaciju Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Ustavni sud) protiv Presude Višeg privrednog suda u Banjoj Luci (u daljnjem tekstu: Viši privredni sud) broj 57 0 Ps 125389 19 Pž od 16. septembra 2019. godine i Presude Okružnog privrednog suda u Banjoj Luci (u daljnjem tekstu: Okružni privredni sud) broj 57 0 Ps 125389 18 Ps od 8. februara 2019. godine.
II. Postupak pred Ustavnim sudom
2. Na osnovu člana 23. Pravila Ustavnog suda, od Višeg privrednog suda, Okružnog privrednog suda i Područne privredne komore (u daljnjem tekstu: tužilac) zatraženo je 26. novembra 2020. godine da dostave odgovore na apelaciju.
3. Okružni privredni sud je dostavio odgovor 3. decembra 2020. godine, tužena 7. decembra 2020. godine, a Viši privredni sud 11. decembra 2020. godine.
III. Činjenično stanje
4. Činjenice predmeta koje proizlaze iz apelantovih navoda i dokumenata predočenih Ustavnom sudu mogu se sumirati na sljedeći način.
5. Presudom Okružnog privrednog suda broj 57 0 Ps 125389 18 Ps od 8. februara 2019. godine djelimično je usvojen tužiočev tužbeni zahtjev i obavezan apelant da na ime duga po članarini isplati ukupan iznos od 18.619,70 KM sa zakonskom zateznom kamatom za periode precizirane u presudi, kao i da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka precizirane u presudi zajedno sa zakonskom zateznom kamatom od dana donošenja presude pa do konačne isplate. Presudom je odbijen kao neosnovan tužiočev tužbeni zahtjev za isplatu iznosa preko dosuđenog, kao i zahtjev za naknadu troškova postupka. U obrazloženju je navedeno da je, prije svega, apelant istakao prigovor aktivne legitimacije i prigovor zastare. U vezi s tim, Okružni privredni sud je naveo da je Zakonom o Privrednoj komori Republike Srpske (u daljnjem tekstu: Zakon) u članu 2. propisano da je Privredna komora nevladina samostalna, stručno-poslovna organizacija, nezavisna i neprofitna javnopravna asocijacija privrednih subjekata i privrednih asocijacija s teritorije Republike Srpske, dok je članom 3. propisano ko su članovi Komore, pa su, između ostalog, navedena privredna društva, banke, osiguravajuća društva, finansijske organizacije, a mogu biti i poslovna i stručna udruženja i slično; da se članstvo za pravna lica iz stava 1. stječe upisom osnivanja u sudski registar; da je članom 5. propisano da Komora ima svojstvo pravnog lica, a članom 8. je propisano da privredne komore područja imaju svojstvo pravnog lica.
6. Okružni privredni sud je naveo da, kada se pogleda odredba člana 8. stav 2. Zakona, jasno proizlazi da tužilac može biti stranka u postupku. Okružni sud je istakao da, imajući u vidu odredbe Odluke o načinu obračuna i naplate članarine koju donosi Skupština Privredne komore shodno odredbama člana 40. Zakona, te odredbe člana 121. Statuta Privredne komore, prema obrazloženju tog suda, jasno proizlazi da se članarina, shodno odredbi člana 9, naplaćuje i plaća na račun područnih privrednih komora s kojeg se kasnije ta sredstva prebacuju na račun Privredne komore, iz čega proizlazi da je tužilac kao područna privredna komora aktivno legitimiran da potražuje i naplaćuje članarine od članova, pa i apelanta, kako je to navedeno u predmetnim odlukama, zbog čega je taj sud prigovor nedostatka aktivne legitimacije kod tužioca odbio kao neosnovan. Nadalje je navedeno da, što se tiče prigovora zastare, imajući u vidu da tužilac potražuje članarinu za period od januara 2015. godine do februara 2018. godine, a da je tužba podnesena 22. februara 2018. godine, to je, prema obrazloženju tog suda, prigovor zastare djelimično osnovan za iznos članarine za januar i februar 2015. godine u ukupnom iznosu od 861,60 KM s obzirom na to da je to potraživanje zastarjelo, dok je prigovor zastare za preostalo potraživanje neosnovan zato što je tužba podnesena u roku od tri godine u smislu odredbe člana 374. Zakona o obligacionim odnosima (u daljnjem tekstu: ZOO). Okružni privredni sud je obrazložio da, što se tiče osnovanosti potraživanja koje nije zastarjelo, a odnosi se na plaćanje članarine za period od marta 2015. godine do februara 2018. godine, taj sud je utvrdio da je on osnovan, pri tome navodeći da je odredbama člana 3. stav 3. Zakona propisano da privredna društva postaju članovi komore momentom upisa osnivanja u sudski registar.
7. Okružni privredni sud je nadalje istakao da je članom 40. istog zakona propisano da se članarina koju plaćaju članovi komore plaća i obračunava na osnovu ekonomske snage određenog člana komore, te da komora donosi odluku o načinu obračuna, visini godišnje članarine, rokovima i načinu uplate, gdje je također propisano da se ona objavljuje u službenom glasniku i donosi je skupština komore. U vezi s tim je navedeno da je Skupština Komore za 2015, 2016, 2017. i 2018. godinu donijela odluke koje su objavljene u "Službenom glasniku" kojim je propisan način obračuna članarine, visina u rasponu od 0,02 do 0,05% u zavisnosti od ekonomske snage te ostvarenih prihoda, kao i obrasci koji prate navedenu odluku gdje se utvrđuje visina godišnje članarine te mjesečni iznos koji se plaća za tu godinu do 20. u mjesecu za prethodni mjesec na račun područnih privrednih komora. Okružni sud je naveo da je, prema tome, obaveza plaćanja članarine u visini kako je to navedeno u tužbenom zahtjevu utvrđena odredbama Zakona, te odlukama Skupštine Komore, te kako apelant navedenu članarinu kao član Komore nije plaćao, to je taj sud primjenom odredbi člana 40. Zakona, te odredbi predmetnih odluka i člana 262. ZOO-a utvrdio da je tužiočev tužbeni zahtjev osnovan, a u iznosu koji je utvrdio vještak u svom nalazu koji je preciziran u presudi.
8. Okružni privredni sud je obrazložio da, što se tiče apelantovih tvrdnji da se on ne osjeća članom Komore, da je način kako je to Zakonom propisano narušen princip dobrovoljnosti organiziranja privrednih društava da mogu biti ili ne biti članovi određenih udruženja, da to predstavlja miješanje države u imovinu apelanta kao privatnog pravnog lica, sud je naglasio da ih ne može prihvatiti iz sljedećih razloga. Okružni privredni sud je naveo da je Zakonom, između ostalog, propisano da je članstvo u Privrednoj komori obavezno na način propisan zakonom, da predmetno zakonsko rješenje predstavlja javnopravni model komora u duhu eurokontinentalnog prava kojem pripada i Republika Srpska, da je uvođenje obaveznog članstva u Komori preuzeto iz zemalja u okruženju Srbije i Hrvatske, ali i zemalja u Evropskoj uniji kao npr. Austrije, Njemačke, Francuske i slično. Prema tome, kako je obrazložio taj sud, propisivanje obaveznog članstva u Komori jeste obaveza propisana Zakonom, a razlozi koje navodi apelant u smislu miješanja države u imovinu privatnih pravnih subjekata nisu prihvatljivi, o čemu se izjasnio i Ustavni sud Republike Srpske prilikom ocjene ustavnosti i zakonitost odredaba čl. 3. i 40. Zakona navodeći, između ostalog, da zakonodavac, odnosno Republika Srpska, donošenjem navedenog zakona nije ograničio bilo kakva Ustavom zagarantirana prava privatnih pravnih lica, odnosno privrednih društava, da navedeni zakon ne onemogućava i ne ograničava privrednim društvima da po svojoj volji slobodno ulaze i osnivaju druga udruženja. Navedeno je i da je u toj odluci Ustavnog suda Republike Srpske istaknuto i da je zakonodavac imao u vidu značaj koji Privredna komora ima za Republiku Srpsku u kojoj je ona nadležna za vršenje javnih ovlaštenja i obavljanje poslova od općeg interesa, te pristup članova određenim uslugama koje Komora u okviru svoje djelatnosti obavlja.
9. Obrazloženo je i da je u navedenoj odluci dat i odgovor na prigovore u vezi s primjenom člana 11. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija), kao i odredbi člana 22. Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima (u daljnjem tekstu: Međunarodni pakt), te je istaknuto da nije bilo kršenja navedenih međunarodnih dokumenata i da nema kršenja bilo kakvih prava privatnih pravnih lica, niti miješanja u njihovu imovinu. Navedeno je i da apelantove tvrdnje da sebe ne smatra članom Komore taj sud ne može prihvatiti s obzirom na to da odredbe Zakona, tačnije člana 3, jasno propisuju da je član Komore ono privredno društvo čije je osnivanje upisano u sudski registar, dakle odredbe navedenog zakona o Privrednoj komori govore o tzv. obaveznom članstvu u Privrednoj komori pa je shodno tome apelant ex lege član Komore pa je taj sud donio presudu kao u dispozitivu.
10. Protiv navedene presude apelant je podnio žalbu Višem privrednom sudu koji je Presudom broj 57 0 Ps 125389 19 Pž od 16. septembra 2019. godine žalbu odbio i potvrdio prvostepenu presudu, te je odbio zahtjev i apelanta i tužioca za naknadu troškova žalbenog postupka. U obrazloženju je navedeno da apelant u žalbi navodi da nije dužan platiti određeni namet Komori kao udruženju kojem nije pristupio dobrovoljno, da nije od značaja što je Ustavni sud Republike Srpske odbio utvrditi nesaglasnost Zakona s Ustavom Republike Srpske, da apelant sebe ne smatra članom Komore jer kao privredni subjekat sam odlučuje o poslovnom udruživanju, da je Evropska konvencija sastavni dio pravnog poretka Bosne i Hercegovine i Republike Srpske i da standarde Evropske konvencije trebaju podržavati i opći akti država članica Vijeća Evrope, među kojima je i Bosna i Hercegovina, a osporava i odluku o troškovima postupka. U vezi s tim, Viši privredni sud je istakao da je pravilno prvostepeni sud utvrdio da je obaveza plaćanja članarine u visini, kako je to navedeno u tužbenom zahtjevu, utvrđena odredbama Zakona, kao i odlukama Skupštine Komore o obračunu članarine za svaku navedenu godinu, da apelant kao član Komore nije plaćao članarinu, zbog čega je, prema mišljenju i tog suda, tužiočev zahtjev osnovan. Viši privredni sud je istakao da je prvostepeni sud dao jasno i detaljno obrazloženje za svoju odluku, koje obrazloženje prihvata i taj sud, te je na pravilno i potpuno utvrđeno činjenično stanje pravilno primijenio odredbe Zakona precizirane u presudi, te odredbe ZOO-a također precizirane u presudi, pa kako nisu učinjene povrede postupka, pobijana odluka je pravilna i zakonita. Obrazloženo je da je prvostepeni sud pravilno cijenio sve apelantove prigovore, što je, prema mišljenju Višeg privrednog suda, jasno vidljivo iz razloga datih u obrazloženju pobijane presude, pa je uvjerenje tog suda o neosnovanosti žalbenih prigovora zasnovano na valjanim razlozima koje je prvostepeni sud dao u obrazloženju, u kojem su detaljno raspravljena sva pitanja činjenične i pravne naravi, te kako sve činjenice proizlaze iz izvedenih dokaza i imaju uporište u odredbama procesnog i materijalnog prava, to je, prema mišljenju Višeg privrednog suda, apelantova žalba neosnovana pa je taj sud odlučio kao u izreci ove presude.
IV. Apelacija
a) Navodi iz apelacije
11. Apelant smatra da su mu osporenim presudama prekršeni pravo na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije, pravo na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju, te sloboda mirnog okupljanja i sloboda udruživanja s drugima iz člana II/3.i) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 11. Evropske konvencije. Kršenje navedenih prava apelant vidi u proizvoljnoj primjeni prava. Navodi da je nezakonito primoravanje privrednih subjekata da budu članovi Privredne komore i da se na taj način krše navedena prava, te da se ne osjeća članom takvog udruženja, zbog čega ne želi ni da plaća članarinu. Navodi da se Evropski sud u vezi s tim pitanjem, istina, izjasnio tako da treba u svakom slučaju izvršiti analizu opravdanosti obaveznog članstva i plaćanja članarine, ali da je u predmetima La Compte protiv Belgije i Van Leuve i dr. protiv Belgije ustanovio da je takvo članstvo u profesionalnom udruženju ili sindikatu nezakonito i suprotno pravima koje proklamira Evropska konvencija. Apelant navodi da, s obzirom na to da Evropska konvencija ima primat nad domaćim zakonodavstvom, to znači da se obaveznim članstvom u Privrednoj komori ona svjesno krši. Smatra da činjenica da je Ustavni sud Republike Srpske odbio zahtjev za ocjenu ustavnosti Zakona nije od utjecaja na apelantov osjećaj nepripadnosti navedenom udruženju. Apelant smatra da se obavezivanjem članstva direktno krši i pravo na imovinu s obzirom na to da se visina članarine određuje prema ukupnom prihodu, te da se tako krši i ograničava i sloboda udruživanja, što je u potpunoj suprotnosti s Evropskom konvencijom.
b) Odgovor na apelaciju
12. Viši privredni sud je naveo da nije bilo kršenja prava na koja se apelant poziva i da apelaciju treba odbiti kao neosnovanu.
13. Okružni privredni sud je naveo da je u svojoj presudi dao sve razloge i argumente za njeno donošenje, koje neće ponavljati, te da je apelacija neosnovana i da je treba odbiti.
14. Tužilac u opširnom odgovoru komentira odredbe Zakona o privrednoj komori RS, donesene presude i stav Ustavnog suda RS, te ističe da nije bilo kršenja apelantovih prava, zbog čega apelaciju treba odbiti kao neosnovanu.
V. Relevantni propisi
15. U Zakonu o Privrednoj komori ("Službeni glasnik RS" broj 65/08) relevantne odredbe glase:
Član 2.
Privredna komora Republike Srpske (u daljem tekstu: Komora) je nevladina, samostalna, stručno-poslovna organizacija, neovisna i neprofitna javno-pravna asocijacija privrednih subjekata i privrednih asocijacija sa teritorije Republike Srpske.
Član 3.
(1) Članovi Komore su: privredna društva, banke, osiguravajuća društva i druge finansijske organizacije koje obavljaju privrednu djelatnost u Republici Srpskoj.
(2) Članovi Komore mogu biti: poslovna i stručna udruženja, interesne asocijacije, naučnoistraživačke i obrazovne institucije, savezi, fondacije, preduzetnici, zemljoradničke zadruge i drugi subjekti koji obavljaju djelatnost od značaja za privredu, ako pokažu interes za članstvo u Komori, a u skladu sa Statutom Komore.
(3) Članstvo u Komori pravna lica iz stava 1. ovog člana stiču upisom osnivanja u sudski registar.
Član 5.
(1) Sjedište Komore je u Banjoj Luci.
(2) Komora ima svojstvo pravnog lica.
(3) Komora organizira svoj rad u okviru jedinstvenog komorskog sistema preko privrednih komora područja i preko udruženja koja se organiziraju za pojedine privredne oblasti.
(4) Komora može na svom području osnovati organizacione jedinice (kancelarije, centre i drugo).
Član 11.
Djelatnost Komore je:
a) zastupanje interesa članova Komore pred organima zakonodavne i izvršne vlasti prilikom oblikovanja privrednog sistema, posebno u pripremi privrednog zakonodavstva, mjera i mehanizama privrednog sistema i mjera ekonomske politike, te davanje primjedbi i prijedloga organima državne uprave prilikom donošenja propisa od interesa za privredu,
b) usklađivanje interesa članova Komore,
v) razmjena iskustava među članovima Komore i programsko usmjeravanje i koordinacija aktivnosti privrednih subjekata u Republici Srpskoj,
g) poslovno savjetovanje - pružanje pomoći prilikom osnivanja novih i transformacije postojećih privrednih društava,
d) prezentacija privrede i promocija robe i usluga u zemlji i inozemstvu, organiziranje nastupa na sajmovima, organiziranje prezentacija i promocija, izdavanje promotivnih publikacija i kataloga, prezentiranje privrede posredstvom Interneta, glasila Komore i drugih promotivnih aktivnosti,
đ) unapređivanje preduzetništva i menadžmenta, praćenje i prenošenje međunarodnih iskustava u tim oblastima, a naročito menadžmenta u oblasti sistema kvaliteta,
e) analiza tržišnih mogućnosti i uvjeta privrednog razvoja, poslovno povezivanje i informiranje,
ž) podsticanje istraživanja u oblasti naučnotehnološkog razvoja, usklađivanje privrednih i društvenih interesa u oblasti ekologije, podsticanje društveno odgovornog poslovanja,
z) povećanje konkurentnosti privrede stalnim procesima stručnog i poslovnog obrazovanja i profesionalne edukacije,
i) organiziranje jedinstvenog informacionog sistema Komore i uspostavljanje i vođenje Privrednog registra Republike Srpske,
j) vršenje javnih ovlaštenja koja su povjerena Komori ovim zakonom i drugim zakonima i propisima,
k) izdavanje odgovarajućih potvrda o bonitetu,
l) preduzimanje mjera za podsticanje i razvoj dobrih poslovnih običaja i poslovnog morala,
lj) obavljanje drugih poslova u skladu sa Zakonom, drugim propisima i aktima, te Statutom Komore.
Član 37.
Sredstva za rad Komore obezbjeđuju se iz članarine, koju obavezno plaćaju članovi i iz naknada za obavljanje poslovnih usluga i drugih izvora.
Član 40.
(1) Članarina koju plaćaju članovi Komore iz člana 3.stav 1. ovog zakona obračunava se na osnovu ekonomske snage određenog člana Komore. Odluku o načinu obračuna, visini godišnje članarine, rokovima i načinu uplate donosi Skupština Komore, s tim da članarina za tekuću godinu ne može biti veća od 0,05% ukupnog prihoda koji je član Komore ostvario u prethodnoj godini. https://www.anwalt-derbeste.de
(2) Odluka iz stava 1. ovog člana objavljuje se u "Službenom glasniku Republike Srpske".
(3) Članarina koju plaćaju članovi Komore iz člana 3.stav 2. ovog zakona obračunava se paušalno.
16. Zakon o obligacionim odnosima ("Službeni list SFRJ" br. 29/78, 39/85, 45/89 i 57/89 i "Službeni glasnik RS" br. 17/93, 3/96, 39/03 i 74/04). Za potrebe ove odluke koristi se tekst propisa kako je objavljen u službenim glasilima jer nije objavljen na svim službenim jezicima i pismima, a koji u relevantnom dijelu glasi relevantne odredbe glase:
Član 262.
(1) Poverilac u obaveznom odnosu je ovlašćen da od dužnika zahteva ispunjenje obaveze, a dužnik je dužan ispuniti je savesno u svemu kako ona glasi.
(2) Kad dužnik ne ispuni obavezu ili zadocni sa njenim ispunjenjem, poverilac ima pravo zahtevati i naknadu štete koju je usled toga pretrpeo.
(3) Za štetu zbog zadocnjenja sa ispunjenjem odgovara i dužnik kome je poverilac dao primeren naknadni rok za ispunjenje.
(4) Dužnik odgovara i za delimičnu ili potpunu nemogućnost ispunjenja i ako tu nemogućnost nije skrivio ako je nastupila posle njegovog dolaska u docnju, za koju odgovara.
(5) Ali se dužnik oslobađa odgovornosti za štetu ako dokaže da bi stvar koja je predmet obaveze slučajno propala i da je on svoju obavezu na vreme ispunio.
VI. Dopustivost
17. U skladu sa članom VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, Ustavni sud, također, ima apelacionu nadležnost u pitanjima koja su sadržana u ovom ustavu kada ona postanu predmet spora zbog presude bilo kojeg suda u Bosni i Hercegovini.
18. U skladu sa članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud može razmatrati apelaciju samo ako su protiv presude, odnosno odluke koja se njome pobija, iscrpljeni svi djelotvorni pravni lijekovi mogući prema zakonu i ako je podnesena u roku od 60 dana od dana kada je podnosilac apelacije primio odluku o posljednjem djelotvornom pravnom lijeku koji je koristio.
U odnosu na pravo iz člana II/3.i) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 11. Evropske konvencije
19. Apelant tvrdi da mu je osporenim presudama prekršena sloboda udruživanja iz člana II/3.i) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 11. Evropske konvencije. U vezi s tim, Ustavni sud podsjeća da je Ustavni sud Republike Srpske, kako je to i navedeno u obrazloženju osporenih presuda, odbio zahtjev za ocjenu saglasnosti s Ustavom Republike Srpske odredaba čl. 3. i 40. Zakona navodeći, između ostalog: "Sud je ocijenio da je zakonodavac, propisujući kao osporenim članom 3. st. 1. i 3. i članom 40. stav 1. Zakona o Privrednoj komori Republike Srpske ('Službeni glasnik Republike Srpske' broj 65/08), ostao u okviru svojih ustavnih nadležnosti. Zakonodavac je, naime, s obzirom na to da Ustav ne sadrži ograničenja u ovom smislu, opredjeljujući se za javnopravni model komorskog sistema, obavezao Privrednu komoru na vršenje upravnih i drugih nadležnosti, zbog čega je, rukovodeći se razlozima cjelishodnosti, odredio i njene izvore finansiranja, kao i uvjete organiziranja, a u skladu sa Amandmanom XXXII na Ustav kojim je zamijenjen član 68. Ustava. Predviđajući obavezno članstvo u Komori, zakonodavac nije povrijedio princip samostalnosti preduzeća i drugih oblika privređivanja u stjecanju i raspodjeli dobiti iz člana 50. Ustava, kako tvrdi predlagač, jer je ograničavajući gornju granicu komorske članarine ukupnim godišnjim prihodom članova, konačni obračun, kao i određivanje metodologije plaćanja, povjerio Skupštini Komore. S obzirom na to da je Privredna komora javnopravna institucija, a ne udruženje koje nastaje i prestaje slobodnom voljom građana, sud je utvrdio da obaveza zakonodavca, u smislu člana 11. Konvencije, podrazumijeva da isti ne sprečava članove Komore da se učlanjuju ili formiraju druge vrste udruženja. Imajući u vidu da osporene odredbe člana 3. st. 1. i 3. Zakona, ali ni Zakon u cjelini, ne sadrže ovakvu zabranu, sud je ocijenio da su u kontekstu garancija iz člana 11. Konvencije neosnovani navodi predlagača o povredi njegovog prava na slobodu udruživanja, što je u skladu s principima iz Amandmana LVII na Ustav tačke 1–3, kojim je dopunjeno ustavno Poglavlje o ljudskim pravima i osnovnim slobodama. Propisivanje članarine iz osporenog člana 40. stav 1. Zakona se ne može smatrati proizvoljnim jer on, uz uvažavanje javnopravnog interesa za djelatnost Komore, ali i različitih okolnosti obveznika, tj. njihove ekonomske snage, regulira na način i u mjeri koja je neophodna da bi se zadovoljila svrha zbog koje je predmetno normiranje uvedeno. U skladu s osporenim zakonom, Privredna komora je nadležna za vršenje javnih ovlaštenja i obavljanje poslova od općeg interesa, a takvo ovlaštenje podrazumijeva, između ostalog, da Komora može da, na opći i jasan način, propiše metodologiju obračuna članarine, kao i visinu, način i rokove njene uplate. Također, iz osporenog zakona proizlazi da se članarine obračunavaju i naplaćuju za korištenje konkretnih usluga Komore, odnosno za mogućnost pristupa uslugama od općeg interesa, dok je način njihovog obračuna srazmjeran ekonomskoj snazi obveznika. Imajući u vidu da su osporene članarine na zakonu zasnovane, da su propisane u javnom interesu, te da, pritom, nije narušeno načelo proporcionalnosti između korištenih sredstava i cilja kojem se teži, sud je utvrdio da predmetnim propisivanjem nisu povrijeđena ni prava zajamčena članom 1. Protokola 1 uz Konvenciju." (vidi Ustavni sud Republike Srpske, Odluka broj U-90/14 od 27. aprila 2016. godine, dostupna na internetskoj stranici
20. Sličan stav je zauzeo i Ustavni sud Republike Srbije u Odluci broj IU3-249/2016 od 18. aprila 2019. godine kojom je odbio inicijative za ocjenu neustavnosti odredbi Zakona o privrednim komorama koje se odnose na obavezno članstvo i plaćanje članarine (odluka dostupna na internetskoj stranici Ustavnog suda Republike Srbije , pri tom se pozivajući na brojnu praksu Evropskog suda.
21. U vezi s tim, Ustavni sud ukazuje da je Evropski sud rješavajući u svojoj praksi pitanja o obaveznom članstvu i plaćanju članarine u udruženjima i u vezi s tim eventualnom kršenju prava iz člana 11. Evropske konvencije donio brojne odluke. Tako je npr. u odlukama Weiss protiv Austrije i Erwin Koll protiv Austrije (vidi odluku od 10. jula 1991. godine u predmetu Weiss protiv Austrije, aplikacija broj 14596/89 i odluku od 4. jula 2002. godine u predmetu Erwin Koll protiv Austrije, aplikacija broj 43311/98, dostupne na internetskoj stranici Evropskog suda rješavajući pitanja obaveznog članstva u Trgovinskoj, odnosno Turističkoj komori i obavezu plaćanja članarine u njima odbacio navedene aplikacije kao ratione materiae inkompatibilne s Konvencijom. U odlukama je, u suštini, navedeno da se "Trgovinska komora, s obzirom na njenu pravnu prirodu i javne funkcije ne može posmatrati kao organizacija osnovana od privatnih lica, odnosno kao udruženje u smislu člana 11. Evropske konvencije. Aplikant nije učinio vjerovatnim da je obaveznim članstvom u njoj spriječen da se učlani u drugu organizaciju u smislu člana 11. Evropske konvencije. Imajući u vidu navedeno, slijedi da je predmetna aplikacija ratione materiae inkompatibilna sa Evropskom konvencijom i da mora biti odbačena. Kako aplikantovo članstvo u Trgovinskoj komori ne predstavlja kršenje odredbi Evropske konvencije, to je i njegova obaveza za plaćanje članarine u skladu sa stavom 2. člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. Kako aplikant nije dokazao ni da su drugi biznismeni u istoj situaciji oslobođeni plaćanja članarine, to aplikacija ne poteže pitanja ni iz člana 14. Evropske konvencije" (odluka u predmetu Weiss protiv Austrije). Isti stav Evropski sud je zauzeo u predmetu Erwin Koll protiv Austrije u kojem se rješavalo pitanje obaveznog članstva u Turističkoj komori.
22. S obzirom na to da je i u konkretnom slučaju Privredna komora osnovana zakonom, da ima javne funkcije, odnosno da ne predstavlja udruženje u smislu člana 11. Evropske konvencije, a što je vidljivo iz naprijed citiranih relevantnih odredbi Zakona, te da je nesporno da obaveznim članstvom u toj komori apelant nije spriječen da se u smislu odredbi člana 11. Evropske konvencije učlani i u druge organizacije i udruženja, Ustavni sud smatra da se navedeni stavovi Evropskog suda u predmetima Weiss protiv Austrije i Erwin Koll protiv Austrije mogu primijeniti i na konkretan predmet. U skladu s navedenim, a imajući u vidu odredbu člana 18. stav (3) tačka h) Pravila Ustavnog suda, prema kojoj će se apelacija odbaciti kao nedopuštena ukoliko je ratione materiae inkompatibilna s Ustavom Bosne i Hercegovine, Ustavni sud je u odnosu na navode o kršenju prava iz člana II/3.i) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 11. Evropske konvencije odlučio kao u dispozitivu ove odluke.
U odnosu na pravo na pravično suđenje i pravo na imovinu iz člana II/3.e) i k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju
23. U konkretnom slučaju, u odnosu na navedena prava, predmet osporavanja apelacijom je Presuda Višeg privrednog suda broj 57 0 Ps 125389 19 Pž od 16. septembra 2019. godine protiv koje nema drugih djelotvornih pravnih lijekova mogućih prema zakonu. Zatim, osporenu presudu apelant je primio 8. oktobra 2019. godine, a apelacija je podnesena 11. decembra 2019. godine, tj. u roku od 60 dana, kako je propisano članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda. Konačno, apelacija ispunjava i uvjete iz člana 18. st. (3) i (4) Pravila Ustavnog suda jer ne postoji neki formalni razlog zbog kojeg apelacija nije dopustiva, niti je očigledno (prima facie) neosnovana.
24. Imajući u vidu odredbe člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 18. st. (1), (3) i (4) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je utvrdio da predmetna apelacija u ovom dijelu ispunjava uvjete u pogledu dopustivosti.
VII. Meritum
25. Apelant pobija navedene presude tvrdeći da su tim presudama prekršena njegova prava iz člana II/3.e) i k) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 6. stav 1. Evropske konvencije i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju.
Pravo na pravično suđenje
26. Član II/3. Ustava Bosne i Hercegovine u relevantnom dijelu glasi:
Sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uživaju ljudska prava i slobode iz stava 2. ovog člana, što uključuje:
[…]
e) Pravo na pravično saslušanje u građanskim i krivičnim stvarima i druga prava u vezi sa krivičnim postupkom.
27. Član 6. stav 1. Evropske konvencije u relevantnom dijelu glasi:
1) Prilikom utvrđivanja građanskih prava i obaveza ili osnovanosti bilo kakve krivične optužbe protiv njega svako ima pravo na pravično suđenje i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim, zakonom ustanovljenim sudom. […]
28. Ustavni sud, prije svega, naglašava da se u konkretnom slučaju radi o postupku u vezi s pitanjem zakonitosti obaveznog članstva u Privrednoj komori i plaćanja članarine. Prema tome, član 6. stav 1. Evropske konvencije je u konkretnom slučaju primjenjiv.
29. Ustavni sud zapaža da apelant osporava presude redovnih sudova tvrdeći da je tim presudama proizvoljno primijenjeno pravo. U vezi s tim, Ustavni sud, prije svega, ukazuje da, prema praksi Evropskog suda i Ustavnog suda, zadatak tih sudova nije da preispituju zaključke redovnih sudova u pogledu činjeničnog stanja i primjene prava (vidi Evropski sud, Pronina protiv Rusije, odluka o dopustivosti od 30. juna 2005. godine, aplikacija broj 65167/01). Naime, Ustavni sud nije nadležan supstituirati redovne sudove u procjeni činjenica i dokaza, već je, općenito, zadatak redovnih sudova da ocijene činjenice i dokaze koje su izveli (vidi Evropski sud, Thomas protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 10. juna 2005. godine, aplikacija broj 19354/02). Zadatak Ustavnog suda je da ispita da li su, eventualno, povrijeđena ili zanemarena ustavna prava (pravo na pravično suđenje, pravo na pristup sudu, pravo na djelotvoran pravni lijek i dr.), te da li je primjena zakona bila, eventualno, proizvoljna ili diskriminaciona.
30. Ustavni sud će se, dakle, izuzetno upustiti u ispitivanje načina na koji su nadležni sudovi utvrđivali činjenice i na tako utvrđene činjenice primijenili pozitivnopravne propise kada je očigledno da je u određenom postupku došlo do proizvoljnog postupanja redovnog suda, kako u postupku utvrđivanja činjenica tako i primjene relevantnih pozitivnopravnih propisa (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 311/04 od 22. aprila 2005. godine, stav 26). U kontekstu navedenog, Ustavni sud podsjeća i da je u više svojih odluka ukazao da očigledna proizvoljnost u primjeni relevantnih propisa nikada ne može voditi ka pravičnom postupku (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 1293/05 od 12. septembra 2006. godine, tačka 25. i dalje i, mutatis mutandis, Evropski sud, Anđelković protiv Srbije, presuda od 9. aprila 2013. godine, tačka 24). Shodno navedenom, Ustavni sud će ispitati da li je činjenično stanje pogrešno utvrđeno, odnosno da li je prilikom odlučenja došlo do proizvoljne primjene prava.
31. Ustavni sud zapaža da su redovni sudovi donijeli osporene odluke na osnovu relevantnih odredbi Zakona i ZOO-a i da su pri tom dali jasna i argumentirana obrazloženja za koja Ustavni sud smatra da su u skladu sa standardima prava na pravično suđenje. Ustavni sud zapaža da je navedenim odredbama čl. 3, 37. i 40. Zakona propisano obavezno članstvo u Komori i obavezno plaćanje članarine koja se obračunava na način predviđen članom 40. Zakona na osnovu kojeg su redovni sudovi, shodno nalazu i mišljenju vještaka, i utvrdili iznos članarine koju je apelant dugovao i shodno odredbama člana 262. ZOO-a obavezali apelanta da tužiocu isplati navedeni iznos za potraživanje koje nije zastarjelo. U vezi s tim, Ustavni sud smatra da iz činjenica predmeta ne proizlazi išta što bi ukazivalo da su redovni sudovi donoseći svoje odluke proizvoljno primijenili navedene zakonske odredbe. Osim toga, Ustavni sud ističe da je, suprotno apelantovom mišljenju, činjenica da je Ustavni sud Republike Srpske odbio zahtjev za ocjenu saglasnosti navedenih članova Zakona s Ustavom, te da apelantov, kako on tvrdi, "osjećaj nepripadnosti Komori" ne može biti posmatran kao dominantan u odnosu na navedenu odluku Ustavnog suda Republike Srpske. Ustavni sud još jednom podsjeća da je navedenim zakonom, suprotno apelantovom shvatanju, članstvo u Komori propisano kao obaveza, kao i plaćanje članarine u procentu koji zavisi od ukupnog godišnjeg prihoda privrednog subjekta kao što je propisano članom 40. Zakona i da se status člana Komore stječe upisom u registar privrednih subjekata, a da pri tome ne postoji nikakvo ograničenje u pogledu mogućnosti učlanjenja u druga udruženja, odnosno asocijacije po izboru privrednog subjekta. Pri tom Ustavni sud zapaža da je apelantovo pozivanje na predmete Evropskog suda La Compte protiv Belgije i Van Leuve i dr. protiv Belgije (aplikacije br. 7299/75 i 7496/76, odluke dostupne na ) neosnovano s obzirom na to da se u navedenim predmetima radilo o pitanjima navodnog neposjedovanja validnih certifikata aplikanata – ljekara za obavljanje njihove prakse, odnosno nedoličnom publicitetu zbog davanja intervjua i disciplinske odgovornosti i suspenzije zbog toga koje postupke je provela Ljekarska komora. Zbog svega navedenog, Ustavni sud smatra da su apelantovi navodi neosnovani.
32. Imajući u vidu navedeno, Ustavni sud smatra da u konkretnom slučaju nije bilo kršenja prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije.
Ostali navodi
33. Apelant smatra da mu je osporenim presudama prekršeno i pravo na imovinu. Ustavni sud zapaža da apelant navode o kršenju ovog prava vezuje za tvrdnje o kršenju prava na pravično suđenje za koje je Ustavni sud utvrdio da nije prekršeno. Zbog navedenog, Ustavni sud smatra neosnovanim i apelantove navode o kršenju prava na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju.
VIII. Zaključak
34. Nema kršenja prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije kada nema ništa što bi ukazivalo da su redovni sudovi proizvoljno primijenili pravo kada su obavezali apelanta da shodno odredbama čl. 3. i 40. Zakona i člana 262. ZOO-a tužiocu isplati iznos preciziran u presudi na ime dugovanja za članstvo u Privrednoj komori, kada iz navedenih odredbi Zakona proizlazi da je članstvo u Komori obavezno i da se za njega plaća članarina u procentu koji je u skladu s ukupnim godišnjim prihodom privrednog subjekta, kada je Ustavni sud Republike Srpske odbio zahtjev za ocjenu ustavnosti navedenih odredbi Zakona i kada navedenim zakonom nije propisana bilo kakva zabrana učlanjenja privrednih subjekata u druga udruženja i asocijacije.
35. Nema kršenja prava na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju kada apelant navode o kršenju tog prava vezuje za kršenje prava na pravično suđenje, a Ustavni sud je utvrdio da to pravo nije prekršeno.
36. Na osnovu člana 18. stav (3) tačka h) i člana 59. st. (1) i (3) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je odlučio kao u dispozitivu ove odluke.
37. Prema članu VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine, odluke Ustavnog suda su konačne i obavezujuće.
Predsjednik
Ustavnog suda Bosne i Hercegovine
Zlatko M. Knežević, s. r.
Ustavni sud Bosne i Hercegovine u Velikom vijeću, u predmetu broj AP 4703/19, rješavajući apelaciju "Autocentra Merkur" d.o.o. Banja Luka, na osnovu člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 18. stav (3) tačka h), člana 57. stav (2) tačke a) i b), člana 58. i člana 59. st. (1) i (3) Pravila Ustavnog suda Bosne i Hercegovine – prečišćeni tekst ("Službeni glasnik Bosne i Hercegovine" broj 94/14), u sastavu: Zlatko M. Knežević, predsjednik Mato Tadić, potpredsjednik Mirsad Ćeman, potpredsjednik Valerija Galić, sutkinja Miodrag Simović, sudija Seada Palavrić, sutkinja na sjednici održanoj 5. maja 2021. godine donio je
ODLUKU O DOPUSTIVOSTI I MERITUMU
Odbija se kao neosnovana apelacija "Autocentra Merkur" d.o.o. Banja Luka podnesena protiv Presude Višeg suda u Banjoj Luci broj 57 0 Ps 125389 19 Pž od 16. septembra 2019. godine i Presude Okružnog privrednog suda u Banjoj Luci broj 57 0 Ps 125389 18 Ps od 8. februara 2019. godine u odnosu na pravo na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i u odnosu na pravo na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Odbacuje se kao nedopuštena apelacija koju je podnio "Autocentar Merkur" d.o.o. Banja Luka protiv Presude Višeg suda u Banjoj Luci broj 57 0 Ps 125389 19 Pž od 16. septembra 2019. godine i Presude Okružnog privrednog suda u Banjoj Luci broj 57 0 Ps 125389 18 Ps od 8. februara 2019. godine u odnosu na pravo iz člana II/3.i) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 11. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda zbog toga što je ratione materiae inkompatibilna sa Ustavom Bosne i Hercegovine.
Odluku objaviti u "Službenom glasniku Bosne i Hercegovine", "Službenim novinama Federacije Bosne i Hercegovine", "Službenom glasniku Republike Srpske" i "Službenom glasniku Distrikta Brčko Bosne i Hercegovine".
OBRAZLOŽENJE
I. Uvod
1. "Autocentar Merkur" d.o.o. Banja Luka (u daljnjem tekstu: apelant) iz Banje Luke, kojeg zastupa Goran Bubić, advokat iz Banje Luke, podnio je 4. decembra 2019. godine apelaciju Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Ustavni sud) protiv Presude Višeg privrednog suda u Banjoj Luci (u daljnjem tekstu: Viši privredni sud) broj 57 0 Ps 125389 19 Pž od 16. septembra 2019. godine i Presude Okružnog privrednog suda u Banjoj Luci (u daljnjem tekstu: Okružni privredni sud) broj 57 0 Ps 125389 18 Ps od 8. februara 2019. godine.
II. Postupak pred Ustavnim sudom
2. Na osnovu člana 23. Pravila Ustavnog suda, od Višeg privrednog suda, Okružnog privrednog suda i Područne privredne komore (u daljnjem tekstu: tužilac) zatraženo je 26. novembra 2020. godine da dostave odgovore na apelaciju.
3. Okružni privredni sud je dostavio odgovor 3. decembra 2020. godine, tužena 7. decembra 2020. godine, a Viši privredni sud 11. decembra 2020. godine.
III. Činjenično stanje
4. Činjenice predmeta koje proizlaze iz apelantovih navoda i dokumenata predočenih Ustavnom sudu mogu se sumirati na sljedeći način.
5. Presudom Okružnog privrednog suda broj 57 0 Ps 125389 18 Ps od 8. februara 2019. godine djelimično je usvojen tužiočev tužbeni zahtjev i obavezan apelant da na ime duga po članarini isplati ukupan iznos od 18.619,70 KM sa zakonskom zateznom kamatom za periode precizirane u presudi, kao i da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka precizirane u presudi zajedno sa zakonskom zateznom kamatom od dana donošenja presude pa do konačne isplate. Presudom je odbijen kao neosnovan tužiočev tužbeni zahtjev za isplatu iznosa preko dosuđenog, kao i zahtjev za naknadu troškova postupka. U obrazloženju je navedeno da je, prije svega, apelant istakao prigovor aktivne legitimacije i prigovor zastare. U vezi s tim, Okružni privredni sud je naveo da je Zakonom o Privrednoj komori Republike Srpske (u daljnjem tekstu: Zakon) u članu 2. propisano da je Privredna komora nevladina samostalna, stručno-poslovna organizacija, nezavisna i neprofitna javnopravna asocijacija privrednih subjekata i privrednih asocijacija s teritorije Republike Srpske, dok je članom 3. propisano ko su članovi Komore, pa su, između ostalog, navedena privredna društva, banke, osiguravajuća društva, finansijske organizacije, a mogu biti i poslovna i stručna udruženja i slično; da se članstvo za pravna lica iz stava 1. stječe upisom osnivanja u sudski registar; da je članom 5. propisano da Komora ima svojstvo pravnog lica, a članom 8. je propisano da privredne komore područja imaju svojstvo pravnog lica.
6. Okružni privredni sud je naveo da, kada se pogleda odredba člana 8. stav 2. Zakona, jasno proizlazi da tužilac može biti stranka u postupku. Okružni sud je istakao da, imajući u vidu odredbe Odluke o načinu obračuna i naplate članarine koju donosi Skupština Privredne komore shodno odredbama člana 40. Zakona, te odredbe člana 121. Statuta Privredne komore, prema obrazloženju tog suda, jasno proizlazi da se članarina, shodno odredbi člana 9, naplaćuje i plaća na račun područnih privrednih komora s kojeg se kasnije ta sredstva prebacuju na račun Privredne komore, iz čega proizlazi da je tužilac kao područna privredna komora aktivno legitimiran da potražuje i naplaćuje članarine od članova, pa i apelanta, kako je to navedeno u predmetnim odlukama, zbog čega je taj sud prigovor nedostatka aktivne legitimacije kod tužioca odbio kao neosnovan. Nadalje je navedeno da, što se tiče prigovora zastare, imajući u vidu da tužilac potražuje članarinu za period od januara 2015. godine do februara 2018. godine, a da je tužba podnesena 22. februara 2018. godine, to je, prema obrazloženju tog suda, prigovor zastare djelimično osnovan za iznos članarine za januar i februar 2015. godine u ukupnom iznosu od 861,60 KM s obzirom na to da je to potraživanje zastarjelo, dok je prigovor zastare za preostalo potraživanje neosnovan zato što je tužba podnesena u roku od tri godine u smislu odredbe člana 374. Zakona o obligacionim odnosima (u daljnjem tekstu: ZOO). Okružni privredni sud je obrazložio da, što se tiče osnovanosti potraživanja koje nije zastarjelo, a odnosi se na plaćanje članarine za period od marta 2015. godine do februara 2018. godine, taj sud je utvrdio da je on osnovan, pri tome navodeći da je odredbama člana 3. stav 3. Zakona propisano da privredna društva postaju članovi komore momentom upisa osnivanja u sudski registar.
7. Okružni privredni sud je nadalje istakao da je članom 40. istog zakona propisano da se članarina koju plaćaju članovi komore plaća i obračunava na osnovu ekonomske snage određenog člana komore, te da komora donosi odluku o načinu obračuna, visini godišnje članarine, rokovima i načinu uplate, gdje je također propisano da se ona objavljuje u službenom glasniku i donosi je skupština komore. U vezi s tim je navedeno da je Skupština Komore za 2015, 2016, 2017. i 2018. godinu donijela odluke koje su objavljene u "Službenom glasniku" kojim je propisan način obračuna članarine, visina u rasponu od 0,02 do 0,05% u zavisnosti od ekonomske snage te ostvarenih prihoda, kao i obrasci koji prate navedenu odluku gdje se utvrđuje visina godišnje članarine te mjesečni iznos koji se plaća za tu godinu do 20. u mjesecu za prethodni mjesec na račun područnih privrednih komora. Okružni sud je naveo da je, prema tome, obaveza plaćanja članarine u visini kako je to navedeno u tužbenom zahtjevu utvrđena odredbama Zakona, te odlukama Skupštine Komore, te kako apelant navedenu članarinu kao član Komore nije plaćao, to je taj sud primjenom odredbi člana 40. Zakona, te odredbi predmetnih odluka i člana 262. ZOO-a utvrdio da je tužiočev tužbeni zahtjev osnovan, a u iznosu koji je utvrdio vještak u svom nalazu koji je preciziran u presudi.
8. Okružni privredni sud je obrazložio da, što se tiče apelantovih tvrdnji da se on ne osjeća članom Komore, da je način kako je to Zakonom propisano narušen princip dobrovoljnosti organiziranja privrednih društava da mogu biti ili ne biti članovi određenih udruženja, da to predstavlja miješanje države u imovinu apelanta kao privatnog pravnog lica, sud je naglasio da ih ne može prihvatiti iz sljedećih razloga. Okružni privredni sud je naveo da je Zakonom, između ostalog, propisano da je članstvo u Privrednoj komori obavezno na način propisan zakonom, da predmetno zakonsko rješenje predstavlja javnopravni model komora u duhu eurokontinentalnog prava kojem pripada i Republika Srpska, da je uvođenje obaveznog članstva u Komori preuzeto iz zemalja u okruženju Srbije i Hrvatske, ali i zemalja u Evropskoj uniji kao npr. Austrije, Njemačke, Francuske i slično. Prema tome, kako je obrazložio taj sud, propisivanje obaveznog članstva u Komori jeste obaveza propisana Zakonom, a razlozi koje navodi apelant u smislu miješanja države u imovinu privatnih pravnih subjekata nisu prihvatljivi, o čemu se izjasnio i Ustavni sud Republike Srpske prilikom ocjene ustavnosti i zakonitost odredaba čl. 3. i 40. Zakona navodeći, između ostalog, da zakonodavac, odnosno Republika Srpska, donošenjem navedenog zakona nije ograničio bilo kakva Ustavom zagarantirana prava privatnih pravnih lica, odnosno privrednih društava, da navedeni zakon ne onemogućava i ne ograničava privrednim društvima da po svojoj volji slobodno ulaze i osnivaju druga udruženja. Navedeno je i da je u toj odluci Ustavnog suda Republike Srpske istaknuto i da je zakonodavac imao u vidu značaj koji Privredna komora ima za Republiku Srpsku u kojoj je ona nadležna za vršenje javnih ovlaštenja i obavljanje poslova od općeg interesa, te pristup članova određenim uslugama koje Komora u okviru svoje djelatnosti obavlja.
9. Obrazloženo je i da je u navedenoj odluci dat i odgovor na prigovore u vezi s primjenom člana 11. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: Evropska konvencija), kao i odredbi člana 22. Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima (u daljnjem tekstu: Međunarodni pakt), te je istaknuto da nije bilo kršenja navedenih međunarodnih dokumenata i da nema kršenja bilo kakvih prava privatnih pravnih lica, niti miješanja u njihovu imovinu. Navedeno je i da apelantove tvrdnje da sebe ne smatra članom Komore taj sud ne može prihvatiti s obzirom na to da odredbe Zakona, tačnije člana 3, jasno propisuju da je član Komore ono privredno društvo čije je osnivanje upisano u sudski registar, dakle odredbe navedenog zakona o Privrednoj komori govore o tzv. obaveznom članstvu u Privrednoj komori pa je shodno tome apelant ex lege član Komore pa je taj sud donio presudu kao u dispozitivu.
10. Protiv navedene presude apelant je podnio žalbu Višem privrednom sudu koji je Presudom broj 57 0 Ps 125389 19 Pž od 16. septembra 2019. godine žalbu odbio i potvrdio prvostepenu presudu, te je odbio zahtjev i apelanta i tužioca za naknadu troškova žalbenog postupka. U obrazloženju je navedeno da apelant u žalbi navodi da nije dužan platiti određeni namet Komori kao udruženju kojem nije pristupio dobrovoljno, da nije od značaja što je Ustavni sud Republike Srpske odbio utvrditi nesaglasnost Zakona s Ustavom Republike Srpske, da apelant sebe ne smatra članom Komore jer kao privredni subjekat sam odlučuje o poslovnom udruživanju, da je Evropska konvencija sastavni dio pravnog poretka Bosne i Hercegovine i Republike Srpske i da standarde Evropske konvencije trebaju podržavati i opći akti država članica Vijeća Evrope, među kojima je i Bosna i Hercegovina, a osporava i odluku o troškovima postupka. U vezi s tim, Viši privredni sud je istakao da je pravilno prvostepeni sud utvrdio da je obaveza plaćanja članarine u visini, kako je to navedeno u tužbenom zahtjevu, utvrđena odredbama Zakona, kao i odlukama Skupštine Komore o obračunu članarine za svaku navedenu godinu, da apelant kao član Komore nije plaćao članarinu, zbog čega je, prema mišljenju i tog suda, tužiočev zahtjev osnovan. Viši privredni sud je istakao da je prvostepeni sud dao jasno i detaljno obrazloženje za svoju odluku, koje obrazloženje prihvata i taj sud, te je na pravilno i potpuno utvrđeno činjenično stanje pravilno primijenio odredbe Zakona precizirane u presudi, te odredbe ZOO-a također precizirane u presudi, pa kako nisu učinjene povrede postupka, pobijana odluka je pravilna i zakonita. Obrazloženo je da je prvostepeni sud pravilno cijenio sve apelantove prigovore, što je, prema mišljenju Višeg privrednog suda, jasno vidljivo iz razloga datih u obrazloženju pobijane presude, pa je uvjerenje tog suda o neosnovanosti žalbenih prigovora zasnovano na valjanim razlozima koje je prvostepeni sud dao u obrazloženju, u kojem su detaljno raspravljena sva pitanja činjenične i pravne naravi, te kako sve činjenice proizlaze iz izvedenih dokaza i imaju uporište u odredbama procesnog i materijalnog prava, to je, prema mišljenju Višeg privrednog suda, apelantova žalba neosnovana pa je taj sud odlučio kao u izreci ove presude.
IV. Apelacija
a) Navodi iz apelacije
11. Apelant smatra da su mu osporenim presudama prekršeni pravo na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije, pravo na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju, te sloboda mirnog okupljanja i sloboda udruživanja s drugima iz člana II/3.i) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 11. Evropske konvencije. Kršenje navedenih prava apelant vidi u proizvoljnoj primjeni prava. Navodi da je nezakonito primoravanje privrednih subjekata da budu članovi Privredne komore i da se na taj način krše navedena prava, te da se ne osjeća članom takvog udruženja, zbog čega ne želi ni da plaća članarinu. Navodi da se Evropski sud u vezi s tim pitanjem, istina, izjasnio tako da treba u svakom slučaju izvršiti analizu opravdanosti obaveznog članstva i plaćanja članarine, ali da je u predmetima La Compte protiv Belgije i Van Leuve i dr. protiv Belgije ustanovio da je takvo članstvo u profesionalnom udruženju ili sindikatu nezakonito i suprotno pravima koje proklamira Evropska konvencija. Apelant navodi da, s obzirom na to da Evropska konvencija ima primat nad domaćim zakonodavstvom, to znači da se obaveznim članstvom u Privrednoj komori ona svjesno krši. Smatra da činjenica da je Ustavni sud Republike Srpske odbio zahtjev za ocjenu ustavnosti Zakona nije od utjecaja na apelantov osjećaj nepripadnosti navedenom udruženju. Apelant smatra da se obavezivanjem članstva direktno krši i pravo na imovinu s obzirom na to da se visina članarine određuje prema ukupnom prihodu, te da se tako krši i ograničava i sloboda udruživanja, što je u potpunoj suprotnosti s Evropskom konvencijom.
b) Odgovor na apelaciju
12. Viši privredni sud je naveo da nije bilo kršenja prava na koja se apelant poziva i da apelaciju treba odbiti kao neosnovanu.
13. Okružni privredni sud je naveo da je u svojoj presudi dao sve razloge i argumente za njeno donošenje, koje neće ponavljati, te da je apelacija neosnovana i da je treba odbiti.
14. Tužilac u opširnom odgovoru komentira odredbe Zakona o privrednoj komori RS, donesene presude i stav Ustavnog suda RS, te ističe da nije bilo kršenja apelantovih prava, zbog čega apelaciju treba odbiti kao neosnovanu.
V. Relevantni propisi
15. U Zakonu o Privrednoj komori ("Službeni glasnik RS" broj 65/08) relevantne odredbe glase:
Član 2.
Privredna komora Republike Srpske (u daljem tekstu: Komora) je nevladina, samostalna, stručno-poslovna organizacija, neovisna i neprofitna javno-pravna asocijacija privrednih subjekata i privrednih asocijacija sa teritorije Republike Srpske.
Član 3.
(1) Članovi Komore su: privredna društva, banke, osiguravajuća društva i druge finansijske organizacije koje obavljaju privrednu djelatnost u Republici Srpskoj.
(2) Članovi Komore mogu biti: poslovna i stručna udruženja, interesne asocijacije, naučnoistraživačke i obrazovne institucije, savezi, fondacije, preduzetnici, zemljoradničke zadruge i drugi subjekti koji obavljaju djelatnost od značaja za privredu, ako pokažu interes za članstvo u Komori, a u skladu sa Statutom Komore.
(3) Članstvo u Komori pravna lica iz stava 1. ovog člana stiču upisom osnivanja u sudski registar.
Član 5.
(1) Sjedište Komore je u Banjoj Luci.
(2) Komora ima svojstvo pravnog lica.
(3) Komora organizira svoj rad u okviru jedinstvenog komorskog sistema preko privrednih komora područja i preko udruženja koja se organiziraju za pojedine privredne oblasti.
(4) Komora može na svom području osnovati organizacione jedinice (kancelarije, centre i drugo).
Član 11.
Djelatnost Komore je:
a) zastupanje interesa članova Komore pred organima zakonodavne i izvršne vlasti prilikom oblikovanja privrednog sistema, posebno u pripremi privrednog zakonodavstva, mjera i mehanizama privrednog sistema i mjera ekonomske politike, te davanje primjedbi i prijedloga organima državne uprave prilikom donošenja propisa od interesa za privredu,
b) usklađivanje interesa članova Komore,
v) razmjena iskustava među članovima Komore i programsko usmjeravanje i koordinacija aktivnosti privrednih subjekata u Republici Srpskoj,
g) poslovno savjetovanje - pružanje pomoći prilikom osnivanja novih i transformacije postojećih privrednih društava,
d) prezentacija privrede i promocija robe i usluga u zemlji i inozemstvu, organiziranje nastupa na sajmovima, organiziranje prezentacija i promocija, izdavanje promotivnih publikacija i kataloga, prezentiranje privrede posredstvom Interneta, glasila Komore i drugih promotivnih aktivnosti,
đ) unapređivanje preduzetništva i menadžmenta, praćenje i prenošenje međunarodnih iskustava u tim oblastima, a naročito menadžmenta u oblasti sistema kvaliteta,
e) analiza tržišnih mogućnosti i uvjeta privrednog razvoja, poslovno povezivanje i informiranje,
ž) podsticanje istraživanja u oblasti naučnotehnološkog razvoja, usklađivanje privrednih i društvenih interesa u oblasti ekologije, podsticanje društveno odgovornog poslovanja,
z) povećanje konkurentnosti privrede stalnim procesima stručnog i poslovnog obrazovanja i profesionalne edukacije,
i) organiziranje jedinstvenog informacionog sistema Komore i uspostavljanje i vođenje Privrednog registra Republike Srpske,
j) vršenje javnih ovlaštenja koja su povjerena Komori ovim zakonom i drugim zakonima i propisima,
k) izdavanje odgovarajućih potvrda o bonitetu,
l) preduzimanje mjera za podsticanje i razvoj dobrih poslovnih običaja i poslovnog morala,
lj) obavljanje drugih poslova u skladu sa Zakonom, drugim propisima i aktima, te Statutom Komore.
Član 37.
Sredstva za rad Komore obezbjeđuju se iz članarine, koju obavezno plaćaju članovi i iz naknada za obavljanje poslovnih usluga i drugih izvora.
Član 40.
(1) Članarina koju plaćaju članovi Komore iz člana 3.stav 1. ovog zakona obračunava se na osnovu ekonomske snage određenog člana Komore. Odluku o načinu obračuna, visini godišnje članarine, rokovima i načinu uplate donosi Skupština Komore, s tim da članarina za tekuću godinu ne može biti veća od 0,05% ukupnog prihoda koji je član Komore ostvario u prethodnoj godini. https://www.anwalt-derbeste.de
(2) Odluka iz stava 1. ovog člana objavljuje se u "Službenom glasniku Republike Srpske".
(3) Članarina koju plaćaju članovi Komore iz člana 3.stav 2. ovog zakona obračunava se paušalno.
16. Zakon o obligacionim odnosima ("Službeni list SFRJ" br. 29/78, 39/85, 45/89 i 57/89 i "Službeni glasnik RS" br. 17/93, 3/96, 39/03 i 74/04). Za potrebe ove odluke koristi se tekst propisa kako je objavljen u službenim glasilima jer nije objavljen na svim službenim jezicima i pismima, a koji u relevantnom dijelu glasi relevantne odredbe glase:
Član 262.
(1) Poverilac u obaveznom odnosu je ovlašćen da od dužnika zahteva ispunjenje obaveze, a dužnik je dužan ispuniti je savesno u svemu kako ona glasi.
(2) Kad dužnik ne ispuni obavezu ili zadocni sa njenim ispunjenjem, poverilac ima pravo zahtevati i naknadu štete koju je usled toga pretrpeo.
(3) Za štetu zbog zadocnjenja sa ispunjenjem odgovara i dužnik kome je poverilac dao primeren naknadni rok za ispunjenje.
(4) Dužnik odgovara i za delimičnu ili potpunu nemogućnost ispunjenja i ako tu nemogućnost nije skrivio ako je nastupila posle njegovog dolaska u docnju, za koju odgovara.
(5) Ali se dužnik oslobađa odgovornosti za štetu ako dokaže da bi stvar koja je predmet obaveze slučajno propala i da je on svoju obavezu na vreme ispunio.
VI. Dopustivost
17. U skladu sa članom VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine, Ustavni sud, također, ima apelacionu nadležnost u pitanjima koja su sadržana u ovom ustavu kada ona postanu predmet spora zbog presude bilo kojeg suda u Bosni i Hercegovini.
18. U skladu sa članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud može razmatrati apelaciju samo ako su protiv presude, odnosno odluke koja se njome pobija, iscrpljeni svi djelotvorni pravni lijekovi mogući prema zakonu i ako je podnesena u roku od 60 dana od dana kada je podnosilac apelacije primio odluku o posljednjem djelotvornom pravnom lijeku koji je koristio.
U odnosu na pravo iz člana II/3.i) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 11. Evropske konvencije
19. Apelant tvrdi da mu je osporenim presudama prekršena sloboda udruživanja iz člana II/3.i) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 11. Evropske konvencije. U vezi s tim, Ustavni sud podsjeća da je Ustavni sud Republike Srpske, kako je to i navedeno u obrazloženju osporenih presuda, odbio zahtjev za ocjenu saglasnosti s Ustavom Republike Srpske odredaba čl. 3. i 40. Zakona navodeći, između ostalog: "Sud je ocijenio da je zakonodavac, propisujući kao osporenim članom 3. st. 1. i 3. i članom 40. stav 1. Zakona o Privrednoj komori Republike Srpske ('Službeni glasnik Republike Srpske' broj 65/08), ostao u okviru svojih ustavnih nadležnosti. Zakonodavac je, naime, s obzirom na to da Ustav ne sadrži ograničenja u ovom smislu, opredjeljujući se za javnopravni model komorskog sistema, obavezao Privrednu komoru na vršenje upravnih i drugih nadležnosti, zbog čega je, rukovodeći se razlozima cjelishodnosti, odredio i njene izvore finansiranja, kao i uvjete organiziranja, a u skladu sa Amandmanom XXXII na Ustav kojim je zamijenjen član 68. Ustava. Predviđajući obavezno članstvo u Komori, zakonodavac nije povrijedio princip samostalnosti preduzeća i drugih oblika privređivanja u stjecanju i raspodjeli dobiti iz člana 50. Ustava, kako tvrdi predlagač, jer je ograničavajući gornju granicu komorske članarine ukupnim godišnjim prihodom članova, konačni obračun, kao i određivanje metodologije plaćanja, povjerio Skupštini Komore. S obzirom na to da je Privredna komora javnopravna institucija, a ne udruženje koje nastaje i prestaje slobodnom voljom građana, sud je utvrdio da obaveza zakonodavca, u smislu člana 11. Konvencije, podrazumijeva da isti ne sprečava članove Komore da se učlanjuju ili formiraju druge vrste udruženja. Imajući u vidu da osporene odredbe člana 3. st. 1. i 3. Zakona, ali ni Zakon u cjelini, ne sadrže ovakvu zabranu, sud je ocijenio da su u kontekstu garancija iz člana 11. Konvencije neosnovani navodi predlagača o povredi njegovog prava na slobodu udruživanja, što je u skladu s principima iz Amandmana LVII na Ustav tačke 1–3, kojim je dopunjeno ustavno Poglavlje o ljudskim pravima i osnovnim slobodama. Propisivanje članarine iz osporenog člana 40. stav 1. Zakona se ne može smatrati proizvoljnim jer on, uz uvažavanje javnopravnog interesa za djelatnost Komore, ali i različitih okolnosti obveznika, tj. njihove ekonomske snage, regulira na način i u mjeri koja je neophodna da bi se zadovoljila svrha zbog koje je predmetno normiranje uvedeno. U skladu s osporenim zakonom, Privredna komora je nadležna za vršenje javnih ovlaštenja i obavljanje poslova od općeg interesa, a takvo ovlaštenje podrazumijeva, između ostalog, da Komora može da, na opći i jasan način, propiše metodologiju obračuna članarine, kao i visinu, način i rokove njene uplate. Također, iz osporenog zakona proizlazi da se članarine obračunavaju i naplaćuju za korištenje konkretnih usluga Komore, odnosno za mogućnost pristupa uslugama od općeg interesa, dok je način njihovog obračuna srazmjeran ekonomskoj snazi obveznika. Imajući u vidu da su osporene članarine na zakonu zasnovane, da su propisane u javnom interesu, te da, pritom, nije narušeno načelo proporcionalnosti između korištenih sredstava i cilja kojem se teži, sud je utvrdio da predmetnim propisivanjem nisu povrijeđena ni prava zajamčena članom 1. Protokola 1 uz Konvenciju." (vidi Ustavni sud Republike Srpske, Odluka broj U-90/14 od 27. aprila 2016. godine, dostupna na internetskoj stranici
20. Sličan stav je zauzeo i Ustavni sud Republike Srbije u Odluci broj IU3-249/2016 od 18. aprila 2019. godine kojom je odbio inicijative za ocjenu neustavnosti odredbi Zakona o privrednim komorama koje se odnose na obavezno članstvo i plaćanje članarine (odluka dostupna na internetskoj stranici Ustavnog suda Republike Srbije , pri tom se pozivajući na brojnu praksu Evropskog suda.
21. U vezi s tim, Ustavni sud ukazuje da je Evropski sud rješavajući u svojoj praksi pitanja o obaveznom članstvu i plaćanju članarine u udruženjima i u vezi s tim eventualnom kršenju prava iz člana 11. Evropske konvencije donio brojne odluke. Tako je npr. u odlukama Weiss protiv Austrije i Erwin Koll protiv Austrije (vidi odluku od 10. jula 1991. godine u predmetu Weiss protiv Austrije, aplikacija broj 14596/89 i odluku od 4. jula 2002. godine u predmetu Erwin Koll protiv Austrije, aplikacija broj 43311/98, dostupne na internetskoj stranici Evropskog suda rješavajući pitanja obaveznog članstva u Trgovinskoj, odnosno Turističkoj komori i obavezu plaćanja članarine u njima odbacio navedene aplikacije kao ratione materiae inkompatibilne s Konvencijom. U odlukama je, u suštini, navedeno da se "Trgovinska komora, s obzirom na njenu pravnu prirodu i javne funkcije ne može posmatrati kao organizacija osnovana od privatnih lica, odnosno kao udruženje u smislu člana 11. Evropske konvencije. Aplikant nije učinio vjerovatnim da je obaveznim članstvom u njoj spriječen da se učlani u drugu organizaciju u smislu člana 11. Evropske konvencije. Imajući u vidu navedeno, slijedi da je predmetna aplikacija ratione materiae inkompatibilna sa Evropskom konvencijom i da mora biti odbačena. Kako aplikantovo članstvo u Trgovinskoj komori ne predstavlja kršenje odredbi Evropske konvencije, to je i njegova obaveza za plaćanje članarine u skladu sa stavom 2. člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju. Kako aplikant nije dokazao ni da su drugi biznismeni u istoj situaciji oslobođeni plaćanja članarine, to aplikacija ne poteže pitanja ni iz člana 14. Evropske konvencije" (odluka u predmetu Weiss protiv Austrije). Isti stav Evropski sud je zauzeo u predmetu Erwin Koll protiv Austrije u kojem se rješavalo pitanje obaveznog članstva u Turističkoj komori.
22. S obzirom na to da je i u konkretnom slučaju Privredna komora osnovana zakonom, da ima javne funkcije, odnosno da ne predstavlja udruženje u smislu člana 11. Evropske konvencije, a što je vidljivo iz naprijed citiranih relevantnih odredbi Zakona, te da je nesporno da obaveznim članstvom u toj komori apelant nije spriječen da se u smislu odredbi člana 11. Evropske konvencije učlani i u druge organizacije i udruženja, Ustavni sud smatra da se navedeni stavovi Evropskog suda u predmetima Weiss protiv Austrije i Erwin Koll protiv Austrije mogu primijeniti i na konkretan predmet. U skladu s navedenim, a imajući u vidu odredbu člana 18. stav (3) tačka h) Pravila Ustavnog suda, prema kojoj će se apelacija odbaciti kao nedopuštena ukoliko je ratione materiae inkompatibilna s Ustavom Bosne i Hercegovine, Ustavni sud je u odnosu na navode o kršenju prava iz člana II/3.i) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 11. Evropske konvencije odlučio kao u dispozitivu ove odluke.
U odnosu na pravo na pravično suđenje i pravo na imovinu iz člana II/3.e) i k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju
23. U konkretnom slučaju, u odnosu na navedena prava, predmet osporavanja apelacijom je Presuda Višeg privrednog suda broj 57 0 Ps 125389 19 Pž od 16. septembra 2019. godine protiv koje nema drugih djelotvornih pravnih lijekova mogućih prema zakonu. Zatim, osporenu presudu apelant je primio 8. oktobra 2019. godine, a apelacija je podnesena 11. decembra 2019. godine, tj. u roku od 60 dana, kako je propisano članom 18. stav (1) Pravila Ustavnog suda. Konačno, apelacija ispunjava i uvjete iz člana 18. st. (3) i (4) Pravila Ustavnog suda jer ne postoji neki formalni razlog zbog kojeg apelacija nije dopustiva, niti je očigledno (prima facie) neosnovana.
24. Imajući u vidu odredbe člana VI/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 18. st. (1), (3) i (4) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je utvrdio da predmetna apelacija u ovom dijelu ispunjava uvjete u pogledu dopustivosti.
VII. Meritum
25. Apelant pobija navedene presude tvrdeći da su tim presudama prekršena njegova prava iz člana II/3.e) i k) Ustava Bosne i Hercegovine, člana 6. stav 1. Evropske konvencije i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju.
Pravo na pravično suđenje
26. Član II/3. Ustava Bosne i Hercegovine u relevantnom dijelu glasi:
Sva lica na teritoriji Bosne i Hercegovine uživaju ljudska prava i slobode iz stava 2. ovog člana, što uključuje:
[…]
e) Pravo na pravično saslušanje u građanskim i krivičnim stvarima i druga prava u vezi sa krivičnim postupkom.
27. Član 6. stav 1. Evropske konvencije u relevantnom dijelu glasi:
1) Prilikom utvrđivanja građanskih prava i obaveza ili osnovanosti bilo kakve krivične optužbe protiv njega svako ima pravo na pravično suđenje i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim, zakonom ustanovljenim sudom. […]
28. Ustavni sud, prije svega, naglašava da se u konkretnom slučaju radi o postupku u vezi s pitanjem zakonitosti obaveznog članstva u Privrednoj komori i plaćanja članarine. Prema tome, član 6. stav 1. Evropske konvencije je u konkretnom slučaju primjenjiv.
29. Ustavni sud zapaža da apelant osporava presude redovnih sudova tvrdeći da je tim presudama proizvoljno primijenjeno pravo. U vezi s tim, Ustavni sud, prije svega, ukazuje da, prema praksi Evropskog suda i Ustavnog suda, zadatak tih sudova nije da preispituju zaključke redovnih sudova u pogledu činjeničnog stanja i primjene prava (vidi Evropski sud, Pronina protiv Rusije, odluka o dopustivosti od 30. juna 2005. godine, aplikacija broj 65167/01). Naime, Ustavni sud nije nadležan supstituirati redovne sudove u procjeni činjenica i dokaza, već je, općenito, zadatak redovnih sudova da ocijene činjenice i dokaze koje su izveli (vidi Evropski sud, Thomas protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 10. juna 2005. godine, aplikacija broj 19354/02). Zadatak Ustavnog suda je da ispita da li su, eventualno, povrijeđena ili zanemarena ustavna prava (pravo na pravično suđenje, pravo na pristup sudu, pravo na djelotvoran pravni lijek i dr.), te da li je primjena zakona bila, eventualno, proizvoljna ili diskriminaciona.
30. Ustavni sud će se, dakle, izuzetno upustiti u ispitivanje načina na koji su nadležni sudovi utvrđivali činjenice i na tako utvrđene činjenice primijenili pozitivnopravne propise kada je očigledno da je u određenom postupku došlo do proizvoljnog postupanja redovnog suda, kako u postupku utvrđivanja činjenica tako i primjene relevantnih pozitivnopravnih propisa (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 311/04 od 22. aprila 2005. godine, stav 26). U kontekstu navedenog, Ustavni sud podsjeća i da je u više svojih odluka ukazao da očigledna proizvoljnost u primjeni relevantnih propisa nikada ne može voditi ka pravičnom postupku (vidi Ustavni sud, Odluka broj AP 1293/05 od 12. septembra 2006. godine, tačka 25. i dalje i, mutatis mutandis, Evropski sud, Anđelković protiv Srbije, presuda od 9. aprila 2013. godine, tačka 24). Shodno navedenom, Ustavni sud će ispitati da li je činjenično stanje pogrešno utvrđeno, odnosno da li je prilikom odlučenja došlo do proizvoljne primjene prava.
31. Ustavni sud zapaža da su redovni sudovi donijeli osporene odluke na osnovu relevantnih odredbi Zakona i ZOO-a i da su pri tom dali jasna i argumentirana obrazloženja za koja Ustavni sud smatra da su u skladu sa standardima prava na pravično suđenje. Ustavni sud zapaža da je navedenim odredbama čl. 3, 37. i 40. Zakona propisano obavezno članstvo u Komori i obavezno plaćanje članarine koja se obračunava na način predviđen članom 40. Zakona na osnovu kojeg su redovni sudovi, shodno nalazu i mišljenju vještaka, i utvrdili iznos članarine koju je apelant dugovao i shodno odredbama člana 262. ZOO-a obavezali apelanta da tužiocu isplati navedeni iznos za potraživanje koje nije zastarjelo. U vezi s tim, Ustavni sud smatra da iz činjenica predmeta ne proizlazi išta što bi ukazivalo da su redovni sudovi donoseći svoje odluke proizvoljno primijenili navedene zakonske odredbe. Osim toga, Ustavni sud ističe da je, suprotno apelantovom mišljenju, činjenica da je Ustavni sud Republike Srpske odbio zahtjev za ocjenu saglasnosti navedenih članova Zakona s Ustavom, te da apelantov, kako on tvrdi, "osjećaj nepripadnosti Komori" ne može biti posmatran kao dominantan u odnosu na navedenu odluku Ustavnog suda Republike Srpske. Ustavni sud još jednom podsjeća da je navedenim zakonom, suprotno apelantovom shvatanju, članstvo u Komori propisano kao obaveza, kao i plaćanje članarine u procentu koji zavisi od ukupnog godišnjeg prihoda privrednog subjekta kao što je propisano članom 40. Zakona i da se status člana Komore stječe upisom u registar privrednih subjekata, a da pri tome ne postoji nikakvo ograničenje u pogledu mogućnosti učlanjenja u druga udruženja, odnosno asocijacije po izboru privrednog subjekta. Pri tom Ustavni sud zapaža da je apelantovo pozivanje na predmete Evropskog suda La Compte protiv Belgije i Van Leuve i dr. protiv Belgije (aplikacije br. 7299/75 i 7496/76, odluke dostupne na ) neosnovano s obzirom na to da se u navedenim predmetima radilo o pitanjima navodnog neposjedovanja validnih certifikata aplikanata – ljekara za obavljanje njihove prakse, odnosno nedoličnom publicitetu zbog davanja intervjua i disciplinske odgovornosti i suspenzije zbog toga koje postupke je provela Ljekarska komora. Zbog svega navedenog, Ustavni sud smatra da su apelantovi navodi neosnovani.
32. Imajući u vidu navedeno, Ustavni sud smatra da u konkretnom slučaju nije bilo kršenja prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije.
Ostali navodi
33. Apelant smatra da mu je osporenim presudama prekršeno i pravo na imovinu. Ustavni sud zapaža da apelant navode o kršenju ovog prava vezuje za tvrdnje o kršenju prava na pravično suđenje za koje je Ustavni sud utvrdio da nije prekršeno. Zbog navedenog, Ustavni sud smatra neosnovanim i apelantove navode o kršenju prava na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju.
VIII. Zaključak
34. Nema kršenja prava na pravično suđenje iz člana II/3.e) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 6. stav 1. Evropske konvencije kada nema ništa što bi ukazivalo da su redovni sudovi proizvoljno primijenili pravo kada su obavezali apelanta da shodno odredbama čl. 3. i 40. Zakona i člana 262. ZOO-a tužiocu isplati iznos preciziran u presudi na ime dugovanja za članstvo u Privrednoj komori, kada iz navedenih odredbi Zakona proizlazi da je članstvo u Komori obavezno i da se za njega plaća članarina u procentu koji je u skladu s ukupnim godišnjim prihodom privrednog subjekta, kada je Ustavni sud Republike Srpske odbio zahtjev za ocjenu ustavnosti navedenih odredbi Zakona i kada navedenim zakonom nije propisana bilo kakva zabrana učlanjenja privrednih subjekata u druga udruženja i asocijacije.
35. Nema kršenja prava na imovinu iz člana II/3.k) Ustava Bosne i Hercegovine i člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju kada apelant navode o kršenju tog prava vezuje za kršenje prava na pravično suđenje, a Ustavni sud je utvrdio da to pravo nije prekršeno.
36. Na osnovu člana 18. stav (3) tačka h) i člana 59. st. (1) i (3) Pravila Ustavnog suda, Ustavni sud je odlučio kao u dispozitivu ove odluke.
37. Prema članu VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine, odluke Ustavnog suda su konačne i obavezujuće.
Predsjednik
Ustavnog suda Bosne i Hercegovine
Zlatko M. Knežević, s. r.