Nacrt zakona o slobodnim zonama Republike Srpske
ZAKON
O SLOBODNIM ZONAMA REPUBLIKE SRPSKE
Član 1.
Ovim zakonom uređuju se uslovi za osnivanje i rad slobodnih zona, djelatnosti koje se mogu obavljati u slobodnim zonama i uslovi za njihovo obavljanje, prestanak rada slobodnih zona, kao i druga pitanja od značaja za rad slobodnih zona u Republici Srpskoj.
Član 2.
Cilj ovog zakona je unapređenje poslovnog okruženja i povećanje konkurentnosti kao osnova za privlačenje investicija, bolja iskorišćenost industrijskih potencijala, uvođenje novih tehnologija i otvaranje novih radnih mjesta.
Član 3.
Slobodna zona je dio teritorije Republike Srpske koji je posebno ograđen i označen i u kojem se obavljaju djelatnosti uz posebne uslove u skladu sa ovim zakonom, carinskim propisima i drugim propisima kojima se uređuje rad slobodnih zona.
Član 4.
Osnivač slobodne zone može da bude domaće ili strano pravno i fizičko lice koje sprovede sve propisane aktivnosti u skladu sa ovim zakonom.
Član 5.
(1) Slobodna zona se osniva na području koje ima auto-put, magistralni put, riječnu luku, aerodrom ili uz magistralnu željezničku prugu, kao i na sličnim mjestima gdje postoje uslovi za rad slobodne zone.
(2) Područje slobodne zone je zemljište koje je određeno katastarskim parcelama i površinom iskazanom u odgovarajućim mjernim jedinicama.
(3) Slobodna zona se može sastojati od jedne teritorijalne cjeline ili više teritorijalno odvojenih dijelova pod uslovom da oni čine jednu funkcionalnu cjelinu.
(4) Na promjenu granica slobodne zone, kao i na otvaranje ili zatvaranje teritorijalno odvojenog dijela slobodne zone primjenjuju se odredbe ovog zakona i drugih propisa kojima se uređuje rad slobodnih zona.
Član 6.
Za osnivanje slobodne zone potrebno je obezbijediti odgovarajuće organizacione, prostorne, ekološke, tehničke i druge uslove za obavljanje poslova u slobodnoj zoni i donijeti akt o njenom osnivanju.
Član 7.
Korisnik slobodne zone može biti pravno lice ili preduzetnik koji obavlja djelatnost u slobodnoj zoni.
Član 8.
U slobodnoj zoni se mogu obavljati industrijske, trgovinske i uslužne djelatnosti kojima se ne ugrožava životna sredina, zdravlje ljudi, materijalna dobra i bezbjednost Republike Srpske.
Član 9.
(1) U postupku osnivanja slobodne zone preduzimaju se sljedeće radnje:
1) izrada elaborata o ekonomskoj opravdanosti,
2) donošenje, odnosno zaključenje akta o osnivanju slobodne zone,
3) pribavljanje saglasnosti Vlade Republike Srpske (u daljem tekstu: Vlada),
4) pribavljanje odluke Savjeta ministara BiH i rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa kojim se utvrđuje ispunjenost uslova za početak rada slobodne zone.
(2) Nakon preduzimanja radnji iz stava 1. ovog člana, osnivač je dužan da osnuje i registruje privredno društvo za upravljanje slobodnom zonom.
Član 10.
(1) Elaborat o ekonomskoj opravdanosti osnivanja slobodne zone (u daljem tekstu: elaborat) je dokument koji sadrži procjenu obima ukupnih ulaganja, procjenu očekivanih efekata, procjenu obima proizvodnje roba i pružanja usluga, vrijednosti robe koja će se izvoziti iz slobodne zone u periodu od 12 mjeseci, zapošljavanja, a posebno radnih mjesta viših stručnih kvalifikacija, transfera savremenih tehnologija, uz navođenje djelatnosti koje će se obavljati u slobodnoj zoni.
(2) Elaborat može da izradi osnivač ili drugo pravno lice ili preduzetnik kojeg osnivač angažuje za njegovu izradu.
Član 11.
(1) Akt o osnivanju slobodne zone donosi se u formi odluke o osnivanju ako se radi o jednom osnivaču ili ugovora o osnivanju ako se radi o više osnivača.
(2) Akt o osnivanju sadrži sljedeće elemente:
1) naziv osnivača slobodne zone,
2) naziv slobodne zone,
3) područje slobodne zone,
4) djelatnosti koje će se obavljati u slobodnoj zoni,
5) druge elemente koji su potrebni za osnivanje i rad slobodne zone.
Član 12.
(1) Saglasnost Vlade je akt kojim se daje saglasnost za područje slobodne zone i opravdanost njenog osnivanja.
(2) Za pribavljanje saglasnosti iz stava 1. ovog člana potrebno je da osnivač ispunjava sljedeće uslove:
1) da posjeduje elaborat,
2) da je donio akt o osnivanju slobodne zone,
3) da ima riješene imovinsko-pravne odnose na području slobodne zone,
4) da područje slobodne zone ispunjava ili da osnivač učini izvjesnim mogućnost ispunjenja prostornih, građevinskih i ekoloških uslova za osnivanje slobodne zone,
5) da nije u stečaju, odnosno likvidaciji, ukoliko je osnivač pravno lice,
6) da nema dospjelih a neizmirenih poreskih obaveza,
7) da je prethodno pribavio saglasnost jedinice lokalne samouprave za osnivanje slobodne zone na njenoj teritoriji.
Član 13.
(1) Osnivač slobodne zone putem Ministarstva privrede i preduzetništva (u daljem tekstu: Ministarstvo) podnosi zahtjev Vladi za pribavljanje saglasnosti iz člana 12. stava 1. ovog zakona.
(2) Zahtjev iz stava 1. ovog člana sadrži:
1) naziv i područje slobodne zone, sa definisanim granicama,
2) poslovno ime, adresu sjedišta i JIB osnivača slobodne zone, ukoliko je osnivač pravno lice,
3) ime, prezime i adresu stanovanja, ukoliko je osnivač fizičko lice.
(3) Uz zahtjev iz stava 1. ovog člana prilažu se sljedeći dokazi:
1) akt o osnivanju slobodne zone,
2) elaborat,
3) izvod iz registra nadležnog registracionog organa u kojem je osnivač registrovan, ukoliko je osnivač pravno lice,
4) kopiju lične karte, ukoliko je osnivač fizičko lice,
5) dokaz da osnivači slobodne zone imaju pravo svojine, odnosno zakupa ili pravo korišćenja zemljišta na kojem se određuje područje slobodne zone,
6) stručno mišljenje u pogledu ispunjenosti prostornih, građevinskih i ekoloških uslova za osnivanje slobodne zone, izdato od pravnog lica ovlašćenog za izradu dokumenata za prostorno uređenje ili sprovedbeni dokument prostornog uređenja izrađen u skladu sa studijom ekonomske opravdanosti za uspostavljanje poslovne zone i propisima iz oblasti uređenja prostora i zaštite životne sredine,
7) saglasnost jednice lokalne samouprave za osnivanje slobodne zone na njenoj teritoriji.
(4) Pored dokumenata iz stava 2. ovog člana, Ministarstvo po službenoj dužnosti pribavlja mišljenje Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju u pogledu ispunjenosti prostornih, građevinskih i ekoloških uslova za osnivanje slobodne zone i provjerava ispunjenost uslova iz člana 12. stava 2. t. 6) i 7) ovog zakona.
Član 14.
(1) Osnivanje slobodne zone je ekonomski opravdano ako se na osnovu priloženog elaborata može ocijeniti da će se postići pozitivni efekti u vezi sa privlačenjem domaćeg i stranog kapitala, proizvodnjom robe i pružanjem usluga, zapošljavanjem i transferom savremenih tehnologija, kao i da će vrijednost robe koja se izvozi iz slobodne zone prelaziti najmanje 50% od ukupne vrijednosti proizvedene robe koja napušta slobodnu zonu u periodu od 12 mjeseci.
(2) Ministar privrede i preduzetništva (u daljem tekstu: ministar) donosi pravilnik kojim detaljnije uređuje kriterijume za ocjenu ekonomske opravdanosti osnivanja slobodne zone iz stava 1. ovog člana.
Član 15.
(1) Nakon podnošenja zahtjeva, Ministarstvo utvrđuje da li je zahtjev podnijelo ovlašćeno lice, da li zahtjev sadrži sve propisane elemente i da li su uz zahtjev priloženi svi traženi dokazi.
(2) Ukoliko je zahtjev nerazumljiv ili nepotpun, Ministarstvo poziva podnosioca zahtjeva da u ostavljenom roku dostavi potrebne dokumente ili podatke.
(3) Ukoliko osnivač u ostavljenom roku ne otkloni nedostatke, Ministarstvo će zaključkom odbaciti takav zahtjev kao neuredan.
Član 16.
(1) Nakon što Ministarstvo utvrdi da je zahtjev uredan, ispituje se ekonomska opravdanost za osnivanje slobodne zone i utvrđuje ispunjenost uslova iz člana 12. ovog zakona.
(2) Ako Ministarstvo utvrdi da postoji ekonomska opravdanost i ispunjenost uslova, uključujući i pozitivno mišljenje Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, ono dostavlja Vladi na razmatranje prijedlog rješenja o davanju saglasnosti.
(3) Ako se utvrdi da ne postoji ekonomska opravdanost i da nisu ispunjeni uslovi propisani ovim zakonom, Ministarstvo donosi rješenje kojim se zahtjev odbija.
(4) Protiv rješenja iz st. 2. i 3. ovog člana nije dozvoljena žalba, ali se može pokrenuti upravni spor kod nadležnog suda.
Član 17.
Nakon dobijanja saglasnosti Vlade, osnivač slobodne zone je obavezan da se obrati Savjetu ministara BiH, odnosno Ministarstvu spoljne trgovine i ekonomskih odnosa radi pribavljanja odluke o određivanju dijelova carinskog područja BiH kao slobodne zone i rješenja kojim se utvrđuje da su ispunjeni uslovi za početak rada slobodne zone.
Član 18.
(1) U roku od 30 dana od dana donošenja odluke iz člana 17. ovog zakona, osnivač je dužan donijeti pravilnik kojim se uređuju organizaciono-tehnički uslovi za obavljanje djelatnosti u slobodnoj zoni.
(2) Pravilnikom iz stava 1. ovog člana uređuju se radno vrijeme slobodne zone, kretanje lica i robe u slobodnoj zoni, obaveze privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom u vezi sa osiguranjem prostornih, tehničkih i organizacionih uslova korišćenja slobodne zone, mjere zaštite na radu u slobodnoj zoni i mjere zaštite životne sredine, prava i obaveze korisnika slobodne zone u odnosu na osnivača slobodne zone.
Član 19.
(1) Osnivač je obavezan da osnuje i registruje privredno društvo za upravljanje slobodnom zonom u roku od 30 dana od dana donošenja odluke iz člana 17. ovog zakona.
(2) Privredno društvo za upravljanje slobodnom zonom je društvo koje obezbjeđuje uslove za nesmetano obavljanje djelatnosti u slobodnoj zoni.
(3) Privredno društvo za upravljanje slobodnom zonom zaključuje ugovore sa korisnicima slobodne zone o međusobnim pravima i obavezama, koji sadrže elemente propisane pravilnikom iz člana 18. ovog zakona.
(4) Osnivač je dužan dostaviti Ministarstvu rješenje o registraciji privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom i pravilnik kojim se uređuju organizaciono-tehnički uslovi za obavljanje djelatnosti u slobodnoj zoni u roku od 15 dana od isteka rokova iz stava 1. ovog člana i člana 18. stav 1. ovog zakona.
Član 20.
Slobodna zona počinje sa radom najkasnije u roku od 24 mjeseca od dana donošenja rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa, kojim se utvrđuje da su ispunjeni uslovi za početak rada slobodne zone.
Član 21.
(1) Ulaganje kapitala na području zone, transfer dobiti i retransfer uloga su slobodni.
(2) Izuzetno od stava 1. ovog člana, transfer po osnovu isplate dobiti nije dozvoljen sa deviznog računa i računa u konvertibilnim markama onog nerezidenta koji nije izmirio dospjele poreske obaveze prema budžetu Republike Srpske.
Član 22.
Osnivanje i poslovanje banaka i obavljanje djelatnosti osiguranja u slobodnoj zoni vrši se u skladu sa propisima kojima se uređuje bankarsko poslovanje i poslovi osiguranja.
Član 23.
Plaćanje, naplaćivanje, kupovina i prodaja u stranoj valuti vrši se u skladu sa propisima kojima se uređuje devizno poslovanje u Republici Srpskoj.
Član 24.
Korisnik zone je dužan da vodi knjigovodstvo za poslovanje u skladu sa propisima kojima se uređuje računovodstvo i revizija u Republici Srpskoj.
Član 25.
Na zasnivanje, trajanje i prestanak radnih odnosa u slobodnoj zoni primjenjuju se propisi kojima se uređuju radni odnosi u Republici Srpskoj.
Član 26.
(1) Uvoz roba i usluga u slobodnu zonu i izvoz roba i usluga iz slobodne zone ne podliježu kvantitativnim ograničenjima i na njih se primjenjuju odredbe carinskih propisa.
(2) Roba koja se iz slobodne zone stavlja u promet na tržište Republike Srpske, odnosno BiH, podliježe obavezi plaćanja poreza na dodatu vrijednost, carine i drugih uvoznih dažbina.
(3) Promet dobara i usluga unutar slobodne zone između korisnika slobodne zone je slobodan.
Član 27.
(1) Korisnik slobodne zone vrši plaćanje poreza i ostalih dažbina u skladu sa propisima koji uređuju ovu oblast u Republici Srpskoj.
(2) Korisnik slobodne zone ima pravo na poreske olakšice u skladu sa propisima koji uređuju porez na dobit, porez na dohodak i porez na nepokretnosti.
(3) Poreske olakšice, utvrđene propisima koji uređuju porez na dodatu vrijednost, primjenjuju se na uvoz dobara i usluga, promet dobara i usluga unutar slobodne zone, kao i na isporuku dobara i usluga izvan teritorije BiH.
(4) Jedinice lokalne samouprave mogu utvrditi olakšice za korisnike slobodne zone u okviru svojih nadležnosti.
Član 28.
(1) Korisnik slobodne zone je dužan da u roku od 60 dana po isteku kalendarske godine dostavi privrednom društvu za upravljanje slobodnom zonom podatke o svom poslovanju radi pripreme izvještaja.
(2) Osnivač putem privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom dužan je da u roku od 90 dana po isteku kalendarske godine dostavi Ministarstvu izvještaj o poslovanju u slobodnoj zoni.
(3) Ministarstvo podnosi Vladi izvještaj o poslovanju slobodnih zona u Republici Srpskoj za prethodnu godinu, najkasnije do 30. aprila tekuće godine.
(4) Ministar donosi pravilnik kojim se propisuje forma, sadržaj i drugi podaci i zahtjevi koje treba da sadrži izvještaj iz stava 2. ovog člana.
Član 29.
U slučaju prestanka rada slobodne zone, osnivač je dužan da obavijesti Ministarstvo o prestanku rada slobodne zone u roku od 15 dana od dana donošenja rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa o prestanku rada slobodne zone.
Član 30.
(1) Upravni nadzor nad primjenom ovog zakona vrši Ministarstvo.
(2) Inspekcijski nadzor nad primjenom ovog zakona vrši Republička uprava za inspekcijske poslove posredstvom nadležnih inspektora, u skladu sa odredbama ovog zakona i propisom kojim se uređuje postupak inspekcijskog nadzora.
Član 31.
Novčanom kaznom u iznosu od 3.000 KM do 9.000 KM kazniće se za prekršaj osnivač zone ako:
1) ne dostavi Ministarstvu rješenje o registraciji privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom i pravilnik kojim se uređuju organizaciono-tehnički uslovi za obavljanje djelatnosti u slobodnoj zoni (član 19. stav 4),
2) ne dostavi Ministarstvu izvještaj o poslovanju u zoni u roku od 90 dana po isteku kalendarske godine (član 28. stav 2),
3) ne obavijesti Ministarstvo o prestanku rada slobodne zone u roku od 15 dana od dana donošenja rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa o prestanku rada slobodne zone (član 29).
Član 32.
Ministar u roku od šest mjeseca od dana stupanja na snagu ovog zakona donosi:
1) Pravilnik o kriterijumima za ocjenu ekonomske opravdanosti osnivanja slobodne zone (član 14. stav 2),
2) Pravilnik o sadržaju izvještaja o radu slobodne zone (član 28. stav 4).
Član 33.
Stupanjem na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o slobodnim zonama („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 65/03).
Član 34.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srpske“.
Broj: PREDSJEDNIK
Datum: NARODNE SKUPŠTINE
Nedeljko Čubrilović
OBRAZLOŽENJE
NACRTA ZAKONA O SLOBODNIM ZONAMA REPUBLIKE SRPSKE
I USTAVNI OSNOV
Ustavni osnov za donošenje Zakona o slobodnim zonama Republike Srpske sadržan je u Amandmanu XXXII na član 68. tačka 8. Ustava Republike Srpske, prema kojoj Republika, između ostalog, uređuje osnovne ciljeve i pravce privrednog razvoja, politiku i mjere za usmjeravanje razvoja, kao i razvoj nedovoljno razvijenih područja, a članom 70. tačka 2. Ustava Republike Srpske uređeno je da Narodna skupština Republike Srpske donosi zakone, druge propise i opšte akte.
II USKLAĐENOST SA USTAVOM, PRAVNIM SISTEMOM I PRAVILIMA NORMATIVNOPRAVNE TEHNIKE
Prema Mišljenju Republičkog sekretarijata za zakonodavstvo broj: 22.03-020-2551/20 od 20. avgusta 2020. godine, ustavni osnov za donošenje ovog zakona sadržan u Amandmanu XXXII na član 68. t. 6, 8. i 18. Ustava Republike Srpske, prema kojima Republika, između ostalog, uređuje i obezbjeđuje pravni položaj preduzeća i drugih organizacija, osnovne ciljeve i pravce privrednog razvoja, politiku i mjere za usmjeravanje razvoja, kao i druge odnose od interesa za Republiku. Takođe, prema članu 70. Ustava Narodna skupština donosi zakone, druge propise i opšte akte.
Ova materija do sada je bila uređena Zakonom o slobodnim zonama („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 65/03), te imajući u vidu protok vremena tokom kojeg su se dogodile promjene u svim oblastima privređivanja, bilo je neophodno pristupiti donošenju novog zakona za ovu oblast.
Ovim zakonom uređuju se uslovi za osnivanje i rad slobodnih zona, djelatnosti koje se mogu obavljati u slobodnoj zoni i uslovi za njihovo obavljanje, kao i prestanak rada slobodnih zona.
Cilj Zakona je unapređenje poslovnog okruženja i povećanje konkurentnosti kao osnova za privlačenje investicija, bolja iskorišćenost industrijskih potencijala, uvođenje novih tehnologija i otvaranje novih radnih mjesta.
Slobodna zona je dio teritorije Republike Srpske koji je posebno ograđen i označen i u kojem se obavljaju privredne djelatnosti po posebnim uslovima. Osnivač slobodne zone može biti domaće ili strano pravno i fizičko lice koje osniva slobodnu zonu u skladu sa propisanim postupkom. U slobodnoj zoni se mogu obavljati industrijske, trgovinske i uslužne djelatnosti, a kojima se ne ugrožava životna sredina, zdravlje ljudi, materijalna dobra i bezbjednost Republike Srpske.
U ovom zakonu poseban akcenat je dat na preciziranje postupka osnivanja slobodnih zona, slobodan tretman ulaganja kapitala na području slobodne zone, kao i transfer dobiti i retransfer uloga, te plaćanje, naplaćivanje, kupovina i prodaja roba i usluga u stranoj valuti. Uvoz robe i usluga u slobodnu zonu, kao i njihov izvoz iz slobodne zone odvija se bez kvantitativnih ograničenja, a u skladu sa carinskim propisima.
Ovaj sekretarijat uputio je određene sugestije koje su se odnosile na usklađivanje ovog zakona sa pravnim sistemom Republike, kao i na poboljšanje predloženog teksta, koje je obrađivač prihvatio i ugradio u tekst Zakona. Takođe, konstatuje se da je ovaj nacrt usklađen sa Pravilima za izradu zakona i drugih propisa Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 24/14).
Budući da je Republički sekretarijat za zakonodavstvo utvrdio da je ovaj nacrt zakona usklađen sa Ustavom, pravnim sistemom Republike i Pravilima za izradu zakona i drugih propisa Republike Srpske, mišljenja smo da se Nacrt zakona o slobodnim zonama Republike Srpske može uputiti dalje na razmatranje.
III USKLAĐENOST SA PRAVNIM PORETKOM EVROPSKE UNIJE
Prema Mišljenju Ministarstva za evropske integracije i međunarodnu saradnju broj: 17.03-020-2553/20 od 24. avgusta 2020. godine, a nakon uvida u propise Evropske unije (EU) i analize Nacrta zakona o slobodnim zonama Republike Srpske (u daljem tekstu: Nacrt), ustanovljeni su izvori prava relevantni za predmet uređivanja dostavljenog nacrta, a koje je obrađivač uzeo u obzir prilikom rada. Zbog toga u Izjavi o usklađenosti stoji ocjena „djelimično usklađeno“.
Materiju Nacrta, u dijelu sekundarnih izvora prava EU, uređuje Regulativa (EU) 952/2013 Evropskog parlamenta i Savjeta od 9. oktobra 2013. godine o Carinskom zakoniku Unije .
Pravni osnov navedene direktive predstavlja Ugovor o funkcionisanju Evropske unije, Treći dio – Politike i unutrašnje djelovanje Unije, Glava II – Slobodno kretanje robe, Odjeljak 2. Carinska saradnja, član 33 .
Regulativom (EU) 952/2013 uspostavlja se Carinski zakonik EU, koji propisuje opšta pravila i postupke koji se primjenjuju na robu koja se unosi u carinsko područje EU ili iznosi van EU.
Obrađivač je čl. 3, 9. i 26. Nacrta preuzeo član 243. Regulative koji daje mogućnost državama članicama da određene dijelove EU proglase slobodnom zonom, da istu ograde i o tome obavijeste Evropsku komisiju.
Stav 2. član 244. Regulative reguliše koje su sve djelatnosti dozvoljene u slobodnoj zoni, te da je obavljanje takvih djelatnosti podložno obavještavanju carinskih organa. Obrađivač je odredbe člana 244. djelimično preuzeo članom 8. Nacrta, kojim propisuje da se u slobodnoj zoni mogu obavljati industrijske, trgovinske i uslužne djelatnosti kojima se ne ugrožava životna sredina, zdravlje ljudi, materijalna dobra i sigurnost zemlje.
Usvajanje ovog nacrta doprinijeće ispunjavanju obaveza iz člana 36. Protokola 2. SSP-a , koje se odnose na omogućavanje korišćenja slobodnih zona prilikom transporta robe, a s ciljem sprečavanja zamjene drugom robom.
IV RAZLOZI ZA DONOŠENJE ZAKONA
http://www.drzavljanstva-advokat.de/
Osnovni razlog za donošenje Zakona o slobodnim zonama Republike Srpske je uspostavljanje i funkcionisanje slobodnih zona u Republici Srpskoj. Efikasno poslovanje slobodnih zona doprinijeće poboljšanju poslovnog okruženja i povećanju konkurentnosti kao osnova za privlačenje investicija. Isto tako, kroz rad slobodnih zona omogućiće se bolje iskorišćavanje industrijskih potencijala, stvoriće se uslovi za uvođenje novih tehnologija i otvaranje novih radnih mjesta, što će biti od koristi za cjelokupnu privredu Republike Srpske.
Republika Srpska, kao i sve zemlje u tranziciji suočavaju se sa velikim poteškoćama u području privrede, zaposlenosti, spoljnotrgovinskog i deviznog poslovanja, spoljne i unutrašnje zaduženosti, socijalne politike, demografije itd. U tim uslovima se koriste i primjenjuju i neke druge, specijalne ili manje konvencionalne metode i instrumenti. Jedan od međunarodno priznatih i najčešće korišćenih specijalnih instrumenata ekonomske politike države svakako je institut slobodne zone. Slobodne zone predstavljaju fizički ograđen prostor, dio teritorije jedne zemlje, koji je opremljen adekvatnom infrastrukturom radi obavljanja industrijskih, trgovinskih i uslužnih djelatnosti uz određene beneficije i olakšice.
U Republici Srpskoj slobodne zone su regulisane Zakonom o slobodnim zonama („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 65/03) i Zakonom o slobodnim zonama u BiH („Službeni glasnik BiH“, broj 99/09). I zemlje u okruženju su donijele ovakav zakon, tako da institut slobodne zone poznaju i Republika Srbija, Republika Hrvatska, Crna Gora, Slovenija, Makedonija. Važeći Zakon o slobodnim zonama Republike Srpske donesen je 2003. godine. Od tada, pa do danas, u Republici Srpskoj nije zaživjela nijedna slobodna zona. Uzrok ovakvom stanju može se naći u nezainteresovanosti privrednika za ovakav vid poslovanja, ali i u nedovoljno jasnom regulatornom okviru, kao i neregulatornim mjerama kojim bi se podstaklo osnivanje i funkcionisanje slobodnih zona u Republici Srpskoj. Faktori koji utiču na osnivanje slobodnih zona mogu se prema važnosti grupisati na: političku (privrednu) stabilnost, carinske olakšice, poreske olakšice, infrastrukturu, ukupnu privrednu politiku zemlje, stabilnost valute, opšti odnos prema investicijama, pomoć zemlje u toku i poslije početka rada zone i raspoloživost kvalifikovane radne snage.
Pored navedenih faktora, u Republici Srpskoj postoji i specifična situacija koja se vezuje za postupak osnivanja slobodnih zona, budući da se u ovom postupku zahtijeva uključenost više nadležnih organa i institucija različitih nivoa vlasti, kao i paralelna primjena Zakona o slobodnim zonama Republike Srpske i Zakona o slobodnim zonama u BiH. Zbog toga, postojeći problemi domaćeg zakonodavstva kao što su: nepostojanje nadležnog ministarstva Republike Srpske koje vodi evidenciju o poslovanju slobodnih zona, nepostojanje obaveze podnošenja izvještaja o poslovanju zona u Republici Srpskoj, nepostojanje odredbe o mogućnosti proširenja slobodne zone, nenavođenje propisa kojim se reguliše zapošljavanje i radni odnosi unutar slobodne zone, nepostojanje odredaba o poreskim i carinskim olakšicama za rad u slobodnoj zoni, te druge sporne odredbe važećeg Zakona o slobodnim zonama Republike Srpske još više dolaze do izražaja. Navedeni problemi za posljedicu imaju manji priliv domaćih i stranih investicija, manje novih radnih mjesta, manja ulaganja u infrastrukturu, manji obim posla za kooperante iz domaće privrede, kao i manje mogućnosti za sticanje novih znanja i vještina domaće radne snage. Ovakvo stanje uočeno je još u toku 2018. godine, kada je sprovedena metodologija pune procjene uticaja propisa na važeći Zakon o slobodnim zonama Republike Srpske. U okviru ovih aktivnosti održane su i javne konsultacije u saradnji sa Privrednom komorom Republike Srpske. Kao rezultat svih sprovedenih aktivnosti donesen je zaključak, odnosno preporuka da se pristupi izradi novog Zakona o slobodnim zonama Republike Srpske, kojim bi se otklonili identifikovani problemi važećeg zakonskog rješenja, izvršilo njegovo usklađivanje sa Zakonom o slobodnim zonama u BiH, te ostvarili definisani ciljevi. Iz tog razloga, postoji potreba da se u ovom trenutku odredbe važećeg zakona preciziraju, inoviraju i dopune kako bi novi tekst Zakona bio jasniji i precizniji, te kako bi se omogućilo uspostavljanje i funkcionisanje slobodnih zona u Republici Srpskoj.
U odnosu na važeće zakonsko rješenje, Nacrtom ovog zakona preciziran je postupak osnivanja i početak rada slobodne zone, normirane su odredbe o promjeni granica slobodne zone, a Ministarstvao privrede i preduzetništva određeno je kao nadležni organ koji učestvuje u postupku osnivanja slobodne zone i vodi evidenciju o broju slobodnih zona na teritoriji Republike Srpske i rezultatima njihovog poslovanja.
Takođe, jedna od značajnih novina u ovom zakonu jeste i propisivanje obaveze izvještavanja Vlade Republike Srpske o poslovanju slobodnih zona koje se nalaze na njenoj teritoriji. Ovakva obaveza važećim zakonom nije propisana za osnivača, a što je onemogućavalo da Vlada Republike Srpske prati rezultate poslovanja one slobodne zone u čijem osnivanju je učestvovala, odnosno za čije osnivanje je dala saglasnost.
Nacrtom zakona regulišu se i druga važna pitanja: poreske i carinske olakšice, zasnivanje, trajanja i prestanak radnih odnosa u slobodnoj zoni, osnivanje i poslovanje banaka u slobodnoj zoni, propisivanje prekšajnih sankcija za nepostupanje po pojedinim odredbama ovog zakona i dr. Ovako utvrđeno zakonsko rješenje treba da omogući uspostavljanje i funkcionisanje slobodnih zona u Republici Srpskoj.
V OBRAZLOŽENJE PREDLOŽENIH RJEŠENJA
Članom 1. propisan je predmet ovog zakona, te je definisano da se Zakonom o slobodnim zonama Republike Srpske uređuju uslovi za osnivanje i rad slobodnih zona, djelatnosti i uslovi pod kojima se te djelatnosti mogu obavljati u slobodnim zonama, prestanak rada slobodnih zona, kao i druga pitanja koja su od značaja za rad slobodnih zona u Republici Srpskoj. Budući da je predmetna oblast regulisana ovim zakonom i Zakonom o slobodnim zonama u BiH, te kako postoji paralelna primjena oba zakona, pitanja koja su već potpuno uređena Zakonom o slobodnim zonama u BiH (npr. prestanak rada slobodne zone) u ovom zakonu regulisana su primjenom upućujućih pravnih normi.
Članom 2. propisan je cilj ovog zakona, odnosno definisana je svrha koja se želi postići donošenjem ovog zakona. Iz predmetne odredbe jasno proizilazi da se ovim zakonom žele postići širi društveni ciljevi kao što su: unapređenje poslovnog okruženja, povećanje konkurentnosti, privlačenje investicija, ubrzavanje privrednog razvoja, povećanje izvoza, bolja iskorišćenost industrijskih potencijala, uvođenje novih tehnologija i otvaranje novih radnih mjesta. Iako se radi o ciljevima šireg društvenog značaja, preduslov za njihovo ispunjenje je uspostavljanje i funkcionisanje slobodnih zona u Republici Srpskoj.
Članom 3. data je opšta definicija slobodne zone kao dijela teritorije Republike Srpske koji je posebno ograđen i označen i u kojem se obavljaju djelatnosti uz posebne uslove u skladu sa ovim zakonom, carinskim propisima i drugim propisima kojima se uređuje rad slobodnih zona. Iz navedene definicije jasno proizilazi da posebni uslovi, pod kojima će se odvijati poslovanje unutar slobodne zone, nisu definisani samo ovim zakonom, već i drugim propisima. Razlog tome je što je materija regulisanja ovog zakona složene prirode i kao takva nije predmet uređenja samo jednog zakona.
Članom 4. definisan je pojam osnivača slobodne zone. Radi se o odredbi koja je interpretativne prirode, budući da se njome bliže određuje pojam osnivača, odnosno ko sve može biti osnivač slobodne zone u Republici Srpskoj. Normiranje ove odredbe učinjeno je i s ciljem razlikovanja osnivača od korisnika slobodne zone i privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom. U vezi sa navedenim, precizira se da osnivač slobodne zone može biti domaće ili strano pravno i fizičko lice koje sprovede sve propisane aktivnosti u skladu sa ovim zakonom. Ovako normiranom odredbom nije isključeno da se i javno preduzeće ili jedinica lokalne samouprave pojave kao osnivači slobodne zone, s obzirom da imaju status pravnog lica.
Članom 5. propisuje se područje na kome se može osnovati slobodna zona, uz jasno definisanje pojma područja zone i uslova koje ono mora da ispuni da bi zadovoljilo kriterijume za osnivanje slobodne zone. Područja na kojima se može osnovati slobodna zona taksativno su navedena u stavu 1. ovog člana (auto-put, magistralni put, riječna luka, aerodrom, kao i uz magistralnu željezničku prugu) i poredana su prema raspoloživoj infrastrukturi Republike Srpske. Međutim, nepostojanje gorepomenute infrastrukture na nekom području ne znači i nemogućnost da se na istom osnuje slobodna zona. Iz tog razloga se u ovom stavu koristi i generalna klauzula kojom se predviđa da se slobodna zona može osnovati i na sličnim mjestima na kojima postoje uslovi za rad slobodne zone. Slobodna zona se ne mora sastojati samo od jedne cjeline, već se može sastojati i od više teritorijalno odvojenih dijelova pod uslovom da oni čine jednu funkcionalnu cjelinu. To znači da jedna slobodna zona može imati dva ili više teritorijalno odvojenih djelova koji lokacijski jedni od drugih mogu biti znato udaljeni (npr. jedna slobodna zona može imati svoje područje u različitim gradovima), što može da olakša poslovanje slobodne zone. U slučaju da se mijenjaju granice slobodne zone ili ukoliko se otvara ili zatvara teritorijalno odvojeni dio slobodne zone, primjenjuje se odredbe propisa kojima se reguliše rad slobodnih zona.
Članom 6. se na uopšten način definišu uslovi koje je potrebno obezbijediti za osnivanja slobodne zone. Radi se o odgovarajućim organizacionim, prostornim, ekološkim, tehničkim i drugim uslovima za obavljanje poslova u slobodnoj zoni. Pored navedenog, posebno se propisuje da je potrebno donijeti i akt o osnivanju slobodne zone, kao i ispuniti posebne uslove propisane odredbama ovog zakona.
Članom 7. propisan je pojam korisnika slobodne zone. Korisnik slobodne zone u Republici Srpskoj može biti pravno lice ili preduzetnik koji obavlja djelatnost u slobodnoj zoni. Iz navedenog proizilazi da se kao korisnik slobodne zone može javiti svaki poslovni subjekt koji je registrovan u skladu sa pozitivnim propisima Republike Srpske.
Članom 8. propisano je da se u slobodnoj zoni mogu obavljati industrijske, trgovinske i uslužne djelatnosti. Ovako normirana odredba, kojom se utvrđuje koje djelatnosti se mogu obavljati u slobodnoj zoni, usklađena je sa Regulativom (EU) broj 952/2013 Evropskog parlamenta i Savjeta od 9. oktobra 2013. godine o Carinskom zakoniku Unije i Ispravkom. Ograničenje u pogledu djelatnosti koje se mogu obavljati u slobodnoj zoni odnosi se samo na zabranu obavljanja djelatnosti kojima se ugrožava životna sredina, zdravlje ljudi, materijalna dobra i bezbjednost Republike Srpske.
Članom 9. definisan je postupak osnivanja slobodne zone, odnosno radnje koje osnivač slobodne zone treba preduzeti kako bi se slobodna zona osnovala i mogla početi sa radom. Navedene radnje u predmetnom članu navedene su logičnim redoslijedom njihovog preduzimanja, i to: izrada elaborata o ekonomskoj opravdanosti; donošenje, odnosno zaključenje akta o osnivanju slobodne zone; pribavljanje saglasnosti Vlade Republike Srpske; pribavljanje odluke Savjeta ministara BiH i rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa kojim se utvrđuje ispunjenost uslova za početak rada slobodne zone. Ukazivanje na obavezu pribavljanja odluke Savjeta ministara BiH i rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa učinjeno je zbog potrebe usaglašavanja teksta ovog zakona sa Zakonom o slobodnim zonama u BiH i zbog potrebe da se na jednom mjestu navedu svi koraci koje osnivač preduzima u postupku osnivanja slobodne zone. Nakon preduzimanja svih navedenih aktivnosti, osnivaču je propisana i obaveza da osnuje i registruje privredno društvo za upravljanje slobodnom zonom. Osnivanje privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom je posljednja aktivnost u ovom postupku, jer je stav da bi osnivač prvo trebao da osnuje slobodnu zonu, pa tek onda da pristupi osnivanju, odnosno registraciji privrednog društva koje će upravljati tom slobodnom zonom. U suprotnom, ukoliko bi osnivanje privrednog društva propisali kao aktivnost koju je potrebno preduzeti ranije u ovom postupku, postojao bi rizik izlaganja nepotrebnim troškovima osnivača u slučaju da osnuje privredno društvo za upravljanje slobodnom zonom a ne dobije saglasnost za osnivanje slobodne zone.
Članom 10. definiše se pojam elaborata o ekonomskoj opravdanosti osnivanja slobodne zone, uz istovremeno određivanje elemanata koje ovaj dokument treba da sadrži. Potreba za preciziranjem elaborata o ekonomskoj opravdanosti osnivanja slobodne zone proizilazi iz činjenice da se radi o dokumentu kojim se vrši procjena postojanja ekonomske opravdanosti, odnosno u kojem se utvrđuju elementi od čijeg ispunjenja i postojanja uveliko zavisi dobijanje saglasnosti za osnivanje slobodne zone. U stavu 2. ovog člana precizirani su subjekti koji mogu da izrade elaborat o ekonomskoj opravdanosti osnivanja slobodne zone, te je utvrđeno da pored osnivača to može biti i bilo koje drugo pravno lice ili preduzetnik kojeg osnivač angažuje za njegovu izradu.
Članom 11. propisuju se forme akta o osnivanja slobodne zone i sastavni elementi koje ovaj akt mora da sadrži. Forma akta o osnivanju slobodne zone zavisi od broja osnivača slobodne zone. Ukoliko se radi o jednom osnivaču, akt o osnivanju slobodne zone donosi se u formi odluke o osnivanju, a ukoliko su u pitanju dva ili više osnivača, tada osnivači zaključuju ugovor o osnivanju slobodne zone. Ovim članom propisani su i obavezni elementi koje akt o osnivanju mora da sadrži. Propisivanje obaveznih elemenata akta o osnivanju slobodne zone učinjeno je s ciljem dobijanja jedinstvenih podataka, uz ostavljanje mogućnosti osnivaču da akt o osnivanju sadrži i druge dodatne elemente koji su potrebni za osnivanje i rad slobodne zone.
Članom 12. definiše se pojam akta kojim Vlada Republike Srpske daje saglasnost kako na područje slobodne zone, tako i na opravdanost njenog osnivanja. Pribavljanje saglasnosti Vlade Republike Srpske uslovljeno je ispunjenjem navedenih uslova od strane osnivača slobodne zone, i to: da posjeduje elaborat, da je donio akt o osnivanju slobodne zone, da ima riješene imovinsko-pravne odnose na području slobodne zone, da područje slobodne zone ispunjava ili da osnivač učini izvjesnim mogućnost ispunjenja prostornih, građevinskih i ekoloških uslova za osnivanje slobodne zone, da nije u stečaju, odnosno likvidaciji (samo ako je u pitanju pravno lice), da nema dospjelih a neizmirenih poreskih obaveza i da prethodno pribavi saglasnost jedinice lokalne samouprave za osnivanje slobodne zone na njenoj teritoriji. U odnosu na važeći zakon, ovakvo normiranje omogućava da osnivaču budu jasno predočeni i precizirani uslovi koje on prethodno mora da ispuni za pribavljanje saglasnosti Vlade Republike Srpske.
Članom 13. propisuje se obaveza osnivaču slobodne zone da putem Ministarstva privrede i preduzetništva podnese zahtjev Vladi Republike Srpske za pribavljanje saglasnosti. Ovom odredbom Ministarstvo privrede i preduzetništva se uključuje u postupak osnivanja slobodne zone, a njegova funkcija u tom postupku razrađena je u kasnijim odredbama ovog zakona. Pored toga, ovim članom propisuje se i sadržina zahtjeva osnivača, kao i dokumentacija koju je isti dužan da priloži uz zahtjev. Zahtjev treba da sadrži: naziv i područje slobodne zone, granice slobodne zone, poslovno ime, adresa sjedišta, te JIB osnivača slobodne zone, ukoliko je osnivač pravno lice; te ime, prezime i adresu stanovanja, ukoliko je u pitanju fizičko lice. Kada je u pitanju dokumentacija koja se podnosi uz zahtjev, ona služi kao dokaz o ispunjenosti uslova propisanih članom 12. ovog zakona, a značajna je kako za samog osnivača slobodne zone, tako i za nadležne organe koji odlučuju po podnesenom zahtjevu. Po pravilu, ove dokaze pribavlja osnivač slobodne zone, ali je predviđen i izuzetak od tog pravila, te je propisano da će Ministarstvo privrede i preduzetništva određene dokaze pribaviti po službenoj dužnosti. Konkretno, Ministarstvo privrede i preduzetništva po službenoj dužnosti pribavlja mišljenje Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju u pogledu ispunjenosti prostornih, građevinskih i ekoloških uslova za osnivanje slobodne zone, te provjerava ispunjenost uslova koji se odnose na vođenje stečajnog, odnosno likvidacionog postupka i izmirenost poreskih obaveza. Navedeno je propisano kako bi se osnivaču slobodne zone olakšao postupak dobijanja saglasnosti, tj. smanjili troškovi i skratilo vrijeme potrebno za prikupljanje svih neophodnih dokaza.
Članom 14. propisuje se na osnovu čega se može izvršiti ocjena postojanja ekonomske opravdanosti osnivanja slobodne zone. Naime, predmetnom odredbom izričito je propisano da se procjena ekonomske opravdanosti osnivanja slobodne zone vrši na osnovu priloženog elaborata koji mora da potvrdi da je osnivanje slobodne zone ekonomski opravdano. Radi se o dokumentu koji pruža projekcije pozitivnih efekata koji se odnose na privlačenje domaćeg i stranog kapitala, proizvodnju roba i pružanja usluga, zapošljavanje i transfer savremenih tehnologija. Pored navedenog, izričito je propisano da elaborat mora da pokaže da će vrijednost robe koja se izvozi iz slobodne zone preći najmanje 50% od ukupne vrijednosti proizvedene robe koja napušta slobodnu zonu u periodu od 12 mjeseci. U pitanju je uslov bez čijeg ispunjenja neće biti moguće osnovati slobodnu zonu, odnosno radi se o uslovu koji je conditio sine quo non. Elaborat mora biti izrađen na način da se iz njega nedvosmisleno može utvrditi ekonomska opravdanost osnivanja slobodne zone, odnosno u istom nije dovoljno samo navesti da postoji ekonomska opravdanost, već ta tvrdnja treba biti potkrijepljena odgovarajućom analizom. Detaljniji kriterijumi ekonomske opravdanosti osnivanja slobodne zone biće utvrđeni pravilnikom koji će donijeti ministar privrede i preduzetništva.
Članom 15. uređuje se postupak ispitivanja ispunjenosti formalno-pravnih uslova zahtjeva za pribavljanje saglasnosti Vlade Republike Srpske, odnosno propisuje se postupanje Ministarstva privrede i preduzetništva nakon prijema zahtjeva od strane osnivača. Odredbe ovog člana usklađene su sa Zakonom o opštem upravnom postupku.
Članom 16. propisuje se postupanje Ministarstva privrede i preduzetništva nakon što utvrdi ispunjenost uslova iz člana 15. ovog zakona. Naime, nakon utvrđivanja ispunjenosti navedenih formalno-pravnih uslova, Ministarstvo je u obavezi da utvrdi ispunjenost i svih drugih uslova za osnivanje slobodne zone. S tim u vezi, propisano je i postupanje Ministarstva privrede i preduzetništva, kako u slučaju kada su ispunjeni svi uslovi, tako i u situaciji kada isti nisu ispunjeni. U prvom slučaju Ministarstvo privrede i preduzetništva priprema i dostavlja Vladi na razmatranje prijedlog rješenja o davanju saglasnosti za osnivanje slobodne zone, dok u drugom donosi rješenje kojim se zahtjev odbija. Odluke donesene u ovom postupku su konačne, odnosno protiv istih nije dozvoljena žalba, ali se može pokrenuti upravni spor. Uzimajući u obzir sve navedeno, ovom odredbom, s jedne strane, regulišu se procesna pitanja s ciljem tačnog preciziranja aktivnosti nadležnog ministarstva, dok se s druge strane podnosilac zahtjeva upoznaje sa mogućim ishodima ovog postupka, te konačnosti odluka koje su u njemu donose.
Članom 17. zaokružen je postupak osnivanja slobodne zone. Naime, ovom odredbom se osnivač upoznaje sa obavezom koju mora ispuniti nakon dobijanja saglasnosti Vlade Republike Srpske, a koja se odnosi na pribavljanje odluke Savjeta ministara BiH o određivanju dijela carinskog područja BiH kao slobodne zone, kao i rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa kojim se utvrđuje da su ispunjeni uslovi za početak rada slobodne zone.
Članom 18. propisana je obaveza osnivača slobodne zone da u roku od 30 dana od dana pribavljanja odluke o određivanju dijelova carinskog područja BiH kao slobodne zone donese pravilnik kojim se uređuju organizaciono-tehnički uslovi za obavljanje djelatnosti u slobodnoj zoni. Ovi organizaciono-tehnički uslovi odnose se na: radno vrijeme slobodne zone, kretanje lica i robe unutar slobodne zone, obaveze privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom, mjere zaštite na radu u slobodnoj zoni, mjere zaštite životne sredine, te prava i obaveze korisnika slobodne zone u odnosu na osnivača. Naime, radi se o okvirnom određivanju elemenata koji moraju biti uređeni pravilnikom s ciljem nesmetanog i efikasnog funkcionisanja slobodne zone. Sve navedeno će doprinijeti da se adekvatno zaštite i korisnici slobodne zone.
Članom 19. propisuju se obaveza osnivanja i registrovanja privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom, njegova uloga i obaveze u funkcionisanju slobodne zone. Naime, radi se o privrednom društvu koje se osniva od strane osnivača slobodne zone i koje je zaduženo da upravlja slobodnom zonom i stvori uslove za obavljanje djelatnosti u slobodnoj zoni. Da bi se pomenuta upravljačka uloga navedenog privrednog društva realizovala, propisana je dužnost ovog društva da zaključuje pojedinačne ugovore sa korisnicima slobodne zone. Zaključeni ugovori moraju sadržavati elemente propisane pravilnikom iz člana 18. ovog zakona, a njima se uređuju međusobna prava i obaveze između korisnika i privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom. Pored navedenog, propisana je i obaveza osnivača slobodne zone da pravilnik dostavi Ministarstvu privrede i preduzetništva, kao i rješenje o registraciji privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom, i to u roku od 15 dana od isteka rokova propisanih u članu 19. stav 4. Ovo podrazumijeva da će Ministarstvo biti upoznato sa sadržinom samog pravilnika i njegovom usklađenošću sa važećim propisima (posebno sa ovim zakonom), ali i s tim da je osnivač postupio po zakonu, te osnovao i registrovano privredno društvo za upravaljanje slobodnom zonom.
Članom 20. utvrđuje se rok u okviru kojeg slobodna zona mora početi sa radom, odnosno definiše se da slobodna zona počinje sa radom najkasnije u roku od 24 mjeseca od dana donošenja rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH, kojim se utvrđuje da su ispunjeni uslovi za početak rada slobodne zone. Ovaj rok ostavljen je iz razloga što je za potpuno uspostavljanje slobodne zone (što podrazumijeva rješavanje svih infrastrukturnih problema, uspostavljanje organizacione i upravljačke struktura i sl.) često potreban duži vremenski period, tako da se na ovaj način ostavlja dovoljno vremena da se organizuje nesmetano obavljanje djelatnosti unutar slobodne zone i otpočne sa poslovanjem.
Članom 21. propisano je da je ulaganje kapitala na područje slobodne zone slobodno, kao i transfer dobiti i retransfer uloga, sa izuzetkom transfera po osnovu isplate dobiti sa deviznog računa i računa u konvertibilnim markama onog nerezidenta koji nije izmirio dospjele poreske obaveze prema budžetu Republike Srpske.
Članom 22. propisana je upućujuća norma kojom je regulisano osnivanje i poslovanje banaka i obavljanje djelatnosti osiguranja u slobodnoj zoni. Ova odredba utvrđuje da se osnivanje i poslovanje banaka u slobodnoj zoni vrši u skladu sa propisima kojima se uređuje bankarsko poslovanje, a da se obavljanje djelatnosti osiguranja vrši u skladu sa propisima kojima se uređuju poslovi osiguranja.
U članu 23. koristi se upućujuća norma kojom se propisuje da se plaćanje, naplaćivanje, kupovina i prodaja u stranoj valuti vrši u skladu sa propisima kojima se uređuje devizno poslovanje u Republici Srpskoj.
U članu 24. upućujućom normom utvrđuje se obaveza korisnika zone da vodi knjigovodstvo za poslovanje u skladu sa propisima kojima se uređuje računovodstvo i revizija u Republici Srpskoj.
Članom 25. propisuje se da se na zasnivanje, trajanje i prestanak radnih odnosa u slobodnoj zoni primjenjuju propisi kojima se uređuju radni odnosi u Republici Srpskoj. Na ovaj način obezbijeđena je primjena domaćih propisa prema svim zaposlenim, bez obzira na to da li su zaposleni domaći ili strani državljani.
Članom 26. propisuje se da se uvoz robe i usluga u slobodnu zonu i izvoz robe i usluga iz slobodne zone odvija bez kvantitativnih ograničenja, a u skladu sa carinskim propisima. Takođe, ovom odredbom jasno se isključuje primjena carinskih i poreskih olakšica na robu koja se iz slobodne zone stavlja na tržište Republike Srpske, odnosno BiH. Promet dobara i usluga unutar slobodne zone je slobodan.
Članom 27. propisano je da korisnici slobodne zone plaćaju poreze i ostale dažbine u skladu sa propisima koji uređuju ovu oblast u Republici Srpskoj, ali da im pripadaju i određene poreske olakšice. Naime, propisano je da korisnicima slobodne zone pripada pravo na poreske olakšice u skladu sa propisima koji uređuju porez na dobit, porez na dohodak i porez na nepokretnosti. Poreske olakšice koje su regulisane propisima koji uređuju porez na dodatu vrijednost primijeniće se na uvoz dobara i usluga, promet dobara i usluga unutar slobodne zone, ali i na isporuku dobara i usluga iz zone izvan teritorije BiH. Ukoliko se isporuka dobara i usluga iz zone vrši na teritoriji BiH, tada ne postoje uslovi za primjenu ovih poreskih olakšica. Takođe, ovom odredbom je jedinicama lokalne samouprave data mogućnost da utvrde olakšice za korisnike slobodne zone u okviru svojih nadležnosti.
Članom 28. utvrđuje se obaveza, rokovi i način izvještavanja o poslovanju u slobodnoj zoni, a sve s ciljem informisanja Vlade Republike Srpske o poslovanju slobodnih zona osnovanih na njenoj teritoriji. Ovo je novina koja je uvedena ovim zakonom i, za razliku od važećeg zakona, isključuje se mogućnost da institucije u Republici Srpskoj (prije svega Vlada Republike Srpske) ne budu informisane u postupku izvještavanja o poslovanju slobodnih zona. Zbog važnosti samog izvještavanja, kao i podataka koji se u tom izvještavanju dijele sa institucijama Republike Srpske, propisano je da će se forma, sadržina i drugi podaci koje treba da sadrži izvještaj detaljnije propisati podzakonskim aktom koji će donijeti ministar privrede i preduzetništva. Na ovaj način dobiće se jedinstveni obrazac izvještaja koji treba da sadrži sve relevantne podatke o poslovanju slobodnih zona u Republici Srpskoj, što je značajno kako sa aspekta vođenja ažurne evidencije o slobodnim zonama, tako i sa aspekta adekvatnog postupanja institucija Republike Srpske.
Članom 29. definisana je obaveza osnivača da u slučaju prestanka rada slobodne zone obavijesti Ministarstvo o prestanku rada slobodne zone, i to u roku od 15 dana od dana donošenja rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa o prestanku rada slobodne zone. Ova obaveza propisana je da bi Vlada Republike Srpske bila upoznata sa informacijom da je slobodna zona na njenoj teritoriji prestala sa radom.
Članom 30. propisano je da upravni nadzor nad primjenom ovog zakona vrši Ministarstvo privrede i preduzetništva, a inspekcijski nadzor Republička uprava za inspekcijske poslove posredstvom nadležnih inspektora u skladu sa odredbama ovog zakona i propisom kojim se uređuje postupak inspekcijskog nadzora.
Članom 31. propisane su prekršajne sankcije za osnivača, za nepoštovanje obaveza koje su im utvrđene ovim zakonom. Radi se o obavezi dostavljanja pravilnika kojim se uređuju organizaciono-tehnički ulovi za obavljanje djelatnosti u slobodnoj zoni, zatim obavezi dostavljanja rješenja o osnivanju i registraciji privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom, obavezi dostavljanja izvještaja o poslovanju zone Ministarstvu privrede i preduzetništva, kao i o obavezi obavještavanja Ministarstva o prestanku rada slobodne zone u roku od 15 dana od dana donošenja rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa o prestanku rada slobodne zone. U slučaju neispunjenja navedenih obaveza ili neispunjenja obaveza u propisanom roku, primijeniće se normirane prekršajne sankcije. Cilj propisivanja navedenih sankcija nije isključivo represivnog karaktera, već upravo suprotno, radi se o propisivanju sankcija koje treba da imaju prevashodno preventivno dejstvo.
Čl. 32, 33. i 34. uređuju rok za donošenje podzakonskih akata, prestanak važenja Zakona o slobodnim zonoma („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 65/03) i stupanje na snagu ovog zakona.
VI UČEŠĆE JAVNOSTI U IZRADI ZAKONA
U skladu sa Smjernicama za postupanje republičkih organa uprave o učešću javnosti i konsultacijama u izradi zakona („Službeni glasnik Republike Srpske“, br. 123/08 i 73/12), Prednacrt zakona je objavljen na internet stranici Ministarstva privrede i preduzetništva da bi se učinio dostupan široj javnosti radi davanja eventualnih primjedaba i komentara.
S ciljem izrade Nacrta ovog zakona, formirana je i radna grupa koju su činili predstavnici Ministarstva privrede i preduzetništva, Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, Ministarstva finansija, Ministarstva trgovine i turizma, Privredne komore Republike Srpske, Republičke uprave za geodetske i imovinsko-pravne poslove i gradova (Banja Luka, Bijeljina, Istočno Sarajevo, Trebinje i Gradiška).
Pored toga, na ovaj zakon pribavljena su mišljenja Republičkog sekretarijata za zakonodavstvo, Ministarstva pravde, Ministarstva finansija, Ministarstva za evropske integracije i međunarodnu saradnju, Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju i Gender centra – Centra za jednakost i ravnopravnost polova.
Prilikom izrade ovog zakona uzete su u obzir sve dostavljene primjedbe i sugestije, a prihvaćeni su opravdani i konstruktivni prijedlozi koji doprinose ostvarenju cilja ovog zakona.
VII PROCJENA UTICAJA ZAKONA, DRUGIH PROPISA I OPŠTIH AKATA NA UVOĐENJE NOVIH, IZMJENU ILI UKIDANJE POSTOJEĆIH FORMALNOSTI KOJE OPTEREĆUJU PRIVREDNO POSLOVANJE
Ministarstvo privrede i preduzetništva, kao obrađivač ovog zakona i organ nadležan za davanje mišljenja o procesu procjene uticaja propisa (PUP) u postupku izrade zakona, konstatuje sljedeće:
Ministarstvo za ekonomske odnose i regionalnu saradnju je u saradnji sa Radnom grupom za sprovođenje procesa procjene uticaja propisa (koju je imenovala Vlada Republike Srpske) u toku 2018. godine sprovelo punu metodologiju procjene uticaja propisa na Zakonu o slobodnim zonama, te izradilo Izvještaj o procjeni uticaja propisa na Zakonu o slobodnim zonama, koji je Vlada Republike Srpske prihvatila Zaključkom broj: 04/1-012-2-1106/18 na 176. sjednici, održanoj 8. maja 2018. godine. Izvještaj sadrži definiciju problema, ciljeve, analizu postojećeg stanja, opcije za rješavanje problema i preporuke koje obrađivač zakona treba da uzme u obzir prilikom izrade novog zakonskog rješenja.
Prilikom izrade Nacrta zakona o slobodnim zonama Republike Srpske ispoštovane su preporuke navedene u Izvještaju, a koje se odnose na:
– usklađivanje Nacrta zakona o slobodnim zonama Republike Srpske sa Zakonom o slobodnim zonama BiH,
– propisivanje nadležne institucije koja će voditi evidenciju o svim slobodnim zonama koje su osnovane na teritoriji Republike Srpske, te koja će procjenjivati ekonomsku opravdanost poslovanja slobodnih zona,
– propisivanje obaveze izvještavanja Vlade Republike Srpske o poslovanju slobodnih zona osnovanih na njenoj teritoriji, putem resorno nadležnog ministarstva,
– propisivanje mogućnosti da se u okviru jedne slobodne zone uspostavi više odvojenih dijelova, ukoliko su ispunjeni uslovi predviđeni zakonom,
– propisivanje upućujuće norme koja se odnosi na zasnivanje, trajanje i prestanak radnih odnosa u slobodnoj zoni,
– ukazivanje zakonskim rješenjem investitoru na pogodnosti (carinske, poreske) poslovanja unutar slobodne zone koja je osnovana na teritoriji Republike Srpske,
– preciziranje procenta robe koja se mora izvesti iz slobodne zone i izvan carinskog područja BiH da bi osnivanje slobodne zone bilo ekonomski opravdano,
– utvrđivanje obaveze vođenja knjigovodstva,
– jasno definisanje mjesta na kojem je moguće osnovati slobodnu zonu, uz korišćenje generalne klauzule kojom se predviđa da se slobodna zona može osnovati i na drugim mjestima na kojima postoje uslovi za rad slobodne zone.
VIII FINANSIJSKA SREDSTVA I EKONOMSKA OPRAVDANOST DONOŠENJA ZAKONA
Za sprovođenje ovog zakona nisu potrebna dodatna sredstva iz budžeta Republike Srpske.
ZAKON
O SLOBODNIM ZONAMA REPUBLIKE SRPSKE
Član 1.
Ovim zakonom uređuju se uslovi za osnivanje i rad slobodnih zona, djelatnosti koje se mogu obavljati u slobodnim zonama i uslovi za njihovo obavljanje, prestanak rada slobodnih zona, kao i druga pitanja od značaja za rad slobodnih zona u Republici Srpskoj.
Član 2.
Cilj ovog zakona je unapređenje poslovnog okruženja i povećanje konkurentnosti kao osnova za privlačenje investicija, bolja iskorišćenost industrijskih potencijala, uvođenje novih tehnologija i otvaranje novih radnih mjesta.
Član 3.
Slobodna zona je dio teritorije Republike Srpske koji je posebno ograđen i označen i u kojem se obavljaju djelatnosti uz posebne uslove u skladu sa ovim zakonom, carinskim propisima i drugim propisima kojima se uređuje rad slobodnih zona.
Član 4.
Osnivač slobodne zone može da bude domaće ili strano pravno i fizičko lice koje sprovede sve propisane aktivnosti u skladu sa ovim zakonom.
Član 5.
(1) Slobodna zona se osniva na području koje ima auto-put, magistralni put, riječnu luku, aerodrom ili uz magistralnu željezničku prugu, kao i na sličnim mjestima gdje postoje uslovi za rad slobodne zone.
(2) Područje slobodne zone je zemljište koje je određeno katastarskim parcelama i površinom iskazanom u odgovarajućim mjernim jedinicama.
(3) Slobodna zona se može sastojati od jedne teritorijalne cjeline ili više teritorijalno odvojenih dijelova pod uslovom da oni čine jednu funkcionalnu cjelinu.
(4) Na promjenu granica slobodne zone, kao i na otvaranje ili zatvaranje teritorijalno odvojenog dijela slobodne zone primjenjuju se odredbe ovog zakona i drugih propisa kojima se uređuje rad slobodnih zona.
Član 6.
Za osnivanje slobodne zone potrebno je obezbijediti odgovarajuće organizacione, prostorne, ekološke, tehničke i druge uslove za obavljanje poslova u slobodnoj zoni i donijeti akt o njenom osnivanju.
Član 7.
Korisnik slobodne zone može biti pravno lice ili preduzetnik koji obavlja djelatnost u slobodnoj zoni.
Član 8.
U slobodnoj zoni se mogu obavljati industrijske, trgovinske i uslužne djelatnosti kojima se ne ugrožava životna sredina, zdravlje ljudi, materijalna dobra i bezbjednost Republike Srpske.
Član 9.
(1) U postupku osnivanja slobodne zone preduzimaju se sljedeće radnje:
1) izrada elaborata o ekonomskoj opravdanosti,
2) donošenje, odnosno zaključenje akta o osnivanju slobodne zone,
3) pribavljanje saglasnosti Vlade Republike Srpske (u daljem tekstu: Vlada),
4) pribavljanje odluke Savjeta ministara BiH i rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa kojim se utvrđuje ispunjenost uslova za početak rada slobodne zone.
(2) Nakon preduzimanja radnji iz stava 1. ovog člana, osnivač je dužan da osnuje i registruje privredno društvo za upravljanje slobodnom zonom.
Član 10.
(1) Elaborat o ekonomskoj opravdanosti osnivanja slobodne zone (u daljem tekstu: elaborat) je dokument koji sadrži procjenu obima ukupnih ulaganja, procjenu očekivanih efekata, procjenu obima proizvodnje roba i pružanja usluga, vrijednosti robe koja će se izvoziti iz slobodne zone u periodu od 12 mjeseci, zapošljavanja, a posebno radnih mjesta viših stručnih kvalifikacija, transfera savremenih tehnologija, uz navođenje djelatnosti koje će se obavljati u slobodnoj zoni.
(2) Elaborat može da izradi osnivač ili drugo pravno lice ili preduzetnik kojeg osnivač angažuje za njegovu izradu.
Član 11.
(1) Akt o osnivanju slobodne zone donosi se u formi odluke o osnivanju ako se radi o jednom osnivaču ili ugovora o osnivanju ako se radi o više osnivača.
(2) Akt o osnivanju sadrži sljedeće elemente:
1) naziv osnivača slobodne zone,
2) naziv slobodne zone,
3) područje slobodne zone,
4) djelatnosti koje će se obavljati u slobodnoj zoni,
5) druge elemente koji su potrebni za osnivanje i rad slobodne zone.
Član 12.
(1) Saglasnost Vlade je akt kojim se daje saglasnost za područje slobodne zone i opravdanost njenog osnivanja.
(2) Za pribavljanje saglasnosti iz stava 1. ovog člana potrebno je da osnivač ispunjava sljedeće uslove:
1) da posjeduje elaborat,
2) da je donio akt o osnivanju slobodne zone,
3) da ima riješene imovinsko-pravne odnose na području slobodne zone,
4) da područje slobodne zone ispunjava ili da osnivač učini izvjesnim mogućnost ispunjenja prostornih, građevinskih i ekoloških uslova za osnivanje slobodne zone,
5) da nije u stečaju, odnosno likvidaciji, ukoliko je osnivač pravno lice,
6) da nema dospjelih a neizmirenih poreskih obaveza,
7) da je prethodno pribavio saglasnost jedinice lokalne samouprave za osnivanje slobodne zone na njenoj teritoriji.
Član 13.
(1) Osnivač slobodne zone putem Ministarstva privrede i preduzetništva (u daljem tekstu: Ministarstvo) podnosi zahtjev Vladi za pribavljanje saglasnosti iz člana 12. stava 1. ovog zakona.
(2) Zahtjev iz stava 1. ovog člana sadrži:
1) naziv i područje slobodne zone, sa definisanim granicama,
2) poslovno ime, adresu sjedišta i JIB osnivača slobodne zone, ukoliko je osnivač pravno lice,
3) ime, prezime i adresu stanovanja, ukoliko je osnivač fizičko lice.
(3) Uz zahtjev iz stava 1. ovog člana prilažu se sljedeći dokazi:
1) akt o osnivanju slobodne zone,
2) elaborat,
3) izvod iz registra nadležnog registracionog organa u kojem je osnivač registrovan, ukoliko je osnivač pravno lice,
4) kopiju lične karte, ukoliko je osnivač fizičko lice,
5) dokaz da osnivači slobodne zone imaju pravo svojine, odnosno zakupa ili pravo korišćenja zemljišta na kojem se određuje područje slobodne zone,
6) stručno mišljenje u pogledu ispunjenosti prostornih, građevinskih i ekoloških uslova za osnivanje slobodne zone, izdato od pravnog lica ovlašćenog za izradu dokumenata za prostorno uređenje ili sprovedbeni dokument prostornog uređenja izrađen u skladu sa studijom ekonomske opravdanosti za uspostavljanje poslovne zone i propisima iz oblasti uređenja prostora i zaštite životne sredine,
7) saglasnost jednice lokalne samouprave za osnivanje slobodne zone na njenoj teritoriji.
(4) Pored dokumenata iz stava 2. ovog člana, Ministarstvo po službenoj dužnosti pribavlja mišljenje Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju u pogledu ispunjenosti prostornih, građevinskih i ekoloških uslova za osnivanje slobodne zone i provjerava ispunjenost uslova iz člana 12. stava 2. t. 6) i 7) ovog zakona.
Član 14.
(1) Osnivanje slobodne zone je ekonomski opravdano ako se na osnovu priloženog elaborata može ocijeniti da će se postići pozitivni efekti u vezi sa privlačenjem domaćeg i stranog kapitala, proizvodnjom robe i pružanjem usluga, zapošljavanjem i transferom savremenih tehnologija, kao i da će vrijednost robe koja se izvozi iz slobodne zone prelaziti najmanje 50% od ukupne vrijednosti proizvedene robe koja napušta slobodnu zonu u periodu od 12 mjeseci.
(2) Ministar privrede i preduzetništva (u daljem tekstu: ministar) donosi pravilnik kojim detaljnije uređuje kriterijume za ocjenu ekonomske opravdanosti osnivanja slobodne zone iz stava 1. ovog člana.
Član 15.
(1) Nakon podnošenja zahtjeva, Ministarstvo utvrđuje da li je zahtjev podnijelo ovlašćeno lice, da li zahtjev sadrži sve propisane elemente i da li su uz zahtjev priloženi svi traženi dokazi.
(2) Ukoliko je zahtjev nerazumljiv ili nepotpun, Ministarstvo poziva podnosioca zahtjeva da u ostavljenom roku dostavi potrebne dokumente ili podatke.
(3) Ukoliko osnivač u ostavljenom roku ne otkloni nedostatke, Ministarstvo će zaključkom odbaciti takav zahtjev kao neuredan.
Član 16.
(1) Nakon što Ministarstvo utvrdi da je zahtjev uredan, ispituje se ekonomska opravdanost za osnivanje slobodne zone i utvrđuje ispunjenost uslova iz člana 12. ovog zakona.
(2) Ako Ministarstvo utvrdi da postoji ekonomska opravdanost i ispunjenost uslova, uključujući i pozitivno mišljenje Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, ono dostavlja Vladi na razmatranje prijedlog rješenja o davanju saglasnosti.
(3) Ako se utvrdi da ne postoji ekonomska opravdanost i da nisu ispunjeni uslovi propisani ovim zakonom, Ministarstvo donosi rješenje kojim se zahtjev odbija.
(4) Protiv rješenja iz st. 2. i 3. ovog člana nije dozvoljena žalba, ali se može pokrenuti upravni spor kod nadležnog suda.
Član 17.
Nakon dobijanja saglasnosti Vlade, osnivač slobodne zone je obavezan da se obrati Savjetu ministara BiH, odnosno Ministarstvu spoljne trgovine i ekonomskih odnosa radi pribavljanja odluke o određivanju dijelova carinskog područja BiH kao slobodne zone i rješenja kojim se utvrđuje da su ispunjeni uslovi za početak rada slobodne zone.
Član 18.
(1) U roku od 30 dana od dana donošenja odluke iz člana 17. ovog zakona, osnivač je dužan donijeti pravilnik kojim se uređuju organizaciono-tehnički uslovi za obavljanje djelatnosti u slobodnoj zoni.
(2) Pravilnikom iz stava 1. ovog člana uređuju se radno vrijeme slobodne zone, kretanje lica i robe u slobodnoj zoni, obaveze privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom u vezi sa osiguranjem prostornih, tehničkih i organizacionih uslova korišćenja slobodne zone, mjere zaštite na radu u slobodnoj zoni i mjere zaštite životne sredine, prava i obaveze korisnika slobodne zone u odnosu na osnivača slobodne zone.
Član 19.
(1) Osnivač je obavezan da osnuje i registruje privredno društvo za upravljanje slobodnom zonom u roku od 30 dana od dana donošenja odluke iz člana 17. ovog zakona.
(2) Privredno društvo za upravljanje slobodnom zonom je društvo koje obezbjeđuje uslove za nesmetano obavljanje djelatnosti u slobodnoj zoni.
(3) Privredno društvo za upravljanje slobodnom zonom zaključuje ugovore sa korisnicima slobodne zone o međusobnim pravima i obavezama, koji sadrže elemente propisane pravilnikom iz člana 18. ovog zakona.
(4) Osnivač je dužan dostaviti Ministarstvu rješenje o registraciji privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom i pravilnik kojim se uređuju organizaciono-tehnički uslovi za obavljanje djelatnosti u slobodnoj zoni u roku od 15 dana od isteka rokova iz stava 1. ovog člana i člana 18. stav 1. ovog zakona.
Član 20.
Slobodna zona počinje sa radom najkasnije u roku od 24 mjeseca od dana donošenja rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa, kojim se utvrđuje da su ispunjeni uslovi za početak rada slobodne zone.
Član 21.
(1) Ulaganje kapitala na području zone, transfer dobiti i retransfer uloga su slobodni.
(2) Izuzetno od stava 1. ovog člana, transfer po osnovu isplate dobiti nije dozvoljen sa deviznog računa i računa u konvertibilnim markama onog nerezidenta koji nije izmirio dospjele poreske obaveze prema budžetu Republike Srpske.
Član 22.
Osnivanje i poslovanje banaka i obavljanje djelatnosti osiguranja u slobodnoj zoni vrši se u skladu sa propisima kojima se uređuje bankarsko poslovanje i poslovi osiguranja.
Član 23.
Plaćanje, naplaćivanje, kupovina i prodaja u stranoj valuti vrši se u skladu sa propisima kojima se uređuje devizno poslovanje u Republici Srpskoj.
Član 24.
Korisnik zone je dužan da vodi knjigovodstvo za poslovanje u skladu sa propisima kojima se uređuje računovodstvo i revizija u Republici Srpskoj.
Član 25.
Na zasnivanje, trajanje i prestanak radnih odnosa u slobodnoj zoni primjenjuju se propisi kojima se uređuju radni odnosi u Republici Srpskoj.
Član 26.
(1) Uvoz roba i usluga u slobodnu zonu i izvoz roba i usluga iz slobodne zone ne podliježu kvantitativnim ograničenjima i na njih se primjenjuju odredbe carinskih propisa.
(2) Roba koja se iz slobodne zone stavlja u promet na tržište Republike Srpske, odnosno BiH, podliježe obavezi plaćanja poreza na dodatu vrijednost, carine i drugih uvoznih dažbina.
(3) Promet dobara i usluga unutar slobodne zone između korisnika slobodne zone je slobodan.
Član 27.
(1) Korisnik slobodne zone vrši plaćanje poreza i ostalih dažbina u skladu sa propisima koji uređuju ovu oblast u Republici Srpskoj.
(2) Korisnik slobodne zone ima pravo na poreske olakšice u skladu sa propisima koji uređuju porez na dobit, porez na dohodak i porez na nepokretnosti.
(3) Poreske olakšice, utvrđene propisima koji uređuju porez na dodatu vrijednost, primjenjuju se na uvoz dobara i usluga, promet dobara i usluga unutar slobodne zone, kao i na isporuku dobara i usluga izvan teritorije BiH.
(4) Jedinice lokalne samouprave mogu utvrditi olakšice za korisnike slobodne zone u okviru svojih nadležnosti.
Član 28.
(1) Korisnik slobodne zone je dužan da u roku od 60 dana po isteku kalendarske godine dostavi privrednom društvu za upravljanje slobodnom zonom podatke o svom poslovanju radi pripreme izvještaja.
(2) Osnivač putem privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom dužan je da u roku od 90 dana po isteku kalendarske godine dostavi Ministarstvu izvještaj o poslovanju u slobodnoj zoni.
(3) Ministarstvo podnosi Vladi izvještaj o poslovanju slobodnih zona u Republici Srpskoj za prethodnu godinu, najkasnije do 30. aprila tekuće godine.
(4) Ministar donosi pravilnik kojim se propisuje forma, sadržaj i drugi podaci i zahtjevi koje treba da sadrži izvještaj iz stava 2. ovog člana.
Član 29.
U slučaju prestanka rada slobodne zone, osnivač je dužan da obavijesti Ministarstvo o prestanku rada slobodne zone u roku od 15 dana od dana donošenja rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa o prestanku rada slobodne zone.
Član 30.
(1) Upravni nadzor nad primjenom ovog zakona vrši Ministarstvo.
(2) Inspekcijski nadzor nad primjenom ovog zakona vrši Republička uprava za inspekcijske poslove posredstvom nadležnih inspektora, u skladu sa odredbama ovog zakona i propisom kojim se uređuje postupak inspekcijskog nadzora.
Član 31.
Novčanom kaznom u iznosu od 3.000 KM do 9.000 KM kazniće se za prekršaj osnivač zone ako:
1) ne dostavi Ministarstvu rješenje o registraciji privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom i pravilnik kojim se uređuju organizaciono-tehnički uslovi za obavljanje djelatnosti u slobodnoj zoni (član 19. stav 4),
2) ne dostavi Ministarstvu izvještaj o poslovanju u zoni u roku od 90 dana po isteku kalendarske godine (član 28. stav 2),
3) ne obavijesti Ministarstvo o prestanku rada slobodne zone u roku od 15 dana od dana donošenja rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa o prestanku rada slobodne zone (član 29).
Član 32.
Ministar u roku od šest mjeseca od dana stupanja na snagu ovog zakona donosi:
1) Pravilnik o kriterijumima za ocjenu ekonomske opravdanosti osnivanja slobodne zone (član 14. stav 2),
2) Pravilnik o sadržaju izvještaja o radu slobodne zone (član 28. stav 4).
Član 33.
Stupanjem na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o slobodnim zonama („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 65/03).
Član 34.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srpske“.
Broj: PREDSJEDNIK
Datum: NARODNE SKUPŠTINE
Nedeljko Čubrilović
OBRAZLOŽENJE
NACRTA ZAKONA O SLOBODNIM ZONAMA REPUBLIKE SRPSKE
I USTAVNI OSNOV
Ustavni osnov za donošenje Zakona o slobodnim zonama Republike Srpske sadržan je u Amandmanu XXXII na član 68. tačka 8. Ustava Republike Srpske, prema kojoj Republika, između ostalog, uređuje osnovne ciljeve i pravce privrednog razvoja, politiku i mjere za usmjeravanje razvoja, kao i razvoj nedovoljno razvijenih područja, a članom 70. tačka 2. Ustava Republike Srpske uređeno je da Narodna skupština Republike Srpske donosi zakone, druge propise i opšte akte.
II USKLAĐENOST SA USTAVOM, PRAVNIM SISTEMOM I PRAVILIMA NORMATIVNOPRAVNE TEHNIKE
Prema Mišljenju Republičkog sekretarijata za zakonodavstvo broj: 22.03-020-2551/20 od 20. avgusta 2020. godine, ustavni osnov za donošenje ovog zakona sadržan u Amandmanu XXXII na član 68. t. 6, 8. i 18. Ustava Republike Srpske, prema kojima Republika, između ostalog, uređuje i obezbjeđuje pravni položaj preduzeća i drugih organizacija, osnovne ciljeve i pravce privrednog razvoja, politiku i mjere za usmjeravanje razvoja, kao i druge odnose od interesa za Republiku. Takođe, prema članu 70. Ustava Narodna skupština donosi zakone, druge propise i opšte akte.
Ova materija do sada je bila uređena Zakonom o slobodnim zonama („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 65/03), te imajući u vidu protok vremena tokom kojeg su se dogodile promjene u svim oblastima privređivanja, bilo je neophodno pristupiti donošenju novog zakona za ovu oblast.
Ovim zakonom uređuju se uslovi za osnivanje i rad slobodnih zona, djelatnosti koje se mogu obavljati u slobodnoj zoni i uslovi za njihovo obavljanje, kao i prestanak rada slobodnih zona.
Cilj Zakona je unapređenje poslovnog okruženja i povećanje konkurentnosti kao osnova za privlačenje investicija, bolja iskorišćenost industrijskih potencijala, uvođenje novih tehnologija i otvaranje novih radnih mjesta.
Slobodna zona je dio teritorije Republike Srpske koji je posebno ograđen i označen i u kojem se obavljaju privredne djelatnosti po posebnim uslovima. Osnivač slobodne zone može biti domaće ili strano pravno i fizičko lice koje osniva slobodnu zonu u skladu sa propisanim postupkom. U slobodnoj zoni se mogu obavljati industrijske, trgovinske i uslužne djelatnosti, a kojima se ne ugrožava životna sredina, zdravlje ljudi, materijalna dobra i bezbjednost Republike Srpske.
U ovom zakonu poseban akcenat je dat na preciziranje postupka osnivanja slobodnih zona, slobodan tretman ulaganja kapitala na području slobodne zone, kao i transfer dobiti i retransfer uloga, te plaćanje, naplaćivanje, kupovina i prodaja roba i usluga u stranoj valuti. Uvoz robe i usluga u slobodnu zonu, kao i njihov izvoz iz slobodne zone odvija se bez kvantitativnih ograničenja, a u skladu sa carinskim propisima.
Ovaj sekretarijat uputio je određene sugestije koje su se odnosile na usklađivanje ovog zakona sa pravnim sistemom Republike, kao i na poboljšanje predloženog teksta, koje je obrađivač prihvatio i ugradio u tekst Zakona. Takođe, konstatuje se da je ovaj nacrt usklađen sa Pravilima za izradu zakona i drugih propisa Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 24/14).
Budući da je Republički sekretarijat za zakonodavstvo utvrdio da je ovaj nacrt zakona usklađen sa Ustavom, pravnim sistemom Republike i Pravilima za izradu zakona i drugih propisa Republike Srpske, mišljenja smo da se Nacrt zakona o slobodnim zonama Republike Srpske može uputiti dalje na razmatranje.
III USKLAĐENOST SA PRAVNIM PORETKOM EVROPSKE UNIJE
Prema Mišljenju Ministarstva za evropske integracije i međunarodnu saradnju broj: 17.03-020-2553/20 od 24. avgusta 2020. godine, a nakon uvida u propise Evropske unije (EU) i analize Nacrta zakona o slobodnim zonama Republike Srpske (u daljem tekstu: Nacrt), ustanovljeni su izvori prava relevantni za predmet uređivanja dostavljenog nacrta, a koje je obrađivač uzeo u obzir prilikom rada. Zbog toga u Izjavi o usklađenosti stoji ocjena „djelimično usklađeno“.
Materiju Nacrta, u dijelu sekundarnih izvora prava EU, uređuje Regulativa (EU) 952/2013 Evropskog parlamenta i Savjeta od 9. oktobra 2013. godine o Carinskom zakoniku Unije .
Pravni osnov navedene direktive predstavlja Ugovor o funkcionisanju Evropske unije, Treći dio – Politike i unutrašnje djelovanje Unije, Glava II – Slobodno kretanje robe, Odjeljak 2. Carinska saradnja, član 33 .
Regulativom (EU) 952/2013 uspostavlja se Carinski zakonik EU, koji propisuje opšta pravila i postupke koji se primjenjuju na robu koja se unosi u carinsko područje EU ili iznosi van EU.
Obrađivač je čl. 3, 9. i 26. Nacrta preuzeo član 243. Regulative koji daje mogućnost državama članicama da određene dijelove EU proglase slobodnom zonom, da istu ograde i o tome obavijeste Evropsku komisiju.
Stav 2. član 244. Regulative reguliše koje su sve djelatnosti dozvoljene u slobodnoj zoni, te da je obavljanje takvih djelatnosti podložno obavještavanju carinskih organa. Obrađivač je odredbe člana 244. djelimično preuzeo članom 8. Nacrta, kojim propisuje da se u slobodnoj zoni mogu obavljati industrijske, trgovinske i uslužne djelatnosti kojima se ne ugrožava životna sredina, zdravlje ljudi, materijalna dobra i sigurnost zemlje.
Usvajanje ovog nacrta doprinijeće ispunjavanju obaveza iz člana 36. Protokola 2. SSP-a , koje se odnose na omogućavanje korišćenja slobodnih zona prilikom transporta robe, a s ciljem sprečavanja zamjene drugom robom.
IV RAZLOZI ZA DONOŠENJE ZAKONA
http://www.drzavljanstva-advokat.de/
Osnovni razlog za donošenje Zakona o slobodnim zonama Republike Srpske je uspostavljanje i funkcionisanje slobodnih zona u Republici Srpskoj. Efikasno poslovanje slobodnih zona doprinijeće poboljšanju poslovnog okruženja i povećanju konkurentnosti kao osnova za privlačenje investicija. Isto tako, kroz rad slobodnih zona omogućiće se bolje iskorišćavanje industrijskih potencijala, stvoriće se uslovi za uvođenje novih tehnologija i otvaranje novih radnih mjesta, što će biti od koristi za cjelokupnu privredu Republike Srpske.
Republika Srpska, kao i sve zemlje u tranziciji suočavaju se sa velikim poteškoćama u području privrede, zaposlenosti, spoljnotrgovinskog i deviznog poslovanja, spoljne i unutrašnje zaduženosti, socijalne politike, demografije itd. U tim uslovima se koriste i primjenjuju i neke druge, specijalne ili manje konvencionalne metode i instrumenti. Jedan od međunarodno priznatih i najčešće korišćenih specijalnih instrumenata ekonomske politike države svakako je institut slobodne zone. Slobodne zone predstavljaju fizički ograđen prostor, dio teritorije jedne zemlje, koji je opremljen adekvatnom infrastrukturom radi obavljanja industrijskih, trgovinskih i uslužnih djelatnosti uz određene beneficije i olakšice.
U Republici Srpskoj slobodne zone su regulisane Zakonom o slobodnim zonama („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 65/03) i Zakonom o slobodnim zonama u BiH („Službeni glasnik BiH“, broj 99/09). I zemlje u okruženju su donijele ovakav zakon, tako da institut slobodne zone poznaju i Republika Srbija, Republika Hrvatska, Crna Gora, Slovenija, Makedonija. Važeći Zakon o slobodnim zonama Republike Srpske donesen je 2003. godine. Od tada, pa do danas, u Republici Srpskoj nije zaživjela nijedna slobodna zona. Uzrok ovakvom stanju može se naći u nezainteresovanosti privrednika za ovakav vid poslovanja, ali i u nedovoljno jasnom regulatornom okviru, kao i neregulatornim mjerama kojim bi se podstaklo osnivanje i funkcionisanje slobodnih zona u Republici Srpskoj. Faktori koji utiču na osnivanje slobodnih zona mogu se prema važnosti grupisati na: političku (privrednu) stabilnost, carinske olakšice, poreske olakšice, infrastrukturu, ukupnu privrednu politiku zemlje, stabilnost valute, opšti odnos prema investicijama, pomoć zemlje u toku i poslije početka rada zone i raspoloživost kvalifikovane radne snage.
Pored navedenih faktora, u Republici Srpskoj postoji i specifična situacija koja se vezuje za postupak osnivanja slobodnih zona, budući da se u ovom postupku zahtijeva uključenost više nadležnih organa i institucija različitih nivoa vlasti, kao i paralelna primjena Zakona o slobodnim zonama Republike Srpske i Zakona o slobodnim zonama u BiH. Zbog toga, postojeći problemi domaćeg zakonodavstva kao što su: nepostojanje nadležnog ministarstva Republike Srpske koje vodi evidenciju o poslovanju slobodnih zona, nepostojanje obaveze podnošenja izvještaja o poslovanju zona u Republici Srpskoj, nepostojanje odredbe o mogućnosti proširenja slobodne zone, nenavođenje propisa kojim se reguliše zapošljavanje i radni odnosi unutar slobodne zone, nepostojanje odredaba o poreskim i carinskim olakšicama za rad u slobodnoj zoni, te druge sporne odredbe važećeg Zakona o slobodnim zonama Republike Srpske još više dolaze do izražaja. Navedeni problemi za posljedicu imaju manji priliv domaćih i stranih investicija, manje novih radnih mjesta, manja ulaganja u infrastrukturu, manji obim posla za kooperante iz domaće privrede, kao i manje mogućnosti za sticanje novih znanja i vještina domaće radne snage. Ovakvo stanje uočeno je još u toku 2018. godine, kada je sprovedena metodologija pune procjene uticaja propisa na važeći Zakon o slobodnim zonama Republike Srpske. U okviru ovih aktivnosti održane su i javne konsultacije u saradnji sa Privrednom komorom Republike Srpske. Kao rezultat svih sprovedenih aktivnosti donesen je zaključak, odnosno preporuka da se pristupi izradi novog Zakona o slobodnim zonama Republike Srpske, kojim bi se otklonili identifikovani problemi važećeg zakonskog rješenja, izvršilo njegovo usklađivanje sa Zakonom o slobodnim zonama u BiH, te ostvarili definisani ciljevi. Iz tog razloga, postoji potreba da se u ovom trenutku odredbe važećeg zakona preciziraju, inoviraju i dopune kako bi novi tekst Zakona bio jasniji i precizniji, te kako bi se omogućilo uspostavljanje i funkcionisanje slobodnih zona u Republici Srpskoj.
U odnosu na važeće zakonsko rješenje, Nacrtom ovog zakona preciziran je postupak osnivanja i početak rada slobodne zone, normirane su odredbe o promjeni granica slobodne zone, a Ministarstvao privrede i preduzetništva određeno je kao nadležni organ koji učestvuje u postupku osnivanja slobodne zone i vodi evidenciju o broju slobodnih zona na teritoriji Republike Srpske i rezultatima njihovog poslovanja.
Takođe, jedna od značajnih novina u ovom zakonu jeste i propisivanje obaveze izvještavanja Vlade Republike Srpske o poslovanju slobodnih zona koje se nalaze na njenoj teritoriji. Ovakva obaveza važećim zakonom nije propisana za osnivača, a što je onemogućavalo da Vlada Republike Srpske prati rezultate poslovanja one slobodne zone u čijem osnivanju je učestvovala, odnosno za čije osnivanje je dala saglasnost.
Nacrtom zakona regulišu se i druga važna pitanja: poreske i carinske olakšice, zasnivanje, trajanja i prestanak radnih odnosa u slobodnoj zoni, osnivanje i poslovanje banaka u slobodnoj zoni, propisivanje prekšajnih sankcija za nepostupanje po pojedinim odredbama ovog zakona i dr. Ovako utvrđeno zakonsko rješenje treba da omogući uspostavljanje i funkcionisanje slobodnih zona u Republici Srpskoj.
V OBRAZLOŽENJE PREDLOŽENIH RJEŠENJA
Članom 1. propisan je predmet ovog zakona, te je definisano da se Zakonom o slobodnim zonama Republike Srpske uređuju uslovi za osnivanje i rad slobodnih zona, djelatnosti i uslovi pod kojima se te djelatnosti mogu obavljati u slobodnim zonama, prestanak rada slobodnih zona, kao i druga pitanja koja su od značaja za rad slobodnih zona u Republici Srpskoj. Budući da je predmetna oblast regulisana ovim zakonom i Zakonom o slobodnim zonama u BiH, te kako postoji paralelna primjena oba zakona, pitanja koja su već potpuno uređena Zakonom o slobodnim zonama u BiH (npr. prestanak rada slobodne zone) u ovom zakonu regulisana su primjenom upućujućih pravnih normi.
Članom 2. propisan je cilj ovog zakona, odnosno definisana je svrha koja se želi postići donošenjem ovog zakona. Iz predmetne odredbe jasno proizilazi da se ovim zakonom žele postići širi društveni ciljevi kao što su: unapređenje poslovnog okruženja, povećanje konkurentnosti, privlačenje investicija, ubrzavanje privrednog razvoja, povećanje izvoza, bolja iskorišćenost industrijskih potencijala, uvođenje novih tehnologija i otvaranje novih radnih mjesta. Iako se radi o ciljevima šireg društvenog značaja, preduslov za njihovo ispunjenje je uspostavljanje i funkcionisanje slobodnih zona u Republici Srpskoj.
Članom 3. data je opšta definicija slobodne zone kao dijela teritorije Republike Srpske koji je posebno ograđen i označen i u kojem se obavljaju djelatnosti uz posebne uslove u skladu sa ovim zakonom, carinskim propisima i drugim propisima kojima se uređuje rad slobodnih zona. Iz navedene definicije jasno proizilazi da posebni uslovi, pod kojima će se odvijati poslovanje unutar slobodne zone, nisu definisani samo ovim zakonom, već i drugim propisima. Razlog tome je što je materija regulisanja ovog zakona složene prirode i kao takva nije predmet uređenja samo jednog zakona.
Članom 4. definisan je pojam osnivača slobodne zone. Radi se o odredbi koja je interpretativne prirode, budući da se njome bliže određuje pojam osnivača, odnosno ko sve može biti osnivač slobodne zone u Republici Srpskoj. Normiranje ove odredbe učinjeno je i s ciljem razlikovanja osnivača od korisnika slobodne zone i privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom. U vezi sa navedenim, precizira se da osnivač slobodne zone može biti domaće ili strano pravno i fizičko lice koje sprovede sve propisane aktivnosti u skladu sa ovim zakonom. Ovako normiranom odredbom nije isključeno da se i javno preduzeće ili jedinica lokalne samouprave pojave kao osnivači slobodne zone, s obzirom da imaju status pravnog lica.
Članom 5. propisuje se područje na kome se može osnovati slobodna zona, uz jasno definisanje pojma područja zone i uslova koje ono mora da ispuni da bi zadovoljilo kriterijume za osnivanje slobodne zone. Područja na kojima se može osnovati slobodna zona taksativno su navedena u stavu 1. ovog člana (auto-put, magistralni put, riječna luka, aerodrom, kao i uz magistralnu željezničku prugu) i poredana su prema raspoloživoj infrastrukturi Republike Srpske. Međutim, nepostojanje gorepomenute infrastrukture na nekom području ne znači i nemogućnost da se na istom osnuje slobodna zona. Iz tog razloga se u ovom stavu koristi i generalna klauzula kojom se predviđa da se slobodna zona može osnovati i na sličnim mjestima na kojima postoje uslovi za rad slobodne zone. Slobodna zona se ne mora sastojati samo od jedne cjeline, već se može sastojati i od više teritorijalno odvojenih dijelova pod uslovom da oni čine jednu funkcionalnu cjelinu. To znači da jedna slobodna zona može imati dva ili više teritorijalno odvojenih djelova koji lokacijski jedni od drugih mogu biti znato udaljeni (npr. jedna slobodna zona može imati svoje područje u različitim gradovima), što može da olakša poslovanje slobodne zone. U slučaju da se mijenjaju granice slobodne zone ili ukoliko se otvara ili zatvara teritorijalno odvojeni dio slobodne zone, primjenjuje se odredbe propisa kojima se reguliše rad slobodnih zona.
Članom 6. se na uopšten način definišu uslovi koje je potrebno obezbijediti za osnivanja slobodne zone. Radi se o odgovarajućim organizacionim, prostornim, ekološkim, tehničkim i drugim uslovima za obavljanje poslova u slobodnoj zoni. Pored navedenog, posebno se propisuje da je potrebno donijeti i akt o osnivanju slobodne zone, kao i ispuniti posebne uslove propisane odredbama ovog zakona.
Članom 7. propisan je pojam korisnika slobodne zone. Korisnik slobodne zone u Republici Srpskoj može biti pravno lice ili preduzetnik koji obavlja djelatnost u slobodnoj zoni. Iz navedenog proizilazi da se kao korisnik slobodne zone može javiti svaki poslovni subjekt koji je registrovan u skladu sa pozitivnim propisima Republike Srpske.
Članom 8. propisano je da se u slobodnoj zoni mogu obavljati industrijske, trgovinske i uslužne djelatnosti. Ovako normirana odredba, kojom se utvrđuje koje djelatnosti se mogu obavljati u slobodnoj zoni, usklađena je sa Regulativom (EU) broj 952/2013 Evropskog parlamenta i Savjeta od 9. oktobra 2013. godine o Carinskom zakoniku Unije i Ispravkom. Ograničenje u pogledu djelatnosti koje se mogu obavljati u slobodnoj zoni odnosi se samo na zabranu obavljanja djelatnosti kojima se ugrožava životna sredina, zdravlje ljudi, materijalna dobra i bezbjednost Republike Srpske.
Članom 9. definisan je postupak osnivanja slobodne zone, odnosno radnje koje osnivač slobodne zone treba preduzeti kako bi se slobodna zona osnovala i mogla početi sa radom. Navedene radnje u predmetnom članu navedene su logičnim redoslijedom njihovog preduzimanja, i to: izrada elaborata o ekonomskoj opravdanosti; donošenje, odnosno zaključenje akta o osnivanju slobodne zone; pribavljanje saglasnosti Vlade Republike Srpske; pribavljanje odluke Savjeta ministara BiH i rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa kojim se utvrđuje ispunjenost uslova za početak rada slobodne zone. Ukazivanje na obavezu pribavljanja odluke Savjeta ministara BiH i rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa učinjeno je zbog potrebe usaglašavanja teksta ovog zakona sa Zakonom o slobodnim zonama u BiH i zbog potrebe da se na jednom mjestu navedu svi koraci koje osnivač preduzima u postupku osnivanja slobodne zone. Nakon preduzimanja svih navedenih aktivnosti, osnivaču je propisana i obaveza da osnuje i registruje privredno društvo za upravljanje slobodnom zonom. Osnivanje privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom je posljednja aktivnost u ovom postupku, jer je stav da bi osnivač prvo trebao da osnuje slobodnu zonu, pa tek onda da pristupi osnivanju, odnosno registraciji privrednog društva koje će upravljati tom slobodnom zonom. U suprotnom, ukoliko bi osnivanje privrednog društva propisali kao aktivnost koju je potrebno preduzeti ranije u ovom postupku, postojao bi rizik izlaganja nepotrebnim troškovima osnivača u slučaju da osnuje privredno društvo za upravljanje slobodnom zonom a ne dobije saglasnost za osnivanje slobodne zone.
Članom 10. definiše se pojam elaborata o ekonomskoj opravdanosti osnivanja slobodne zone, uz istovremeno određivanje elemanata koje ovaj dokument treba da sadrži. Potreba za preciziranjem elaborata o ekonomskoj opravdanosti osnivanja slobodne zone proizilazi iz činjenice da se radi o dokumentu kojim se vrši procjena postojanja ekonomske opravdanosti, odnosno u kojem se utvrđuju elementi od čijeg ispunjenja i postojanja uveliko zavisi dobijanje saglasnosti za osnivanje slobodne zone. U stavu 2. ovog člana precizirani su subjekti koji mogu da izrade elaborat o ekonomskoj opravdanosti osnivanja slobodne zone, te je utvrđeno da pored osnivača to može biti i bilo koje drugo pravno lice ili preduzetnik kojeg osnivač angažuje za njegovu izradu.
Članom 11. propisuju se forme akta o osnivanja slobodne zone i sastavni elementi koje ovaj akt mora da sadrži. Forma akta o osnivanju slobodne zone zavisi od broja osnivača slobodne zone. Ukoliko se radi o jednom osnivaču, akt o osnivanju slobodne zone donosi se u formi odluke o osnivanju, a ukoliko su u pitanju dva ili više osnivača, tada osnivači zaključuju ugovor o osnivanju slobodne zone. Ovim članom propisani su i obavezni elementi koje akt o osnivanju mora da sadrži. Propisivanje obaveznih elemenata akta o osnivanju slobodne zone učinjeno je s ciljem dobijanja jedinstvenih podataka, uz ostavljanje mogućnosti osnivaču da akt o osnivanju sadrži i druge dodatne elemente koji su potrebni za osnivanje i rad slobodne zone.
Članom 12. definiše se pojam akta kojim Vlada Republike Srpske daje saglasnost kako na područje slobodne zone, tako i na opravdanost njenog osnivanja. Pribavljanje saglasnosti Vlade Republike Srpske uslovljeno je ispunjenjem navedenih uslova od strane osnivača slobodne zone, i to: da posjeduje elaborat, da je donio akt o osnivanju slobodne zone, da ima riješene imovinsko-pravne odnose na području slobodne zone, da područje slobodne zone ispunjava ili da osnivač učini izvjesnim mogućnost ispunjenja prostornih, građevinskih i ekoloških uslova za osnivanje slobodne zone, da nije u stečaju, odnosno likvidaciji (samo ako je u pitanju pravno lice), da nema dospjelih a neizmirenih poreskih obaveza i da prethodno pribavi saglasnost jedinice lokalne samouprave za osnivanje slobodne zone na njenoj teritoriji. U odnosu na važeći zakon, ovakvo normiranje omogućava da osnivaču budu jasno predočeni i precizirani uslovi koje on prethodno mora da ispuni za pribavljanje saglasnosti Vlade Republike Srpske.
Članom 13. propisuje se obaveza osnivaču slobodne zone da putem Ministarstva privrede i preduzetništva podnese zahtjev Vladi Republike Srpske za pribavljanje saglasnosti. Ovom odredbom Ministarstvo privrede i preduzetništva se uključuje u postupak osnivanja slobodne zone, a njegova funkcija u tom postupku razrađena je u kasnijim odredbama ovog zakona. Pored toga, ovim članom propisuje se i sadržina zahtjeva osnivača, kao i dokumentacija koju je isti dužan da priloži uz zahtjev. Zahtjev treba da sadrži: naziv i područje slobodne zone, granice slobodne zone, poslovno ime, adresa sjedišta, te JIB osnivača slobodne zone, ukoliko je osnivač pravno lice; te ime, prezime i adresu stanovanja, ukoliko je u pitanju fizičko lice. Kada je u pitanju dokumentacija koja se podnosi uz zahtjev, ona služi kao dokaz o ispunjenosti uslova propisanih članom 12. ovog zakona, a značajna je kako za samog osnivača slobodne zone, tako i za nadležne organe koji odlučuju po podnesenom zahtjevu. Po pravilu, ove dokaze pribavlja osnivač slobodne zone, ali je predviđen i izuzetak od tog pravila, te je propisano da će Ministarstvo privrede i preduzetništva određene dokaze pribaviti po službenoj dužnosti. Konkretno, Ministarstvo privrede i preduzetništva po službenoj dužnosti pribavlja mišljenje Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju u pogledu ispunjenosti prostornih, građevinskih i ekoloških uslova za osnivanje slobodne zone, te provjerava ispunjenost uslova koji se odnose na vođenje stečajnog, odnosno likvidacionog postupka i izmirenost poreskih obaveza. Navedeno je propisano kako bi se osnivaču slobodne zone olakšao postupak dobijanja saglasnosti, tj. smanjili troškovi i skratilo vrijeme potrebno za prikupljanje svih neophodnih dokaza.
Članom 14. propisuje se na osnovu čega se može izvršiti ocjena postojanja ekonomske opravdanosti osnivanja slobodne zone. Naime, predmetnom odredbom izričito je propisano da se procjena ekonomske opravdanosti osnivanja slobodne zone vrši na osnovu priloženog elaborata koji mora da potvrdi da je osnivanje slobodne zone ekonomski opravdano. Radi se o dokumentu koji pruža projekcije pozitivnih efekata koji se odnose na privlačenje domaćeg i stranog kapitala, proizvodnju roba i pružanja usluga, zapošljavanje i transfer savremenih tehnologija. Pored navedenog, izričito je propisano da elaborat mora da pokaže da će vrijednost robe koja se izvozi iz slobodne zone preći najmanje 50% od ukupne vrijednosti proizvedene robe koja napušta slobodnu zonu u periodu od 12 mjeseci. U pitanju je uslov bez čijeg ispunjenja neće biti moguće osnovati slobodnu zonu, odnosno radi se o uslovu koji je conditio sine quo non. Elaborat mora biti izrađen na način da se iz njega nedvosmisleno može utvrditi ekonomska opravdanost osnivanja slobodne zone, odnosno u istom nije dovoljno samo navesti da postoji ekonomska opravdanost, već ta tvrdnja treba biti potkrijepljena odgovarajućom analizom. Detaljniji kriterijumi ekonomske opravdanosti osnivanja slobodne zone biće utvrđeni pravilnikom koji će donijeti ministar privrede i preduzetništva.
Članom 15. uređuje se postupak ispitivanja ispunjenosti formalno-pravnih uslova zahtjeva za pribavljanje saglasnosti Vlade Republike Srpske, odnosno propisuje se postupanje Ministarstva privrede i preduzetništva nakon prijema zahtjeva od strane osnivača. Odredbe ovog člana usklađene su sa Zakonom o opštem upravnom postupku.
Članom 16. propisuje se postupanje Ministarstva privrede i preduzetništva nakon što utvrdi ispunjenost uslova iz člana 15. ovog zakona. Naime, nakon utvrđivanja ispunjenosti navedenih formalno-pravnih uslova, Ministarstvo je u obavezi da utvrdi ispunjenost i svih drugih uslova za osnivanje slobodne zone. S tim u vezi, propisano je i postupanje Ministarstva privrede i preduzetništva, kako u slučaju kada su ispunjeni svi uslovi, tako i u situaciji kada isti nisu ispunjeni. U prvom slučaju Ministarstvo privrede i preduzetništva priprema i dostavlja Vladi na razmatranje prijedlog rješenja o davanju saglasnosti za osnivanje slobodne zone, dok u drugom donosi rješenje kojim se zahtjev odbija. Odluke donesene u ovom postupku su konačne, odnosno protiv istih nije dozvoljena žalba, ali se može pokrenuti upravni spor. Uzimajući u obzir sve navedeno, ovom odredbom, s jedne strane, regulišu se procesna pitanja s ciljem tačnog preciziranja aktivnosti nadležnog ministarstva, dok se s druge strane podnosilac zahtjeva upoznaje sa mogućim ishodima ovog postupka, te konačnosti odluka koje su u njemu donose.
Članom 17. zaokružen je postupak osnivanja slobodne zone. Naime, ovom odredbom se osnivač upoznaje sa obavezom koju mora ispuniti nakon dobijanja saglasnosti Vlade Republike Srpske, a koja se odnosi na pribavljanje odluke Savjeta ministara BiH o određivanju dijela carinskog područja BiH kao slobodne zone, kao i rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa kojim se utvrđuje da su ispunjeni uslovi za početak rada slobodne zone.
Članom 18. propisana je obaveza osnivača slobodne zone da u roku od 30 dana od dana pribavljanja odluke o određivanju dijelova carinskog područja BiH kao slobodne zone donese pravilnik kojim se uređuju organizaciono-tehnički uslovi za obavljanje djelatnosti u slobodnoj zoni. Ovi organizaciono-tehnički uslovi odnose se na: radno vrijeme slobodne zone, kretanje lica i robe unutar slobodne zone, obaveze privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom, mjere zaštite na radu u slobodnoj zoni, mjere zaštite životne sredine, te prava i obaveze korisnika slobodne zone u odnosu na osnivača. Naime, radi se o okvirnom određivanju elemenata koji moraju biti uređeni pravilnikom s ciljem nesmetanog i efikasnog funkcionisanja slobodne zone. Sve navedeno će doprinijeti da se adekvatno zaštite i korisnici slobodne zone.
Članom 19. propisuju se obaveza osnivanja i registrovanja privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom, njegova uloga i obaveze u funkcionisanju slobodne zone. Naime, radi se o privrednom društvu koje se osniva od strane osnivača slobodne zone i koje je zaduženo da upravlja slobodnom zonom i stvori uslove za obavljanje djelatnosti u slobodnoj zoni. Da bi se pomenuta upravljačka uloga navedenog privrednog društva realizovala, propisana je dužnost ovog društva da zaključuje pojedinačne ugovore sa korisnicima slobodne zone. Zaključeni ugovori moraju sadržavati elemente propisane pravilnikom iz člana 18. ovog zakona, a njima se uređuju međusobna prava i obaveze između korisnika i privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom. Pored navedenog, propisana je i obaveza osnivača slobodne zone da pravilnik dostavi Ministarstvu privrede i preduzetništva, kao i rješenje o registraciji privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom, i to u roku od 15 dana od isteka rokova propisanih u članu 19. stav 4. Ovo podrazumijeva da će Ministarstvo biti upoznato sa sadržinom samog pravilnika i njegovom usklađenošću sa važećim propisima (posebno sa ovim zakonom), ali i s tim da je osnivač postupio po zakonu, te osnovao i registrovano privredno društvo za upravaljanje slobodnom zonom.
Članom 20. utvrđuje se rok u okviru kojeg slobodna zona mora početi sa radom, odnosno definiše se da slobodna zona počinje sa radom najkasnije u roku od 24 mjeseca od dana donošenja rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH, kojim se utvrđuje da su ispunjeni uslovi za početak rada slobodne zone. Ovaj rok ostavljen je iz razloga što je za potpuno uspostavljanje slobodne zone (što podrazumijeva rješavanje svih infrastrukturnih problema, uspostavljanje organizacione i upravljačke struktura i sl.) često potreban duži vremenski period, tako da se na ovaj način ostavlja dovoljno vremena da se organizuje nesmetano obavljanje djelatnosti unutar slobodne zone i otpočne sa poslovanjem.
Članom 21. propisano je da je ulaganje kapitala na područje slobodne zone slobodno, kao i transfer dobiti i retransfer uloga, sa izuzetkom transfera po osnovu isplate dobiti sa deviznog računa i računa u konvertibilnim markama onog nerezidenta koji nije izmirio dospjele poreske obaveze prema budžetu Republike Srpske.
Članom 22. propisana je upućujuća norma kojom je regulisano osnivanje i poslovanje banaka i obavljanje djelatnosti osiguranja u slobodnoj zoni. Ova odredba utvrđuje da se osnivanje i poslovanje banaka u slobodnoj zoni vrši u skladu sa propisima kojima se uređuje bankarsko poslovanje, a da se obavljanje djelatnosti osiguranja vrši u skladu sa propisima kojima se uređuju poslovi osiguranja.
U članu 23. koristi se upućujuća norma kojom se propisuje da se plaćanje, naplaćivanje, kupovina i prodaja u stranoj valuti vrši u skladu sa propisima kojima se uređuje devizno poslovanje u Republici Srpskoj.
U članu 24. upućujućom normom utvrđuje se obaveza korisnika zone da vodi knjigovodstvo za poslovanje u skladu sa propisima kojima se uređuje računovodstvo i revizija u Republici Srpskoj.
Članom 25. propisuje se da se na zasnivanje, trajanje i prestanak radnih odnosa u slobodnoj zoni primjenjuju propisi kojima se uređuju radni odnosi u Republici Srpskoj. Na ovaj način obezbijeđena je primjena domaćih propisa prema svim zaposlenim, bez obzira na to da li su zaposleni domaći ili strani državljani.
Članom 26. propisuje se da se uvoz robe i usluga u slobodnu zonu i izvoz robe i usluga iz slobodne zone odvija bez kvantitativnih ograničenja, a u skladu sa carinskim propisima. Takođe, ovom odredbom jasno se isključuje primjena carinskih i poreskih olakšica na robu koja se iz slobodne zone stavlja na tržište Republike Srpske, odnosno BiH. Promet dobara i usluga unutar slobodne zone je slobodan.
Članom 27. propisano je da korisnici slobodne zone plaćaju poreze i ostale dažbine u skladu sa propisima koji uređuju ovu oblast u Republici Srpskoj, ali da im pripadaju i određene poreske olakšice. Naime, propisano je da korisnicima slobodne zone pripada pravo na poreske olakšice u skladu sa propisima koji uređuju porez na dobit, porez na dohodak i porez na nepokretnosti. Poreske olakšice koje su regulisane propisima koji uređuju porez na dodatu vrijednost primijeniće se na uvoz dobara i usluga, promet dobara i usluga unutar slobodne zone, ali i na isporuku dobara i usluga iz zone izvan teritorije BiH. Ukoliko se isporuka dobara i usluga iz zone vrši na teritoriji BiH, tada ne postoje uslovi za primjenu ovih poreskih olakšica. Takođe, ovom odredbom je jedinicama lokalne samouprave data mogućnost da utvrde olakšice za korisnike slobodne zone u okviru svojih nadležnosti.
Članom 28. utvrđuje se obaveza, rokovi i način izvještavanja o poslovanju u slobodnoj zoni, a sve s ciljem informisanja Vlade Republike Srpske o poslovanju slobodnih zona osnovanih na njenoj teritoriji. Ovo je novina koja je uvedena ovim zakonom i, za razliku od važećeg zakona, isključuje se mogućnost da institucije u Republici Srpskoj (prije svega Vlada Republike Srpske) ne budu informisane u postupku izvještavanja o poslovanju slobodnih zona. Zbog važnosti samog izvještavanja, kao i podataka koji se u tom izvještavanju dijele sa institucijama Republike Srpske, propisano je da će se forma, sadržina i drugi podaci koje treba da sadrži izvještaj detaljnije propisati podzakonskim aktom koji će donijeti ministar privrede i preduzetništva. Na ovaj način dobiće se jedinstveni obrazac izvještaja koji treba da sadrži sve relevantne podatke o poslovanju slobodnih zona u Republici Srpskoj, što je značajno kako sa aspekta vođenja ažurne evidencije o slobodnim zonama, tako i sa aspekta adekvatnog postupanja institucija Republike Srpske.
Članom 29. definisana je obaveza osnivača da u slučaju prestanka rada slobodne zone obavijesti Ministarstvo o prestanku rada slobodne zone, i to u roku od 15 dana od dana donošenja rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa o prestanku rada slobodne zone. Ova obaveza propisana je da bi Vlada Republike Srpske bila upoznata sa informacijom da je slobodna zona na njenoj teritoriji prestala sa radom.
Članom 30. propisano je da upravni nadzor nad primjenom ovog zakona vrši Ministarstvo privrede i preduzetništva, a inspekcijski nadzor Republička uprava za inspekcijske poslove posredstvom nadležnih inspektora u skladu sa odredbama ovog zakona i propisom kojim se uređuje postupak inspekcijskog nadzora.
Članom 31. propisane su prekršajne sankcije za osnivača, za nepoštovanje obaveza koje su im utvrđene ovim zakonom. Radi se o obavezi dostavljanja pravilnika kojim se uređuju organizaciono-tehnički ulovi za obavljanje djelatnosti u slobodnoj zoni, zatim obavezi dostavljanja rješenja o osnivanju i registraciji privrednog društva za upravljanje slobodnom zonom, obavezi dostavljanja izvještaja o poslovanju zone Ministarstvu privrede i preduzetništva, kao i o obavezi obavještavanja Ministarstva o prestanku rada slobodne zone u roku od 15 dana od dana donošenja rješenja Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa o prestanku rada slobodne zone. U slučaju neispunjenja navedenih obaveza ili neispunjenja obaveza u propisanom roku, primijeniće se normirane prekršajne sankcije. Cilj propisivanja navedenih sankcija nije isključivo represivnog karaktera, već upravo suprotno, radi se o propisivanju sankcija koje treba da imaju prevashodno preventivno dejstvo.
Čl. 32, 33. i 34. uređuju rok za donošenje podzakonskih akata, prestanak važenja Zakona o slobodnim zonoma („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj 65/03) i stupanje na snagu ovog zakona.
VI UČEŠĆE JAVNOSTI U IZRADI ZAKONA
U skladu sa Smjernicama za postupanje republičkih organa uprave o učešću javnosti i konsultacijama u izradi zakona („Službeni glasnik Republike Srpske“, br. 123/08 i 73/12), Prednacrt zakona je objavljen na internet stranici Ministarstva privrede i preduzetništva da bi se učinio dostupan široj javnosti radi davanja eventualnih primjedaba i komentara.
S ciljem izrade Nacrta ovog zakona, formirana je i radna grupa koju su činili predstavnici Ministarstva privrede i preduzetništva, Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, Ministarstva finansija, Ministarstva trgovine i turizma, Privredne komore Republike Srpske, Republičke uprave za geodetske i imovinsko-pravne poslove i gradova (Banja Luka, Bijeljina, Istočno Sarajevo, Trebinje i Gradiška).
Pored toga, na ovaj zakon pribavljena su mišljenja Republičkog sekretarijata za zakonodavstvo, Ministarstva pravde, Ministarstva finansija, Ministarstva za evropske integracije i međunarodnu saradnju, Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju i Gender centra – Centra za jednakost i ravnopravnost polova.
Prilikom izrade ovog zakona uzete su u obzir sve dostavljene primjedbe i sugestije, a prihvaćeni su opravdani i konstruktivni prijedlozi koji doprinose ostvarenju cilja ovog zakona.
VII PROCJENA UTICAJA ZAKONA, DRUGIH PROPISA I OPŠTIH AKATA NA UVOĐENJE NOVIH, IZMJENU ILI UKIDANJE POSTOJEĆIH FORMALNOSTI KOJE OPTEREĆUJU PRIVREDNO POSLOVANJE
Ministarstvo privrede i preduzetništva, kao obrađivač ovog zakona i organ nadležan za davanje mišljenja o procesu procjene uticaja propisa (PUP) u postupku izrade zakona, konstatuje sljedeće:
Ministarstvo za ekonomske odnose i regionalnu saradnju je u saradnji sa Radnom grupom za sprovođenje procesa procjene uticaja propisa (koju je imenovala Vlada Republike Srpske) u toku 2018. godine sprovelo punu metodologiju procjene uticaja propisa na Zakonu o slobodnim zonama, te izradilo Izvještaj o procjeni uticaja propisa na Zakonu o slobodnim zonama, koji je Vlada Republike Srpske prihvatila Zaključkom broj: 04/1-012-2-1106/18 na 176. sjednici, održanoj 8. maja 2018. godine. Izvještaj sadrži definiciju problema, ciljeve, analizu postojećeg stanja, opcije za rješavanje problema i preporuke koje obrađivač zakona treba da uzme u obzir prilikom izrade novog zakonskog rješenja.
Prilikom izrade Nacrta zakona o slobodnim zonama Republike Srpske ispoštovane su preporuke navedene u Izvještaju, a koje se odnose na:
– usklađivanje Nacrta zakona o slobodnim zonama Republike Srpske sa Zakonom o slobodnim zonama BiH,
– propisivanje nadležne institucije koja će voditi evidenciju o svim slobodnim zonama koje su osnovane na teritoriji Republike Srpske, te koja će procjenjivati ekonomsku opravdanost poslovanja slobodnih zona,
– propisivanje obaveze izvještavanja Vlade Republike Srpske o poslovanju slobodnih zona osnovanih na njenoj teritoriji, putem resorno nadležnog ministarstva,
– propisivanje mogućnosti da se u okviru jedne slobodne zone uspostavi više odvojenih dijelova, ukoliko su ispunjeni uslovi predviđeni zakonom,
– propisivanje upućujuće norme koja se odnosi na zasnivanje, trajanje i prestanak radnih odnosa u slobodnoj zoni,
– ukazivanje zakonskim rješenjem investitoru na pogodnosti (carinske, poreske) poslovanja unutar slobodne zone koja je osnovana na teritoriji Republike Srpske,
– preciziranje procenta robe koja se mora izvesti iz slobodne zone i izvan carinskog područja BiH da bi osnivanje slobodne zone bilo ekonomski opravdano,
– utvrđivanje obaveze vođenja knjigovodstva,
– jasno definisanje mjesta na kojem je moguće osnovati slobodnu zonu, uz korišćenje generalne klauzule kojom se predviđa da se slobodna zona može osnovati i na drugim mjestima na kojima postoje uslovi za rad slobodne zone.
VIII FINANSIJSKA SREDSTVA I EKONOMSKA OPRAVDANOST DONOŠENJA ZAKONA
Za sprovođenje ovog zakona nisu potrebna dodatna sredstva iz budžeta Republike Srpske.
