SKRIPTA ZA POLAGANJE PRAVOSUDNOG ISPITA
III dio
Privredno pravo Upravno pravo Radno pravo Ustavno pravo
Organizacije uprave i pravosuĊa
april, 2009. god.
Sadrţaj:
PRIVREDNO PRAVO ................................ 3. str.
UPRAVNO PRAVO ................................. 99. str.
Upravni postupak ........................................ 99. str.
Upravni spor ................................................ 135. str.
ORGANIZACIJA UPRAVE ................... 148. str. RADNO PRAVO ...................................... 162. str. USTAVNO PRAVO – SISTEM ................. 169. str.
ORGANIZACIJA PRAVOSUĐA ............. 179. str.
(ZAKON O PRIVREDNIM DRUŠTVIMA)
POJAM PRIVREDNOG DRUŠTVA (Šta je privredno društvo?)
P r iv re d n o d ru š tv o je pravno lice koje samostalno obavlja privrednu djelatnost, tj. djela tnost proiz vodnje i pro d a je p ro iz v od a i v rš e n ja u s lu g a na
trţ iš tu , a rad i sticanja dobiti.
Svojstvo p ravnog lica se propisuje zakonom. Ne m o ţe g ru p a l j u d i svo j im
o sn i va čkim a kto m sa m oi n i ci j a ti vn o o dl u či ti d a n e što i m a svo j stvo p ra vn o g l i ca .
Koje dje latn o s ti p riv re d n o d ru š tv o moţ e o b a v lja ti o d re Ċ e n o je
Od lu k o m o k la s i fik a c i ji d je la tn o s ti . T o je p ro p is k o ji u s u š t in i o p re d je l ju je ,
a li i o g ra n iĉ a v a p ra v n u o s o b u u iz b o ru p ra v n e d je la tn o s ti. Š ta će su b j e kti
izabrati to je njihovo autonomno pravo i takva djel a tn o st će b i ti u p i sa n a i u registar privrednih pravnih subjekata. U p is d je la tn o s ti je b ita n z a to š to p ra v n a
o s o b a mo ţ e d a s tu p a u p ra v n i o d n o s samo povodom tih dje latnosti.
PRETPOSTAVKE (USLOVI) ZA OSNIVANJE DRUŠTVA
1. da postoje osobe - o s n iv a ĉ i koje su sag la s n e s a o s n iv a n je m d ru š tv a ;
2. da imaju kapital;
3. da su te osobe saglasne oko iz bora djelatnosti;
4. d a s u to o s o b e k o je mo g u o s no v a ti d ru š tv o – ako su pravne osobe
d a s u u p is a n e u re g is ta r p riv re d n ih d ru š ta v a , a a k o s u fiz iĉ k a l ic a d a
imaju poslovnu sposobnost;
5. d a s e u s k la d u s a z a ko n o m o d lu ĉ e (ima ju n a mje ru ) k o j i oblik d ru š tv a
će osnovati;
KO MOŢE BITI OSNIVAĈ DRUŠTVA
Os n iv a ĉ d ru š tv a mo ţ e b iti d o ma ć e i s tra n o f iz iĉ k o i p ra v n o l ic e .
F iz iĉ k a o s o b a u s mis lu o s n iv a ĉ a mo ra b iti p o s lo v n o s p o s o b n a . Pravna osoba u s mis lu o s n iv a ĉ a s vo je s v o js tv o p ra v ne o s ob e
dokaz uje iz vodom iz upisa u sudski registar.
K a d a se ra d i o stra n i m o so b a m a ka o o sn i va čima (fi zi čk e i pravne osobe), uslovi i procedura detaljnije su regulisani Zakonom o stranim ulaganjima.
OBLICI ORGANIZOVANJA
Postoje 4 (ĉ e t iri ) osnovna oblika priv rednih d ru š ta v a :
1. D ru štvo sa o g ra n i če n o m o d g o vo rn o šću (d .o .o . ) – “ dru š tv o k a p ita la ”
2. D i o ni čko d ru štvo (d .d .) – “ dru š tv o k a pita la ”
3. D ru štvo sa n e o g ra n i č . solidar. odgovorn. (d .n.s.o.) – “ dru š tvo o s o b a ”
4. Komanditno dru štvo (k .d .) – “ dru š tv o o s o b a ”
Os n iv a ĉ i sami v rš e iz b o r o b lik a d ru š tv a k o je ć e o s n o v a ti.
PRAVNA I POSLOVNA SPOSOBNOST DRUŠTVA I ODGOVORNOST ZA OBAVEZE
Dru š tv o s tiĉ e p ra v n u i po s lo v n u sp o s o b no s t upisom u sudski registar.
Prije upisa u sudski registar niko n e mo ţ e n a s tu p a ti u ime d ru š tv a , a
lice koje postupi suprotno, odgovara z a stvorene obavez e cjelokupnom
svojom imovinom, a k a d a ta k o n a s tu p a v iš e lic a z a o b a vez e o dg o v a ra ju
n e o g ra n iĉ e n o s o lid a rn o .
P o s lo v n a s p o s ob n o s t p ra v n e o so b e je o g ra n iĉ e n a time d a d ru š tv o
mo ţ e p re duz ima ti p ra v n e ra d n je i v rš it i p ra v n e p o s lo v e s a mo u o k v iru
s v o je d je la tn o s ti il i u v e z i s a s v o jo m d je la tn o š ć u . Izvan toga postoji zakonska
zabrana. M e Ď u ti m , a ko pravna osoba preduzima pravni posao izvan svoje djelatnosti, taj posao nije ništa v . Pravna osoba n e m o ţe se p o zva ti n a
p re ko ra če n j e svo j e p o sl o vn e sp o so b n o sti i b il a b i du ţn a d a o b a vi svo je o b a ve ze , a ni tre će li ce se n e b i n a to m o gl o p o zva ti , ako je znalo ili moglo znati da to
o g ra n i če n j e p o sto ji .
P o s lo v n a s p os o b n o s t d ruš tv a s e p r o s u Ċu je p re ma n je g o v o m z astupniku. (K a ko p ro su Ď u j e m o p o sl o vn u sp o so b n o st d ru štva ? )
ODGOVORNOST DRUŠTVA ZA OBAVEZE
S v a k o d ru š tv o o d g o va ra z a s v o je o b av ez e cjelokupnom imovinom
d ru š tv a , o s im k a d a je z a k o no m p ro p is a n o d a z a o b a v ez e d ru š tv a
o d g o v a ra ju i ĉ la n ovi d ru š tv a so lidarno svojom c jelokupnom imovinom.
Od o b lik a d ru š tv a z a v is i i o d g o v o rn os t ĉ la n o v a z a p ra v a i o b av ez e
d ru š tv a :
S va ki čl a n d.n.s.o. i komplementar k.d. o d g o va ra za o b a ve ze d ru štva
n e o g ra n i če n o so li d a rn o cj e l o ku p no m svo j om im o vi n om .
D io n iĉ a r u d.d., vlasnik udjela u d.o.o . i komanditor u k.d . ne odgovaraju z a o b av ez e d ru š tv a svojom imovinom , osim:
1) ka d a ko ri ste d ru štvo za p o sti za n j e l i čn o g ci l ja ,
2) ka d a u p ra vl j a j u im o vi n o m d ru štva ka o svo j o m im o vi n om i
3) ka d a d ru štvo ko ri ste za p re va ru i l i o št e će n j e svo j i h p o vj e ri l a ca .
DJELATNOST
D ru š tv o mo ţe k a o s v o ju d je la tn o s t o b a v lja ti s v e p o s lo v e , o s im o n ih koji se po z akonu ne mogu obavljati kao privredna djela tnost.
Z a ko n o m m o ţe b i ti u tvrĎ e n o d a se o d re Ď e n e d j e l a tn o sti m o g u o b a vlj a ti samo temeljem odo b re nj a n a d l e ţn o g d rţ.organa (n pr. proi zvodnja nao ru ţanja).
D ru š tv o moţ e p o ĉe ti s o b a v lja n je m d je la tn o s ti d a n o m u p is a u s u d s k i
registar i kada o rg a n u n a d le ţ n o m z a in s p e k c ijs k i n a d z o r d o s ta v i
o b a v je š te n je o po ĉ e tk u ob a v lja n ja d je la tn o s ti i is p u n ja v a n ju u v j e ta te h n iĉ k e
o p re mlje n o s ti, z a š tite n a ra d u , z a š tite i u n a p re Ċ e n ja ţ iv o tn e s re d in e i drugih uvjeta propisanih z a obavljanje te ili tih djela tnosti.
D ru š tv o moţ e ob a v lja ti p o s lo v e s a mo u ok v iru d je la tn o s ti u p is a n e u sudski registar, kao i druge poslove koji s e u ob iĉ a je n o o b a v lja ju uz
d je la tn o s ti u p is a n e u s u d s k i re g is ta r, u o b imu i n a n a ĉ in ko ji s u p o tre b n i z a poslovanje, a ne predstavljaju obavljanje tih poslova kao redovne djelatnosti. A ko d ru š tvo p ro ti vn o o vo m e p re d u zi m a i n e ke d ru g e p ra vn e ra d n j e , odnosno poslove izvan djelatnosti upisane u sudski registar, prema zakonu taj ugovor obavezuje d ru štvo , o si m a ko j e tre će l i ce zn a l o i li m o ra l o zn a ti d a su ta kvi poslovi izvan djelatnosti d ru štva .
OSNIVAĈKI AKT DRUŠTVA (Kako se osniva privredno društvo-Osnivački akt?)
Z a o sn i va n j e p ri vre d n o g d ru štva , za ko n o m j e p ro p i sa n a stro g a fo rm a .
P riv re d n o d ru š tv o s e o s n iv a o s n iv a ĉ k im a k to m.
Ako ga os n iv a je d n a o s o b a , o sn iv a ĉ k i a k t je o d lu k a (što m o ţe b i ti
sl u ča j samo kod d.o.o. i d.d.)
K a d a d ru š tv o o s n iv a ju d v ije ili v iš e o s o b a , o n i z a k lju ĉ u ju u g o vo r i o n
p re d s ta v lja o s n iv a ĉ k i a k t.
D o n o š en je o s n iv a ĉ k o g a k ta je o s n o v za u p is u re g is ta r i o n je s tro g o formalan akt. Po ZPD, osnivaĉki akt mora biti u pisanom obliku i sa potpisima ovjerenim u sk ladu sa z akonom.
Prema Zakonu o n o ta rim a o sni va čke a kte p ri vre d n i h d ru šta va sa či n j a vaj u i
o b ra Ď u j u n o ta ri , p a o sn i va čki a kt i m a ka ra kte r n o ta rske i sp ra ve . P o re d
o sn i va čko g a kta , n o ta r j e o vl a šte n d a sa či n i i n a crt s ta tu ta p ri vre d n o g d ru štva .
N e d o sta ta k o vj e re n o g p o tp i sa či n i o sn i va čk i a kt n i šta vi m .
Ob a v e z a n s a d rţ a j o s n iv a ĉ k o g a k ta s u :
1. p o d a c i o o s n iv a ĉ ima ,
2. iz b o r o b lik a d ru š tv a u k o je m s e o rg a n iz ira ju ,
3. firma i s je d iš te ,
4. d je la tn o s t k o ju ć e v rš it i p r iv re d n o d ru š tv o ,
5. kapital koji o s n iv a ĉ i u n o s e u d ru š tv o i njegova struktura,
A ko d ru štvo o sn i va j e dn o li ce , d o vol j n o j e d a se u n e su p o d a ci šta či ni osnovni kapital i koliko iznosi. A ko d ru štvo o sn i va vi še l i ca , p o re d navedenog, u n o si se i šta ta l i ca u n o se ka o ka p i ta l i za vi sn o o d te
vri j e d n o sti o d re Ď u j e se nj i h o v u d io u d ru štvu , ko j i se m o ţe izraziti u
razlomcima ili procentima.
Kod d.n.s.o udjeli su jednaki, a kod k.d. i d.o.o. udjeli ne moraju biti jednaki. Kod d.d. vri j e d n o st u n e se n o g ka p i ta l a i zra ţa va se b ro j e m d i o n i ca
či j a n omi n a l n a vri j e d no st n e m o ţe b i ti n i ţa o d 1 0 K M , a kol i ko će koj i
o sn i va č i m a ti di o n i ca za vi si o d vi si n e ka p i ta la ko j i j e u n i o u d ru štvo .
6. ime osobe koja ga z a s tu p a (a k o je mo g u ć e ) ,
7. o s o b u k o ju o v la š ć u ju d a p o d n e s e p rija v u z a u p is u re g is ta r i
8. p o d a tk e o n a ĉ in u n a ko ji ć e s e fo rmi ra ti tro š k o v i a k o d o Ċ e d o
neuspjeha formiran ja d ru š tv a .
Ovo s u b itn i s a s to j ci o s n iv a ĉk o g a k ta , a mogu se urediti i neka druga pitanja u skladu sa zakonom.
S v e š to n ije u re Ċ e n o o s n iv a ĉ k im a k to m, u re Ċ u je s e s ta tu to m.
Statut je a kt ko ji se ne mo ra p ri lo ţi ti p ri li ko m p o d no še n ja p ri ja ve za up i s
osniva nja. D a kl e , m o ţe se p ril o ţi ti i nakon osnivanja. Ako je statutom propisano
d a će d ru štvo i m a ti p o d ru ţn i ce , a to n i j e b il o u tvrĎ e n o o u o sn i va čkom a ktu , o n d a
će d ru štvo m o ra ti p o d n i j e ti p ri j a vu d a se u p i šu I p o d ru ţn i ce .
SJEDIŠTE I PODRUŢNICE DRUŠTVA (Unutrašnja organi zacija društva?)
S je d iš te d ru š tv a je mje s to k o je je k a o s je d iš te u p is a n o u s u d s k i
re g is ta r. S je d iš te s e u tv rĊ u je o s n iv a ĉ k i m a k to m il i s ta tu to m.
D ru š tv o mo ţ e ima ti p o d ru ţ n ic e iz v a n mje s ta s je d iš ta d ru š tv a .
P o d ruţ n ic e s u organiz acione jedinice d ru š tv a k o je o b a v lja ju s v e ili
n e k e o d d je la tn o s ti d ru š tv a , a li iz v a n n je g o v o g s je d iš ta .
P o d ruţ n ic a u p ra v n o m p ro me tu n a s tu p a , o d n o s n o s tje ĉ e p ra v a i
o b a v ez e u ime i z a ra ĉ u n d ru š tv a .
K a d a d ru š tv o ima p o d ruţ n ic e , d uţ no je d a o to me p o dn e s e p rija v u kod suda registra kod kojeg je upisano i s a mo d ru š tv o . S u d sj e di šta će o
u p i su p o d ru ţn i ce o b a vij e sti su d re g i stra n a čij o j te ri to ri ji se p o d ru ţn i ca n a l a zi
(n a j l a kši n a čin j e d a m u d o sta vi p ri j e p i s rj e še nj a o re g i stra ci j i ) .
L i ce ko j e b u d e o vl a šte n o d a p re d u zi m a pravne poslove i radnje u
p o d ru ţn i ci u p i su j e se u re g i sta r.
FIRMA DRUŠTVA
F irma je i me p o d k o jim d ru š tv o p o s lu je i ko ja je upisana u regista r.
D ru š tv o je d u ţ n o u s v o m p o s lo v an ju (k o re n s p o d e n c iji) k o ris t i tu firmu. Ona mora biti napisana na jednom od jez ik a k o ji s u u s lu ţ b e n o j
upotrebi u FBiH.
F irma s e o b a v e z n o is tiĉ e n a p o s lo v n im p ro s to rija ma d ru š tv a .
F i rm a d ru štva m o ra sa d rţa va ti o zn a ku o b l i ka d ru štva ( “d.n .s.o.”, “k.d.”,
“d.o.o.” i “d .d.”), a u z to, d.n .s.o . m o ra sa d r ţa va ti p re zi m e n a j m an j e j e dn o g
č l a n a , u z o zn a ku d a i h i m a vi še , d o k fi rm a k.d . m o ra sa d rţa va ti p re zi m e
n a j m a nj e j e d n og ko m p l em e n ta ra , a n e sm i j e sa d rţa va ti i m e n a ko m a n d i to ra .
F i rm a m o ţe sa d r ţa va ti d o d a tn e sa sto j ke ko j i b l i ţe o zn a ča va j u d ru štvo i
njegovo sj e di šte .
D ru štvo m o ţe ko ri sti ti skra će n u fi rm u , ko j a m o ra sa d rţa va ti o zn a ke p o kojim se razlikuje od drugih firmi i o zn a ku o b l i ka d ru štva .
F irma d ru š tv a mo ra s e ja s n o raz lik o v a ti o d firme d ru g ih d ru š ta v a .
Dva pravna lica ne mogu kod istog registra biti upisani sa istom firmom
ako obavlja ju is tu ili s liĉ n u d je la tn o s t (n a ĉ e lo is k lju ĉ iv o s ti fir me ).
R e g i sta rski su d n a o vo p a zi p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti i o d b i će u p i s u re g i sta r
d ru šta va fi rm e ko j a se j a sn o n e ra zl i ku j e o d ve ć re g i stro va n i h fi rm i u F e d e ra ci j i .
Re g i sta rski sud je o b a ve za n , na t ra ţe nje podnosioca prijave, o mo g ući ti
mu u vi d u re g i sta r i p o mo ći m u u i zb o r u fi rme .
Firma i s k ra ć e n a fi rma u p is u ju s e u re g is ta r d ru š ta v a . P o Zakonu o registraciji poslovnih subjekata u FBIH , n a p rija v i s e o z na ĉ a v a i ĉ a s ka d a je
prijava primljena upravo z bog o d re Ċ iv a n ja firme (u ko l i ko vi še o so b a p o dn e se zahtjev za istu firmu – v a ţ i p ra v o p rv e n s tv a ).
F irma n e s m ije s a d rţ a v a ti:
1. ri j e či i o zn a ke ko j i su p ro ti vn i za ko n u ;
2. za šti će n e ro b n e i l i u sl u ţn e zn a ko ve d ru g i h p ra vn i h i fi zi čki h l i ca ;
3. sl u ţb e n e si m b o l e i znakove;
4. n a zi ve i l i zn a ko ve st ra n i h d r ţa va i l i m e Ď u n a ro d ni h o rg a n i za ci j a ;
5. ri j e či i o zn a ke ko j i bi m o g li stvo ri ti za b u n u u p o g l e d u vrste i ob im a
p o sl o va n j a i li d o ve sti d o za m j e n e s fi rm om il i zn a ko m d ru g o g d ru štva i li
povrijediti prava drugih lica.
Firma se ne mo ţ e p re n o s iti , n it i mo ţ e b iti p re d me t p ro me ta , i mo ţ e
s e p re n o s iti n a d ru g o g s a mo z a je d n o s a d ru š tv o m.
ZASTUPANJE
D ru š tv o z a s tu p a u p ra va d ru š tv a .
Uprava ru k o v o d i d ru š tv o m, organiz uje rad, rukovodi poslovanjem,
z astupa i predstavlja dru š tv o , te odgovara z a z akonitost njegovog poslovanja. U p ra v u ĉ in e lic a k o ja s u o s n iv a ĉ k im a k to m ili s ta tu to m d ru š tv a ,
u s k la d u s a z a k o n o m, o v la š te n a d a v o d e p o s lo v a n je d ru š tv a .
L ic a o v la š te n a z a z a s tu p a n je u p is u ju s e u s u d s k i re g is ta r.
D ru štvo m o g u za stu p a ti i druga lica odre Ď e n a o sni va čkim a kto m i li statutom, u skladu sa zakonom.
P o s lo v n a s p os o b n o s t d ruš tv a p ro s u Ċ u je s e p re ma n je g o v o m
z astupniku.
Zastupnik je dakle osoba koja je kao takva o d re Ċ en a o s n iv a ĉ k im aktom ili sta tutom, koja je upisana u registar i kojoj na osnovu zakona,
s ta tu ta i li o p ć e g a k ta p rip a d a ju p ra v a z a s tu p n ik a .
Ov la š te n ja z a s tu p n ik a s u :
1) da zas tupa/predstavlja pravnu osobu pred sudovima i d rţa vn i m o rg a n i m a ,
2) da obavlja pravne poslove i radnje i druge poslove povjerene zakonom.
Za oba ve ze ko je pre uzme za st up ni k d r uš t va ( li ce o vla š te no za za s tup a n je )
o d g o va ra d ruš t vo . Uko li ko d o Ď e d o p re ko ra če nja o vla šte nja , d ruš t vo će
o d g o va ra ti za p re u ze te o b a ve ze , uko li ko t re će li ce ni je zna lo ni ti je mo g lo zna ti
(a ko je b i lo sa vje s no ) d a je za st up ni k p re ko ra či o s vo ja o vla šte nja .
Ovl a šte n j a za stu p n i ka za p re d u zi m a n j e n e ki h ra d nj i m o ţe se o g ra n i či ti
o sn i va čkim a kto m i li sta tu to m n a n a či n d a o d re Ď e n e p ra vn e po sl o ve i li p ra vn e
ra d n j e m o ţe p re d u ze ti n a o sn o vu o d o b re n j a il i u z sa g l a sn o st o rg a n a u p ra vl ja n j a .
Ako takvo ograniče n j e p o sto j i , o n o m o ra b i ti u p i sa n o u re g i sta r .
K o j e za stu p n i k p ra vn e o so be mo ţe se u tvrd i ti i z re g i stra . On ko d su d a
m o ra i m a ti d e p on o va n svo j p o tp i s. T o zn a či d a n j e g o v p o tp i s m o ra b i ti o vj e re n u
skladu sa zakonom. Svako ko ima pravni i nteres moţe uvidom u registar utvrditi da li se radi o zakonskom zastupniku.
Pored z astupnika, d ru š tv o mo ţ e imati i druge o v la š te n e o s o b e :
a) pu n o mo ćn ik e i b) prokuriste.
a) P u n o mo ć n ik je osoba na koju z astupnik prenosi neko od svojih
o v la š te n ja . P u n o m o ćn i k mo ra i m a ti i zri či to o vl a šte n j e ka d a se ra d i o
p re d u zi m a n j u n e ki h p ra vn i h ra d n ji (p ro m e t n e kre tn i n a , p o vl a če n j e /
p ri zn a n j e tu ţb e ) . K a ko se p uno mo ć mo ţe d a ti ne o g ra ni če no m b ro j u li ca to
se ona ne upisuje u s udski registar.
b) Prokuristi su osobe koje preduz imaju pravne radnje iz djelatnosti
d ru š tv a . P ro k u ra je p is me n o o v la š te n je z a p re d uz ima n je s v ih p ra v n ih
ra d n ji i p o s lo v a u ime i z a ra ĉ u n d ru š tv a , o s im p re n o s a i o p te re ć e n ja nekretnina, a k o o v la š te n je z a to n ije p o s e b n o i iz riĉ ito n a v e d e n o .
P ro k u ra s e moţe d a ti s a mo f iz iĉ k o j o s o b i, a ne i pravnom licu.
Ov la š te n je p ro k u ris t e z a p re d uz ima n je o d re Ċe n ih p ra v n ih ra dn ji mora biti upisano u sudski registar. Proku risti mogu biti i osobe izvan
p ra vn o g l i ca (n e m o ra bi ti za p o sl e ni k) i n ji h o v p o tpi s se ta ko Ď e r d e p o n uj e kod suda. P ro ku ri st n e m o ţe svo j a o vl a šte n j a p re n i j e ti n a d ru g o l i ce .
P ro k u ra mo ţ e b iti:
- za je dn i ĉk a - ko j a j e d a ta za n e ko l i ko li ca d a p o stu p a j u za j e d n i čki . Ta
za j e d n i čka p ro ku ra o b a ve zu j e p ro ku ri ste d a m o ra j u b i ti sa gl a sn i o
preduzimanju neke pravne radnje, a osoba s ko j om su za kl j u čil i p ra vni posao privilegovana je, j e r se sm a tra d a j e i zvrše n j e u či n j e n o j e d n om
p ro ku ri sti za p ra vo u či n j e n o svi m a .
- posebna - pretpostavlja se da se u vi j e k ra d i o j e d n o m li cu , i a ko m o ţe b i ti
d a ta vi še l i ca (sva ko m o d n j i h p o se b n o ).
Proku ra se m o ţe i o po zva ti , a u sva kom sl u ča j u p re sta j e ka da prestane
p o sto j a ti i p ra vn a o so b a , tj . p ri vre d n o d ru štvo , ka o i u p o stu p ku ste ča ja , i
to d a n o m o tva ra n j a ste ča j a
POSLOVNA TAJNA I ZABRANA KONKURENCIJE
Poslovnom tajnom smatraju se informacije o po slovanju z a koje je
o ĉ ito d a b i p ro uz ro k o va le zn a ĉ a jn u š te tu d ru š tv u a k o b i d o š le u posjed
tre ć e g lic a b e z s a g la s n o s ti d ru š tv a .
N a d l e ţn i o rg a n d ru štva ¸j e d u ţa n p i sm e ni m a kto m o d re d i ti i n fo rm a ci j e koj e imaju karakter poslovne tajne i lica odgovorna za njiho vo ko ri šte n j e i za šti tu .
Zabrana konkurencije
Ĉ la n d .n.s.o., komplementar u k .d., v la s n ik u d je la i ĉ la n u p ra v e u d.o.o., ĉ la n n a d z o rn og o db o ra i u p ra v e u d.d., te prokurist, ne smiju u tom
s v o js tv u ili k a o z a p o s le n i u d ru g o m d ruš tv u i k a o s a mo s ta ln i p o d uz etnik sudjelovati u djelatnosti koja je ili bi mogla biti u konkurentnom odnosu s
d je la tn o š ć u p rv o g d ru š tv a .
Osni va čki m a k to m i li s ta t u to m d ruš t va mo ţe se o d re d i ti tra ja n je za b ra ne i
na ko n p re s ta nka s vo js t va i z s ta va 1 . o vo g za ko na , a na jd u ţe d vi je g o d i ne .
D ru štvo m o ţe o d l i ca ko j e p re krši za b ra n u ko n ku re n ci j e tra ţi ti n a kn a d u
šte te i u stu p a n j e za kl j u če ni h p o sl o va , il i p re n o s o stva re n e ko ri sti i li p ra va i z
za kl j u če n i h p o sl o va , u roku od tri mjeseca od saznanja za prekršaj, a najkasnije
pet godina od uči njenog prekršaja zabrane konkurencije.
OSNOVNI KAPITAL I ULOZI
Temeljni kapital je onaj k a p ita l k o ji o s n iv a ĉ i u n o s e u d ru š tv o prilikom njegovog osnivanja i k o ji s e n a v o d i u a k t ima d ru š tv a .
Za n e k e o b lik e d ru š tv a za k o n o m je p rop is a n n a jn iţ i iz n o s te me ljn o g kapitala k o ji s u ĉ la n o v i d ru š tv a d uţn i u n ije ti u d ru š tv o (d.o.o. = 2.000 KM i d.d. = 50.000 KM) . U d.n .o. i k .d. o sn i va či m o g u u n i j e ti ka p i ta l a ko li ko h o će .
T e me ljn i k a p ita l s e mo ţ e p o v is iti i s n iz iti . K o d d ru š ta v a g d je je
z a k on o m p ro p is a n n a jn iţ i iz n o s kapitala (d.o .o. = 2.000 KM i d.d. = 50 .000
KM), o s n o v n i k a p ita l s e n e mo ţ e s n iz iti is p o d te g ra n ic e , a k o d o s ta l ih (d.n.s.o i k .d . ), k a p i ta l s e n e mo ţ e s n iţ a v a ti is p o d iz nosa fonda rezervi koje
d ru š tv o mo ra o s ig u ra ti p rilik o m o s n iv a n ja . Promjena se upisuje u registar i
o b j a vlj u j e u sl u ţb e n im n o vi na m a i sre d stvi m a i n fo rmi sa n j a , uz garanciju
p o vj e ri o cim a d a sni ţa va n j e te me l jn o g ka pi ta l a n e će u tj e ca ti n a i sp u nj a va nj e
o b a ve za d ru š tva p re m a n j i m a .
K a o te me ljn i k a p ita l u d ru š tv o s e mo g u u n o s iti: novac, stvari i prava.
Kod d.n.s.o . ka o u l o g se m o g u u n i j e ti i i zvrše n e u sl u g e .
Za v is n o o d o b lik a d ru š tv a , vrlo je bitno da se iz v rš i procjena stvari i prava koja se unose u osnovni kapital društva, što znaĉi da se njihova
v rije d n o s t iz ra ţ a v a u no v c u . Procjena stvari u pravilu pripada samim
o sn i va čim a , što zn a či d a o n i sam i m o g u d a p ro cj e n e vrij e d n o st stva ri i p ra va , a ako to ne mogu, vrši se vj e šta če nj e , o d n o sn o su d će u va n p a rni čn om p o stu p ku
i zvrši ti p ro cj e n u . Zakonom nije definisano koja s u to prava koja se unose u druš t vo , a li b i to s va ka ko mo ra la b i ti p ra va ko ja s u p ro cje n ji va npr. patent.
P ro cj e n a stva ri i p ra va j e vrl o b i tn a ra d i u tvrĎ i va nj a u ku p n e vri j ed n o st i
ka p i ta l a i u dj e la p o j e di n i h o sn i va ča . Ud i o o sni va ča se i zra ţa va u ra zlo mci ma i li u procentima , I kao takav se upis uje u registar .
Kod d.o.o., d.d. i k.d. u d je l i ĉ la n o v a d ru š tv a n e mo ra ju b it i je d n a k i, a
kod d.n.s.o mora ju.
Kod k.d. udjeli komanditora i komplementara ne moraju biti jednaki,
a li je ra z liĉ i ta i odgovornost (komanditori odgovaraju samo do visine svog
udjela, a komplementari cijelom svojom imovinom).
Kod d.d. u d io ĉ la n o v a d ru š tv a u k a p ita lu d ru š tv a s e iz ra ţ a v a u b ro ju
d io n ic a , a k o lik o ć e ko ji o s n iv a ĉ ima ti d io n ic a z a v is i o d v is in e k a p ita la k o ji
je u n io u d ru š tv o . B ro j d i o n i ca o d re Ď u j e se n a o sn o vu njihove nominalne
vri j e d n o sti , a kol i ka će bi ti n om i na l n a vri j e d no st d i o ni ce u tvrĎ u j e se o sni va čkim aktom, s tim da n e m o ţe b i ti i sp o d i zn o sa p ro p i sa n og zakonom (10 KM).
S v i u d je li s u u p ro me tu , o s n iv a ĉ i n jima mo g u ra s p o la g a ti .
K a d a o sn iv a ĉ u n e s e imo v in u u d ru š tv o , on a p o s ta je v la s n iš tv o
d ru š tv a . On mo ţ e ra s p o la g a ti s a mo s v o ji m u d je lo m , a n e i mo v in o m k o ju je
u n io u d ru š tv o .
P ro me t s e n e moţe v rš iti k a d a p o s to ji p ra v o p re ĉ e kupovine. Kod
d.o.o. . ĉ la n d ru š tv a je d u ţ a n p rv o p o n ud iti o s ta le ĉ la n o v e d ru š tv a da oni
iz v rš e o tk u p n je g o vo g d ije la . Ak o ih n e p o n u d i u s k la d u s a z ak o n o m, o s ta li
o s n iv a ĉ i mo g u tra ţ iti d a s e u g o v o r k o ji m je u d io p ro d a t tre ć e m lic u p o n iš t i .
U p rvo j g o d i ni o d o sn i va nj a d .o .o ., o sn i va č n e m o ţe p ri stu p i ti p ro d a j i svo g udjela, a kod d.d. se to m o ţe p ro p i sa ti s ta tu to m .
Po Za ko n u o i zvršn o m p o stu p ku (Z IP), u d i o o so b e u d ru š tvu m o ţe b i ti predmet pljenidbe i prodaje za obaveze te osobe , a n e d ru štva . K o d p ro d aj e
u d j e l a o sta li čl a n o vi im a j u p ra vo p re če ku p nj e , a o d i mo vi n e koj a o sta n e n a ko n pod m i re nj a p o vj e ri l a ca i o b a ve za o sta ta k se ra sp o d j e lj u j e m e Ďu čl a no vim a srazmjesno njihovim udjelima.
U d i o u d ru štvu m o ţe se n a sl j e Ďi va ti , a a ko j e o sn i va č p ra vn a o so b a ,
p ra vn i slj e d n i k p re u zi m a ta j u d i o . Na sl je d n i ci se p o p ra vo sn a ţn o sti rj e še n j a o
n a sl j e Ďi va n j u i zj a šn j a vaj u d a li će p o sta ti čl a n om d ru štva il i će tra ţi ti samo isplatu svog udjela. Osta li čla no vi d r uš t va će o d l uči ti d a li će i zm je ni ti o sni va čki a kt i li će
d ruš t vo p re s ta ti .
K a d a j e o sn i va č d ru štva p ra vn a o so b a , p a u to j o so b i n a stu p e o d re Ď e n e statusne promjene, onda na njeno mjesto stupa pravni sljednik.
Mo g u ć e je is tu p a n je iz d ru š tv a , a is to ta k o i p ris tu p a n je d ru š tv u .
Pristup pretp o s ta v lja d a s e o s o b a p rid ruţ u je v e ć p o s to je ć im ĉ la n o v ima
d ru š tv a . K o d d.o .o. dovoljna je pis mena iz java o pristu p a n ju d ru š tv u k o ju
s u p rih v a til i o s ta li o s n iv a ĉ i.
Prava (p ra v n i p o lo ţ a j) ĉ la n o v a d ru š tv a
1. pravo na upravljanje, - u D.D. i D.O.O. ostvaruje se kroz skupštinu
d ru štva , a ko d D .N .S .O. i K .D . o u p ra vl j a n j u se o d l u ču j e ko n se zu so m .
2. pravo na ostvarenu dobit dru š tv a - članovi društva imaju pravo da
su d j e l uj u u ra sp o d j el i d o bi ti i z p o sl o va n j a d ru štva , ka d a se za to stvo re
za ko n ski u sl o vi , a l i o n i ta ko Ď e r sn o se i ri zik gubitka u poslovanju,
3. pravo ras pola ganja svojim u dje lom/imovinom, - ovo pravo vrijedi za
ţi vo ta , o g ra n i če n o j e za ko n o m , a n a o d go va ra j u ći n a či n m o ţe se u re d i ti i
o sn i va čkim a ktom . N a sl j e d ni cim a čl a n a d ru štva , fi zi čko g l i ca , n e m o ţe se
o g ra n i či ti p ra vo n a i m o vi nu ko j u j e o va j u n i o u d ru štvo .
D i o ni ča ri b e z o g ra n i če n j a m o g u sta vl j a ti u p ro m e t d i o n i c e.
Č l a n o vi D .O.O . o g ra n i če n i su u ra sp o l a g a n j u svo j im u d j e li ma p ra vo m
p re če ku p n j e o sta l i h čl an o va d ru štva . Ovo se p ra vo n e m o ţe o g ra n i či ti
o sn i va čkim a kto m il i sta tu to m . (n a či n o stva ri va n j a o vo g p ra va re g u l i sa n j e ZPD-o m /sli čn o ka o u Z PN / – “p i sm e n a p o n u da, ako nema odgovora ili se ne prihvati, ide prodaja, ali ne po povoljnijim uslovima, u suprotnom postoji
p ra vo n a tu ţb u za p o n i šte n j e u g o vo ra , u z p o l a g a n j e i zn o sa ka o d o ka z
o zb i l j n o sti ”)
4. pra v o is tu pa n ja i z d ru š tv a .
P OV E ZAN A D R U Š T V A
P o v ez a n a d ru š tv a s u :
1. vl a d a j u će i za vi sn o d ru štvo ;
2. d ru štva sa u za j a m n i m u če šćem ;
3. holding;
4. koncern.
V la d a ju ć e i z a v is n o d ru š tv o
Ak o je d n o d ru š tv o ima v e ć in s k o u ĉ e š će u o sn o v n o m k ap ita lu
d ru g o g d ru š tv a ili a k o n a o s no v u u g o v o ra za k lju ĉ e n o g s a d ru g im d ru š tv o m
ima pravo d a ime n u je v e ć in u ĉ la n o v a n a d zo rn o g od b o ra to g d ru g og
d ru š tv a , o d n o s n o ima v e ć in u g la s o v a u s k u p š tin i, to s e d ru š tv o s ma tra
v la d a ju ć im.
V l a d aj u će d ru štvo sa ve ći n skim u če šćem u o sn o vn om ka pi ta l u j e d ru štvo koje, neposredno ili posredno, p re ko d ru g o g d ru š tva , n a o sn o vu vi še o d 5 0 %
u če šća u o sno vn o m ka p i tal u d ru g o g d ru štva im a vi še o d 5 0 % gl a so va u sku p šti ni
za vi sn o g d ru štva ( „vl a d a j u će j e p o si l i ka p i ta l a “!) .
Ovo d ru g o d ru štvo j e za vi sn o d ru štvo . On o n e m o ţe ra vn o p ra vn o
o d l u či va ti o vo Ď en j u p o sl o vn e p o li tike, niti o drugim pitanjima koja se odnose na poslovanje, promjenu oblika itd.
Z a vi sn o d ru štvo m o ţe u vl a d a j u će m d ru štvu p ri b a vi ti di o n i ce i u d j e le i
o stva ri ti svo j e p ra vo g l a sa n a o sn o vu di o n i ca i u d j el a ko jim a ve ć ra sp o l a ţe , u skladu sa odredbama ZPD-a o d ru štvu sa u za j a m n im u če šće m .
D ru š tv a s a uz a ja mn im u ĉ e š ć e m : D ru štva sa u za j a m n im u če šćem u o sn o vn om
ka p i ta l u su p o ve za n a d ru štva ko d ko j i h sva ko d ru štvo i m a u če šće u o sn o vn o m
ka p i ta l u d ru g o g d ru štva .
Holding: On se o sn i va u cil j u vo Ď en j a za j e d n i čko g p oslovanja. A ko se vl a d aj u će
i j ed n o i li vi še za vi sn i h d ru šta va , n a o sn o vu za kl j u če n o g u g o vo ra o vo Ď e nj u
p o sl o va , o b j e di n e j e d i n stve ni m voĎ e n j em p o sl o va o d stra n e vla d a j u ćeg d ru štva ,
o n a či n e h o l d i n g , a p o j e d in a čn a d ru štva su d ru š tva h o l d i n g a .
Koncern: Ako vla d a j u će d ru štvo , n a o sn o vu za kl j u če n o g u g o vo ra o vo Ď e nj u
p o sl o va , p o re d j e d i n stve n o g vo Ď e nj a p o sl o va za vi sn i h d ru šta va , o b a vl j a i d ru g e
d j e l a tn o sti , o n a či n e ko n ce rn , a p o j e d i n a čn a d ru štva su d ru š tva ko n ce rn a .
P o s lo v n o u d ruţ e n je: P o sl o vno u d ru ţe n j e m o g u o sn o va ti d va i li vi še d ru šta va ,
ra d i u n a p re Ď e n j a so p stve n o g p ri vre Ď i va n j a i u skl a Ď i va nj a svoj e d je l a tn o sti . Ono se ne osniva radi sticanja dobiti. P o sl o vn o u d ru ţe n j e j e p ra vn o li ce i upisuje se u
re g i sta r d ru šta va , a o zn a ka " p o sl o vn o u d ru ţe n j e " n a vo d i s e u firmi. Poslovno
u d ru ţe n j e i stu p a u p ra vn o m p ro m e tu u svo j e i m e i za ra ču n svo j i h čl a n o va i li u
i m e i za ra ču n svo ji h čl a n o va . Za obaveze preu zete u pravnom prometu poslovno
u d ru ţe n j e o d g o va ra svo j o m i mo vi n om , a čl a n o vi o d g o va ra j u n a n a či n o d re Ď e n ugovoro m o o sn i va n j u , o d n o sn o u g o vo ro m s tre ći m l i cem .
D ru štva se m o g u p o ve zi va ti u g o vo ro m i u d ru g e o b l i ke p o ve zi va n j a (konzorcij, franš izing , zaj ednic a druš tav a, pos lov na unija, pos lov ni s is tem , pul i dr .).
ORGANI UPRAVLJANJA
1. D ru š tv a ima ju s k u p š tin u (d.d. i d .o.o.):
a. kod d.d. - sku p šti n u či n e svi d i o n i ča ri ,
b. kod d.o.o. - sku p šti n u či n e svi vl a sni ci u dj e l a , o d ko j eg broja zavisi i broj glasova. Ukupan broj glasova u d.o.o. i znosi 100.
Kod d.n.s.o. - svi čl a n o vi d ru štva za j e d n i čki o d l u čuj u , a p o sto j i
mogućn o st d a se u p ra vl j a n j e i o d lu či va nj e p re n e se n a j e d n u o so b u .
Kod k.d. - poslovima upravljaju samo komplementari.
2. D ru š tv a ima ju u pravu ka o i zv ršn i o rg a n ko j u či n e za stu p n i k i n e ko l i ko
d i re kto ra , ko j i su o d g o vo rn i za p o sl o vn u p o l i ti ku d ru štva .
3. Nadz orni odbor obavezno mora imati d.d., a d .o .o . sa m o a ko im a vi še
o d 1 0 o sn i va ča ili ka p i ta l vi ši o d 1.000.000 KM i d va čl a n a .
4. D.D. mora imati i odbor z a reviz iju.
STATUSNE PROMJENE DRUŠTVA
P o d s ta tu s n im p ro mje n a ma d ru š tv a p od raz u mje v a mo : spajanje, pripajanje, podjelu i promjenu oblika d ru š tv a .
Dva ili viš e druš tava mogu se spojiti u jedno, osnivanjem novog
d ru š tv a , tako što prenose imovinu i obaveze u n o vo d ru štvo , bez provoĎ enja postupka likvidacije. To novo druš tvo postaje njihov pravni sljednik.
Druš tvo se moţ e pripojiti drugom druš tvu prenosom imovine i
obaveza, be z provoĎ enja postupka likvidacije. T o d ru g o d ru štvo postaje njegov pravni sljednik.
Druš tvo se moţ e podijeliti na dva ili viš e druš tava prenosom imovine i
obaveza be z provoĎ enja postupka likvidacije. T a n o va d ru štva postaju njegovi pravni sljednici, solidarno odgovorni za njegove obaveze. Ta
p o d j e l a m o ţe se i zvrši ti n a j e d a n od slijedeć ih načina:
a) pripajanjem, kada druš tvo koje se dijeli prenese ukupnu imovinu i
obaveze na dva ili viš e postojećih društava, ili
b) osnivanjem novih druš tava, kada društvo koje se dijeli prenese ukupnu
imovinu i obaveze na dva ili više novih društava.
U slučajevima spajanja, pripajanja ili podjele društva, dioničari ili vlasnici udjela spojenog, pripojenog ili podijeljenog društva dobijaju dionice (udjele) druš tva sljednika, uz mogućnost isplate u novcu do 10% ukupne nominalne vrijednosti dionica (udjela) koje druš tva sljednici emituju po tom osnovu.
Otvoreno d.d. mo ţe s e po di je l iti pr ipa ja n je m s a dv a i li v iš e
po s to je ćih o tvorenih d.d. i li po dje lo m n a dv a il i v iš e n o v ih o tv o re n ih d.d.
Svako druš tvo, iskljuĉ ujuć i d.n.s.o. i otvoreno d.d., moţ e promijeniti
oblik.
Odluka o spajanju, pripajanju , podjeli i promjeni oblika druš tva
Odluku o spajanju, pripajanju, podjeli ili p ro mje n i o b l ik a d ru š tv a , u d.n.s.o. i k.d. d o n o s e ĉ la n o v i d ru š tv a , a u d .o.o. i d.d. takvu odluku donosi
s k u p š tin a d ru š tv a , na na či n u t vrĎ e n o s ni va čki m a kto m i li sta t u to m, u skla d u sa zako nom.
U p o stu p ku sp a j a nj a , i sto vj e tn u o dl u ku m o ra j u d o ni j e ti sva d ru š tva koja se
sp a j a j u , a u p o stu p ku p ri p a j a nj a , i sto vje tn u o d l u ku mo ra j u d o ni j e ti d ru štvo ko j e se
p ri p a j a i d ru štvo ko j e m se o n o p ri p a j a .
Plan reorganiz acije
Odluka o spajanju, pripajanju, podjeli ili promjeni oblika donosi se na osnovu plana reorganizacije, koji uprava i nadzorni odbor ili drugi organ svakog druš tva učesnika, ovlaš ten osnivač kim aktom ili statutom, moraju pripremiti i o njemu obavijestiti dioničare, odnosno članove druš tva i povjerioce druš tva najmanje 30 dana prije datuma odlučivanja. Odluku o namjeravanoj reorganizaciji društvo je duţno objaviti u sredstvima javnog informisanja.
P la n re o rg a n iz a c ije o b a v e zn o s a d rţ i:
1. o b l i k, fi rm u i sj e d i šte d ru šta va u če sn i ka i d ru šta va sl j e d n i ka ;
2. vl a sn i čka p ra va d i on i ča ra i li čl an o va d ru šta va p re th o d n i ka u d ru štvu sljedniku;
3. opis, procjenu i raspodjelu imovine i obaveza d ru šta va p re th o d n i ka , koj i se
p re n o se n a d ru štvo sl j e d n i ka , sa i zvj e šta j e m re vi zo ra ;
4. d a tu m o d ko j e g će vl a sn i ci di o n i ca il i u d j el a d ru štva sl j e dn i ka m o ći
u če stvo va ti u d o b i ti i u sl o ve ko j e u ti ču n a to p ra vo ;
5. d a tu m o d koj e g će se p o sl o vi d ru štva p re th o d n i ka ra ču n o vo d stve n o
i ska zi va ti za d ru štvo sl j e d n i ka .
U s lu ĉ a ju p od je le d ru š tv a , uz navedene elemente, plan reorganiz acije
o b a v ez n o s a d rţ i i s l je d e ć e d o d a tn e e le me n te :
1. omjer zamjene prava;
2. uslove alokacije dionica ili udjela i iznos isplata u novcu;
3. prava u d ru štvi m a sl j e d n i cim a ko j a p ri p a d aj u vl a sni cim a d i o ni ca i li u d j el a
p o d i j el j e n og d ru štva ko j i su sa d r ţa va l i p o se b n a p ra va , ka o i vl a sn i cim a
d ru g i h vri j e d n o sni h p a p i ra p o d i je l j en o g d ru štva ; i
4. o p i s i a l o ka ci j u im o vi ne i o b a ve za ko j i se p re n o se n a sva ko d ru št vo sljednika.
Plan reorganiz acije obavezno sadrţ i pismeni iz vješ taj reviz ora o raĉ unovodstvenim iskaz ima druš tava uĉ esnika, koji ukljuĉ uje i:
1. naznaku metoda korištenih u utrĎ ivanju omjera zamjene;
2. mišljenje revizora da li je primijenjen odgovarajući metod, naznaku vrijednosti do kojih bi se došlo korištenjem drugih metoda i mišljenje o
relativnom značaju svakog od metoda u utvrĎ ivanju omjera zamjene;
3. o p i s p ro b l e m a vre d n o va nj a sa ko j im se re vi zo r su o či o , a ko j e ste .
Č l a n o vi u p ra ve d ru štva i d ru g a li ca ko j a su pripremila plan reorganizacije i
re vi zo ri ko j i su i zvrši l i p re g l ed i d al i m i šl j e nj e za d ru štva u če sn i ke , o d g o vo rn i su
n e o g ra n i če n o sol i d a rn o d ru štvi m a u če sn i ci m a i nj i h o vim d i on i ča rim a i li čl a no vim a
za š te tu , a ko u u tvrĎ i va n j u o m j e ra za m j e ne p ra va p ri spajanju, pripajanju, podjeli
i l i p ro mj e n i o bl i ka d ru štva n i su p o stu p a l i p o p ra vi l im a stru ke .
REGISTAR PRIVREDNIH DRUŠTAVA
P o stu p a k u p i sa u re Ď e n j e Z a ko n o m o re g i str . poslovnih subjekata u FBIH.
ZPD je propisao obavez u d ru š tv a d a p rija v u z a u p is d ruš tv a podnese
u ro k u o d 1 5 d a n a od d a n a z a v rš en o g po s tu p k a o sn iv a n ja , a u tv rĊ e n a je i obavez a suda da u roku od 15 dana od dana uredno podnesene prijave
iz v rš i u p is . R j e še nj e o u pi su p o d a ta ka u re g i sta r d ru šta va p o sl u ţb e n o j du ţn o sti
se objavljuje u "Sl. novinam a F B iH " i u d ru g o m šta m p a n om j a vn om g l a si l u .
D a n o m u p is a u re g is ta r s tiĉ e s e p ra v n a i p o s lo v n a s p o s o b n o s t
p ra v n o g s ub je k ta , a p ra v n i e fe k ti u p is a p re ma tre ć im o s o b a ma n a s tu p a ju 16. d a n a o d d a n a o b ja v ljiv a n ja rje š e n ja o u p is u u S lu ţ b e n im n o v in a ma . Pravni efe kti za tre ća l i ca m o g u n a stu p i ti i prije a ko j e d ru štvo n a ko j e se u p i s
o d n o si d o ka za l o d a j e tre ća o so b a zn a l a i l i j e m o gl a zn a ti za p o d a tke i i sp ra ve koje su predate u registar. Te ret doka zi vanja o ve či n je ni ce je na d r ušt vu.
P rija v u z a u p is moţ e p o d n ijeti s a mo lic e o d re Ċ e n o o s n iv a ĉ k im a k to m
ili statutom, odnosno z astupnik (d a kle ne mo ţe np r. – ad vokat).
P o d a c i i is p ra v e iz re g is tra z a s v a ko d ru š tv o mo ra ju b iti d o s tu p n i
z ainteresiranim licima . T a d o stu p n o st p re tp o sta vl j a d a se vrši u vi d i d a se zahtijevaj u ko p ij e u z vj e ro d o sto j nu o vje ru u z p l a ća n je o d g o va raj u će n a kna d e koja bi trebala biti propisana posebnim propisima.
U R E GI S TA R DR U ŠT A VA S E U PI SU J E :
I U p is o s n iv a n ja d ru š tv a – kada se u registar obavez no moraju unijeti:
1) z a k on o m p re d v iĊ e n i p o d a c i o i d e n tite tu d ru š tv a , i to :
a. p u n a fi rm a i , a ko p o sto j i , skra će n a fi rm a
b. o b l i k d ru štva
c. d j e l a tn o st, o d n . d j e l a tn o sti d ru štva
d. sj e d i šte d ru štva i p o d ru ţn i ce d ru štva , ako se one osnivaju
e. podaci koji se odnose na zastupnika i lice koj e j e o vl a šte n o d a
za stu p a p o d ru ţnicu (ime i prezime, adresa prebivališta, funkcija i obim ovlaštenja zastupnika).
2) p o d a c i o ĉ la n o v ima , u lo z ima i o dg o v o rn o s ti z a o b a v ez e d ru š tv a , i to
i m e i p re zi m e i a d re sa p re b i va li šta (i l i fi rm a i a d re sa sj e di šta ) čl a n o va d.n.o., k.d . i d .o.o.
3) podaci o os n o v no m k a p ita lu d ru š tv a , u d je lima i d io n ic a ma u d ru š tv u ,
i to:
a) vi si n a ug o vo re n o g (u p i sa n o g ) i i zn o s u p l a ćen o g o sn o vno g ka pi ta l a d.d. i d .o.o.;
b) i zn o s u g o vo re n i h (u p i sa n ih ) i i zn o s u p l a će ni h u l og a ko ma n d i to ra u
k.d . i čl a n o va d .o .o .;
c) ukupan broj udjela i vi si n a p ri p ad a j u ći h u dj e l a u osnovnom kapitalu, iskazana procentualno, za sva ko g čl a n a d .o .o . ;
d) oznaka klase, b roj i nominalna vrijednost dionica d.d., po klasama.
II U p is i p ro mje n a d ru š tv a – ka o što su :
a) statusne promjene (spajanje, pripajanje, podjela i p ro mj e n a o b li ka d ru štva )
b) sve p ro m j e n e koj e su zn a ča j n e za p ra vn i p ro m e t, i to o g ra n i če n j e
o vl a šte n j a i li p ro mj e n a za stu p n i ka , p ro mj e n a p ro ku ri sta , b ri sa nj e n a zi va
fi rm e , p ro m j e n a sj e d i šta , p ro m j e n a vi si n e o sn o vn o g ka p i ta la d ru štva i d r .
III Upisi prestan k a d ru š tv a
K o n a ĉ n i u p is je u p is o s n iv a n ja d ru š tv a , a s v i s lije d e ć i s u u p is i
p ro mje n a d ru š tv a .
D o k d ru š tv o tra je mo g u s e v rš iti i z a b ilje ţ b e (o kojima sud ne donosi
rj e še n j e , ve ć za kl j u ča k).
On e s u o b a v je š ta v a ju ć i u p is i, k o ji tre ć i m o s o b a ma d a je informaciju o nekim postupcima ili stanjima u pravnoj osobi.
Za b il je ţ iti s e mo ţ e :
1. za b i l j e ţb a p o stu p ka l i kvi d a ci j e i li ste ča j a d ru štva , za j e d n o sa p o d a cim a o likvidatoru i l i ste ča j n om u p ra vi te l ju , te d a tu m o b u sta vl j a n j a p o stu p ka likvidacije,
2. zabrana obavl j a n j a o d re Ď e n e d j e l a tn o sti ,
3. privremene mjere itd.
R e g is ta r n e v rš i z a b ilje ţ b e s a m. N a dl e ţn i o rg a n ko j i n p r. vo d i p o stu p a k
ste ča j a d o sta vl j a j u re g i stru rj e še n j e o p o kre ta n j u p o stu p ka i n a o sn o vu to g a se
vrši za b i l j e ţb a .
Registar obuhvata (sastoji se od):
1. registra podataka (glavna knjiga re gistra) – j a vn i d i o re g i stra ko j i sa d rţi
p o d a tke o su bj e kti m a u pi sa , a vo di se u el e ktro n sko m i štam p a n om o bl i ku .
Gla vn u k nji g u re g i stra u š ta mp a no m o b li ku vo d i s ud na d le ţa n p re ma
sje d i štu p o slo vno g s ub je k ta , a u nju se upis uje: 1. F i rma i sje d i šte , 2. Ime i
p re zi me , te p re b i va li šte o s ni va ča , t j. s je d i šte p ra vne o so b e a ko je o na
o sni va č , 3. Predmet upisa, 4. D a t um (d a n i ča s p ri ja ve ) , 5. ID – ma ti č ni
broj, 6. Ob lik (vrsta) pra vnog-pri vred nog sub jekta , 7. Ob i m o vla šte nja zastup nika i prok uriste (ako ga ima), 8. Visina kapita la, 9. Djela tnost, 10.
Ud i o sva ko g o sni va ča u te me lj no m ka p i ta l u; i
2. registra isprava ( zb irka is prava re gis tra) – d i o re g i stra ko j i sa d r ţi
i sp ra ve n a o sn o vu koj i h j e i zvrše n u p i s p o d a ta ka o su b j e ktim a upisa u glavnu knjigu registra, i druge dokaze dostavljene i sastavljene u postupku upisa u registar, kao i odluke donesene u postupku upisa u registar.
R e g is ta r je ja v n a k n jig a , z a k o ju v a ţ e s l ije d e ć a n a ĉ e la :
1. n a ĉ e lo z a k o n ito s ti - postupak registracije se u re Ď u j e za ko n i m a ;
2. n a ĉ e lo o fic ije ln o s ti - re g i sta rski su d n e m o ţe o d b i ti p ri j a vu za u p i s u
registar, ako je ona uredno podnesena i a ko su p ri l o ţe n e i sp ra ve u re d n e ;
3. n a ĉ e lo ja v n o s ti – ono osigurava svakom ko ima pravni interes (pravni interes se ne mora d o ka zi va ti ) d a i zvrši u vi d u p o d a tke u p i sa n e u i sp ra va ma i za tra ţi ovjerene kopije tih isprava (uz odgovarajuću naknadu);
4. n a ĉ e lo o b a v ez n o s ti - iz njega proizlazi obaveza svakog p ri vre d n o g d ru štva
d a i zvrši u p i s u re g i sta r p ri j e n e g o što p o čn e sa svo j o m d j e l a tn o šću ;
5. n a ĉ e lo is tin i to s ti - ono p o l a zi o d to g a d a su svi p o d a ci i či n j e n i ce u pi sa n e u
re g i sta r i sti n i te , a su p ro tn o se m o ţe d o ka zi va ti ;
6. n a ĉ e lo fo rma ln o s ti - znači da svi registracijski obrasci imaju propisanu formu
i sa m o se n a n j i ma m o ţe p o d n i j e ti p rijava za upis;
7. n a ĉ e lo prvenstva- sud obavezno u p i s vrši o n i m re d o m ka ko j e p ri m i o p rij a ve ;
8. n a ĉ e lo k o n s titu tiv n o s ti - u p i so m u re g i sta r d ru štvo sti če p ra vn u i p o sl o vn u
sp o so b n o st, tre n u tko m u p i sa u re g i sta r fa k ti čke či n j e n i ce p o sta ju p ra vn e i time se konsti tu i šu o d re Ď e n a p ra va ko j a će d j e l o va ti i p re m a tre ći m o so b a m a ;
9. n a ĉ e lo je d n o o b raz n o s ti re g is tra c i je z a s v e p o s lo v n e s u b je k te - pravila i
postupak upisa je jednoobrazan za sve subjekte;
P OS T U P AK U P IS A U R E GIS T AR D R UŠ T AV A
Pravila po kojima sud postupa pri l i ko m u p i sa su p ra vil a va n p a rn i čn o g postupka, propisana Zakonom o registraciji poslovnih subjekata u FBIH, a ako
n e što n i j e u re Ď e n o o vim za ko n o m , su p si d ij a rn o se p rim j e nj u j u p ra vi l a Z a ko n a o
p a rn i čn o m p o stu p ku .
P o d n o š en je p rija v e z a u p is u s u d s k i re g is t ar
P o s tu p a k z a u p is u s ud s k i re g is ta r p o k re ć e s e p is me n o m p rija v o m na propisanom obrasc u , o d s tra n e o v la š te n o g l ic a .
P rija v u z a u p is u re g is ta r d ru š ta v a d uţn o je p o dn ije ti l ic e k o je je p o
a k tima d ru š tv a (o s n iv a ĉ k im a k to m i li s ta tu to m ) o v la š te n o z a z a s tu panje
d ru š tv a , o d n o s n o o v la š te n o z a p re d a v an je p rija v e . P ri j a va sa d rţi za h ti j e v za upis svih podataka ili njihovih promjena koje se obavezno upisuju u sudski registar, a podnosi se u dovoljnom broju primjeraka za sud i svaki subjekt upisa.
P re d la g a ĉ u p is a je d uţ a n d a uz p rija v u p rilo ţ i p ro p is a n e is p ra v e
k o jima s e u tv rĊ u ju p o d a c i k o j i s e u p is u ju u s u d s k i re g is ta r, k a o i d ru g e
is p ra v e k o jima s e u tv rĊ u je d a s u is p u n je n i o p ć i i p o s e b n i u s lo v i u obavljanju djelatnosti, odn. poslova (n pr. za obavljanje privatne ljekarske prakse potrebno je pre thodno pribaviti dozvolu Ministarstva zdravlja).
Prijava z a upis u sudski registar podnosi se u roku od 15 dana od dana kad su se stekli uslovi z a upis, odnosno o d d an a z a v rš e no g p o s tup k a
osnivanja, organiz ovanja, statusnih promjena itd.
K a d d ru štvo p re sta j e sa p o sto j a n j em u sl j e d sta tu sn e p ro mj e n e p re d la g a č
u p i sa j e d u ţa n d a i sto vre m e n o sa p o d n o še n j e m prijave za upis osnivanja novog
d ru štva , podnese i p ri j a vu za b ri sa n j e d ru štva ko j i p re sta j e d a p o sto j i .
Postupak upisa u sudski registar je hitan.
S v a k i u ĉ e s n ik u p o s tu p k u s n o s i s v o je tro š k o v e .
Ispitivanje prijave
K a d a z a p rimi p rija v u z a u p is u re g is ta r p riv re d n ih d ru š ta v a , s u d p rv o
is p itu je d a l i je s tv a rn o i m je s n o n a d le ţ a n z a p o s tu p a n je p o p rija v i.
Za v o Ċ e n je re g is tra stvarno n a d leţ an je o p ć in s k i s u d u s je d iš tu kantona koji ima privredno odjeljenje, a z a k o n k re tn o d ru š tv o , mje s n o je
n a d le ţ an o p ć in s k i sud u s je d iš tu k a n to n a n a ĉ ije m p o d ru ĉ ju d ru š tv o ima
s je d iš te .
Ako sud koji primi prijavu za upis, utvrdi da nije stvarno i mjesno nad le ţa n
za p o stu p a n j e p o i stoj , p ri j a vu n e će od b a ci ti n e g o će se o gl a si ti n e n a dl e ţn i m i
u stu p i će j e n a d l e ţn o m re g i sta rsko m su d u . K a d a m o ţe d o ći d o p ro m je n e
n a d l e ţn o g su d a ? Ak o pra v n i s u b je k a t mije n ja s je d iš te . U to m sl u ča j u , sud kod
kojeg je taj subjekat upi san, d o sta vi će n a d l e ţn o m su d u p re m a n o vo m sj e di štu , bez odlaganja, sve podatke i prijave koje se na njega odnose. O upisu promjene
sj e d i šta o d l u či će su d n o vo g sj e d i šta .
S u d re g is tra p o s lu ţ b e n o j d u ţn o s ti p a z i n a is k lju ĉ iv o s t fir me . S u d će
podnosioca prijave , o dm a h u p o zo ri ti n a si tu a ci j u a ko ve ć p o sto ji fi rm a sa i stim imenom i odrediti rok od 15 dana za promjenu firme. Ako podnosilac koji je
u p u će n d a p ro m j e ni fi rm u to n e u či n i u o sta vl j en o m ro ku , su d će p ri j a vu o d b i ti , a
ako podnosilac otkloni ovaj nedostata k, o n d a će su d ra ču n a ti d a j e p ri j a va b i l a
va l j a n a o d m om e n ta p o d n o še nj a p ri j a ve za u p i s.
P rije d o n o š e n ja rje š e n ja o z a h tije v u -prijav i z a upis u sudski regis tar,
re g is ta rs k i s u d p o s lu ţ b e n o j d uţ n o s ti is p itu je d a li s u z a u p is is p u n je n i:
1. formalni uslovi - su d is pitu je: 1. da li je prijavu potpisala i podnijela
o vl a šte n a o so b a , 2. d a l i su ko ri šte n i p ro pi sa n i ob ra sci , 3. da li su podnesene
o d g o va ra j u će i sp ra ve i 4. da li te isprave i m a j u o d g o va ra j u ći sa d rţa j .
2. materija lni uslovi - sud is pituje: 1. da li je zahtjev za upis u skladu sa
zakonom i 2. d a l i su o p ći a kti p o d n o sio ca p ri j a ve u skla d u sa za ko n o m (npr.
d a li je ni šta v o s ni va čki a kt, d a li su u d r ušt vo u ne se ni u lo zi , d a li su up la će ni ,
d a li se ra d i o d r ušt vu ko je se mo ţe up i sa ti i d r .) .
Ako prijava ne ispunjava navedene uslove (tj . a ko p ri j a va sa d rţi za h tj e v
ko j i n e o d g o va ra p ro p i san im u sl o vim a il i a ko i sp ra ve koj e se p ril a ţu u z p ri j a vu n e
sa d rţe sve p o d a tke ko j i se u p i su j u u su d ski re g i sta r ), s u d mo ţ e z a k lju ĉ k o m
n a lo ţ iti d a s e o v i n e do s ta c i o tk lo n e u o d go v o ra ju ć e m ro k u (30 dana). Protiv
o v o g z ak lju ĉ k a n ije d o z v o lje n a p o s e b n a ţ a lb a .
Ak o s e n e d os ta c i n e o tk lo n e u o s ta v lje n o m ro k u , s ud ć e rje š e n je m odbiti prijavu z a upis, i to u s l ije d e ć im s lu ĉ a je v i ma :
1. zb o g n i šta vo sti o sn i va čko g a kta ;
2. ka d a p ri j e p o d n o š e nj a p ri j a ve za u p i s o sni va n j a d ru štva u re g i sta r
d ru šta va n i su u p l a će n i u l o zi u i zn o su u tvrĎ e n o m o sn i va čkim a kto m ;
3. ka d a j e d j e l a tn o st i l i cil j p o sl o va n j a d ru štva p ro ti va n za ko n u ;
4. a ko o sn i va či d ru štva to n e m o g u b i ti p o za ko n u ;
5. a ko j e o sn i va č ve ći n ski vl a sni k u d ru štvu ko j e im a n e p o dm i re n e do sp j el e obaveze prema povjeriocima, odnosno nepodmirene poreze;
6. a ko j e o sn i va č i l i j e da n o d o sn i va ča d ru štva čl a n p o sto j e će g d .n .s .o . i l i komplementar u k.d.;
7. a ko j e o sn i va č i li j e d a n o d o sni va ča d ru štva j e d i n i čl an d.o.o. nad kojim je
p o kre n u t p o stu p a k s te ča j a i l i l i kvi d a cij e i li j e p ro ti v to g a d ru š tva p o d i g n u ta
tu ţb a jednog ili više povjerilaca čija dospjela, a neizmirena potraţivanja
premašuju polovinu osnovnog kapitala društva
P ro ti v rj e še n j a ko j im su d o d b i j a u pi s u re g i sta r, stra n ka m o ţe u l o ţi ti ţa l b u .
Od lu ĉ iv a n je p o v o d o m z a h tjeva z a upis u sudski registar
O z a h tje v u z a u p is u s u ds k i re g is ta r u p rv o m s te pe n u o d lu ĉ u je s ud ija
p o je d in a c , a u d ru g o m s te p e n u v i je ć e s a s ta v l je n o o d tro j ic e s u d ija .
U postupku upisa u s u d sk i re g is ta r s u d o d lu ĉ u je r je š e n je m ili
z a k lju ĉ k o m.
R je š e n je m s e o d lu ĉ u je o z a h tje v u z a up is (su d d o n o si ri j e še nj e i ka d a
vrši u p i s i ka d a se u p i s odbija), a z a k lju ĉ k o m o p ita n jima u p ra v lja n ja
postupkom (npr. kada ocijeni da je podnositelju prijave potre b n o n a l o ţi ti d a dopuni neke podatke i sl.).
R je š e n je k o jim s e v rš i u p is s u d n ije d uţ a n o b raz loţ iti, a a k o o db ija
z a h tje v z a u p is o b raz loţ e n je je o b a v e z no . R j e še n je o u p i su j e sa sta vn i d i o same prijave (formulara) i sudija ga samo potpisuje.
N a d le ţn i re g is ta rs k i s u d d o n o s i rje š e n je o z a h tje v u z a up is u
re g is ta r, p o p ra v i lu , b e z o d rţ a v a n ja ra s p ra v e . Iz uz etno, ako mu je potrebno
d a ra z mo tri n e k e ĉ in je n ic e k o je s u z n a ĉ a jn e z a iz v rš e n je u p is a , sud mo ţ e
ra d i iz v iĊ a n ja o k o ln o s ti, o d re d iti ro ĉ iš te n a k o je ć e p o z v a ti p re d la g a ĉ a i
d ru g a lic a k o jima s u p o z n a te o k o ln o s ti k o je s e iz v iĊ a ju . Ak o n a Ċ e d a n e
postoje z akonski uslovi z a upis, s u d ć e odbiti z ahtjev z a upis (npr. ako registarski sud posumnja u istinitost akata). To nije ročište kao u ZPP, radi se samo o razjašnjenju, a ne o utvrĎivanju či njenica.
P re d la g a ĉ mo ţ e p o v u ć i p rija v u za u p is u s u d sk i re g is ta r d o
d o n o š e n ja p rv o s te p e n og rje š e n ja – tada registarski sud rješenjem obustavlja
postupak. R je š e n je o u p is u , s a u p u ts tv o m o pravnom lijeku - ţ a lb i, u
p rije p is u s e d o s ta v l ja p re d la g a ĉ u i u ĉ e s n ic ima n a k o je s e rje š e n je o d n o s i.
Pravni lijekovi u postupku povodom z ahjteva z a upis u sudski registar
P ro tiv rje š e n ja o u p is u /odbijanju upisa u s u d s k i re g is ta r mo ţ e s e
iz ja v iti ţ a lb a , d o k p ro t iv z a k lju ĉ k a nije d o z v o lje n a p o s e b n a ţ a lb a .
U p o stu p ku za u p i s u re g i sta r n i j e d o zvo l j e n o vra ća nj e u p re Ď a šnj e sta n j e , nema mirovanja postupka, ne m o ţe se i zj a vi ti re vi zi j a , ni zahtijev za obnovu post.
P ro tiv rje š e n ja o u p is u /odbijanju upisa u regis tar z ainteresirano lice
mo ţ e p o dn ije ti ţ a lb u u ro k u o d 8 d a n a o d d a n a p rije ma rje š e n ja .
U s lu ĉ a ju ţ a lb e n a d le ţ n i re g is ta rs k i s u d (prvostepeni sud) ispitu je je
li ţ a lb a d op u š te n a , b la g o v re me n a i iz ja v lje n a o d o v la š te n o g lic a . Ako utvrdi
neki od ovih nedostata ka , ţa l b u će o d b a ci ti .
Prvostepen u o d lu k u , re g is ta rs k i (p rv o s te p e n i) s u d moţ e iz mje n iti i
s a m u s k la d u s a ţ a lb o m, a k o u tv rd i d a je ţ a lb a o s n o va n a , a nije potrebno
p ro v o d iti d o p u n s k i p o s tu p a k i a k o s e time n e v ri je Ċ a ju p ra v a d ru g ih lic a z asnovana na pobija n o m rje š e n ju .
Ak o s e u ţ a lb i iz n os e no v e ĉ in je n ic e , d o k az i i is p ra v e , s ma tra ć e s e da se radi o novoj prijav i!
U ko l i ko n a d l e ţn i re g i sta rski su d n e p o stu p i n i n a j e d a n o d d va g o re
n a ve d e n a n a či n a , d u ţa n j e spi s p re d me ta d o sta vi ti n a dl e ţn o m d ru g o ste p e n om su d u n a o d l u či va n j e u ro ku o d 8 d a n a o d d a n a p ri j e m a ţa l b e .
POSTUPAK BRISANJA IZ REGISTRA
Z a b ri sa n j e i z re g i stra n a d l e ţa n j e n a d l e ţn i re g i sta rski su d u sl u ča j u a ko
se ra d i o n e o sn o va n o m i l i n e u tem e lj e n om ko n a čn o m u p i su .
Lice koje ima pravni interes moţe n a d l e ţn o m re g i stru podnijeti zahtjev za
b ri sa n j e n e o sno va n o g ko n a čn og u p i sa u roku od 15 dana od dana saznanja za
upis, a najkasnije 90 dana od dana objavljivanja u «Sl . novinama F BiH».
Raz loz i za brisanje iz registra
N a d le ţn i re g is ta rs k i s u d b ris a ć e n e o s n ov a n i u p is n a z ah tje v lic a k o je
ima p ra v n i in te re s il i p o s lu ţb e n o j d uţn o s ti u s lu ĉ a ju d a s e u p o s tu p ku utvrdi:
1. d a j e u p i s i zvrše n b e z p o d n o še n j a p ro p i sa n i h i sp ra va ,
2. d a j e n a ko n d o n o še n j a rj e še nj a o u p i su d o šl o d o i zm j en e u sl o va za registraciju, a subjekt nije u propisanom roku uskladio te uslove sa zakonom i
3. u d ru g i m sl u ča je vim a u koj im a j e p re m a za ko n u u p i s bi o n e do p u sti v il i j e naknadno postao nedopustiv.
Postupak suda po z ahtjevu z a brisanje
N a d le ţn i re g is ta rs k i s u d ć e o b a v ije s titi s u b je k t upisa o podnesenom z ahtjevu z a brisanje zajedno sa poz ivom tom s u b je k tu d a s e u o d re Ċe n o m roku iz jasni o z ahtjevu i/ili dostavi neophodne isprave.
R e g is ta rs k i s u d ć e o b a v e z no z ak az a ti ro ĉ iš te ra d i u tv rĊ iv a n ja
o d lu ĉ u ju ć ih ĉ in je n ic a .
R e g i sta rski su d će p o o cj e ni u tvrĎ e n i h či n je n i ca d o n ij e ti rj e šen j e o b ri sa nj u
ko n a čn o g u pi sa il i o o b u sta vl j a nj u p o stu p ka , o d n o sn o rj e še nj e o odbijanju
zahtjeva za b risanje.
N e o sn o va n i u p i s b ri še se n a ko n p ra vom o ćn o sti rj e še n j a o b ri sa nj u
donesenom u ovom postupku.
To se objav lju je u s lu ţ b e n im n o v in a ma i n a o g la s n o j ta b l i s u d a , a
p o s e b n o o b a v ije š te n je s e d o s ta v lja :
1. p o re zn o m o rg a n u n a d l e ţn o m p re m a sj e d i štu su bj e kta u p i sa - Upravi za indirektno oporezivanje;
2. o p ći n i i ka n to n u n a d l e ţn o m p re m a sj e di štu su b j e kta u p i sa ;
3. sta ti sti čk om uredu i privrednoj komori;
4. F o n d u P IO, p re m a sj e d i štu su b j e kta u p i sa ra d i re g i stra ci j e ;
5. ca ri n sko m o rg a n u n a dl e ţn o m p re m a m j e stu sj e di šta su b j e kta u p i sa , ukoliko je subjekt upisa registriran za vanjskotrgovinsko poslovanje;
Organi unutrašnjih poslova, poreska i carinska uprava, te finansijska
p o lic ija , ta k o Ċ e r mo g u tra ţ iti b ris a n je p riv re d n o g d ru š tv a iz re g is tra u
o k v iru s v o g re s o ra , i to iz s lje d e ć ih ra z lo g a :
a) a ko su l a ţn e i sp ra ve i l i l a ţn e i n fo rm a ci j e ko ri šte n e za u p i s u re g i sta r , odnosno za p ro d u ţe nje sudske registracije, i
b) a ko se su b j e kt re g i stra ci j e ko ri sti i l i j e ko ri šte n za o rg a n i zi ra n i kri m i n a l .
Osn i va č b ri sa n o g su b je kta u p i sa n e m o ţe p ri j a vi ti za re g i stra ci j u n o vi subjekt upisa sve dok postoje okolnosti koje su predstavljale razlog za brisa nje, ili
p o sl j e di ce o d l u ka n a d le ţn o g o rg a n a ko j e su p re th o d i l e b ri sa n j u su b j e kta .
OBLICI PRIVREDNIH DRUŠTAVA
DIONIĈKO DRUŠTVO (d.d.)
D.D. je d ru š tv o ĉ ij i je o s n o v n i k a p ita l p o d ije l je n n a d io n ic e . mogu biti:
1. otvorena i
2. zatvo rena.
Otvorena D.D. su dru š tv a ĉ ije s u d io n ic e e mito v a n e p u te m ja v n e ponude i koja ispunjavaju je d a n o d s li je d e ć ih k ri te ri ja :
1) d a se ra d i o b a n ka m a i l i d ru štvi m a za o si g u ra n j e , ili
2) da imaju osnovni kapital u iznosu od najmanje 4.000.000,00 KM i
n a j m a nj e 4 0 d i o ni ča ra .
Pod dionicama emitovanim putem javne ponude smatraju se dionice emitovane po Zakonu o vrijednosnim papirima.
Otvoreno D.D. n e m o ţe o g ra n i či ti p ri j e n o s d i o ni ca tre ći m l i ci m a .
Zatvoreno D.D. postaje otvoreno kada ispuni jedan od naprijed
navedenih uslova.
D.D. n e o d g o v a ra z a o b a v ez e d io n iĉ a ra .
OS N I VA N J E DI ONI Ĉ K OG D R UŠ T VA
D.D. mo g u o s n o v a ti je d a n i li v iš e o s n iv a ĉ a . Os n iv a ĉ i s u o b a v e z no i
d io n iĉ a ri D.D. Ono s e o s n iv a u g o v o ro m o o s n iv a n ju k o ji o b a v e z no s a d rţ i:
1. ime i prezime i a d re su p re b i va l i šta o sn i va ča ili firmu i sj e di šte o sn i va ča ;
2. fi rm u i sj e d i šte d i o n i čko g d ru štva ;
3. djelatnost;
4. p ra va i o b a ve ze o sn i va ča ;
5. iznos osnovnog kapitala;
6. oznaku klase, ukupan b roj i nominalnu vrijednost dionica;
7. o p i s p ra va sa d rţa n i h u d i o n i ci ;
8. b ro j d i o n i ca ko ji u p i su j e sva ki o sn i va č;
9. po stu p a k i ro ko ve p ro d a j e i b a n ku ko d ko j e se v rši u p l a ta d i o n i ca ;
10. opis i procjena vrijednosti uloga u stvarima i pravima;
11. n a či n n a kn a d e tro ško va o sn i va n j a ;
12. p o sl j e di ce n e i zvrša va n j a o b a ve za o sn i va ča ;
13. n a či n rj e ša va n j a sp o ro va i zm e Ď u o sn i va ča ; i
14. ime i prezime lica koje predstavlja dionič ko druš tvo u postupku osnivanja.
Ugovor o osnivanju D.D. mora biti potpisan od svih osnivaĉ a ili njihovih punomoć nika, a potpis i ovjereni u skladu sa z akonom.
Kada D.D. o s n iv a je d a n o s n iv a ĉ , o s n iv a ĉ k i a k t je o d lu k a o o s n iv a n j u.
Prilikom osnivanja D.D., sve di o n i ce m o gu o tku p i ti o sni va či ( simultano osnivanje), ili o d re Ď e n i , u g o vo re ni b ro j di o n i ca o tku pl j uj u o sn i va či , a p re o sta l e dionice kupuju druga lica na osnovu javnog poziva za upis i uplatu (suk cesivno osnivanje).
Kada se ra d i o s imu lta n o m o s n iv a n ju d ru š tv a smatra se da je upis
d i o n i ca i zvrše n p o tp i si va n j em u g o vo ra o o sni va n j u o d stra n e o sni va ča , a u p l a ta
se vrši n a ko n što K om i si j a za vri je d n o sn e p a p i re FB iH (u daljem tekstu: Komisija) donese rj e še n j e ko ji m u tvrĎ u j e da je emisija dionica uspjela.
Kada se radi o sukcesivnom o s n iv a n ju d ru š tv a , o sn i va či , n a ko n što
Komisija izda odobrenje, objavljuju javni poziv za upis i uplatu dionica. Ako sve
d i o n i ce n i su u p i sa ne u ob j a vl j e n om ro ku , o sni va či m o gu n a kn a dn o u pi sa ti
preostale di o n i ce , a a ko to n e u či n e , sm a tra se d a o sn i va n j e D.D. nije uspjelo.
Os n iv a ĉ k a s k u p š tin a
S v rh a o s n iv a ĉ k e s k u p š tin e , iz me Ċu o s ta lo g , je i d a s e o c ije n i
u s p je š n o s t o tk u p a d io n ic a , o d n os n o u s vo ji iz v je š ta j o o s n iv a n ju d ru š tv a .
Naime, ako se radi o simulatno m o sn i va n j u n i ka da n e će b i ti sp o rn o d a l i j e
o sn i va n j e u sp j el o il i n i je , j e r se u o vom sl u ča j u sm a tra d a je d ru štvo n a sta l o
potpisivanjem ugovora o osnivanju, a kod sukcesivnog osnivanja se to vidi tek na
sku p šti n i .
Os im to g a , o s n iv a ĉ k a s k u p š tin a : 1. usvaja statut, 2. bira
p re d sj e d a va j u ćeg sku p šti n e , 3. im e n uj e čl a n o ve n a d zo rn o g o d b o r , 4. p o tvrĎ u j e vrijednost uloga u stvarima i pravima i 5. u tvrĎ u j e b ro j d i o ni ca e mi to va n i h p o tom osnovu.
Osn i va či su d u ţn i sa zva ti o sn i va čku sku p šti n u n a j ka sn i je 6 0 d a n a o d dana
p ri j e ma rj e še n j a K om i si j e ko ji m se u tvrĎ u j e d a j e e m i si j a d i o ni ca u sp j el a .
Upis u registar k o mite n a ta , o d n o s n o d ru š ta v a
N a k o n o d rţ a n e o s n iv a ĉ k e s k up š tin e , u p ra v a D.D. d u ţn a je p o d n ije ti z ahtjev z a upis u registar emitenata vrijednosnih papira (u daljem tekstu: Registar emitenata) kod Komisije, najkasnije 15 dana o d d a n a o d rţ a v a n ja
o s n iv a ĉ k e s k u p š tin e .
Uz ovaj z ahtjev, dostavlja se:
1. zapisnik sa o sn i va čke sku p šti n e ,
2. dokaz o uplati ukupnog i znosa upisanih dionica po cijeni nakon emisije ,
3. statut i
4. p o p i s čl a n o va n a d zo rn o g o d b o ra i u p ra ve .
N a o s n o v u rje š e n ja K o mis ije o u p is u u Registar emitenata, uprava podnosi prijavu z a upis D.D. u Re g is ta r d ru š ta v a .
OS N OV N I KA P IT A L DI ON IĈ K OG D R UŠ T VA
Osnovni kapital prilikom osnivanja
Osnovni kapital D.D. prilikom osnivanja iz nosi najmanje 50 .000 KM.
N o min a ln a v rije d n o s t d io n ic e n e mo ţ e b iti ma n ja o d 1 0 K M.
Nominalna vrijednost je ona vrijednost koja se dobije kada se osnovni
ka p i ta l p o di j el i n a b roj o sn i va ča . N o mi n al n a vri j ed n o st se d a j e d i o ni ci u o sn i va nj u
d ru štva , a ona se ka sn i j e to ko m p o sl o va n j a m o ţe m i je n j a ti .
Ako se osnovni kapital prilikom osnivanja D.D., osim uloz ima u
n o v c u , o b ez b je Ċ u je i u loz ima u s tv a rima i p ra v ima , u k u p n i u lo z i u n o v c u n e mogu biti manji od 50.000 KM.
P o v e ć a n je o s n o v no g k a p ita la
P o v e ć a n je o s n o vn o g k a p ita la v rš i s e n a o s n o v u o d lu k e k o ju , n a prijedlog nadzornog odbora, donosi skupština društva dvotrećinskom
v e ć in o m z a s tu p lje n ih d io n ic a s p ra v o m g la s a , p o s v a k o j k la s i d io n ic a .
N a ĉ in i p o v e ć a n ja o s n o v n o g k a p ita la D.D. su:
a) emitovanjem novih dionica - ono moţe biti i putem javne ponude ako
o d l u ko m ni j e u re Ď e no d a se d i o ni ce p ro d a j u u za tvo re n o j e m i si j i (sam o za
d i o n i ča re ) i
b) p o v e ć a n je m n o min a ln e v rije d n o s ti d io n ic a , a li n a te re t re z ervnog fonda - ta j se fo n d n e m o ţe smanjiti ispod zakonom propisanog
m i ni m um a (fo n d re ze rvi i zn o si n a j m a nj e 2 5 % o sn o vn o g ka p i ta l a di o ni čko g
d ru štva ). D.D. mo ţe , u mje s to p o ve ća n ja no mi na l ne vri je d no sti p o sto je ći h dionica, emito vati bespla tne no ve dionice.
Smanjenje osnovnog kapitala
Smanjenje osnovno g k a p ita la v rš i s e n a o s n o v u o d lu k e s k u p š tin e
d o n e s e n e d v o tre ć in s k o m v e ć in o m z a s tu p lje n ih d io n ic a s p ra v o m g la s a .
Odluka o smanjenju osnovnog kapitala donosi se odvojenim glasanjem za
sva ku kl a su di o n i ca i ob j a vl j uj e se n aj ma n j e u j e d n om do m a ćem d ne vn o m l istu,
d va p u ta u ro ku o d 3 0 d a n a o d d a n a d o n o še n j a .
D o k s e p o ve ć a n je o s n o vn o g k ap ita la mo ţ e v rš iti b e z ik a k v o g limita ,
o s n o v n i k a p ita l s e n e mo ţ e s ma n jiti is p o d z a k o n o m p ro p is a n o g min imu ma .
S ma n je n je o s n o v n o g k a p ita la v rš i s e s li je d e ć e n a ĉ in e :
1. po v la ĉe n je m vlastitih dionica ko j e d ru štvo d rţi n a d a n d o n o še n ja o dl u ke
o sm a n j e nj u o sn o vn o g ka pi ta l a , (m o ţe se vrši ti n a o sn o vu j a vn e p o n u d e
d i o n i ča rim a za o tku p d i o n i ca )
2. odustajanjem o d emis ije dionica ko j e n i su u cj el i ni u pl a će n e d o da n a
d o n o še n j a o dl u ke o sm a n j en ju osnovnog kapitala – do iznosa nominalne
vri j e d n o sti d i o ni ca ko j i n ij e p l a će n .
Ukoliko o p i sa n e m o g u ćn o sti za sm a n j en j e o sn o vn og ka p i ta l a n e po sto j e
i l i se n a ta j n a či n n e d o sti ţe i zn o s sm a n j e nj a o sn o vn o g ka p i ta l a u tvrĎ e n o d l u kom
o smanjenu, smanjenje osn o vn og ka p i ta l a vrši se :
1. sm a n ji va n j em n om i na l n e vrij e d n o sti di o n i ca koj e d rţe d i o n i ča ri , d o zakonom propisanog minimum, ili
2. o tku p o m i p o vl a če nj e m d i on i ca ko j e d rţe d i o n i ča ri .
Fond rez ervi
D.D. je obavezno imati fond rez ervi, koji se formira iz dobiti i drugih iz vora. Fond reze rvi iznosi najmanje 25% osnovnog kapitala D.D.
F o n d rez e rv i k o ris ti s e z a p o k rić e g ub ita k a i d ru g ih n ep re d v iĊ e n ih
tro š k o v a u p o s lo v a n ju d io n iĉ k o g d ru š tv a .
Gubitak
Kada D.D. u polugod. ili god. o b ra ču n u i ska ţe g u b i ta k u i zn o su ve će m o d
zb i ra t re ći n e o sn o vn o g ka p i ta l a i fo n d a re ze rvi , i l i ka d a n a sta n u o ko l n o sti koj e
u ka zu j u d a j e vri j e d no st im o vi n e d i o ni čko g d ru štva m a nj a il i b i d o kra j a g o di n e
m o g l a b i ti m a n j a o d i zn o sa o b a ve za , n a d zo rn i o d b o r j e d u ţa n sa zva ti sku p šti n u .
Na osnovu iz v je š ta ja n a dz o rn og o d b o ra , k o ji u k lju ĉ u je b ila n s s ta n ja i
bilans uspjeha, s a iz v je š ta je m re v iz ije , s k u p š tin a d o n o s i o d lu k u o n as ta v k u rada, prestanku ili likv idaciji D.D.
D ION IC E I D I ON IĈ AR I
Dionice
Dionice D.D. su dematerija liz ovane, nedjeljive i glase na ime.
D io n ic e s u n e o g ra n iĉ e no p re n o s iv e , o sim u sl u čaj e vim a u tvrĎ e n im statutom D.D.
D io n ic a s a d rţ i p ra v a n a u ĉ e š ć e u :
1. upravljan ju D.D. – d i o n i ca o si g u ra va u če šće d i o n i ča ra u sku p šti n i D.D;
2. raspodjeli dobiti – u skladu sa zakonom ;
3. diobi imovine p re o sta l e n a ko n ste ča j a i l i l i kvi d a ci j e D.D.
D io n iĉ a r - p ra v a d io n iĉ a ra
D io n iĉ a r ima p ra v o u ĉ e s tv o v a ti u ra d u i o d lu ĉ iv a n ju s k u p š tin e D.D.
D io n iĉ a r ima p ra v o n a je d a n g la s z a s v a k u o b iĉ n u d io n ic u . (D.D. ne
mo ţe i zd a va ti d i o ni ce ko je d a j u p ra vo na vi še o d jed nog g lasa po dio nici)
D io n iĉ a r ima p ra v o u ĉ e š ć a u d ob iti D.D., naplatom div idende ili
sticanjem novih d ionica, u sklad u sa zakono m i s tatuto m.
D io n iĉ a r ima p ra v o p ro d a ti il i p o d ru g o m o s n o v u s v o je d io n ic e prenijeti drugom licu. Prodaja ili prenos dionica po drugom osnovu, osim
n a sl j e Ďi va n j a , m o ţe se i sklj u či ti i li o g ra n i či ti za o d re Ď e n i p e ri o d . P ro d aj u
d i o n i ca vrši profesionalni posrednik u prometu vrijednosnih papira.
P ra v o p re ĉ e k u p n je - Prilikom nove emisije dionica postojeći dioničari
imaju pravo kup i ti n o ve d io n i ce . P ra vo p re če ku p n je d io n i ca m o ţe se
i skl j u či ti i li o g ra n i či ti o d lu ko m sku p šti n e d i o ni čko g d ru štva .
Pravo uvida u isprave (u ugovor o osnivanju, bilanse stanja, bilanse
u sp j e h a , za p i sn i ke sku p šti n e i o d bo ra za re vi zi j u , p o p i s o so b a o vl a šte ni h
za za s tu p a n j e d i o n i čko g d ru štva ).
Dionice z aposlenih
Statutom D.D. m o ţe se u tvrd i ti m o g u ćn o st em i si j e p o se b n e kl a se d i o ni ca za zaposlene. Zbir nominalnih vrijednosti svih dionica za zaposlene ne moţe biti veći od 5% osnovnog kapitala dioničkog društva.
Dionice za zaposlene mogu se prenositi jedino na druge zaposlene i penzionisane radnike D.D.
Prava sadrţana u dionicama za zaposlene prestaju danom smrti ili prestanka zaposlenja kod emitenta. K o d p re sta n ka za p o sl e n j a , d ru štvo će o d takvog zaposlenika o tku p i ti d i o n i ce p o tr ţi šn o j vri j e d n o sti .
Prioritetne dionice
D.D. moţe emitovati dionice koje sadrţe pravo prioritetne naplate dividende i srazmjernog dijela ostatka imovine nakon likvidacije D.D., uz ograničeno pravo glasa (priorite tne dionice).
Pravo glasa po osno vu prioritetni h dionica ne mo ţe se ograničiti za sluča je ve od voje nog izjašnja va nja za s vak u k las u dionica.
Nominalna vrijednost prioritetnih dionica moţe iznositi najviš e do 50% osnovnog kapitala D.D.
Zamjenjive obvez nice i obvez nice sa pra v o m p re ĉ e k u p n je d io n ic a
D.D. m o ţe , n a o sn o vu o d l u ke sku p šti n e , em i to va ti o b ve zn i ce ko j e sa d rţe pravo na zamjenu za dionice D.D. (zamjenjive obveznice) ili obveznice koje
sa d rţe p ra vo p re če ku p n j e d i o n i ca (o b ve zn i ce s p ra vo m p re če ku p n j e ).
Zabrana finansiranja kupovine dionica
D.D. ne smije davati i garantirati avanse, zajmove i kredite za prodaju svojih dionica.
U P R AV L J AN JE D ION IĈ K IM D R U Š TV OM
Organi D.D. su:
1. sku p šti n a ,
2. nadzorni odbor,
3. uprava i
4. odbor za revi ziju.
1) S k u p š tin a
S k u p š tin u D.D ĉ in e d io n iĉ a ri.
S ku p šti n a se , u p ra vi l u , o d r ţa va u m j e stu sj e d i šta D.D.
S k u p š tin o m, d o iz bo ra p re d s je d n ik a s k u pš tin e , p re d s je d a v a p ris u tn i
d io n iĉ a r ili p u n o mo ć n ik d io n iĉ a ra , s a n a jv e ć im b ro je m d io n ic a s a p ra v o m glasa.
S k u p š tin a v e ć in o m g la s o v a , iz me Ċu p ris u tn ih d io n i ĉ a ra i
p u n o mo ć n ik a d io n iĉ a ra , b ira p re d s je d n ik a s k u p š tin e i d v a o v je riv a ĉ a
z a p is n ik a s k u p š tin e .
P re d sj e d n i k i čl an o vi n a d zo rn o g o d b o ra i o d b o ra za re vi zi j u , d i re kto r i
d ru g i čl a n o vi u p ra ve d u ţn i su p ri su stvo va ti sku p šti n i .
U D.D. sa j e d n i m d i o ni ča re m o vl a š te nj a sku p šti n e vrši d i o n i ča r.
S k u p š tin a s e o d rţ a v a n a jma n je je d n o m g o d iš n je , ra d i iz ja š n ja v a n ja o
g o d iš n je m iz v je š ta ju d ru š tv a , k o ji u k l ju ĉ u je f in a n s ijs k e iz v je š ta je d ru š tv a i
iz v je š ta je re v iz o ra , n a d z o rn o g o d bo ra i o d b o ra z a re v iz iju .
S ku p šti n u sa zi va n a dzorni odbor, po vlastitoj inicijativi, prijedlogu uprave ili
za h tj e vu o vl a šte n i h d i o n i ča ra , a m o ţe j e sa zva ti o vl a šte n i d i o n i ča r i l i g ru p a
d i o n i ča ra u sl u ča j e vim a u tvrĎ e n i m o vim za ko n o m .
P ra v o o d lu ĉ iv a n ja u s k u p š tin i ima d io n iĉ a r k o j i s e n a lis t i d io n iĉ a r a
k o d R e g is tra n a la z io 3 0 d a n a p rije d a tu ma o d rţ a v a n ja s k u p š tin e ili posljednjeg radnog dana koji prethodi tom roku ako on pada u neradni dan.
S ku p šti n i d ru štva m o g u p ri su stvo va ti d i o n i ča ri il i p u n om o ćn i ci d i o n i ča ra , koji su se prijavili odboru za glasanje p ri j e p o če tka ra d a sku p šti n e u ro ku
u tvrĎ e n o m sta tu to m , ko j i n e m o ţe b i ti d u ţi o d tri d a n a p rij e d a n a o d re Ď e no g za
o d rţa va n j e sku p šti n e .
Na či n i ro k p ri ja vl ji va n ja za p ri sus t vo skup š ti ni o b a ve zno se o b ja vlj u ju u
o b a vje š te n j u o sa zi va n ju sk up šti ne .
Saz ivanje skupš tine
Ob a v je š te n je o d n e v n o m re d u , mje s tu , d a tu mu i v re me n u o d rţ a v a n ja
s k u p š tin e , te n a ĉ in u d a v an ja p u n o moć i i n a ĉ in u g la s a n ja na s k u pš tin i mo ra
biti objavljeno najmanje u jednom dnevnom listu koji se iz daje u Federaciji, najkasnije 20 dana prije d a tu ma o d re Ċ e n o g z a z a s je d a n je s k u p š tin e .
D i o ni ča r i l i g ru p a di o n i ča ra sa n a jm a nj e 5 % u ku p n o g b ro j a d i o ni ca s
p ra vo m g l a sa i ma p ra vo p i sm e n o p re d lo ţi ti p i ta n j a i p rij e dl o g e o d lu ka za
u vršta va n j e n a d n e vni re d n a re d n e sku p šti n e d ru štva , u sva ko d ob a p rij e
ob j a vlj i va nj a o b a vj e šte n j a o o d rţa va n j u sku p šti n e , ka o i i zm j e n u d n e vn o g re d a i
p ri j e d l o ga o dl u ka sku p šti n e ko j a j e sa zva n a , n a j ka sn ij e o sam d a n a o d da n a
o b j a vlj i va nj a o b a vj e šte n j a
Za h tje v z a s a z iv a n je s k u p š tin e mo ţ e p o d n ije ti:
1. d i o n i ča r i li g ru p a d i on i ča ra sa vi še o d 1 0 % u ku p no g b ro ja di o n i ca s pravom glasa;
2. čl a n n a d zo rn o g o d b o ra ;
3. odbor za revi ziju.
Ukoliko nadzorni odbor, u roku od 15 d a n a o d d a n a p o d n o še n j a za h tj e va ,
n e o b j a vi o b a vje šte n j e o sa zi va n j u sku p šti n e , p o d n o si l a c za h tj e va o vl a šte n j e n a
i sti n a č in n e p o sre d n o sa zva ti sku p šti n u i o b a ve za n j e o to m e p i sm e n o o b a vij e sti ti Komisiju.
P o d n o s ila c z a h tje v a , u k o lik o n e p os re d n o s az iv a s k u p š tin u , moţ e
z a duţ iti s e k re ta ra d ru š tv a d a iz v rš i u tv rĊ iv a n je s a s ta v a ra d n ih t ije la
s k u p š tin e , o b ja v ljiv a n je o b a v je š te n ja o s a z iv a n ju s k u p š tin e , te d a p o d uz me
i s v e d ru g e ra d n je n e o p h o d n e z a o d rţ a v a n je s k u p š tin e d ru š tv a .
Od lu ĉ iv a n je
S k u p š tin a moţ e o d lu ĉ iv a ti u k o lik o je n a n jo j z a s tu p lje n o v iš e od 30% ukupnog broja dionica s pravom glasa.
Ukoliko po isteku 60 minuta od zakaza n o g vre m e n a p o če tka skup šti n e
n i j e p o sti gn u t kvo ru m za o d l u či va nj e , sku p šti n a se o d g aĎ a , a s a ziv a ĉ s k u pš t in e
j e d u ţa n n a j ra ni j e za 1 5 , a n a j ka sni j e za 3 0 d a n a od p rvo b i tn o za ka za n o g d a n a
o d rţa va n j a o b j a vi ti o b a vj e šte n j e o p o n o vn om sa zi va n j u sku p šti n e .
Tako p o n o vn o sa zva n a sku p šti n a m o ţe o d l u či va ti u ko l i ko j e n a n j oj
za stu p l j e n o vi še o d 1 0 % u ku p n o g b ro j a d i o n i ca s p ra vo m g l a sa .
Statutom D.D. m o ţe se u tv rd i ti ve ći , a l i n e i manji procenat od tog i znosa.
Iz uz etno, p re d s je dn ik s k u p š tin e moţe p re k in u ti ra d s k u p š tin e
n a jd u ţ e do 1 5 d a n a , uz u tv rĊ iv a n je ta ĉ n o g d a tu ma i mje s ta n a s ta v k a ra d a
z a po ĉ e te s k u p š tin e .
S k u p š tin a D.D. o d lu ĉ u je o :
1. p o ve ća n j u i sm a nj e nj u o sn o vn o g ka p i ta l a ;
2. e m i si ji n o vi h d i o ni ca p o sto j e će i li n o ve kl a se i em i si j i o b ve zn i ca i d ru gi h
d u ţn i čki h vri j ednosnih papira;
3. o g ra n i če n j u i li i skl j u če nj u p ra va p re če kup n j e no vi h di o n i ca , u o kvi ru
o d l u ke o e m i si ji n o vi h d i o ni ca d i o n i ca p o sto j e će i l i n o ve kl a se ;
4. u sva j a n j u g o d i šn j e g i zvj e šta j a d ru štva , ko j i u klj u ču je fi n a n si j ski i zvj e šta j i
i zvj e šta j e re vi zo ra , n a d zornog odbora i odbora za revi ziju;
5. rasporedu dobiti i isplati dividende;
6. n a či n u p o kri ća g u b i tka ;
7. sp a j a n j u sa d ru g im d ru štvi m a i p ri p aj a nj u d ru g i h d ru šta va d i o n i čkom
d ru štvu i l i d i o n i čko g d ru štva d ru g o m d ru štvu ;
8. p ro m j e ni o b l i ka i p o dj e li d i o n i čkog d ru štva ;
9. i zb o ru i ra zrj e še n j u čl a n o va n a d zo rn o g o d b o ra p o j e d i n a čn o ;
10. i zb o ru va n j sko g re vi zo ra i i zb o ru i ra zrj e še n j u čl a n o va o d b o ra za re vi zi j u ;
11. n a kn a d a m a čl an o vim a n a d zo rn o g o d b o ra i o d b o ra za re vi zi j u ;
12. izuzimanju stalnih sredstava u neprivatizovanim privrednim dru štvi m a ;
13. d ru g i m p i ta nj im a b i tn im za p o sl o va n j e di o n i čko g d ru štva , u skl a d u sa
za ko n o m i sta tu to m d i o n i čko g d ru štva .
S k u p š tin a o d lu ĉ u je d v o tre ć in s k o m v e ć in o m z a s tu p lje n ih d io n ic a s pravom glasa o pitanjima z a koja je pojedinim odredbama ovog z akona
iz riĉ ito tako propisano,
U d ru š tv ima s a u ĉ e š ć e m d rţa v n o g k a p ita la v e ć im o d 5 0% i k o ja s e nalaze u postupku privatizacije, aktom Vlade FBiH moţe biti utvrĊeno da
s k u p š tin a d ru š tv a o s v im ili o p o je d in im p ita n j ima iz s v o je n a d leţ n o s ti
o d lu ĉ u je v e ć in o m g la s o v a v e ć o m od d v o tre ć in s k e i n a tpo lo v iĉ n e v e ć in e iz
s ta v a 1 . o v o g ĉ la n a .
Gl a sa n j e u sku p šti n i vrši se p u tem gl a sa čki h l i sti ća ko ji sa d rţe i m e il i fi rm u
d i o n i ča ra i b ro j g l a so va ko ji m ra sp o la ţe .
O radu sk upš tine sačinja va se zapis nik. S e kre ta r D r ušt va je d u ţa n osi g ura ti d a se za p i sni k sa či ni u ro k u o d 3 0 d a na o d d a na o d r ţa va nja sk up šti ne .
Za š ti ta ma n j in e u o d lu ĉ iv a n ju i p o b i ja n je o d lu k a s k u p š tin e
Dioničar koji je pisanom izjavom, dostavljenom nadzornom odboru prije datuma odrţavanja skupštine ili usmeno u zapisnik prije početka glasanja na skupštini, izjavio da se protivi prijedlogu odluke koja uzrokuje znač ajne promjene u društvu ili pravima dionič ara, a koju je skupština potom usvojila, ima pravo u roku od 8 (osam) dana od dana odrţavanja skupš tine podnijeti pisani zahtjev da druš tvo otkupi njegove dionice, o s im u s lu ĉ a ju re s tru k tu rira n ja i li
re o rg a n iz a c ije d ru š tv a s a v e ć in s k im d rţ a v n im k a p ita lo m.
Po ovakvom za h tj e vu di o n i ča ra , d ru štvo j e du ţn o o tku p i ti nj e g o ve d i o ni ce u roku od tri mjeseca od dana prijema zahtj e va , u z i sp l a tu po trţi šn o j vri j ed n o sti
za p e ri o d o d d a n a o b j a vl j i va n j a o b a vje šte n j a d o d a tu m a o d rţa va n j a sku p šti n e .
Od lu k a s k u p š tin e D.D. n iš ta v a je :
1. ako sku p šti n a n i j e sa zva n a u skladu sa zakonom (član 242. ZPD),
2. ako odluka nije unesena u zapisnik,
3. ako j e n i šta vo st u tvrĎ e n a o d l u ko m su d a .
2) Nadz orni odbor
N a dz o rn i o d b o r s a ĉ in ja v a ju p re d s je d n ik i n a jma n je d v a ĉ la n a , k o je
ime n u je i ra z rje š a v a s k u p š tin a , s tim d a u k u p a n b ro j ĉ la n o v a n a d z o rn og
odbora mora biti neparan.
P re d sj e d n i k i čl a n o vi n a d zo rn o g o d b o ra imenuju se istovremeno na period
o d če ti ri g o d i n e , s ti m d a p o i ste ku p e ri o d a o d d vi je g o d i n e o d d a n a im e n o va n j a ,
sku p šti n a d ru štva g l a sa o p o vj e re n j u čl a n o vi ma n a d zo rn o g o d b o ra .
S k u p š tin a moţ e raz rije š iti p re d s je d n ik a i ĉ la n o v e n a dz o rno g od b o ra i
prije isteka perioda na ko ji su imenovani:
1. ka d n a d zo rn i o d b o r i l i p o j e d i n i n j e go v čl a n i zg u b i p o vj e re n j e d i o ni ča ra ,
2. ka d sku p šti n a o d b ij e u svo ji ti g o d i šnj i i zvj e šta j d ru štva , ko j i u kl j u čuj e
fi n a n si j ski i zvj e šta j i i zvj e šta j re vi zo ra , n a d zornog odbora i odbora za reviziju,
3. ka d sku p šti n a u tvrd i o d g o vo rn o st p re d sj e d n i ka i čl a n o va na d zo rn o g
o d b o ra za šte tu ko j u j e p re trp i l o d .d. zb o g ra zl o g a i z čl . 2 7 0 . i 2 7 3 . ZPD,
4. i u d ru g i m sl u ča j e vim a u tvrĎ e n i m sta tu to m D.D.
P re d s je d n ik i ĉ la n n a d z o rn og o d b o ra n e mo ţ e b iti lice:
1. o su Ď i va n o za kri vi čn o d je l o i za p ri vre d n i p ri j e stu p n e sp oj i ve s d u ţn o šću u
n a d zo rn o m o d b o ru , p e t g o d i n a o d d a n a p ra vo sn a ţn o sti p re su d e ,
i skl j u ču j u ći vrij e m e za tvo rske ka zn e ;
2. ko j e m j e p re su d om su d a za b ra n j e n o o b a vl j a n je a kti vn o sti u n a d l e ţn o sti nadzornog odbora; i
3. starije od 65 godina na dan imenovanja.
K a n d i d a ta za čl a n a n a d zo rn o g o d b o ra m o ţe p re d l o ţi ti d i o n i ča r i l i g ru p a
d i o n i ča ra s najmanje 5% dionica s pravom glasa.
Ĉ la n o v i n a dz o rn og o db o ra b ira ju s e g la s a n je m, p ri ĉ e mu s v a k o j
dionici sa pravom g la s a p rip a d a b ro j g la s o v a je d n a k u b ro ju ĉ la n o v a nadz ornog odbora koji se biraju.
K a n d id a te k o ji s u d o b ili n a jv e ć i b ro j g la s o v a s ku p š tin a p ro g la š a v a z a
ĉ la n o v e n a d zo rn o g o d bo ra .
N a p rv o j k o n s titu ira ju ć o j s je d n ic i n a d z o rn o g o d bo ra , k o ju u ro k u o d
15 dana od d a n a od rţa v a n ja s k u p š tin e iz s ta v a 3 . o v o g ĉ la n a s az iv a
s e k re ta r d ru š tv a , n a d zo rn i o d b o r je d n og o d sv o jih ĉ la n o v a b ira z a predsjednika nadzornog odbora.
D i re kto r i čl a n u p ra ve D.D. n e m o ţe b i ti p re d sj e d n i k i čla n n a d zo rn o g odbora ili upravnog odbora u p ri vre d n im d ru štvim a il i i n sti tu ci j am a , u klj u čuj u ći , a li
i n e o g ra n i ča va j u ći se n a : fo n d o ve , b a n ke , a g e n ci j e , ko m i si j e .
D i o ni ča r sa 5 0 % i vi še d i o ni ca , d i re kto r i čl a n u p ra ve b il o ko j e g D.D. kao i
vl a sn i k sa 5 0 % i vi še vl a sn i štva , d i re kto r i čl a n u p ra ve bi l o koj e g d ru štva sa
o g ra n i če n o m o d g o vo rn o šću n e m o ţe b i ti p re d sj e d n i k i čl a n n a d zo rn o g i li
u p ra vn o g o d b o ra u d ru štvi m a sa ve ći n ski m d rţa vn i m ka p i ta l o m il i i n sti tu cij am a .
P re d sj e d n i k i li čl an n a d zo rn o g i l i u p ra vn o g o d b o ra d ru štva sa ve ći n skim
d rţa vn i m ka p i ta l om i li i n sti tu ci j e n e m o ţe i sto vre m e n o bi ti p re d sj e d ni k il i čl a n
n a d zo rn o g i l i u p ra vn o g o d b o ra d ru g o g d ru š tva i l i i n sti tu ci j e .
(navedena ograničenja ne odnose se na čl. nadzornog odbora privrednog
društva sa većinskim drţ. kapitalom, koji su imenovani ispred privatnog kapitala)
P re d sj e d n i k i čl a no vi n a d zo rn o g o d b o ra i čl a no vi u p ra ve P.D. sa ve ći n skim
d rţa vn i m ka p i ta l om , d u ţn i su p ro ći o dg o va ra j u će stru čn o u sa vrša va n j e u skla d u
sa propisom koji donosi Vlada Federacije Bosne i Hercegovine.
Sjednica nadz ornog odbora o d rţ a v a s e min . je d n o m u 3 mjeseca.
Sjednicu nadz. odbora sa ziva predsjednik, slanjem pismenog poziva. Uz
p o zi v za sj e d n i cu d o sta vl j a j u se m a te ri j al i za sva ku ta čku d n e vn o g re d a . Za
o d rţa va n j e sj e d n i ce n a d z. odbora potreban je kvorum od d vi j e tre ći n e u ku p n o g
b ro j a čl a n o va . Nadz. o d b o r d o n o si o d l u ke ve ći n o m g la so va p ri su tn i h čl a n o va .
Nadz orni odbor D.D. nadleţ an je da:
1. nadzire poslovanje D.D.;
2. nadzire rad uprave;
3. u sva j a i zvj e šta j u p ra ve o po sl o va nj u p o p o lu g o d i šnj em i g o d i šn j em
o b ra ču n u , sa b i l a n so m sta n j a i b i l an so m u sp je h a i i zvj e šta j e m re vi zi j e ;
4. p o d n o si sku p šti n i g o di šn ji i zvj e šta j o p o sl o va n j u D.D., koji obavezno
u kl j u čuj e i zvj e šta j re vi zi o ra , i zvj e šta j o ra d u n a d zo rn o g o d b o ra i o d b o ra za reviziju, i plan poslovanja za narednu poslovnu godinu;
5. bira predsjednika nadzornog odbora; 1
6. p re d l a ţe ra sp o d j e l u i n a či n u p o tre b e d o b i ti i n a či n p o kri ća g u b i tka ;
7. odobrava kupovinu, prodaju, zamjenu, uzimanje u lizing i druge
tra n sa kci j e im o vi n o m , di re ktn o il i p o sre d stvo m su p si d ij a rn i h d ru šta va u toku poslovne godine u obimu od 15 do 33% knjigovodstv. vrijednosti ukupne imovine D.D.;
8. i m e n uj e p re d sj e d n i ke i čl an o ve o d b o ra za n a kn a d e i o d b o ra za imenovanje;
9. o b ra zu j e p o vre m e n e ko m i sij e i u tvrĎ u j e n j i h o v sa sta v i za d a tke ;
10. sa zi va sku p šti n u ; i
11. odobrava emi si j u n o vi h d io n i ca p o sto j e će kl a se u i zn o su d o tre ći n e zb i ra
n o m i n al n e vrij e d n o sti p o sto j e ći h d i o ni ca i o d re Ď u j e i zn o s, vri j e m e p ro d a j e i
ci j e n u o vi h di o ni ca , ko j a n e m o ţe b i ti m a n j a o d p ro sj e čn e trţi šn e
vri j e d n o sti po sto j e ći h d i o ni ca i ste kla se u 3 0 u zastopnih dana prije dana
d o n o še n j a o d l u ke .
P re d s je d n ik i ĉ la n o v i n a d z o rn o g o d b o ra s u o dg o v o rn i za š te tu k o ju je pretrpilo D.D. ako su suprotno odredbama ZPD, statuta D.D. i odlukama
s k u p š tin e :
1. vra ti l i u p l a te d i o n i ča ri m a ;
2. d i o n i ča rim a i spl a ti li d i vi d e nd u ;
3. vlasnicima obveznica D.D. isplatili kamatu;
4. upisali, sticali ili otkupljivali dionice;
5. p ro d a va l i im o vi n u d ru štva ;
1 Izmjena ranijeg teksta: “imenuje upravu dioničkog društva”.
6. vrši l i p l a ća nj a n a ko n što j e D.D. postalo nesolventno;
7. p ro d u ţa va l i ro ko ve vra ća n j a kre d i ta D.D.;
8. i zd a va l i d i o n i ce p o o sn o vu u sl o vn og p o ve ća n j a osnovnog kapitala
3) Uprava
Uprava organiz uje rad i rukovodi poslovanjem, z astupa i predstavlja D.D. i odgovara z a z akonitost poslovanja.
Upravu D.D. ĉ in i d i re k to r, il i d ire k to r i je d a n il i v iš e iz v rš n ih d ire k to ra .
P o s tu p a k iz b o ra , ime n o v a n ja , raz rje š e n ja , s a s ta v i n a ĉ in o d lu ĉ iv a n ja uprave D.D. u tv rĊ u je s e s ta tu to m .
Direktor predsjedava upravom, rukovodi poslovanjem, zastupa i
predstavlja D.D. i odgovara z a z akonitost poslovanja.
Ma n d a t ĉ la n o v ima u p ra v e je ĉ e t iri g o d in e .
P o lo ţ a j, o v la š te n ja , o d g o v o rn o s ti i p ra v a u p ra v e u re Ċ u ju s e ugovorom.
N a ĉ in ra z rje š e n ja ĉ la n o v a u p ra v e D.D. i prije isteka mandata na koji
s u ime n o v a n i, u tv rĊ u je s e s ta tu to m d ru š tv a .
Direktor pismeno ovlašć uje jednog od izvrš nih direktora da ga zamjenjuje u slučaju spriječ enosti, i utvrĎ uje ovlaštenja.
Uko li ko d i re kto r p o d ne se o sta vk u, d u ţa n je na sta vi ti o b a vl ja nje p o s lo va u
o tka zno m ro k u ko ji ut vrĎ u je na d zo r ni o d b o r i ko ji ne mo ţe b i ti kra ći o d 3 0 d a na .
D.D. ima sekretara . P o s tu p a k iz b o ra , ime n o v a n ja i ra z rje š e n ja
s e k re ta ra d ru š tv a u tv rĊ u je s e s ta tu to m d ru š tv a , a me Ď u so b n i o d n o si u
o b a vl j a nj u p o sl o va , vi si n a n o vča n e n a kn a d e , o d g o vo rn o st u i zvrša va n j u
p ro p i sa n i h o b a ve za se kre ta ra d ru štva , ka o i d ru g a p i ta n j a u re Ď u j u se u g o vo ro m .
S e k re ta r je o d g o v o ra n z a v o Ċe n je k n jig e d io n iĉ a ra , re g i stra z apisnika
s k u p š tin e i n a dz o rno g o d b o ra i ĉ u v a n je d o k u me n a ta u tv rĊ e n ih o v im
z a k on o m i s ta tu to m d io n iĉ k o g d ru š tv a , o s im fin a n s ijs k ih iz v je š ta ja .
S e k re ta r je o v la š te n z a p ro v oĊ e n je o d lu k a s k u p š tin e , n a dz o rno g odbora i direktora .
Sekretar je odgovoran za p ri p re m u sj e d n i ca i vo Ď e n je za p i sn i ka sku p šti n e i nadzornog odbora.
4) Odbor z a reviz iju
U D.D. se formira odbor z a reviz iju.
P re d s je d n ik i ĉ la n o d b o ra z a re v iz iju n e moţ e b iti ĉ la n n a d z o rno g odbora i uprave, z aposlen u D.D., niti u njemu ima ti direk tni ili indirektni
fin a n s ijs k i in te re s , iz uz e v p la ć e /naknade po osnovu te funkcije.
N a kn a d a i d ru g a p ra va čl a n o va o d b o ra za re vi zi j u u re Ď u j u se u g o vo rom
n a o sn o vu o d l u ke sku p šti n e .
Od b o r za re vi zi j u j e d u ţa n i zvrši ti re vi zi j u p ol u g o d i šnj e g i g od i šnj e g
o b ra č una i reviziju finansijskog poslovanja D.D. n a za h tj e v d i o n i ča ra s najmanje
10% dionica s pravom glasa, i o tome dostaviti izvještaj skupštini i nadzornom odboru, najkasnije osam dana po okončanju revizije.
Odbor za reviziju ovlaš ten je zahtijevati sazivanje sjednice nadzornog odbora i skupš tine kada smatra da su ugroţeni interesi dioničara ili utvrdi nepravilnosti u radu predsjednika ili članova nadzornog odbora, direktora ili
č lanova uprave.
Promjena oblika
Zatvoreno D.D. moţ e promijeniti oblik u d.o .o., na osnovu odluke skupš tine donesene dvotreć inskom već inom z astupljenih dionica s pravom glasa, tako da dioniĉ ari steknu udio u d.o.o. sraz mjeran njihovom uĉ ešć u u osnovnom kapitalu D.D.
D.D. podnosi Komisiji zahtjev za odobrenje promjene oblika potpisan od
č lanova nadzornog odbora, koji su glasali za prijedloge odluka o promjeni oblika i
č lanova uprave koji su predloţili plan reorganizacije i odluku o promjeni oblika.
Na osnovu odluke Komisije o odobrenju promjene oblika, iz vrš ić e se upis promjene oblika D.D. u reg istar druš tava .
Pripajanje i spajanje
D.D. se pripaja prenosom imovine i obaveza drugom D.D. ili d.o.o., koje emituje svoje dionice ili udjele u zamjenu za dionice pripojenog društva.
D.D. se spaja prenosom imovine i obaveza na novo D.D. ili d.o.o. koje u
zamjenu za dionice spojenih društava emituje svoje dionice ili udjele.
Otvoreno D.D. mo ţ e s e p rip o jiti s a mo d ru g o m d ru š tv u k o je ć e n a k o n
pripajanja ispunjavati jedan od kriterija z a otvoreno D.D.
Otvoreno D.D. mo ţ e s e s p o jiti s a je d n im il i v iš e d ru g ih d ru š ta v a
s a mo n a n a ĉ in d a t im s p a ja n je m o s n u ju n o v o o tv o re n o D.D.
Prestanak D.D.
D.D. prestaje, u skladu sa z akonom i sta tutom:
1) o d l u ko m sku p šti n e ,
2) spajanjem, pripajanjem i podjelom,
3) odlukom suda i
4) ste ča j e m .
D.D. prestaje odlukom suda:
1. p o tu ţb i p o vj e ri l a ca čij a d o spj e l a , a n ei zm i re n a p o tra ţi va n j a p re m a šuj u tre ći n u osnovnog kapitala D.D.
2. kada sku p šti n a D.D. n ij e o d rţa n a d e se t mj e se ci o d i ste ka ro ka za i zra d u
g o d i šn j e g o b ra ču n a ,
3. kada se i poslije izricanja kazni nastavljaju povrede zakona i drugih propisa
ko j im se u g ro ţa va j u i n te re si p o vj e ril a ca i l i vl a sni ka vrij e d n o sni h p ap i ra koj e j e
d ru štvo emitovalo,
4. ka d a se ste ča j za vrši d i o b o m ste ča j n e i m o vi n e i
5. kada ste ča j ni j e p o kre n u t, j e r i m o vi n a d ru štva n i je d o vol j n a za p o kri će tro ško va
ste ča j n o g p o stu p ka i l i se ste ča j o b u sta vi o zbog nedovoljne imovine.
T a ko Ď e r, DD p re sta j e i o d l u ko m kri vi čn o g su da, kada mu sud izrekne kaznu “p restanak pravnog lica ”. Od l u ka su d a u p i su j e se p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti u Registar emitenata i Re g i sta r d ru šta va .
Likvidacija
Ako D.D. prestaje n a o s n o v u od lu k e S k up š tin e ili K o mis i je i s u d a
p o k re ć e s e p o s tu p a k lik v id a c ije . U p rv o m s lu ĉ a ju lik v id a c iju p ro v o d i uprava, a u drugom likvidator kojeg imenuje sud.
Od d a n a d o n o še n ja o d l u ke o p re sta n ku , o rg a n i D.D. rade u skladu sa
o d re d b a m a o vo g za ko n a ko j i m se u re Ď u j e p o stu p a k l i kvi d a ci j e .
L ik v id a to r je d u ţ a n , n a jk a s n ije d o k ra ja p o slovne godine u kojoj je
p o k re n u t p o s tu p a k lik v id a c ije , s a ĉ in iti i p o d n ije ti s k u p š tin i n a o d o b re n je
p o ĉ e tn i lik v id a c io n i b i la n s .
S k u p š tin a D.D. je d u ţ n a , is to v re me n o s a o d o b re n je m p o ĉ e tn o g likvidacionog bilansa, ra z rije š i ti n a d z o rn i o d b o r i u p ra v u .
Likvidato r j e d u ţa n n a kra j u p o sl o vn e g o d i n e sku p šti n i p o d n ij e ti b il a n s stanja i bilans uspjeha, te i zvj e šta j o to ku l i kvi d a cij e .
L ik v id a to r je d u ţ a n de p o n ov a ti n a p o s e bn o m ra ĉ u n u n o v a c po tre b a n
z a iz mirenje:
1. poznatih obave za za koje se povjerioci nisu prijavili;
2. obaveza koje nisu dospjele;
3. spornih obaveza.
Ako imovina D.D. n ij e d o vo lj n a za i sp l a tu p u n o g i zn o sa u p l a ta d i o n i ča ra ,
i m o vi n a se d i j el i sra zm j e rn o i zvrše n i m u p l a ta m a .
D R UŠ T V O S A OGR AN IĈ E N OM OD GOV OR N OŠ Ć U (D .O.O. )
DOO je d ru š tv o ĉ i ji je o s n o v n i k a p i ta l p o dijeljen na udjele. Za obavez e DOO ĉ la n d ru š tv a o d g o v a ra s v o ji m u d je lo m .
U d j el i o sni va ča DOO m o g u bi ti ra zl i či ti , a sva ki o sn i va č m o ţe ste ći sam o jedan udio.
Os n iv a ĉ k i a k t
DOO o s n iv a s e u go v o ro m u p is me n o j fo rmi k o ji z a k lju ĉ u ju o s n iv a ĉ i,
ĉ iji p o tp is i s e ovjeravaju u skladu sa z akonom. Kada DOO osniva samo
je d a n o s n iv a ĉ , o s n iv a ĉ k i a k t je o d lu k a o o s n iv a n ju .
Os n iv a ĉ k i a k t DOO o b a v e z no s a d rţ i:
1. i m e i p re zi m e i a d re su p re b i va l i šta i li fi rm u i sj e d i šte o sn i va ča ;
2. fi rm u , sj e d i šte i d j e l a tn o st d ru štva ;
3. iznos osno vn o g ka pi ta l a d ru štva , i zn o s u l o g a u n o vcu , o pi s i vrij e d n o st
u l o g a u stva ri m a i p ra vi m a , b ro j i vi si n a u d j el a čl a n o va ;
4. p ra va i o b a ve ze čl a n o va d ru š tva ;
5. p o stu p a k u sl u ča j u ka d a ne ko o d o sn i va ča n e u p l a ti svoj u l og d o ugovorenog roka ili ne ispuni drugu obavezu;
6. n a či n i zm i re n j a tro ško va o sn i va n j a d ru štva ;
7. i m e n o van j e li ca o vla šte n i h za vo Ď e n j e p o sl o van j a i za stu p a n j e d ru štva i
p ri j a vu za u p i s o sn i va n j a d ru štva u su d ski re g i sta r;
8. posljedice neuspjelog osnivanja;
9. p o se b n u o d re d b u a ko se d ru štvo o sn i va n a o d re Ď e n o vri j e m e .
Osnovni kapital
Osnovni kapital DOO, s je d n im il i v iš e o s n iv a ĉ a , iz nosi najmanje 2.000 K M, a k o d ru g i m z a k o n o m n ije o d re Ċ e n o d ru g a ĉ ije .
V rije d n o s t p o je d in a ĉ n o g u lo g a n e mo ţ e b iti ma n ja o d 1 0 0 K M.
Ulozi u stvarima i pravima moraju biti u cij e l o sti u n e se n i u d ru štvo d o da n a
p o d n o še n j a p ri j a ve za u p i s o sni va n ja d ru štva u re g i sta r d ru šta va , ta ko d a d ru štvo
m o ţe n j i m a tra j n o i sl o b o d n o ra sp o l a g a ti .
Osn i va čki m a kto m m o ţe se o d re d i ti i o b a ve za čl a n a d a u ko ri st d ru štva
i zvrši o d re Ď e n u či n i d b u či j a vri j e d n o st se m o ţe n o vča n o i zra zi ti .
Troškove osnivanja društva snose osnivaĉi srazmjerno svojim
u d je lima , a k o u g o v o ro m n ije o d re Ċ e n o d ru g a ĉ ije .
Statut
DOO obavez no ima statut.
S ta tu t d ru š tv a d o no s e os n iv a ĉ i, u ro k u o d re Ċ e no m o s n iv a ĉ k im aktom, koji ne moţ e b it i d u ţ i o d 6 0 d a n a o d d a n a u p is a o s n iv a n ja d ru š tv a
u re g is ta r d ru š ta v a . S ta tu to m d ru š tv a o b a v e z n o s e u re Ċ u je :
1. fi rm a i sj e d i šte ;
2. djelatnost;
3. i zn o s o sn o vn o g ka p i ta l a i vi si n a u d j e la sva ko g čl a n a ;
4. vo Ď e n j e p o sl o va nj a i za stu p a n j e d ru štva ;
5. n a či n u tvrĎ i va n j a i d i o b e d o bi ti i p o kri ća g u b i tka ;
6. p ra va i o b a ve ze čl a n o va ;
7. o rg a n i za ci j a d ru štva ;
8. u p ra vl j a n je i n a či n d o n o še nj a od l u ka , sa sta v, n a či n im e n o va nj a i
ra zrj e še n j a , o vl a šte n j a i o d g o vo rn o sti o rg a n a d ru štva , a ko se fo rm i ra j u ;
9. n a či n i n fo rm i ra nj a čl a n o va o p o sl o va nj u d ru štva i vo Ď e n j a kn j i g e u d j el a ;
10. n a či n p ro m j e ne vi si n e o sn o vn o g ka p i tal a ;
11. n a či n p ri stu p a n j a d ru štvu i p re sta n ka čl a n stva u d ru štvu ;
12. p re sta n a k d ru štva ;
13. postupak izmjena i dopuna statuta.
U p is u re g is ta r d ru š ta v a
Uz prijavu z a upis osnivanja DOO u reg is ta r d ru š ta v a p r ila ţ u s e u iz vorniku ili ovjerenom prepisu:
1. o sn i va čki a kt;
2. d o ka z o i zvrše n o j u p l a ti u l o g a u n o vcu ;
3. i zvj e šta j o p ro cj e n i vri j e d n o sti i i sp ra ve o u n o su u l o g a u stva ri m a i
pravima;
4. sp i sa k sa l i čni m p o da cim a čl a n o va u p ra ve i n a d zo rn o g o d b o ra , ako se on
i m e n uj e , sa n j i h o vim i zj a va m a o p ri h va ta n j u d u ţn o sti .
Uplata uloga
Ĉ la n d ru š tv a d uţ a n je u ro k u i n a n aĉ in o d re Ċ e n o s n iv a ĉ k im a k to m,
s ta tu to m i o d lu k a ma s k u p š tin e d ru š tv a iz v rš iti u p la tu u lo g a .
Č l a n d ru štva ko j i j e ka o u lo g u n i o stva ri il i p ra va n e m o ţe n a n j im a za d r ţa ti n i ka kvo p ra vo n i ti d ru štvu n a m e tn u ti o g ra n i če n j a .
D rušt vo ne mo ţe up la t u u lo g a o d g o d i ti , ne mo ţe čla na o s lo b o d i ti o b a ve ze
up la te , ni ti na i me up la te ulo g a p ri mi ti ne što d rug o o si m o no g a što je ug o vo re no .
Udjeli
Udio ĉ lana druš tva je sraz mjeran uĉ ešć u njegovog uloga u osnovnom kapitalu.
S v a k i ĉ la n d ru š tv a i ma je d a n u d io .
U d i o čl a n a d ru štva se p o ve ća va ka d up l a ti n o vi ul o g i l i ste kn e u d i o d ru g o g
čl a n a .
U p ra va d ru štva d u ţn a j e vo d i ti kn j i g u ud j el a n a n a čin ko j im se o si g u ra va
tačn a i p o tp u n a e vi d e n ci j a o čl a n o vim a d ru štva i n j i h o vim u d j el im a .
U p ra v a d ru š tv a d uţ n a je , n a jk a s n ije o s a m d an a o d d a n a u p is a
o s n iv a n ja d ru š tv a u re g is ta r d ru š ta v a , u s p o s ta v it i k n j ig u u d je la u k o ju obavez no unosi:
1. ime i prezime ili firmu i adresu prebival i šta i li sj e d i šta čl a n o va d ru štva ,
2. vrstu i i zn o s u g o vo re n o g u l o g a i u p l a će n i i zn o s,
3. posebna prava i obaveze ve zani za udio.
Prenos udjela
U d je li u d ru š tv u s u p re n o s iv i.
P re n o s u d je la v rš i s e p is me n im u g o v o ro m i n a s l je Ċ iv a n je m .
Ĉ lanovi druš tva ima ju pravo preĉ e kupnje udjela .
Ĉ lan druš tva koji prodaje udio duţ an je u pismenoj formi, preko uprave druš tva, obavijestiti osta le ĉ lanove o c ijeni i drugim uslovima prodaje.
Ako niko od članova u pismenoj formi preko uprave druš tva ne prihvati ponudu za kupnju, ili ne izjavi interes, a posao ne bude zaključen u roku od 30 dana, č lan moţe svoj udio prodati treć im licima pod uslovima koji ne mogu biti povoljniji od date ponude.
Ako su vi še lica vlas nici jed nog ud jela , zajed nički ostvaruju pra va i solidarno odgo vara ju za oba ve ze ko ji se od nose na taj udio.
Ako vlas nici udje la ne odrede zajed ničkog zastup nika, pra vne rad nje poduzete od stra ne druš tva prema jed nom od nji h djeluju prema svima . Prijenos i prijela z udje la proizvodi pra vni uči nak prema druš tvu od tre nutka upisa u k njigu udje la.
Istupanje i iskljuĉ enje ĉ lana
U g o v o ro m ili s ta tu to m u tv rĊ u ju s e u s lo v i, p o s tu p a k i p o s lje d ic e
is tu p a n ja iz d ru š tv a .
Ĉ la n mo ţ e b iti is k lju ĉ e n iz d ru š tv a iz ra z lo g a i u p o s tu p k u k o ji s u
u n a p rije d o d re Ċ e n i u g o v o ro m ili s ta tu to m d ru š tva. Od l u ka o i skl j u če nj u
d o sta vl j a se čl a n u u pi sm e n oj fo rmi , u z n a vo Ď e n j e ra zl o g a za i skl j u če nj e . Čl a n
ko j i j e i sklj u če n i z d ru štva m o ţe p o b ij a ti o dl u ku o i skl j u če nj u tu ţb o m kod su d a u roku od 30 dana od dana kada mu je odluka dostavljena.
Is tupa njem i iskl j uče n je m i z č la ns t va u d r uš t vu p re sta j u p ra va ko ja i z to g
čla ns t va p ro i zla ze .
UPRAVLJANJE
S k u p š tin a d ru š tv a
D ru š tv o ima s k u p š tin u , k o ju ĉ in e s v i ĉ la n o v i d ru š tv a .
U k u p a n iz n os o s n o vn o g k ap ita la d ru š tv a p re d s ta v lje n je u s k u p š tin i
s a 1 0 0 g la s o v a , a ĉ la n d ru š tv a ima b ro j g la s o v a s ra z mje ra n n je g o v o m
u d je lu u o s n o v n o m k a p ita lu d ru š tv a .
Skupš tina obavez no odluĉ uje o: 1. godiš njem obraĉ unu, 2. raspodjeli dobiti i 3. pokrić u gubitka.
U d.o.o. sa jednim članom, ovlaš tenja skupš tine vrši član društva.
S k u p š tin u d ru š tv a s a z iv a:
1. uprava,
2. čl a n i li čl a n o vi čij i u d j el i či n e n aj m an j e 1/10 osnovnog kapitala.
U p ra v a je d u ţ na s a zv a ti s k u p š tin u n a jma n je je d n o m g o d iš n je , i u
to k u g o d in e k a d a d ru š tv o o s tv a ri g u b ita k v e ć i o d p e tin e o s n o v n o g ka p ita la
p re ma p o s lje d n je m g o d iš n je m o b ra ĉ u n u .
S ku p šti n a m o ţe o d l u či va ti a ko su , l i čn o il i p u te m p u n om o ćn i ka , za stu p l j e ni
čl a n o vi čij i u d j el i či n e p ol o vi n u o sn o vn o g ka pi ta l a d ru štva .
A ko ni je p o sti g n ut k vo r um , sk up šti na se sa zi va sa i sti m d ne vni m re d o m najkas nije za 15 da na od prvobitno zaka za no g d a na o d r ţa va nja .
U p ra v a d ru š tv a
P o s lo v a n je d ru š tv a v o d i i d ru š tv o z a s tu p a u p ra v a .
U p ra v u ĉ in e je d n o ili v iš e lic a (d ire k to r i iz v rš n i d ire k to ri) , koja ne
mo ra ju b it i ĉ la n o v i d ru š tv a , i me n o v a n i n a n a ĉ in i z a p e rio d u tv rĊ e n
o s n iv a ĉ k im a k to m il i s ta tu to m d ru š tv a . K a d a u p ra va i m a vi še čl a n o va ,
o sn i va čkim a kto m i li sta tu to m se u re Ď u j u n j i h o va o vl a šte n j a i o d g o vo rn o sti .
Nadz orni odbor
U g o vo ro m il i sta tu to m m o ţe se o d re d i ti d a DOO ima nadzorni odbor.
N a dz o rn i o d bo r o b a v ez no je ima ti d ru š tv o k o je ima v i š e o d d e s e t
ĉ la n o v a i d ru š tv o ko je ima o s n o v n i ka p ita l u iz no s u v e će m o d 1 .000.000 KM
i n a jma n je d v a ĉ la n a .
P OV E Ć AN J E I S MAN J E N J E OS N OV N OG K AP IT AL A
P o v e ć a n je o s n o v no g k a p ita la
Os n o v n i k a p ita l p o v e ć a v a s e n a o s no v u o d lu k e sk u p š tin e DOO,
u p la to m i li u n o š e njem novih uloga.
Č l a n o vi d ru štva i m a j u p ra vo p rve n stva u p l a te n o vi h u l o g a , u sra zm j e ri
svo j i h u dj e l a u o sn o vn om ka p i ta lu , u ro ku o d 3 0 d a n a o d da n a d o n o še nj a o dl u ke
o p o ve ća n j u o sn o vn o g ka p i ta l a , a ko o sn i va čkim a kto m i l i sta tu to m n i j e d ru g a čij e
o d re Ď e n o .
P o ve ća n j e o sn o vn o g ka pi ta l a i z re ze rvi m o ţe se v rši ti a ko fi n a n si j ski
i zvj e šta j i i zvj e šta j re vi zo ra za p o sl j e d nj u p o sl o vn u go d i n u u tvrĎ u j u da nema
nepokrivenog gubitka.
P o ve ća n je o s no vno g ka p i ta la d r ušt va i z re ze r vi vrši se p o ve ća n je m nomi nalnih iznosa ud jela .
Smanjenje osnovnog kapitala
Osn o vn i ka p i ta l d ru štva m o ţe se sm a n j i ti o d l u ko m sku p šti n e d ru štva , u
skl a d u sa o vi m za ko n o m , o sn i va čkim a kto m i sta tu to m d ru štva , a l i n e i sp o d zakono m u tvrĎ e n o g m i n i m um a .
Od l uk u o sma nje n j u o sno vno g ka p i ta la d r uš t vo je d u ţno d o sta vi ti
sud sko m re g i str u i o b ja vi ti u “S lu ţb e ni m no vi na ma F e d e ra ci je B i H”.
P R OMJ E N A OB L IK A I P R E S T AN AK D R UŠ T V A
Promjena oblika
DOO mo ţ e p ro mije n it i o b lik u DD, n a o s n o v u o d lu k e s k u p š tin e
d o n e s e n e d v o tre ć in s k o m v e ć in o m g la s o v a s v ih ĉ la n o v a d ru š tv a .
DD, nastalo promjenom oblika DOO, mora imati osnovni kapital najmanje
u i zn o su u tv rĎ e n o m o vi m za ko n o m .
Uprava DOO podnosi Komisiji zahtjev za odobrenje promjene oblika u
dioničko društvo, uz koji prilaţe odluku skupš tine o promjeni oblika i ugovor s Registrom.
Pripajanje i spajanje
DOO se moţ e spojiti s drugim DOO ili DD ili se pripojiti jednom od njih, a li ne prije isteka dvije godine od dana upisa druš tva u registar druš tava.
Im o vi n om sp o j e ni h d ru šta va u p ra vl j a t će se p o se b n o , ta ko d a j e u o dn o su spojenih DD i odnosu prema povjeriocima odvojeno predstavljena imovina svakog od spojenih DD.
P re s ta n a k d ru š tv a
DOO prestaje , u sk ladu sa z akonom i statutom:
1. spajanjem, pripajanjem i podjelom,
2. o d l u ko m sku p šti n e ,
3. odlukom suda i
4. ste ča j e m .
Odluka o prestanku DOO dostavlja se registarskom sudu, najkasnije osam dana od dana donoš enja.
DOO prestaje odlukom suda:
1. po tuţbi jednog ili vi š e povjerilaca čija dospjela a neizmirena potraţivanja premašuju polovinu osnovnog kapitala društva,
2. ako skupština društva nije odrţana osam mjeseci od isteka roka za izradu
godiš njeg obračuna,
3. kada se i poslije izricanja kazni nastavljaju povrede zakona i drugih propisa kojim se ugroţavaju interesi povjerilaca,
4. ka d a se ste ča j za vrši d i o b o m ste ča j n e i m o vi n e ,
5. a ko ste ča j n i j e p o kre n u t j e r i m o vi n a d ru štva n i j e d o vo l j n a za p o kri će
tro ško va ste ča j n. postupka ili o b u sta vo m ste ča j a zbog nedovoljne imovine.
Od l u ka su d a u p i su j e se p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti u re g i sta r d ru šta va .
Likvidacija
Kada DOO p re s ta n e n a o s n ov u od lu k e s k up š tin e ili o d lu k e suda,
p o k re ć e s e p o s tu p a k lik v id a c ije .
U s lu ĉa ju pre s ta n k a dru š tv a n a o s n o v u o dlu k e s k u pš tin e , lik v i da ci ju provodi Up ra v a d ru š tv a , a u s lu ĉa ju pre s ta n k a n a o s n o v u o dlu k e s u da , likvidatora imenuje su d.
Likvidatora DOO s je d n im ĉ la n o m , ta k o Ċ e r, imenuje sud.
Od d a n a d o n o še n j a o d l u ke o p re sta n ku , o rg a n i DOO rade u skladu sa
o d re d b a m a za ko n a ko j i m se u re Ď u j e p o stu p a k l i kvid a ci je .
Uprava ili likvidator DOO d u ţn i su o b j a vi ti n a j m a nj e u j e d n o m d om a ćem
dnevnom listu da je pokrenut postupak likvidacije, tri puta od da n a d o n o še n j a
o d l u ke sku p šti n e d ru štva i l i su d a , u ra zmacima od 15 do 30 dana.
L ik v id a to r je d u ţ a n , n a jk a s n ije d o k ra ja p o s lo v n e g o d in e u k o jo j je
p o k re n u t p o s tu p a k lik v id a c ije , s a ĉ in iti i p o d n ije ti s k u p š tin i n a o d o b re n je
p o ĉ e tn i lik v id a c io n i b i la n s .
S ku p š tina DOO d u ţn a j e i sto vre m e no sa o d o b re nj e m p o če tn o g
l i kvi da ci o n o g b il a n sa ra zri j e ši ti n a d zo rn i o d b o r i u p ra vu .
L i kvi d a to r j e du ţa n o ko n ča ti te ku će p o sl o ve DOO, n a p l a ti ti p o tra ţi va n j a ,
u n o vči ti o sta l u i m o vi n u i i zm i ri ti o b a ve ze d ru štva .
L ik v id a to r je d u ţ a n de p o n ov a ti n a p o s e bn o m ra ĉ u n u n o v a c po tre b a n z a iz mirenje:
1. poznatih obave za za koje se povjerioci nisu prijavili;
2. obaveza koje nisu dospjele;
3. spornih obaveza.
DRUŠTVO SA NEOGRANIĈ. SOLID ARNOM ODGOVORNOŠĆU (d.n.s.o.)
1. POJAM I OSNIVANJE
T o je d ru š tv o n a jma n je d v a l ic a k o ja s u n e o g ra n iĉ e n o s o lid a rn o
o d g o v o rn a z a o b av ez e d ru š tv a . D ak le , s v a k i ĉ la n d ru š tv a o d go v a ra
cjelokupnom svojom imovinom. (sm a tra se d ru štvo m o so b a , ka o i K .D .)
Osniva se ugovorom o osnivanju, k o ji o b a v e z no s a d rţ i:
1. ime, prezime i adre su p re b i va l i šta čl a n o va d ru štva ,
2. fi rm u , sj e d i šte i d j e l a tn o st d ru štva i
3. p ra va i o b a ve ze čl a n o va .
Izm j e n e i d o p u ne u g o vo ra vrše se u z sa g l a sn o st svi h čl a n o va . P ri j a vu za
u p i s o sn i va n ja d ru štva u re g i sta r d ru š ta va p o tp i su j u svi čl a n o vi d ru štva .
2. ULOZ I Ĉ L A N OVA
U lo z i ĉ la n ov a u d .n .s .o . mo g u b iti iz raţ e n i u no v c u , s tv a rima , p ra v ima
i iz v rš e n im u s lu g a ma .
V ri j e d n o st u l o ga čl a n o va d ru štva za vi si o d n j i ho ve vo l je i u tvrĎ u j e se
u g o vo ro m o o sn i va n j u d ru štva . U l o zi čl a n o va su j e d n a ke vri j e d n o sti .
U l o zi čl a n o va p o sta j u im o vi n a d ru štva i ta d a j e d ru štvo p o sta l o vl a sn i k te
imovine.
3. DOBIT I GU BITAK
K a ko su n j i ho vi u lo zi u d ru štvo j e d n a ki , čl a n o vi d ru štva u če stvu j u u
ra sp o d j e l i d o b i ti i p o kri ću g u bi tka u j e d n a ki m i zn o si m a , a ko u g o vo rom n ij e
o d re Ď e n o d ru g a či j e .
4. UPRAVLJANJE I ZASTUPANJE
S v a k i ĉ la n d .n .s .o . ima p ra v o i o b a v e z u d a u p ra v lja d ru š tv o m , u skladu s ugovorom. Me Ċ u tim , ĉ la n d ru š tv a mo ţ e s e z a o d reĊ e n o v rije me
o d re ć i o v o g p ra v a i s v o je p ra vo u p ra v lja n ja p re n ije ti n a d ru g o g ĉ la n a
d ru š tv a . (Ovo ovl a šte n j e se m o ţe o p o zva ti )
Ĉ la n s v o je p ra v o u p ra v lja n ja mo ţ e p re n ije ti i n a lic e k o je n ije ĉ la n
d ru š tv a , a li s a mo u z s a g la s n o s t o s ta lih ĉ la n o v a . Č l a n o vi d ru štva ko j i i m aj u
p ra vo u p ra vl j a n j a vo d e p o sl o va nj e d ru štva .
U g o v o ro m s e o d re Ċu je d a li z a preduz ima n je o d re Ċ e n ih po s lo v a
o d lu ĉ u ju s v i ĉ la n o v i il i je d o v o ljn a n jih o v a me Ċ u s o b n a s a g la s n o s t.
Za s tu p a n je d ru š tv a v rš e s v i ĉ la n o v i , a li se u g o v o ro m mo ţ e o d re d iti da s a mo n e k i ĉ la n o v i z a je d n o il i p o je d in a ĉ n o z a s tu p a ju d ru š tv o .
S va ki čl a n d ru štva i m a p ra vo u vi d a u p o sl o vn e kn j i ge i i sp ra ve d ru štva .
Č l a n d ru štva m o ţe svo j a p ra va i ob a ve ze p re n o si ti n a tre ća l i ca sa m o u z
sa g l a sn o st svi h o sta l i h čl a n o va d ru štva .
5. O BI M OD GOV OR N OS T I Ĉ L AN OV A
S v a k i ĉ la n d ru š tv a n e o g ra n iĉ e n o s o lid a rn o od g o v a ra tre ć im lic ima z a oba v ez e d ru š tv a , ĉ a k i a k o n a k n a dn o p ris tu p i d ru š tv u , o sim a ko tre će li ce
p ri l i kom skla p a n j a p ra vn o g p o sl a sa j e d n im o d čl a n o va zn a d a ta j čl a n n ij e
o vl a šte n za stu p a ti d ru štvo .
6. I S T U PA N J E IZ D RU Š T VA I P RI S TU PA N J E DR UŠ T VU
Ĉ la n d ru š tv a moţ e is tu p iti iz d ru š tv a , a d ru š tv u moţ e p ris tu p iti n o v i
ĉ la n . I p ri stu p a n j e i i stu p a n j e se u re Ď u j e u g o vo ro m .
7. P R E S T AN AK D R UŠ T V A
Os im o p š t ih o s n o v a i n a ĉ in a pres tanka, d .n .s .o . p re s ta je i u s lu ĉ a ju :
1. k a d a je d a n ĉ la n is tu p i iz d ru š tv a - ima pravo namirenja udjela,
2. smrti ĉ la n a - osim ako po ugovoru nasljednik umrlog postane novi
ĉ la n . P ri h va ta n j e m čl a n stva u d ru štvu , n a sl j ed n i k p re u zi m a p ra va i
o b a ve ze u m rl o g čl a n a o d d a n a n j e g o ve sm rti . Ako nasljednik ne pristupi
d ru štvu , d ru štvo će p re sta ti i l i će i zvrši ti i zm j e n u u g ovora o osnivanju, s tim
d a su d u ţn i n al j e d ni ku i sp l a ti ti n a kn a d u u n o vcu on o g a što j e n je g o v
p re d n i k u n i o u d ru štvo . A ko i m a vi še n a slj e d n i ka , a sa m o j e d a n p ri h va ta
čl a n stvo , o sta l i i m a j u p ra vo n a sra zm e j ra n d i o n a kn a d e .
3. p re s ta n k a p ra v n o g lic a k a o ĉ la n a d ru š tv a ;
4. s te ĉ a ja (ka d a j e čla n d .n .s.o p ra vn o l i ce ), odnosno gubitka ili
o g ra n iĉ e n ja p ra v n e s p o s o b n o s ti je d n o g o d ĉ la n o v a d ru š tv a (fiz. lica);
5. o d lu k e s u d a o p re s ta n k u d ru š tv a .
6. u s lu ĉ a ju l ik v id a c i je d ru š tv a - imovina društva nakon likvidacije dijeli se
me Ď u čla n o vim a p rvo d o i zn o sa n j i h o vi h u p l a cen i h ul o g a , a za ti m n a jednake dijelove.
KOMANDITNO DRUŠTVO (K.D.)
1. POJAM I OSNIVANJE
K.D. je dru š tv o u ko j e m j e d a n i l i vi še čl a n o va d ru štva odgovara za
o b a ve ze d ru štva n e o g ra n i če n o so l i d a rn o cj el o ku p n om s vojom imovinom (komple mentari), a j e d a n i li vi še čl an o va d ru štva o d go va ra za o b a ve ze d ru štva
samo do iznosa njihovih uloga upisanih u sudski registar (komanditori).
S m a tra se d ru štvo m o so b a , ka o i d .n.s .o.
Na K.D. primjenjuju se odredbe ovog z akona o d.n.s.o., ukoliko drugim
o d re d b a m a o vo g za ko n a n i j e p ro p i sa n o d ru g a či j e . K.D. se m o ţe tra n s fo rm i sa ti u K.D. na dionice.
K.D. se osniva ugovorom, k o j i o b a v e z n o s a d rţ i:
1. fi rm u i sj e d i šte d ru štva ;
2. i m e , p re zi m e i a d re su p re b i va l i šta , o d n o sn o fi rm u i sj e d i šte čl anova;
3. o d re Ď e n j e ko j i čl an o vi su ko m pl e m en ta ri , a ko j i ko m a n d i to ri ;
4. vrstu i i zn o s u l o g a sva ko g čl a n a ; i
5. d j e l a tn o st ko m a n di tn o g d ru štva .
Za izmjene ugovora o osnivanju K.D. p o tre b n a j e sa g l a sn o st svi h čl a n o va .
Prijavu za upis osnivanja K.D. u sudski reg i sta r p o tp i su j u svi čl a n o vi .
2. UPRAVLJANJE I ZASTUPANJE
Poslovima K.D. upravlja ju komplementari.
Komanditor ima pravo uvida u p o s lo v n e k n jig e i is p ra v e d ru š tv a , te
g o d iš n ji f in a n s ijs k i iz v je š ta j.
K.D. zastupa svaki komplementar, a k o ma n d ito r moţ e z astupati K.D.
s a mo n a o s n o v u p o s e b no g o v la š te n ja d a to g s a g la s n o š ć u s v ih ĉ la n o v a .
K o ma n d ito r k o ji b e z o v la š te n ja z a k lju ĉ i u g o v o r u ime d ru š tv a ,
odgovora z a obavez e iz tog ugovora kao komplementar.
3. DOBIT
Dobit K.D. dijeli se na dio z a komplementare i dio z a komanditore, u
o mje ru u tv rĊ e n o m u g o v o ru .
D i o d ob i ti na mi j e nj e n kom pl e m e n ta rim a di j el i se m e Ď u nj im a na j e dn a ke dijelove. D i o d o b i ti n am ij e n j e n kom a n di to ri m a d ij e li se m e Ď u n ji m a sra zm j e rn o
u p l a će n im u l o zi m a , a ko u g o vo ro m n ij e o d re Ď e n o d ru g a či j e .
4. PRESTANAK K.D.
S vi čl a n o vi K.D. im a ju p ra vo n a sra zm j e ra n u d io u o sta tku i m o vi n e d ru štva nakon likvidacije.
Ako je ostatak imovine nakon likvidacije K.D. nedovoljan za povrat uplaćenih uloga, komanditori imaju pravo prvenstva na povrat uloga.
Ostatak im o vi n e n a ko n p o vra ta u l o g a , di j el i se m e Ď u čl a no vim a
ko m a n d i tn o g d ru štva po omjeru za raspodjelu dobiti.
JAVNA PREDUZEĆA
1. POJAM
J a v n o p re duz e ć e (JP) je s te p re duz e ć e , tj. pravno lice upisano u
s u d s k i re g is ta r k a o p riv re d n o d ru š tv o , k o je o b a v lja d je la tnosti od javnog
d ru š tv e n o g in te re s a (e n e rg e tik a , k o mu n ik a c ije , k o mu n a ln e d je la tn o s ti,
u p ra v lja n je ja v n i m d o b rima i d ru g e d je la tn o s ti o d ja v n o g d ru š tv e n o g
in te re s a ), i li p ra v n o lic e d e f in is a n o k a o ja v n o p re d u z e ć e p o s e b n im
propisom.
Djelatnosti od javnog dru štve n o g in te re sa u tvrĎ u j u o p ći n a , ka n to n i
F e d e ra ci j a B o sn e i He rce g o vi n e , sva ko u o kvi ru svo j i h n a d l e ţn o sti .
2. UPRAVLJANJE
Organi JP su:
1. skup šti na ,
2. nad zorni odbor,
3. up ra va (me na d ţme nt ) , kao orga ni upra vlja nja i
4. odbor za re vi ziju.
2.1. Skup š tin a
P o re d o d lu k a u tv rĊ e n ih ZPD s k u p š tin a d o n o s i o d lu k e i o :
1. poslovniku ili poslovnicima na prijedlog nadzornog odbora,
2. e ti čko m ko d e ksu n a p ri j e d l og n a d zo rn o g o d b o ra ,
3. planu poslovanja, odnosno revidiranom planu poslovanja .
S kup šti na p o d no si o p šti nsko m vi je ću , sk up šti ni ka n to na , o d no sno Parlame ntu FBi H i zvje š ta je o ra d u i p o s lo va nj u JP na jma n je je d no m g o d i šn je .
2.2. Nadz orni odbor
P o re d n a d leţ n o s ti u tv rĊ e n ih u ZPD, nadzorni odbor ima i slije d e ć e
n a d le ţ no s ti:
1. priprema poslovnike i predla ţe i h sku p šti n i ;
2. p ri p re m a e ti čki ko d e ks i p re d l a ţe g a sku p šti n i ;
3. vrši i zb o r ka n d i d a ta o d b o ra za re vi zi j u i p o d n o si p rij e d lo g za n j e g o vo
i m e n o van j e sku p šti n i ;
4. razmatra provedbeni propis za postupak nabavke i nadzire njegovo
p ro vo Ď e n j e ;
5. d a j e m i šl j e nj e s ku p šti n i o p ri j e dl o g u u p ra ve za ra sp o d j e l u d o b i ti ;
6. d a j e o vl a šte n j a za a kti vn o sti koj e su o g ra n i če ne n a o sn o vu o d re d a b a o vo g Zakona;
7. d a j e u pu te d i re kto ru za p ro vo Ď e n j e p re p o ru ka u ve zi sa u o če n im nepravilnostima.
Nadz orni odbor sastoji se od najmanje tri ĉ la n a . Jedno mjesto u
na d zo r no m o d b o r u p ri p a d a ka nd i d a tu sa na j ve ći m b ro je m g la so va i z sk up šti ne
ko ji je b i o ka nd i d i ra n o d d i o ni ča ra sa na jma n je 5 % d i o ni ca sa p ra vo m g la sa .
2.3. Uprava
P o re d n a d le ţn o s ti u tv rĊ e n ih u ZP D , u p ra v a je n a d le ţ n a i z a
1. izvj e šta va n j e n a d zo rn o g o d b o ra n a za h tj e v n a d zo rn o g o d b o ra ;
2. p ro ve d b u e ti čko g ko d e ksa ;
3. izradu i nadgledanje realizacije planova poslovanja;
4. izradu provedbenih propisa za postupak nabavki i provedbu Zakona o javnim nabavkama BiH
5. pripremu prijedloga o raspodjeli dobiti;
6. za p o šl j a va n j e i o tp u šta n j e za p o sl e n i ka u skl ad u sa p o stu p cim a u tvrĎ e n im
u p o sl o vn i ku i li p o sl o vni cim a te va ţe ći m za ko n i m a .
U p ra va se b i ra , im e n u j e i ra zrj e ša va u skl a d u sa p o stu p kom u tvrĎ e n im u statutu JP, na osnovu javnog konkursa iz red a ka n d id a ta ko j i p o me n a d ţe rski m
zn a n j i m a i i sku stvu n a j b ol j e o d g o va ra ju za i zvrše n j e o p e ra ti vn i h i po sl o vni h
potreba JP. U u p ra vu n e m o g u b i ti i m e n o va n a li ca ko j a vrše fu n kci j u u p o li ti čkim strankama.
Sukob interesa
P o v ez a n o lic e d u ţ no je iz b je g a v a ti s tv a rn e il i o ĉ ig le d n e s u k o b e interesa sa J.P . u liĉ n i m i li p ro fe s io n a ln im o d n o s ima .
S u ko b i n te re sa j a vlj a se ka d a l i čn i , o d n o sn o p ro fe si o n a ln i i n te re s
p o ve za n o g l i ca o n e m o g u ća va , e ve n tu a l n o m o ţe o n e m o g u ći ti i li i n te re s, i l i poslovanje JP ili sposobnost povezanog lica da ispunjava svoje obaveze i odgovornosti.
U smislu ZJP, s lje d e ć a lic a s e s ma tra ju p o v e z a n im lic ima :
1. čl a n o vi u ţe p o ro d i ce p o ve za n i h li ca d o tre će g ste p e n a krvn o g sro d stva i li
ta zb i n e , o d n o sn o l i ca ko j a ţi ve u i sto m d o m a ći n stvu sa p o ve za n i m licima;
2. p ra vn a l i ca ko j a ra sp o l a ţu g l a sa čki m p ra vim a u JP;
3. pravna lica u kojima JP ima udio od najmanje 10% od ukupne sume
g l a sa čki h p ra va ;
4. pravna lica u kojima JP ima najmanje 10% dionica sa pravom glasa;
5. p ra vn a l i ca u ko j im a j e p o ve za n o l i ce i li čl a n o vi u ţe p o ro d i ce , čl a n nadzornog odbora ili uprave.
Poveza na lica JP d u ţna s u vrši ti svo je f u nkci je , i zvrša va ti svo je o b a ve ze
u z d u ţn u p a ţn j u, s tr uč no i sa vje s no .
Odbor z a reviz iju
Nadz orni odbor odgovoran je da:
1. p re d l a ţe sku p šti n i sa sta v o d b o ra za revi ziju, nakon izbora kandidata
ve ći n o m gl a so va n a o sn o vu ja vn o g ko n ku rsa , s ti m d a o d a b e re l i ca koj a
su najkvalifikovanija za tu funkciju;
2. nadzire upravu u primjeni preporuka datih od odbora za reviziju i vanjskog
re vi zo ra u u tvrĎ e n i m vre m e n ski m ro k ovima.
Odbor z a reviz iju, iz me Ċ u o s ta lo g , d u ţ a n je :
1. imenovati vanjskog revizora;
2. imenovati direktora odjela za internu reviziju na osnovu javnog konkursa
za i zb o r te h n i čki n a j b ol j e kva li fi ko va n o g ka n di d a ta , u ko l i ko U re d g l a vn o g revizora nije upoznao JP sa svo j o m n a m j e rom d a i zvrši i m e n o va n j e ;
3. ra zm o tri ti g o d i šn j u stu d i j u ri zi ka i p l a n re vi zi j e u ko j i m a su p ri ka za n e
p o j e d i n o sti u p o g l ed u ri zi čn i h p o d ru čj a i re vi zi j a ko j e će se i zv rši ti ;
4. razmotriti navedenu studiju ri zika i plan revizije;
5. osigurati da odjel za int. rev. i zv rši svo j p o sa o u skl a d u sa p l a n o m re vi zi j e ;
6. osigurati da interne kontrole u JP budu adekvatne i da funkcioniraju kako
j e p re d vi Ď e n o ;
7. osigurati da odjel za internu reviziju obavlja svoje obaveze u skladu sa
m e Ď u n a ro d ni m re vi zi j skim standardima.
Up ra va je d u ţna i o d g o vo r na za p ri mje n u p re p o ruka o d b o ra za re vi zi j u .
Odjel z a inte rnu reviz iju
Od je l z a in te rn u re v iz iju (Od je l) fo r mira s e u J P ko ja z a p o š lja v a ju v iš e od 50 radnika. JP će sn o si ti tro ško ve i m e n o va n j a d i re kto ra Od j e l a.
U skladu sa odredbama ovog ZJP direktor Odjela d u ţa n j e i o d g o vo ra n d a uspostavi Odjel o dg o va ra j u će g o b im a p o tre b n o g d a se a d e kva tn o o b a vl j aj u
d u ţn o sti Odjela, te i m a i skl j u či vu o d g o vo rn o st za i zb o r i ru ko vo Ď e n j e l i cim a
zaposlenim u Odjelu.
Odjel je odgovoran da:
1. p o d n o si g o di šn j u studiju rizika i plan revizije Odboru za reviziju u kojima je
sa d rţa n d e ta l j a n p ri ka z ri zi čn i h p o d ru čj a i re vi zi j a ko j e će b i ti i zvrše n e ;
2. p o d n o si i zvj e šta j o o b a vlj e n im re vi zi j am a i p re p o ru ke Odboru za reviziju
putem direktora Odjela;
3. o b a vl j a svo j e d u ţn o sti u p o tp u n o m skl a d u sa MRS (m e Ď .rev. standardima)
Od je l o vu d u ţno st ne mo ţe p re no si ti na d r ug i o rg a n. C je lo k up no o so b lje Odjela s u zaposle nici JP. Direktor Odjela ne mo ţe b i ti za p o sle ni k JP, a li će za
usl ug e ko je p r u ţa JP b i ti s ho d no to me na g ra Ď e n o d to g p re d u ze ća .
Nabavka
Od g o v a ra ju ć i p o s tu p c i n a b a v k e k o ji s e o b a v lja ju u JP b it ć e
p ro v e d e n i u z s tro g o p o š tiv a n je o d re d a b a Za k o n a o ja v n im n a b a v k a ma B iH .
Uprava i nadzorni odbor JP d u ţn i su p ro vo di ti o d re d b e va ţe ći h p ro pisa o nabavci.
N e d o p uš te n e a k tiv n o s ti
JP strogo je z abranjeno obavljanje, iz me Ċ u o s ta lo g , i s l je d e ć ih aktivnosti:
dava nje kredita ili pozajmica zaposle nim u JP i li tre ći m li ci ma , i li p ruţa nje garancija ili osigura nja za kredite osim u p rocesu p res truk tuiranja kada JP
mo ţe i zvrši ti u la g a n je i li d a ti p o za jmi c u p ri vre d no m d ruš t vu i sklj uči vo na
o sno vu o d l uke sk up šti ne JP;
d a va nja p u te m d o na ci ja u sup ro t no sti sa o d re d b a ma va ţe ći h za ko na o
dodjeli sredsta va ili donacija ma;
i sp la ta p la ća za p o s le ni m b e z uplate dopri nosa i poreza u sk lad u sa
va ţe ći m za ko nski m p ro p i si ma
vrše n je i zmje na i li d o p u na u b i lo ko je m ve ć za k l juče no m ug o vo r u o
na b a vci , o si m a ko ni s u i zvrše ne u skla d u sa va ţe ći m za ko ni ma o na b a vci ;
p ri h va t p la ća n ja sre d st vo m ko je za m je nj u je no va c, p la ća n ja u na tu ri , i li gotovi nskom ek vi vale ntu;
za kl j uče nje ug o vo ra o ra sp o la g a n j u sa uk up no m vri je d no šć u ve ćo m o d
1 0 .0 0 0 ,0 0 K M, b e z p o tp i sa d i re kto ra i o d g o vo r no g čla na up ra ve ;
Za š ti ta i mo v in e ja v n o g p re d u z e ć a
U ispunjavanju svojih obaveza i odgovornosti nad zorni odbor i uprava
d u ţn i su p o d sti ca ti n a o d g o vo rn o ko ri šte n j e i ko n tro l u i m o vi n e i re su rsa JP.
PRESTANAK DRUŠTVA
D ru š tv o p re s ta je g u b itk o m s v o js tv a p ra v no g lic a , i to na dan upisa
p re s ta n k a u re g is ta r d ru š ta v a . Te k u to m m o m e n tu d ru štvo g u bi svojstvo pravnog lica.
U ko l i ko o vim za ko n o m n ij e d ru g a či j e o d re Ď e n o , po pre s ta n k u dru š tv a provodi se likv ida cija (n e p ro vo d i se u sl u ča j u sp a j a n j a , p ri p a ja n j a i p o d je l e ).
D ru š tv o p re s ta je u s l ije d e ć im s lu ĉ a je v i ma :
1. istekom perioda z a koji je osnovano;
2. spajanjem, pripajanjem i podjelom; (o ve sta tu sn e p ro m j e n e d ru štva su
n a či n p re sta n ka d ru štva b e z u n o vča va n j a nj e g o ve im o vi n e – ne provodi se likvidacija!!!)
3. o k o n ĉ a n je m s te ĉ a jn o g p o s tu p k a ili o d b ija n je m z a h tje v a z a o tv a ra n je
s te ĉ a jn o g p o s tu p k a u s lije d n e dostatka imovine;
4. prestankom na osnovu odluke suda, donesen e na osnovu z ahtjeva
n a d le ţ n ih o rg a n a ili lic a k o je d o k aţ e p ra v n i in te re s , u s lje d e ć im
s lu ĉ a je v ima :
a. ka d a se n aj vi ši o rg a n u tvrĎ e n o sn i va čkim a kto m il i sta tu to m n e
sa sta j e i n e vrši svoj a o vla šte n j a il i ni j e vrše n i zb o r o rg a n a či j i j e
m a n d a t i ste ka o d u ţe o d 2 g o d i n e ;
b. ka d a d u ţe o d 2 g o d i n e d ru štvo n e o stva ru j e p ri h o d e ;
c. ka d a j e d ru štvu o d u ze to o d o b re n j e za o b a vl j a n j e d j e l a tn o sti ; ( npr.
kri vi čn i za ko n ko d o d g o vo rn o sti p ra vn i h o so ba ka o sa n kcij u
predvi Ď a p re sta n a k p ra vn e o so b e i l i za b ra n u o b a vl j a n a d j e l a tn o sti )
d. ka d a vi še n e p o sto j e za ko n o m u tvrĎ e n i u sl o vi za d a l je p o sto j a nj e
d ru štva u o b l i ku u ko j e m j e u p i sa n o u re g i sta r d ru šta va .
P ri je d o no še nja o d l uke o p re s ta nk u d r ušt va , s ud mo ţe o d re d i ti ro k za
o tkla nja n je u zro ka zb o g ko ji h je d o no še n je o d l uke p re d lo ţe no . Sud takvu odluku (presudu) d o sta vlj a re gi stru d a se p o kre n e p o stu p a k ste ča j a i li
l i kvi da ci j e . T e k po o ko n čan j u p o stu p ka m o ţe se d o ni j e ti rj e še nj e o b ri sa nj u
to g d ru štva i z re g i stra .
5. odlukom sku p š tin e d ru š tv a .
Os im u s lu ĉ a ju s ta tu s n ih p ro mje n a , navedeni raz loz i su osnov da se
n a d d ru š tv o m p o k re n e p o s tu p a k likvidacije, odnosno s te ĉ a ja . Naime,
p re tp o sta vl j a se d a j e u m om e n tu p re sta n ka d ru štvo im a lo im o vi n u , zb o g če g a treba provesti pos tupak likvi d a cij e i li ste ča j a .
I postupak likvidacije i steĉaja provodi sud.
L ik v id a c ija i s te ĉ a j s a mi p o s e b i n is u o s n o v d a s e d ru š tv o b riš e u registru. N a ime , k a d a s e o k o n ĉ a p o s tu p ak lik v id a c ije i li s te ĉ a ja o n d a se to
rje š e n je d o s ta v lja s u d u re g is tra . Ov o rje š e n j e je osnov da se donese
rje š e n je o b r is a n ju te p ra v n e o s o b e iz re g is tra i to će objaviti u sl.novinama.
STEĈAJNI POSTUPAK
Za k o n o s te ĉ a jnom postupku je visoko razvijen mehanizam za
u re Ď i va n j e ste ča j n o g p o stu p ka i koji je potpuno sposoban za funkcionisanje.
On d a j e o d g o vo re za sve sl u ča je ve u p ra ksi , j a sa n je , i ma u skl a Ďe n u
sistematiku.
N je g o v a o s n o v n a p re mis a o d ko je p o laz i je d a je imo v in a s te ĉ a jn o g
d u ţn ik a imo v in a n je g o v ih p o v je ri la c a . Sud u tome samo stvara uslove za
izraţavanje autonomne volje povjerilaca.
S te ĉ a jn i p o s tu p a k je p o s e b n a v rs ta p o s tu p k a . S p a d a p o s v o jo j
prirodi u vanparniĉ n e p o s tu p k e .
RAZLOZI ZA POKRETANJE I CILJ STEĈAJNOG POSTUPKA
S te ĉ a jn i p o s tu p a k s e p rovodi iz raz loga plateţ n e n e sp o s o bn o s ti ili
z b og p rije te ć e p la te ţ n e n e sp o s o b no s ti s te ĉ a jn o g d uţ n ik a i ima z a c ilj
u n o v ĉ e n je n je g o v e imo v in e ra d i g ru p n o g n a mire n ja p o v je rila c a s te ĉ a jn o g
d u ţn ik a .
P la te ţ n a n e s p o s ob n o s t je o p ć i, o s n ov n i i re d o v n i ra z lo g z a o tv a ranje
s te ĉ a jn o g p o s tu p k a - v a ţi za s v e k a te go rije s te ĉa jn o g du ţn ik a .
S te ĉ a jn i d u ţ n ik je p la te ţ no n e s po s o b a n u k o lik o n ije u s ta n ju
iz v rš a v a ti s v o je d o s p je le i p o tra ţ iv a n e o b a v ez e p la ć a n ja n e p re k id no u
periodu od 30 dana.
S te ĉ a jn i p o s tu p a k s e moţ e o tv o riti i z b o g p rije te ć e p la te ţ n e
nesposobnosti (p o u zo ru n a n j e m a čko ste ča j n o p ra vo ). P rije te ć a p la te ţ n a nesposobnost pos to ji a k o s te ĉ a jn i d u ţ n ik , p re ma p re d v iĊ a n ji ma , u
v re me n u d o s p je lo s ti n e ć e b iti u s ta n ju d a is p u n i po s to je ć e o b av ez e
p la ć a n ja .
Z b o g p ri j e te će pl a te ţn e n e sp o so b n o sti p ri j e dl o g za o tva ra n j e ste ča j n o g
p o stu p ka m o ţe p o d n i j e ti s a mo s te ĉa jn i du ţn ik .
POKRETANJE STEĈAJNOG POSTUPKA
S te ĉ a jn i p o s tu p a k s e po k re ć e p is me n im p rije d lo g o m. Za
p o d n o š en je p rije d lo g a o v la š te n i s u :
a) s te ĉ a jn i d u ţ n ik i
b) svaki povjerilac koji ima pravni inte res z a p ro v o Ċe n je s te ĉ a jn o g
postupka (kada povjerilac p o kre će ste ča j ni p o stu p a k d u ţa n j e u
p ri j e d l o gu p ril o ţi ti o d g o va ra j u ću d o kum e n ta cij u , čim e će u či n i ti vj e ro va tn im
svo j e p o tra ţi va n j e i p l a te ţn u n e sp o so b n o st ste ča j n o g d u ţn i ka ) .
Prijedlog se mora podnijeti u roku od 30 dana od dana nastupanja
p la te ţ n e n e s po s o b no s ti, a s u d g a mo ra ra z mo tri ti u ro k u o d 1 5 d a n a od dana njegovog prijema. N e u re d a n i n e p o tp u n p ri j e d l o g , su d će vra ti ti
p re d l a g a ču i n al o ţi ti mu d a p ri j e dl o g u re d i i nedostatke otkloni u roku od 15 dana.
A ko p re d l a g a č vra ti sud u p ri je d l o g ko j i n ij e u re Ď e n p o u p u tstvu su d a , su d će
p ri j e d l o g rj e šen j em odbaciti, a ako ga ne vrati u ostavljenom roku, sm a tra t će se
da ga je povukao. U o vo m s l uča j u tro ško ve p o st up ka s no si p re d la g a č .
P rije d lo g s e moţ e p o v u ć i do o tv a ra n ja s te ĉ a jn o g po s tu p k a . U tom
s lu ĉ a ju tro š k o v e s n o s i p o d n o s ila c p ri je d lo g a .
U ko l i ko ste ča j n i d u ţn i k n a ko n p o d n o še n j a p rij e d l o ga i sp u n i p o tra ţi va n j e
p o d n o si o ca p rij e dl o g a , ko j e j e bi l o ra zl o g za p o d n o še n j e p ri j edloga za otvaranje
ste ča j n o g p o stu p ka , ste ča j n i su d i j a , na prijedlog podnosioca prijedloga ili
ste ča j n o g d u ţn i ka m o ţe o b u sta vi ti s te č . postupak (tro ško ve s no si ste č a j. d u ţni k) .
S te ĉ a jn i p o s tu p a k v o d i s te ĉ a jn i s u d ija k a o p o je d in a c .
K a k o s e ra d i o v a n p a rn iĉ n o m p o s tu p k u , nema se pravo:
1) n a p o vra t u p re Ď a šn j e sta n j e ,
2) na ponavljanje postupka, niti
3) na reviziju.
S te ĉ a jn i p ostupak provodi privredno odjeljenje o p ć in s k o g s u d a u
s je d iš tu k a n to n a n a ĉ i je m je p o d ru ĉ ju s je d iš te s te ĉ a jn o g d u ţ n ik a .
S te ĉ a jn i p o s tu p a k je hitan. On se provodi nad:
1) imovinom pravnog lica,
2) d u ţn i ka p o j e d inca - a to su:
a) komplementari kod K.D. i
b) o sn i va či d.n.s.o.
Postupak se provodi nad imovinom pravnih lica javnim pozivom, izuzev
nad imovinom FBIH, op ći n a i j a vn i h fo n d o va .
A ko s te ča j n i d u ţn i k p ro i zvo d i p re d m e te n a o ru ţa n j a i vo j n e o p re m e , za
o tva ra n j e ste ča j n o g p o stu p ka n a d ta kvi m p ra vni m l i cem p o tre b n a j e p o seb n a saglasnost Ministra odbrane.
U s te ĉ a jn o m p o s tu p k u p o s to je d v a s tadija:
1) prethodni postupak i
2) g la v n i s te ĉ a jn i p o s tu p a k .
U p re th o d n o m p o s tu p k u u re Ċ u je s e p o s to ja n je p ro c e s n ih i
ma te rija ln ih p re tp o s ta v k i z a o tv a ra n je s te ĉ a jn o g p o s tu p k a . U tu s v rh u
s te ĉ a jn i s u d ija mo ţ e :
a) imenova ti p ri vrem e n o g ste ča j n o g u p ra vn ika,
b) odred i ti o d g o va ra j u će g vj e ša ta ka ,
c) rj e še n j em o d re d i ti mj e re ra d i o b e zb j e Ď e n ja ste ča j n e m a se , a ka sni j e i h i ukinuti.
ORGANI STEĈAJNOG POSTUPKA:
Org a n i s te ĉ a jn o g p o s tu p k a s u :
1) s te ĉ a jn i s u d ija ,
2) s te ĉ a jni upravnik,
3) s k u p š tin a p o v je rila c a i
4) odbor povjerilaca (i m a p o l o ţa j fa ku l ta ti vn o g o rg a n a ).
1) S te ĉ a jn i s u d ija
To je jedini sudski organ, jer z a raz liku od ranijeg z akona, nema
s te ĉ a jn o g v ije ć a .
On v o d i i u p ra v lja s te ĉ a jn im p o s tu p k o m, a li s a mo d o d o no š e n ja
rje š e n ja o otvaranju s te ĉ a jnog postupka.
N je g o v a o s n o v n a fu k c ija je d a ime n u je s te ĉ a jn o g u p ra v n ik a i d a v rš i pravni nadz or nad njegovim radom.
2) S te ĉ a jn i u p ra v n ik
On je operativni organ, koji je ov la š te n i o b a v e z a n :
1. da bez odlaganja u Ċe u po s je d imo v in e ste ča j n o g d u ţn i ka koja spada u
ste ča j n u m a su , u pra v lja n jo m i u n o v ĉi je u skl a d u sa o d l u ko m skup šti n e povjerilaca.
2. d a i zvrši d e ta l j a n po pis s te ĉa jn e ma s e i popis svih povjerila ca d u ţn i ka ,
za ko j e j e sa zn a o i d o ko j i h j e d o ša o i z kn j i g a i poslovne dokumentacije
ste ča j n o g d u ţn i ka .
3. d a vo d i p o sl o vn e kn j i ge , a n a ro či to da s a ĉin i po ĉe tn i b ila n s ,
4. da podnosi potrebne i zv je š ta je n a d l e ţn i m o rg a n i m a .
L ic a k o ja mo g u b i ti ime n o v a n a z a s te ĉ a jn o g u p ra v n ik a
Za s te ĉ a jn o g u p ra v n ik a mo ţ e s e ime n o v a ti s a mo f iz iĉ k o lic e k o je
ra s p o la ţ e p o tre b no m s tru ĉ n o š ć u i p o s lo v n im is k u s tv o m. S te ĉ a jn i u p ra v n ik
mo ra ima ti z a v rš e n o s tru ĉ n o ob ra zo v a n je i po lo ţe n s tru ĉ n i is p it. Za
s te ĉ a jn o g u p ra v n ik a mog u b iti ime n o v a n a s a mo lic a s a lis te s te ĉ a jn ih upravnika. Listu ste ča j n ih upravnika vodi federalni ministar pravde i ona se
o b j a vlj u j e u " Sl u ţb e n i m n o vi n am a F e d e ra cij e B iH " .
S k u p š tin a p o v je rila c a
S te ĉ a jn i s u d ija s a z iv a s k u p š tin u p o v je rila c a . S a z iv a n je p rv e
s k u p š tin e p o v je rila c a v rš i s e u o k v iru od lu k e o o tv a ra n ju s te ĉ a jn o g postupka. D ru g e sku p šti n e p o vj e ri la ca m o ra j u se sa zva ti a ko to za tra ţi ste ča j n i upravnik, odbor povjerilaca ili najmanje pet povjerilaca koji zajedno zastupaju
n a j m a nj e 1 /5 p ri j a vlj e n i h i zn o sa p o tra ţi va n j a .
P ra vo g l a sa u sku p šti ni p o vje ri l a ca im a j u p o vj e ri oci koji su prijavili svoja
p o tra ţi va n j a , a ko j e n i j e o sp o ri o ste ča j n i u p ra vn i k i li n e ko o d p o vj e ri l a ca s p ra vo m glasa. S k u p š tin o m p o v je rila c a ru k o v o d i s te ĉ a jn i s u d i ja . Od lu k e s e d o n o s e
v e ć in o m p ris u tn ih p o v je r ila c a .
N a p rv o j s ku p š tin i p o v je rila c a k o ja u s l ijedi nakon postavljanja
s te ĉ a jn o g u p ra v n ik a , s k u p š tin a mo ţ e iz a b ra ti d ru g o g s te ĉ a jn o g u p ra v n ik a
k o me je p o tre b n o p o s ta v lje n je o d s te ĉ a jn o g s u d ije . Izb o r d ru g o g ste ča j n o g
u p ra vn i ka m o ţe p re d l o ţi ti n a j m a n j e 5 p o vj e ril a ca ko j i za j e d n o p re d sta vl j aj u najmanje 1 /5 p ri j a vl j en i h i zn o sa p o tra ţi va n j a . S te ĉ a jn i s u d ija moţ e o d b iti
p o s ta v lja n je iz a b ra n o g s te ĉ a jn o g u p ra vn ik a , ako postoje raz loz i koji
u p u ć u ju d a je p ris t ra s a n , nepodoban ili ne ispunjava uvjete z a imenovanje.
Odbor povjerilaca
To je fakultativni organ. Ima ulogu kontrolnog organa, koji se osniva
ra d i z a š tite in te re s a p o v je ri la c a . On k o n tro l iš e i p o d rţ a v a s te ĉ a jn o g upravnika. Odbor povjerilaca, iz kruga povjerilaca, bira sku p šti n a p o vj e ri l a ca .
STEĈAJNA MASA I RASPOREĐIVANJE POVJERILACA
P o ja m s te ĉ a jn e ma s e
S te ĉ a jn a ma s a o b u h v a ta c je lo k u p n u imo v in u k o ja p rip a d a s te ĉ a jn o m
d u ţn ik u u v rije me o tv a ra n ja s te ĉ a jn o g p o s tu p k a , k a o i imo v in u k o ju
s te ĉ a jn i d u ţ n ik s te k n e z a v rije me s te ĉ a jn o g p o s tu p k a .
S te ča j n a m a sa sl u ţi n a mi re n j u tro ško va ste ča j n o g p o stu p ka , p o vj e ri laca
ko j i u vri je m e o tva ra n j a ste čaj n o g p o stu p ka im a j u o sn o va n im o vin ski za h tj e v
p re m a ste ča j n o m d u ţn i ku ( s te ĉa jn i po v je rio ci ), kao i povjerilaca koji u toku
o tvo re n o g ste ča j n o g p o stu p ka ste kn u p ra vo p o tra ţi va n j a p re m a ste ča j n o j masi (povjerioci steĉajne mase).
N a m ire n je p o v je ri la c a v rš i s e iz p o s to je ć ih s re d s ta v a s lo b o d n e
s te ĉ a jn e ma s e , p o s li je d e ć e m re d o s lje d u :
1. s te ĉ a jn i p o v je r io c i v iš ih is p la tn ih re d o v a :
a) p ri j e o sta l i h ste čaj n i h p o vj e ril a ca n am i ru j u se p o tra ţi va n j a ko j a
p o ti ču i z p e ri o d a p ri vremene uprave i koja nije mogao namiriti
ste ča j n i u p ra vn i k,
b) p o tra ţi va n j a za p o sl e n ika ste ča j n o g d u ţn i ka i z ra d n o g o d n o sa za
p o sl j e d nj i h 8 mj e se ci d o d a n a o tva ra n j a ste ča j n o g p o stu p ka , a u
vi si n i n aj n i ţe p l a će za sva ki m j e se c .
2. s te ĉ a jn i p o v je rio c i o p ć e g is p latnog reda: to su povjerioci koji u trenutku
o tva ra n j a ste ča j n o g p o stu p ka i m aj u o p ra vd a n i mo vi n ski za h tj e v p re m a
ste ča j n o m d u ţn i ku , u ko l i ko n e sp a d a j u u vi še i li n i ţe i sp l a tn e re d o ve .
3. s te ĉ a jn i p o v je r io c i n iţ ih is p la tn ih re d o v a : to su p o vj e ri o ci či j a se
potra ţi va n j a n a m i ru j u iza o sta l i h ste ča j n i h p o vj e ri la ca ovim re doslijedom :
a) ka m a te ko j e te ku od o tva ra n j a ste ča j n o g p o stu p ka n a p o tra ţi va n j a
ste ča j n i h p o vj e ril a ca ,
b) tro ško vi ko j i su p oj e d in im ste ča j ni m p o vje ri o cim a na sta l i n j ih o vim
u če šće m u p o stu p ku ,
c) n o vča n e ka zn e i p re krša j n e no vča n e ka zn e , ka o i i m o vi n sko -pravna
šte ta n a sta l a ka o p o sl j e d i ca i zvrše n o g kri vi čn o g d j e l a i l i p re krša j a ,
d) p o tra ţi va n j a ko j a se o d n o se n a n e ku b e sp l a tn u u sl u g u ste ča jn o g
d u ţn i ka ,
e) p o tra ţi va n j a ko j a se o d n o se n a p o vra t za j m a ko j i n a d om j e š ta
ka p i ta l n e ko g o sn i va ča i li p o tra ţi va n j a ko j a su s ti m i zj e d n a če n a .
L i ce ko j e i m a p ra vo n a i zd va j a n je stva ri ko j a n e p ri p a d a ste ča j n om
d u ţn i ku n i j e ste čaj n i p o vj e ril a c (iz lu ĉ n o p ra v o ). Njegovo pravo na izluči vanje
reguliše se posebnim propisom.
R a z lu ĉ n i p o v je rio c i imaju pravo na odvojeno i prioritetno namirenje
s v ih p o tra ţ iv a n ja iz o d re Ċ e n ih d ije lo v a s te ĉ a jn e ma s e . R a z lu ĉ n i p o v je rio c i
s u o n i k o ji s u z a k on o m o d re Ċ e n i k a o ta k v i (npr. hipotekarni povjerioci,
p o vj e ri o ci ze m lj i šn o g d u g a ).
PRAVNE POSLJEDICE OTVARANJA STEĈAJNOG POSTUPKA
One nastaju ex lege.
Is tic a n je rje š e n ja o o tv a ra n ju s te ĉ a jn o g po s tu p k a n a o g la s n u p lo ĉ u suda predstavlja konstitutivan karakter, jer bez ovoga ne bi mogle nastupiti pravne posljedice.
Neke od njih su uvjetne, a neke bezuvjetne, neke su trajne, a neke privremene.
P o v o d o m p ra v n ih p o s lje d ic a , z a k o n o d re Ċ u je tri g ru p e p i ta n ja :
1. o p će d e j stvo o tva ra n j a ste ča j n o g p o stu p ka ,
2. ispunjenje pravnih poslova i
3. prebijanje i pobijanje
Danom otvaranja ste ĉ a jn o g postupka, prestaju radni odnosi radnika.
R a d n ic i k o ji s u o s ta li n a ra d u do k tra je s te ĉ a jn i p o s tu p a k , p rima ju p la tu i
o s ta la p rima n ja u v is in i k o ju o d re d i s te ĉ a jn i u p ra v n ik .
Danom otvaranja ste ča j no g postupka obrazuje se ste čaj n a m a sa , ko j u či ni
cj e l o ku p n a im o vi n a d u ţn i ka u vri j e m e o tva ra n j a ste ča j a .
P o o tv a ra n ju s te ĉ a jn o g p o s tu pk a u vo d i s e s te ĉ a jn i u p ra vn ik u
d u ţn o s t, g a s e s e ra ĉ u n i s te ĉ a jn o g d u ţ n ik a i o tv a ra s e n o v i ra ĉ u n , presta ju
p ra v a o s o b a k o je s u b ile o v la š ć e n e d a r a s p o la ţ u imo v in o m d u ţ n ik a , a uz
firmu s te ĉ a jn o g d u ţ n ik a , d o d a je s e o z n a k a « u s te ĉa ju » .
Protiv ste ča j n o g d u ţn i ka ne mogu se dopustiti mjere osiguranja, niti prinu dn o g i zv rš e n ja ra d i n a m i re nj a po tra ţi va n j a u p o gl e d u ko ji h p o sto ji i zvršn a isprava.
N o v ĉ a n a p o traţ iv a n ja povjerioca prema duţ n ik u k o ji n is u d o s p je la
smatraju se dospjelim.
No vča na i ne no vča na p o tra ţi va nja ko ja i ma j u p re d no s t p o vre me ni h dava nja pretvara ju se u jed nokra tna no vča na p o t ra ţi va nja .
Prestaju teć i k a ma te n a p o tra ţ iv a n ja k o ja s e iz miru ju iz s te ĉ a jn e
mase.
Prijavljivanje p o tra ţ iv a n ja u s te ĉ a jn u ma s u p re k id a z a s ta ru .
K a d ste ča jni up ra vni k o ko nča s ve p o slo ve i z ste ča j no g p o st up ka o n
podnosi izvje šta j ste ča j no m vi je ć u za za kl j uči va nje p o st up ka . Od luk u o tome donosi Ste ča j no V i je će i o na se o b ja vljuje u S lu ţb e ni m novi nama Federacije BiH.
D a n o m up is a u s u d s k i re g is ta r R je š en j a o z a k lju ĉ e n ju s te ĉ a jn o g
p o s tu p k a d uţ n ik p re s ta je p o s to ja ti .
UPRAVLJANJE I UNOVĈAVANJE STEĈAJNE MASE
S te ĉ a jn i u p ra v n ik je d u ţ a n d a s a s ta v i p o p is p re d me ta s te ĉ a jn e mase. P o vj e ri o ci u tom slu ča j u , n a ko n o b a vj e šta va n j a o o tva ra n j u ste ča jn o g
p o stu p ka , p ri j a vl j u j u svo ja p o tra ţi va n j a ste ča j n o m su d u .
S te ĉ a jn i u p ra v n ik n a k o n u p o zn a v a n ja s a p o traţ iv a n jima p o v je ri la c a
mo ra d a s e iz ja s n i k o ja p o t ra ţ iv a n ja p riz n a je ili osporava u cjelosti ili
d je lim iĉ n o .
Ak o s e p o tra ţ iv a n je nekog povjerioca ospori, onda se takav
p o v je rila c u p u ć u je n a p a rn ic u d a s e u tv rd i o s n o v a n o s t n je g o v o g
p o tra ţ iv a n ja . R o k za p o kre ta n j e p a rn i ce j e 3 0 d a n a od d a n a ro či šta n a kom e se
vrši i sp i ti va n j a p o tra ţi va n j a . T a j ro k j e p re kl u zi va n .
REORGANIZACIJA
T o je p o s e b n i p ra v n i in s ti tu t k o j im s e d u ţ n ik u n e s a mo o mo g u ć a v a da „ p re ţ iv i“ nego i da „oz dravi“, kako bi mogao nastaviti poslovati.
P o n o vom za ko n u n em a m o g u ćn o sti p ro d a j e du ţn i ka kao pravne osobe, a nema ni brisanja prisilne nagodbe.
R e o rg a n iz a c ija p o ĉ iv a n a n aĉ e lu p riv a tn e a u ton o mije . P o k re ć u je
s te ĉ a jn i d u ţ n ik i s te ĉ a jn i u p ra v n ik , a o n jo j o d lu ĉ u ju p o v je rio c i . Uloga suda
j e p o tvrĎ u j u ća i n a d zo rn a .
Reorganiz acija se provodi na o s no v u s te ĉ a jn o g p la n a ko ji
p re d s ta v lja iz ra z v o lje u ĉ e s n ik a u p o s tu pku, a k o ji p o tv rĊ u je s te ĉ a jn i s u d ija .
S te ĉ a jn i p la n s e s a s to ji o d pripremne osnove i osnove z a
p ro v o Ċ e n je .
S te ča j n i du ţn i k m o ţe p o d n ij e ti ste ča jn i pl a n za j e d n o sa p rij e d l og o m za otvaranj e ste ča j n o g p o stu p ka .
N a ko n o tva ra n j a ste ča j n o g p o stu p ka , ste ča j ni pl a n i m a p ra vo po d n ij e ti
ste ča j n i u p ra vn i k, a l i i ste ča j n i d u ţn i k.
Na sk up šti ni p o vje ri la ca s te ča j no m up ra vni k u mo ţe b i ti na lo ţe na i zra d a
ste ča j no g p la na u ro k u o d 3 0 d a na o d d a na o d r ţa va n ja sk up šti ne .
K a d a s e do n e s e s te ĉ a jn i p la n , s te ĉ a jn i s u d ija g a p o tv rĊ u je ili
odbacuje.
Ak o s te ĉ a jn i s u d ija u tv rd i d a je s te ĉ a jn i p la n p o d o b a n , o n n e d o n o s i
n ik a k v o rje š e n je o to me i p o s tu p a k p o s te ĉ a jn o m p la n u s e n a s ta v lja
konkludentno.
Me Ċ u tim, s te ĉ a jn i s u d ija mo ţ e i d a o d b a c i s te ĉ a jn i p la n :
1. a ko ste ča j n i p l a n n e p o štu j e p ro pi se o p o stu p ku p o d n o še nj a il i p ro p i se o
sa d rţa j u p l a n a ,
2. ako nema izgleda da ga povjerioci prihvate i
3. a ko j e o či g l e d n o d a se n e m o g u o stva ri ti p ra va i z ste ča j n o g p l a n a .
U sl u ča j u o d b a ci va n j a ste ča j n og p l a n a , ste ča j n i su d ij a j e d u ţa n d o n i j e t i
rj e še n j e o njegovom odbacivanju, protiv kojeg je d o zvo l j e n a ţa l b a u ro ku o d 8 dana.
LIKVIDACIJA
D o n o š en je m Zakona o likvidacionom postupku propisano je da se ovaj postupak vodi u sudu. Ra nije je mo g lo i u sa mo m d r ušt vu .
Za p ro v o Ċ e n je lik v id a c io n o g p o s tu p k a , n a d le ţ a n je is ti s u d k a o i z a steĉajni postupak, a to je općinski sud u sjedištu kantona tj. njegovo privredno odjeljenje .
Likvidacija se provodi nad imovinom pravnog lica sa ciljem namire n ja s v ih p o v je rila c a u n o v ĉ a v a n je m imo v in e p ra v n o g l ic a .
L ik v id a c io n i p o s tu p a k p ro v o d i s e u s lje d e ć im s lu ĉ a je v ima :
1. ka d a j e p ra vn o m l i cu rj e še nj e m n a dl e ţn o g d rţa vn o g o rg a n a i zre če n a mjera trajne zabrane daljnjeg obavljanja djelatnosti pravnog lica;
2. kada je p ra vo sn a ţn i m rj e še n j em su d a u tvrĎ e n a ni šta vo st u p i sa u su d ski
re g i sta r i l i n i šta vo st o sn i va n j a p ra vn o g l i ca ;
3. u sl u ča j e vi ma u ko ji m a se , p re m a Z PD , mora provesti likvidacioni
p o stu p a k. U o vom sl u ča j u , za stu p n i k d ru štva j e ob a ve za n p o d n ij e ti
prijedlog za pokretanje likvidacionog postupka.
P o k re ta n je p o s tu p k a lik v id a c i je u p is u je s e u re g is ta r d ru š ta v a . Danom upisa pokretanja postupka likvidacije u registar, prestaje
mandat uprave i drugih organa, a n j ih o v a o v la š te n ja s e p re n o s e n a likvidatora, či j e se i m e , p re zi m e i a d re sa p re b i va l i šta u p i suj e u re g i sta r.
V rš i s e p o p is imo v in e i po v je rila c a , a n a k ra ju s lije d i u n o v ĉ a v a n je imovine (n e ka d a d j e l i m i čno , a nekada u cjelini).
A k o s e pri je u n o v ĉa v a n ja u s ta n o v i da imo v in a n i je do v o ljn a da s e pokriju povjerio ci pokre n u će s e s te ĉa jn i po s tu pa k !
Redoslijed namirenja povje rilaca je s li je d e ć i:
1) tro ško vi p o stu p ka i su d ske ta kse , i zd a ci l i kvi d a to ra i n u ţn i tro ško vi uprave,
2) povjerioci,
3) p re o sta l i d i o sra zm j e rn o se d i j e l i čl a no vim a d ru štva .
R je š e n je o z a k lju ĉ iv a n ju postupka likvidacije se objavljuje u Slu ţ b en im novinama FBiH, a po njegovoj p ra v o sn aţ n o s ti, dostavlja se registracijskom sudu, koji o n d a d o n o s i rje š e n je o b ris a n ju . Ovo rj e še n j e će ,
ta ko Ď e r, biti objavljeno u slu ţb e n i m n o vi n am a .
Organi likvidacije su: 1. likvidacioni sudija i 2. likvidator.
L ik v id a to ra ime n u je o rg a n d ru š tv a k o ji je d o n io o d lu k u o p re s ta n k u
d ru š tv a , a k a d a d ru š tv o p re s ta je n a o s n o v u s u d s k e o d lu k e , is to m o d lu k o m
s u d ć e ime n o v a ti lik v id a to ra .
L ik v id a to r mo ţ e b iti s a mo f iz iĉ k o lic e .
Likvidator je ov laš te n u ime d ru š tv a p re d u z ima ti i z a k lju ĉ iv a ti s a mo
radnje i poslove koji se odnose na likvidaciju.
U v rš e n ju s v o jih o v la š te n ja , lik v id a to r o b a v lja s li je d e ć e :
a) za stu p a d ru štvo ,
b) i zm i ru j e o b a ve ze i n a p l a ću j e p o tra ţi va n j a d ru štva ,
c) za kl j u ču j e sp o ra zu m e o p o ra vn anju i
d) za kl j u ču j e sp o ra zu m e o p ro m j e n i i p re sta n ku p ra va i o b a ve za d ru štva .
No ve u g o vo re m o ţe za kl j u či va ti sa m o a ko se o d n o se n a ra ski d a nj e
n e za vrše n i h p o sl o va .
L ik v id a to r je d u ţ a n:
1. o b a vi j e sti ti sve p o zn a te p o vj e ri o ce d a j e d ru štvo u l i kvi d a cij i ,
2. objavi ti j a vn i p o zi v za p ri j a vu p o tra ţi va n j a u ro ku ko ji n e m o ţe b i ti kra ći o d 3 mjeseca od dana objavljivanja poziva,
3. p o d n i j e ti n a o d o b re n j e d i on i ča rim a i li čl a n o vim a d ru štva fi n a n sij ski i zvj e štaj
sa ko n a čn im i zvj e šta j em o to ku l i kvi d a cij e i p ri je d l o g om za r aspodjelu
p re o sta l e d o stu p n e i m o vi n e d i on i ča rim a i li čl a n o vi m a d ru štva ,
4. u re g i sta r d ru šta va p o d n i j e ti p ri j a vu za u p i s p re sta n ka d ru štva , u ro ku o d 30 dana od dana odobrenja navedenog finansijskog izvje štaja.
Ak o lik v id a to r u tv rd i d a d ru š tv o u lik v id a c iji nije sposobno iz miriti
o b a v ez e , d uţ a n je b e z o d la g an ja p o d n ije ti pismen i prijedlog, tj. z ahtjev z a
o tv a ra n je s te ĉ a jn o g p o s tu p k a .
UGOVORI U PRIVREDI
OSNOVNA OBILJEŢJA UGOVORA U PRIVREDI
Ugovori u privredi po pravnoj prirodi su posebna vrsta ugovora.
Odredbe ZOO koje se odnose na ugovore primjenjuju se i na ove
u g o vo re , o si m a ko za u g o vo re u p ri vre d i n i j e i zri či to d ru kči j e o d re Ď e n o .
Ugovori u privredi su u go v o ri k o je p re duz e ć a i d rug a p ra vn a lic a k o ja obavljaju privrednu djelatnost, kao i imaoci radnji i drugi pojednici koji u
vidu registrovanog z animanja obavljaju neku priv rednu djelatnost,
z a k lju ĉ u ju me Ċ u s o bo m u o b a v lja n ju d je la tn o s ti k o je s a ĉ in ja v a ju p re d me te njihovog poslovanja ili su u vez i sa tim djela tnostima . (čl a n 2 5 . sta v 2 Z O O)
S tra n e ko j e u č estvuju u ugovoru su najče šče p ra vn a l i ca sa obje strane,
a l i i zu ze tn o m o g u će j e d a j e d n a o d ti h stra n a b u d e fi zi čk o lice.
Zakon raz likuje:
1. osnovne ugovore u privredi - oni proizilaze iz redovne registrovane djelatnosti;
2. sporedne (akcesorne) ugovore - oni proizilaze iz djelatnosti koje
p o tp o m a ţu d a se re g i stro va n a dj e l a tn o st u p o tp u n o sti o stva ri . T o su ugovori gdje obje ugovorne strane nisu pravna lica (npr. ugo vo r o prevo zu, izdavački ugovor i sl.);
P re d me t tih u g o v o ra s u ro b e il i v rš e n je ra z n ih u s lu g a u vez i sa prometom robe (npr. o tp re m a n j e , p re vo z, u skl a d i šte n j e i td ). Oni s u u p ra vno m i
d ruš t ve no m ţi vo t u vrlo če sti , a na ro či to ug o vo r o p ro d a ji .
Ov i u g o v o ri n is u fo rma ln i i p o p ra v ilu z a k lju ĉ u ju s e u s me n o , a
s ma tra ju s e z a k lju ĉ e n im k a d a s e n a b ilo k o ji n a ĉ in p o d u d a re ili iz ra z e ponuda i prihvat ponude. Bitno je da se ugovorne strane sporaz umiju o osnovnim elementima ugovora.
Me Ċ u tim u o v a k v im o d n os ima za k o n n e k a d a p ro p is u je fo rmu ugovora, (npr. ZOO ko d u g o vo ra o g ra Ď e n j u , l i cen ci , b a n ka rskim kre d i tim a ,
alotmanu i dr.) a nekada i same ugovorne strane odrede formu ugovora.
T re b a ra zl i ko va ti p ra vn e p o sl j e di ce ka d a za ko n o d re Ď u j e fo rm u u g o vo ra od pravnih posljedica kada su ugovorne strane od redile formu ugovora.
U p riv re d n o p ra v n im o d n o s ima p o o š tre n a je o d g o vornost ugovornih
s tra n a u o d n o s u n a g ra Ċ a n s k o p ra v n e o d n os e .
U graĊanskom pravu predviĊena je paţnja dobrog domaćina, a u privrednom pravu dobrog privrednika, odn osno u iz v rš a v a n ju o b a v ez a iz profesionalne djelatnosti p a ţ n ja d o b rog s tru ĉ n ja k a , a to z n a ĉ i d a u g o v a ra ĉ i
s n o s e i o d re Ċ e n i p ro fe s io n a ln i riz ik .
Dakle, odgovo rnost u g ra Ď a nsko m i pri vred nom pra vu nije ista.
U g ra Ċ a n s ko m p ra v u , o d g ov ornost je postavljena u dva stepena:
o n a j ko po vri j e di u g o vo r, d a kle za ka sn i sa i sp u n j e nj em il i u o p će n e i spuni obavezu, o d g o va ra a ko j e d o ti h o ko l n o sti d o šl o : 1. u m i šl j a j em (dolusom) ili 2. iz
ra zl o g a kra j n j e n e p a ţn j e .
U privrednom pravu ta odgovornost se odnosi i na to da onaj koji je
p o v rije d io u g o v o r o d g o v a ra i z a o b iĉ n u n ep aţ n ju , d a k le ne odgovara samo
za culpa latu nego i z a culpa brevis (odgovora kao dobar privrednik, a ne
d o b a r d o ma ć in ). Iz ovoga proi zilazi da je u p ri vre d n o m p ra vu o d g o vo rn o st ši ra .
Karakteristika privredno pravnih odnosa postoji i kod djeljivih obaveza.
K a d p o s to ji v iš e d uţ n ik a , i po re d to g a š to je o b a v ez a d je ljiv a , d u ţ n ic i
odgov a ra ju s o lid a rn o , a to z n a ĉ i d a o d g ov a ra ju b e z p ra v a n a p rig o v o r
redoslijeda.
S u š tin a s o lid a rn e o d g o v o rno s ti je s te d a je d a n o d g ov a ra z a s v e , a s v i
z a jednog. Solidarnu odgovornost ugovorne strane mogu da isklju ĉ e .
U s lu ĉ a ju n e is p u n je n ja o b a v e z a , u g o v o rn e s tra n e u me Ċ u s o b n im
o d n o s ima s a mo p o s ta v lja ju p ita n je n a k n a d e s tv a rn e š te te , a ne i iz gubljene
dobiti, a s a mo u iz u z e tn im s lu ĉ a je v ima i n a k n a d u k o n k re tn e š te te . Od redbe
o p re ko m j e rn om o šte će n j u n e o d n o se se n a ugovore u privredi, a osnov tome je profesionalnost ugovornih strana.
Shodno tome, kod ugovora u privredi, kada su u pitanju neki rokovi (npr.
ro ko vi za s ta rj e l o sti ), o n i su kra ći , jer tr ţi šte n e trp i d a n e i zvj e sn o st d u ţe t ra j e .
Kada se radi o prijemu robe , p re n o s u v la s n iš tv a n a ro b i, u
p riv re d n o m p ra v u ta j p re n o s s e v rš i na s imb o liĉ a n n a ĉ in , (npr. kod
d i sta n ci o n e p ro d a j e , ku p a c n a j če šče n e vi d i ro b u , a l i j e d o b i o p a pi re za n j u ).
P re d a j a stva ri ko d p re n o sa p ra va ko ri šte n j a n a ro b i če sto se vrši
si m b ol i čn om predajom papira (npr. skl a d i šni ce , ko n o sm a n a ), a ponekad
indosamentom tih papira (m j e ni ce , skl a d i šn i ce - ako glase po naredbi).
Za r je š a v a n je s p o ro v a iz u g o v o ra u p riv re d i v a ţ i p o s e b a n p o s tu p a k
Za k o n a o p a rn iĉ n o m p o s tu p k u (u g o v o ra u p riv re d i ) .
Privredni sporovi se, u n a ĉ e lu , ra z lik u ju o d g ra Ċ a n s k ih .
Z A K L JU ĈI VA N J E U GOV OR A U PR I VR ED I
N A ĈE L O A U T ON OMI J E
K a o i u g ra Ď a n sko m p ra vu , i u privrednom pravu vrlo j e va ţn o n a če l o
a u to n o m ij e vo l j e i sl ob o d n o g u re Ď i va nj a o b l i ga ci o ni h o d n o sa .
Ugovorne strane same, slobodnom voljom:
1) biraju poslovnog partnera,
2) o d l u ču j u o vrsti u g o vo ra ko j i će za kl j u či ti ,
3) o d re Ď u j u sa d rţa j u g o vo ra ,
4) o d re Ď u j u a rb i tra ţu , i za b ra n i su d (ali ne i redovni sud).
P R E GOV OR I Z A Z AK L JU ĈI V AN J E U GOV OR A
P re g o v o ri z a z ak lju ĉ iv a n je u g o v o ra p re thode z a k lju ĉ iv a n ju u g o v o ra . Oni mogu, a li i n e mo ra ju d o v e s ti d o z a k lju ĉ iv a n ja u g o v o ra . U če sn i ci
p re g o vo ra ra zg o va ra j u o n i zu p i ta n j a zn a ča j n i h za za kl j u če n j e u g o vo ra , d a kl e o svim bitnim elem en tim a i i z to g a se za i sta m o ţe o če ki va ti d a d o Ď e d o za kl j u če nj a ugovora, da se pregovori transformišu u ugovor putem ponude i prihvata ponude.
Pregovori se mogu voditi sa jednim ili sa vi še li ca . S liĉ n o je i s a ponudom, jer ponuda je je d n o s tra n a iz ja v a v o lje u p u ć e n a je d n o m l ic u , a li
mo g u ć a je i p o n u d a u p u ć e n a v e ć e m b ro ju i n e o d re Ċ e n o m b ro ju lic a .
P oz iv n a p re g o v o re tre b a raz lik o v a ti o d p on u d e z a z a k lju ĉ e n je
u g o v o ra . P oz iv n a p re g ov o re n e s a d rţ i s v e b itn e e le me n te (s a s to jk e ) ugovora i njihov je cilj da dovedu do ponude, a ponuda mora imati sve bitne elemente ugovora. Osim toga, pregovori ne obavez uju, dok ponuda
o b a v ez u je , b a r z a o d re Ċe n o v rije me . Poslije obavljenih pregovora, bilo koji od učesnika moţe staviti ponudu.
S d ru g e s tra n e , p re g o v o ri ĉ e s to ima ju k a ra k te ris tik e p o n u d e . N a ime ,
p re g o v a ra ĉ i s u p re g o v o re duţ n i v o d it i o z b iljn o , s a n a mje ro m d a s e z a k lju ĉ i
u g o v o r, te u s k la d u s a n a ĉ e lima s a v je s n o s ti i p o š te n ja . L ic e k o je n e ma
n a mje ru d a z a k lju ĉ i u g o vo r, n e s mije p re g o va ra ĉ ima s tv a ra ti p riv id d a ta k a v
u g o v o r ţ e li z a k lju ĉ iti, je r u k o lik o ta k o p o s tu p i o d go v a ra ć e za š te tu
prouz rokovanu pregovorima. Dakle, i za p regovo re se odgo vara, a li u smislu
a ko ne ko u nji h u la zi d a b i d r ug o m uči ni o šte t u .
U o v a k v im s lu ĉ a je v ima o d g o v a ra s e s a mo z a s tv a rn u š te tu , tj. o n u
k o ja je s tv a rn o n a s ta la , a n e o n u k o ja ć e n a s ta ti. Zn a ĉ i, z a ra z lik u od ugovornih odnosa u graĊanskom pravu, gdje se izmakla korist uvijek
n a d o k n a Ċu je , u u g o v o rima u p riv re d i to n i je s lu ĉ a j , je r se odgo vara samo za
stva r nu šte t u, a li ne i i zma k l u d o b i t.
Š ta je o s n o v o d go v o rn o s ti k o d pre go v o ra ?
Po svojoj pravnoj prirodi, ova odgovornost kod pregovora spada u kategoriju deliktne, a ne ugovorne odgovornosti. Kada je u pitanju krivica,
o n a s e z a sn iv a n a k riv ic i š te tn ik a . Oš te ć e n i n ije d u ţ a n d a d o k az u je k riv ic u ,
o n je d u ţ a n da d o k aţ e d a mu je š te ta n a s ta la , a d ru g i (š te tn ik ) dokaz uje da nije kriv.
P ON U DA Z A Z A KL J UĈ IV A NJ E U GOV OR A
Ponuda je jednostrana iz java volje koja je kao prijed log z a
z a k lju ĉ iv a n je u g o v o ra u p u ć en a o d re Ċ e n o m lic u u c ilju z a k lju ĉ iv a n ja
u g o v o ra i mo ra d a sa d rţ i s ve b itn e e le me n te u g o v o ra , ta k o d a b i s e n je nim
p rih v a ta n je m mo g a o z a k lju ĉ it i u g o v o r.
P o n u d a s e moţ e iz raz iti n e s a mo iz riĉ ito m v o l jo m n e g o i s v im
n a ĉ in ima k o ji ma s e v o l ja u o p š te mo ţ e iz ra z iti.
Kod jednostrane iz jave, onaj koji je dao tu iz javu, odgovara z a svoju
obavez u, a kod dvostran e moţ e i z a tu Ċ u o b a v ez u (npr. jamac odgovara za
d u ţn i ka ).
P o n u d ila c je s lo b o d a n u iz b o ru lic a k o jima ć e u p u tit i p o n u d u .
M e Ď u tim , j e d a n vi d o g ra n i če n j a o ve sl o b od e i zb o ra p re d sta vl j a p ra vo p re če
ku p o vi n e . Osi m u g o vo ro m , za o d re Ď e n a l i ca p ra vo p re če ku p o vi n e m o ţe b i ti
u sta n o vl j e n o za ko n o m . L i ca ko j a p o sa m om za ko n u i m a j u p ra vo p re če ku p o vi n e
m o ra j u b i ti pi sm e n o o ba vi je šte n a o n amj e ra va n o j p ro d a j i i o nj e n im u sl o vim a ,
i n a če i m aj u p ra vo za h ti j e va ti p o n i šte n j e p ro d a j e .
Pored posebne ponude (u p u će n e j e d n oj o d re Ď e n o j o so bi), postoji i
o p š ta p o n ud a , k o ja s e u p u ć u je ne o d re Ċ e no m b ro ju lic a , a s a d rţ i s v e b itn e
elemente (sastojke) ugovora. T u p o n u d u ka ra kte ri še sta l n o st, j e r se o n a n e
g a si ti m e što j e j e d n o l i ce p ri h va til o p o n u d u .
Iz laganje robe bez oz nake c ije n e n e z n a ĉ i d a je u ĉ in je n a p o n u d a . Slanje kataloga, cjenovnika, tarifa , raz nih o b a v je š te n ja , o g la s a p u te m
š ta mp e , ra d ija , T V i sl., ne smatra se ponudom, v e ć s a mo poz iv o m d a s e
u ĉ in i p o n u d a p o d o b ja v lje n im u s lo v ima , a to iz ra z lo g a š to n ije o d re Ċ en a
k o liĉ in a k o ja je b ita n ele menat ugovora.
Ponuda obavez uje od mo me n ta o d k o je g je p o n u d ila c n e moţ e opoz vati, a to z n a ĉ i o d p ris p ije ć a p o n u d e p o n uĊ e n o m. P o s lije to g a p o n u d a postaje neopoz iva! U p o n ud i se mo ţe o d re d i ti ro k tra ja nja p o n ud e (n pr. stavi se opcija 15 dana) i u tom s l uča j u , p o n ud a o b a ve zuje p o n ud i o ca d o i ste ka to g ro ka .
P rih v a ta n je p o n u d e k o je je s tig lo po n u d io c u s a z ak a š n je n je m , po
pravilu, n e d o v o d i d o z a k lju ĉ iv a n ja u g o vo ra . P ri hva ta n je p o n ud e i zvrše no sa
za ka š nje n je m s ma tra se ka o no va p o n ud a , sa d a o d s tra ne p o n uĎ e no g .
P o n u d a u g o vo ra za či j e za kl j u če n j e za ko n za h ti j e va p o se b n u fo rm u
o b a ve zu j e p o n u d i o ca sa m o a ko j e u či nj e n a u to j fo rm i .
PRIHVATANJE PONUDE
Prihvat ponude je je d n o s tra n a iz ja v a v o lje k o jo m p o nu Ċ e n a s tra n a daje saglasnost na ponudu koju je primila. T ime se smatra da je ugovor
z a k lju ĉ e n .
P rih v a t p o n u d e p o s a d rţ in i tre b a d a o d g o v a ra po n u d i, a to zn a ĉ i d a su se ugovorne strane saglasile o bitnim ele mentima ugovora. Ponuda
če sto i m a i e l em e n a ta koj i n i su b i tn i , n e g o sp o re d n i . P ri h va t p o n u d e se ne o d n o s i
n a o ve sp o re d n e e l e m e n te i o n i se m o g u o d re Ď i va ti i n a ko n p ri h va ta p o n u d e .
Prihvat ponude mora biti bez uslovan! A ko j e p o nu d a p ri h va će n a p o d
nekim uslovom, onda se takav prihvat ponude smatra novom ponudom .
V o lja z a z a k lju ĉ e n je u g o v o ra , tj. prihvat ponude, mo ţ e se iz raz iti:
1. izri ĉi to – pismeno, usmeno,
2. pre ću tn o – konkludentnim radnjama- samo neformalni ugovori (npr. kod d ra ţb e podizanjem ruke).
U privrednom p ra v u n e v a ţ i n a ĉ e lo d a š u tn ja p o n u Ċ en o g z n a ĉ i prihvat ponude. M e Ď u tim , o d o vo g p ra vi la p o sto j e i izuze ci, ka d a se šu tn j a
ponuĎenog sm atra pri hvatom ponude , i to u dv a s lu ĉa ja :
1) a k o s e ra d i o v iš e g o d iš n jo j p o s lo v n o j v e z i u go v o rn ih s tra n a u
p o g le d u od re Ċ e n e rob e – ta d a se sm a tra d a j e p o n u Ď e ni p rih va ti o ponudu koja se odnosi na takvu robu, osim ako je ponudu odmah ili u ostavljenom roku odbio.
2) kod ugovora o osiguranju, kada osiguranik obavijesti o s ig u ra v a ju ć e
d ru š tv o d a ţ e li d a z a k lju ĉ i u g o v o r, a o no u roku od 30 dana ne odbije
ponudu - tada se smatra da je ugovor zaključen i za slijedeći rizični period
p o d i sti m u sl o vi m a ka o u ri zi čn o m p e ri o d u ko j i j e i ste ka o .
Z A K L JU ĈE N J E U GOV OR A
U g o v o r u p riv re d n o m p ra v u s ma tra s e z a k lju ĉ e n im kada postoji saglasnost ugovornih strana o bitnim elementima ugovora.
Iz ja v a o z a k lju ĉ e n ju u g o v o ra moţ e se d a ti rije ĉ i ma , u o b iĉ a je n im
z n a c ima ili d ru g i m p o n a š a n je m.
On o što j e b i tn o j e d a ta i zj a va vo l j e m o ra b i ti d a ta sl o b o d n o i o zb i l j n o .
V rije me z a k lju ĉ e n ja u g o v o ra - Ugovor je zaključen onog časa kad
p o n u d i l a c p rim i i zj a vu p o n u Ď e n og d a p rih va ta p o n u d u , al i u g o vo rn e stra n e m ogu
p re d vi d j e ti d ru g o vri j em e za kl j u če n j a u g o vo ra .
U n e kim sl u ča je vim a za za kl j u če n j e u g o vo ra p o tre b n a j e i saglasnost
tre ć ih li ca , pa se postavlja pitanje - k a da je u go v o r za k lju ĉe n u to m sl u ča j u ? U
o v o m s lu ĉ a ju , u g o v o r je ta k o Ċ e r z a k lju ĉ e n o n o g ĉ a s a k a d ponudilac primi
iz ja v u p o n uĊ e n o g d a p rih v a ta p o n ud u , a tre ći sa g l a sn o st m o ţe d a ti p ri j e
za kl j u če n j a u g o vo ra (dozvola), i l i n a ko n za kl j u če n j a u g o vo ra (saglasnost).
Mje s to z a k lju ĉ e n ja u g o v o ra - Smatra se da je ugovor zaključen u mjestu
u kome je ponudilac im a o svo j e sj e di šte , odnosno p re b i va l i šte , u trenutku kad je
u či n i o p o n u d u (o p šte n a čel o ), a l i u g o vo rn e stra n e m og u u g o vo rom o d re d i ti d ru g o
m j e sto za kl j u če n j a .
Da bi ugovor nastao kao valjan pravni posao, predmet obavez e iz tog
u g o v o ra mo ra b iti mo g u ć , d o p u š te n i o d re Ċ e n ili o d re d iv . U s u p ro tn o m,
u g o v o r je n iš ta v !
N I ŠT A V OS T U GOV OR A U PR I VR ED I
N iš ta v o s t u g o v o ra p o s to ji u s lje d e ć im s lu ĉ a je v i ma :
1. a ko j e u go vo r p ro ti va n n a čel im a d ru štve n o g u re Ď e nj a (u sta vu ), p ri n u d n im
p ro p i sim a i m o ra l u d ru štva ;
2. ako je predme t o b a ve ze u g o vo ra n e m o g u ć (n p r. p ro d a j a « vij e ćn i ce» ),
n e d o p u šte n (j a vn o d o b ro ), i l i n e o d re Ď e n , odn. neodrediv;
3. ako osnov ugovora ne postoji ili ako postoji ali je nedopustiv;
4. zbog mane volje – a ko j e u g o vo r za kl j u čil a p o tp u n o p o sl o vn o n e sp o sob n a
osoba (djeca do 14 godina starosti);
5. ako se ugovor odnosi na pravnog subjekta koji ne postoji ;
6. a ko u g o vo r n i j e za kl j u če n u za ko n o m p re d vi Ď e n o j fo rm i .
N iš ta v u g o v o r n e k o n v a lid ira n i u s lu ĉ a ju n a k n a d n o g p re s ta n k a prvobitnog nedostataka. Ako je nedostatak minoran, a ugovor ispunjen, ugovor
e g zi sti ra i n e m o ţe se tra ţi ti d a se n i šta vo st u tvrd i .
N a n iš ta v o s t s e p az i p o s luţ b e n o j d uţ n o s ti. P ri g o vo r ni šta vo sti m o ţe
i sta ći sva ko za i n te re si ra n o l i ce , ka o i l i ce koje nema pravni interes.
Od n iš ta v o s ti tre b a ra z lik o v a ti ruš ljiv o s t (pobojnost).
R u š ljiv (p o b o ja n ) u g o v o r je n a s ta o , a li ima n e d o s ta ta k a z b o g k o jih s e
mo ţ e p ob ija ti. Ni šta v ug o vo r ni ka d a ni je ni na s ta o , p a s ud p re s ud o m sa mo
ut vrĎ u je ni šta vo s t.
FORMA UGOVORA U PRIVREDI
Ugovori u privredi su u n a ĉ e lu neformalni. Oni su konsenz ualni - bitna je saglasnost njihovih volja. M e Ď u ti m , u p ra ksi , o ni se i p a k n aj če šće
za kl j u ču j u u p i sm e n oj fo rm i (n p r. n a ru d ţb e n i ca za ro b u , otpremnica uz robu).
Me Ċ u tim, z a p o je d in e u g o v o re tra ţ i s e fo rma , n a jĉ e š ć e p is me n a .
Ovdje treba ra zl i ko va ti sl u ča j e ve ka d a za ko n tra ţi fo rm u (n a j če šće p i sme n u
fo rm u ) o d sl u ča j e va ka d a u g o vo rn e stra n e u u g o vo ru p re d vi d e fo rm u za kl j u če nj a ugovora.
P is me n a fo rma u g o v o ra je z a k o no m o d re Ċ e n a z a s lije d e ć e u g o v o re:
1. o g ra Ď e n j u , 2. o licenci, 3. o trgovinskom zastupanju, 4. o alotmanu, 5. o osiguranju, 6. o jamstvu, 7. o kreditu , 8. o prodaji sa o b ro čn i m o tp l a ta m a .
P ra v n e p o s lje d ic e n is u is te u s lju ĉ a je v ima k a d a je p o s e b n a fo rma
p re d v iĊ e n a z a ko n om, odnosno ugovorom.
Ak o u g o v o r n ije z a k lju ĉ e n u z a k o n o m p ro p is anoj formi ili u ugovorenoj formi onda takav ugovor ne proiz vodi pravno dejstvo . Dakle,
ka d a za ko n tra ţi p i sm e n u fo rm u , o n d a j e o n a u sl o v p u n o va ţn o sti u g o vo ra . Tako
je postavljeno i kada ugovorne strane ugovore pismenu formu ugovora. U
če m u j e ra zl i ka ? K o d zakonske forme, svaka izmjena i dopuna ugovora mora biti pismena, a kada su stranke odredile formu, izmjene ne moraju biti formalne (pismene).
T a k o Ċ e r, k a d a za k o n traţ i fo rmu , ta d a s e ta k a v u g o v o r n e mo ţ e
ra s k in u ti n e fo rma ln im s p o ra z u mo m, a u s lu ĉ a ju u g o v o re n e fo rme mo ţ e .
K o d sp o ra zu m n o g ra ski d a u g o vo ra , b e z o b zi ra d a l i fo rm u p re d vi Ď a za ko n
i l i j e fo rm a u g o vo re n a , u g o vo r se m o ţe ra ski n u ti n e fo rm a l n o .
K a d z a k on tra ţ i fo rmu , a u go v o r n ije za k lju ĉ e n u to j fo rmi, o n d a je o n
s u p ro ta n p rin u d no m p ro p is u i n iš t av je. Ako su ugovorne strane dogovorile
formu, a fo rma n i je is p u n je n a , o n d a u g o v o r n ije n i z a k lju ĉ e n je r n e d o s ta je bitan elemenat. D a kl e , ka d za ko n tra ţi fo rm u , a u g o vo r n i j e u toj fo rm i , ta ka v
u g o vo r j e n i šta v. K a d su se u g o vo rn e stra n e d o g o vo ri l e fo rm u , a nije forma
i sp o što va n a u g o vo r j e n e p o sto j e ći . Me Ċ u tim, a k o s u u g o v o rn e s tra n e is p u n ile
ta k a v u g o vo r (z a k o je g je fo rma u g o vo re n a ) ili u p re teţ n o m d ije lu iz v rš ile
s v o je o b a v ez e , o n da s e on s ma tra v a lja n im i p ro iz v o d ić e p ra v n o de js tv o , osim ako su strane iz riĉ ito u s lo v ile p u n o v aţ n o s t u g o vo ra o dg o v a ra ju ć o m formom.
Iz uz e tn o moţ e b iti p re d v iĊ e n a i re a ln a fo rma – predaja stvari. Ovo je
p re d vi Ď e n o j e di n o ko d U g o vo ra o p re vo zu ţe l j e zn i co m (n e m a g a u Z OO) i za
n j e g o vo za kl j u če n j e se za h tj e va p re d a j a i p ri j e m stva ri sa tovarnim listom.
P o s to je i p o s e b n i s lu ĉ a je v i (n a ĉ in i) z a k lju ĉ e n ja u g o v o ra :
1. javnom pro dajom (na dmetanjem) - licitacija ili auk cija
L i ci ta cij a i li a u kcij a m o ći ć e se sprovesti pismeno ili usmeno, zavisno toga
ka ko j e p o n u d a u či nj e n a . Sudska praksa je da ako u oglasu o javnom
n a d m e ta n j u i zri či to n i j e n a ved e n o - o n a j ko j e d a o o g l a s n ij e d u ţa n d a
za kl j u či u g o vo r ča k n i sa n a j p o vo l j n ij im p o n u Ď a čem .
2. pris tupanje m – a dhe ziom ugovora
T o su t zv. fo rm u l i ra n i u g o vo ri (u g o vo ri m o ćn i ka ), g d j e p o n u d il a c u n a p rij e d od re Ď u j e u sl o ve u g o vo ra za n e o d re Ď e n b ro j sl u čaj e va . U o vim
sl u ča j e vi m a, s o b zi ro m n a ve li ki b ro j ug o vo rn i h stra n a , n e za kl j u ču j e se
u g o vo r n e g o se o d re d e « o p šta p ra vi l a o d n o sn o u sl o vi » , a d ru g a stra n a
(korisnik) pristupa istim (npr. isporuka e l e ktri čn e ili toplotne energije po
o p šti m u sl o vim a p o sl o va n j a , i l i ka b l o vska T V ) . Op šti u sl o vi m o ra j u d a budu poznati drugoj ugovornoj strani, te ne smiju biti suprotni cilju
za kl j u če n j a u g o vo ra i do b ri m p o sl o vni m ob i čaj im a . ( npr. n a p l a ći va n j e
g ri j a n j a n a n e i zg ra Ď e n o m spratu zgrade)
PRAVNA PRIRODA UGOVORA U PRIVREDI
Svi ugovori u privredi ima ju obligaciono -pravno dejstvo, a ne stvarno-pravno dejstvo. T o zn a či d a za kl j u če n i u g o vo ri p re d sta vl ja j u sam o pravni osnov za sticanje (iustus titu lus), a tek predaja stvari preds ta vl j a n a či n
sti ca n j a . D a kl e , za kl j u če n j em u g o vo ra u p ri vre d i n a sta j e o b li g a ci on o -pravni
odnos. Npr. za kl j u če n j e m u g o vo ra o p ro d a ji , n e p re n o si se vl a sni štvo n a d ro b o m .
Z a kl j u če nj e u go vo ra p re d sta vl j a sa m o p ra vn i o sno v sti ca n ja p ra va vla sn i štva (iustus titu l u s), d o k j e za p re n o s vl a sni štva p o tre b n a p re d a j a stva ri , a ka d a su u pitanju nekretnine i upis u zem l j i šn e kn ji g e .
Svi ugovori u privredi, ili već ina njih, su dvostrano obavez ni i
pretpostavljaju uz ajamno ispunjavanje obavez a.
PROMJENE KOD UGOVORA U PRIVREDI
A ko u g o vo r n ij e o dm a h i zvrše n o n m o ţe o d za kl j u če n j a pa d o i sp un j e nj a pretrpjeti ra zne promjene.
Mo g u ć e s u s lIje d e ć e p ro m je n e u g o v o ra :
1. promjene na strani subjekata tj. promjene ugovornih strana
Promje ne mogu biti bilo na stra ni povjerioca ili na stra ni d u ţni ka . (kad npr.
jedna ugovorna strane umre). P ro m j e n a p o vje ri o ca vrši se u stu p a n j em
p o tra ţi va n j a – cesijom, a p ro m j e n a d u ţn i ka vrši se preu zimanjem du ga.
2. p ro mje n a s a d rţ in e u g o v o ra n o v ira n je m
Ugovorne strane mogu novirati ugovor sporazumom, promjenom predmeta ili
ci j e n e u g o vo ra . U sl u čaj u p ro mj e n e n a či n a i sp o ru ke , p ro m je n e ro ko va i li
p ro m j e n e n a či n a pl a ća n j a , n e će se ra di ti o n o vi ra nj u u g o vo ra (aneks
ugo vora).
3. p ro mje n a s a d rţ in e u g o v o ra z b o g p ro mje n je n ih o k o ln o s ti
P ri l i kom za kl j u če n j a u g o vo r a ugovorne strane imaju u vidu ne samo one
o ko l n o sti koj e po sto j e u vri j em e za kl j u če n j a u g o vo ra n e g o i one koje
e ve n tu a l n o m o g u n a stu p i ti u b u d u ćn o sti .
U g o v o rn e s tra n e s u d uţn e is p u n iti u g o v o r, s a mo a k o s e o k o ln o s ti k o je
s u p o s to ja le u v r ije me z a k lju ĉ e n ja ugovora, nisu iz mijenile, odnosno
ako su stvari osta le onakve kakve jesu.
Me Ċ u tim, mo ţ e s e d e s iti d a n a s tu p e o k o ln os ti k o je o n e mo gu ć a v a ju
is p u n je n je u g o v o ra ili je d n o j s tra n i o te ţ a v a ju , a d ru g o j o la k š a v a ju
ispunjenje ugovora, i to u sk ladu sa z akonom:
1) Ako p o sl ij e za kl j u če n j a u g o vo ra n a stu p e o ko l n o sti ko je o te ţa va j u
i sp u n j e nj e o b a ve ze j e d n e stra n e , i l i a ko se zb o g n j i h n e m o ţe o stva ri ti
svrh a u g o vo ra u to j mj e ri d a j e o či gl e d n o d a u g o vo r vi še n e o d g o va ra
o če ki va n ji m a u g o vo rni h stra n a i d a b i , p o o p š te m m i š ljenju, bilo
n e p ra vi čn o d rţa ti g a n a sn a zi ta kv og kakav je, stra n a ko j oj j e o te ţa n o ispunjenje obaveze, odnosno strana koja zbog promijenjenih okolnosti ne
m o ţe o stva ri ti sv rh u u g o vo ra m o ţe za h ti j e va ti d a se u g o vo r ra ski n e .
2) R a ski d u g o vo ra n e m o ţe se zahtijevati, ako je strana koja se poziva na
p ro m i je n j e n e o ko l no sti bi l a d u ţn a d a u vrij em e za kl j u če nj a ug o vo ra u zm e
u o b zi r te o ko l n o sti i l i i h j e m o g la i zb j e ći i li sa vl a d a ti .
Pretpostavke z a raskidanje ugovora zbog promjenjenih okolnosti
Dakle, da bi jedna ugovorna strana, z bog promjenjenih okolnosti, mogla da z ahtijeva raskid ili iz mjenu ugovora, treba da su kumulativno
is p u n je n i s l je d e ć i u s lo v i:
1. d a p o sli j e za kl j u če n j a u g o vo ra n a stu p e o kol n o sti koj e o te ţavaju ispunjenje obaveze,
2. da ugovorna strana koja se poziva na izmjene okolnosti tu okolnost nije
b i l a d u ţn a , niti je m o g l a d a p re d vi d i u vri j e me za kl j u če n j a u g o vo ra ,
3. d a j e u sl j e d te p ro m i j e nj e n e o ko l n o sti p o sta l o o te ţa n o i sp u n j e n j e o b a ve za ,
4. da je promijenjena okolnost takva da je ugovorna strana koja se poziva na
n j u n i j e mo g l a i zb j e ći il i sa vl a da ti .
Ako je promjenjena okolnost nastala nakon isteka roka za ispunjenje obaveze, onda se u g o vo rn a stra n a n e m o ţe p o zi va ti n a n j u i u to m sl u čaj u n em a pravo zah tijevati raskid ugovora.
Ov d je s p a d a ju o k o ln o s ti k a o š to su:
1) p ri ro d n i d o g a Ď a j (katastrofe),
2) upravne mjere,
3) ekonomske pojave (npr. nagli skok /pad cije na pojedi nih proizvoda).
BITNI SASTOJCI UGOVORA U PRIVREDI
Bitni elemen ti ugovora su:
1. predmet ugovora i
2. cijena, ko j a m o ţe b i ti o d re Ď e n a i l i o d re d i va .
Predmet ugovora je roba, dak le, tjelesna pokretna s tvar, koja:
1. zadovoljava ljudsku potrebu i
2. koja j e n a mi j e nj e n a i p o d o b n a za tr ţi šte .
Stvar, odnosno roba, koja je predmet ugovora u privredi, mora da bude u prometu. Mo g u će j e d a p re dmet ugovora bude i roba čij i je p ro m e t
o g ra n i če n (l ij e ko vi , o ru ţj e sl .). T a ro b a , s tva r, m o ţe d a b u d e i b u d u ća , d a kl e , n e
m o ra d a p o sto j i u vri j e m e za kl j u če n ja u g o vo ra .
U p ra ksi se d e ša va d a se p ro d a tu Ď a stva r, p a i ta d a u g o vo r v ri j e d i . U
o vo m sl u čaj u tre b a p ra vi ti ra zl i ku d a li je roba predata ili nije predata kupcu. Ako stvar nije predata kupcu , ugovor se automatski raskida, a ako je roba predata,
m o g u će su ra zl i či te si tu a ci j e o d sl u ča j a d o sl u čaj a .
Stvari, koje su predmet ugovora u privredi, treba da su individualno
o d re Ċ e n e ili o d re Ċ e n e p o ro d u (g e n e riĉ k e s tv a ri) .
U g o v o ro m s e mo ra o d re d iti v rs ta , k o liĉ in a i k v a li te t ro b e (s tv a r i) k o ja
je p re d me t u g o v o ra . J e d a n o d o v ih e le me n a ta mo ţ e d a n e d o staje (kvalitet).
C ije n a je n o v ĉ a n a n a k n a d a z a ro b u .
Š to s e tiĉ e c ije n e k a o b itn o g e le me n ta , o n a n e mo ra b iti o d re Ċ e na , p a
ĉ a k n i o d re d iv a , a k o d n e k ih u g o v o ra , n e mo ra s e n i n a v e s ti u u g o vo ru . U
to m s lu ĉ a ju c ije n u o d re Ċ u je s u d . U g o vo r se sm a tra za kl j u če ni m i ka d a ci je n a
n i j e o d re Ď e n a i li o d re d i va , a li to n e zn a či d a ci j e n a n i je b i ta n element, jer bez
ci j e n e n e ma u g o vo ra . A ko cij e n a ni j e o d re Ď e n a p ri mj e nj u j e se ci j e n a ko j a j e b il a
va ţe ća za tu vrs tu ro b e u v ri j e m e za kl j u če nj a u g o vo ra , a a ko se ta ko n e m o ţe
odrediti onda je to ra zumna cijena.
C ije n a s e mo ţ e o d re d iti fik s n o , a mo ţ e b it i i promjenjiva.
Cijenu mogu odrediti:
a) ugovorne strane,
b) tre ća l i ca ,
c) m o ţe b i ti o d re Ď e n a i o d st ra n e n a d l e ţn o g o rg a n a (d i ri g o va n e ci j e n e ),
d) m o ţe b i ti o d re Ď e n a za vi sn o o d kva l i te ta ,
e) p o ra n i j e za kl j u če n o m u g o vo ru ,
f) fa b ri čka ci j e n a i td .
C ije n u u p ra v ilu o d re Ċ u ju ugovorne strane.
U p ra ksi se m o ţe d e si ti d a se u g o vo rn e stra n e d o g o vo re d a j ed n a ugovorna strana cijenu odredi naknadno. U o v o m s lu ĉ a ju , u g o v o r ne ć e
p o s to ja ti, b e z o bz ira n a ĉ in je n ic u š to s e s e s t ra n e s a g la s ile .
C i je na mo ţe b i ti p la će na u g o to vi ni , vi rma nski m p re no še n je m , ha rti ja ma od vrijednos ti.
SREDSTVA OBEZBJEĐENJA UGOVORA U PRIVREDI
S re d s tv a o b e zb je Ċ e n ja u g o v o ra d ije le s e n a :
1) sre d stva ra d i za kl j u če n j a u g o vo ra i
2) sredstva radi ispunjenja ugovora – gdje spadaju:
1. ugo vorna ka zna,
2. jamstvo ,
3. bankarska gara ncija ,
4. dokume nta rni ak reditiv,
5. zalog .
Re g u li sa ne s u ZO O, Za ko no m o vla s ni čko -pra vnim od nosima i Zako nom o za log u na pokre tnim stva rima.
1. UGOVORNA KAZNA
U g o v o rn a k az n a je s re d s tv o o b ez b je Ċ e n ja z a ispunjenje ugovora u robnom prometu. Ona spada u g ru p u n a jĉ e š ć ih i n a jv a ţn ijih s re d s ta v a
o b ez b je Ċ e n ja , a u p ra k s i n a jš iru p rimje n u ima u ugovorima o prodaji i
g ra Ċ e n ju .
U g o v o rn o m k az n o m s e o b ez b je Ċ u je is p u n je n je n e n o v ĉ a n ih o b a v ez a .
N o vča n e o b a ve ze se n e m o g u o b e zb j e Ď i va ti u g o vo rn om ka zn o m , jer se one obe zb j e Ď u j u za ko n ski m ka m a ta m a .
U g o v o rn a k azn a je o d re Ċ e n a s u ma n o v c a ili n e k a d ru g a imo v in s k a
k o ris t k o ju je je d n a s tra n a d uţ n a d a is p la ti d ru g o j, a k o s v o ju o ba v ez u n e
is p u n i il i je is p u n i s a z a k a š n je n je m.
Njena pravna priroda je akcesorna. Dakle, odredba o ugovorenoj kazni
predstavlja sporednu obavezu u ugovoru i dijeli sudbinu glavne obaveze .
Mo ţe d a b ud e i zra ţe na u no vc u i li u p re d me ti ma .
Osnovni uslov za plaćanje ugovorne kazne je da se povreda obaveze
mo ţ e p rip is a ti u d u ţ n ik o v u k riv ic u . D u ţn i ko va kri vi ca se n e u tvrĎ u j e , o n a se
p re tp o sta vl j a i p o vj e ri la c j e n e m o ra d o ka zi va ti , a d u ţn i k m o ţe d o ka za ti d a n i j e kriv.
P ra v n o d e js tv o s p o ra z u ma o u g o vo rn o j k a z n i je s li je d e ć e :
za sl u ča j n e i sp u n j e nj a o b a ve ze p o vj e ri l a c i m a p ra vo i zb o ra d a tra ţi isplatu ugovorne kazne ili ispunjenje obaveze
za sl u ča j za ka šn j e n j a i sp u nj e n j a o b a ve ze p o vj e ri l a c m o ţe
zahtjevati ispunjenje glavne obaveze i pl a ća n j e u g o vo rn e ka zn e
(kumulativno).
Ak o je z b o g n e is p u n je n ja ili z a k a š n je n ja p re trp io š te tu , a u g o vo re n a kaz na je manja od n a k n a d e š te te , p o v je rila c mo ţ e tra ţ iti i u g o v o re n u k az nu
i ra z lik u d o v is in e š te te . Ako nema štete ima pravo na ugovorenu kaznu.
2. JAMSTVO
Jamstvo je regulisano Zakonom o obligacionim odnosima (ZOO), odredbe zakona su dispozitivne prirode u pogledu jamstva. Jamstvo, sem ugovorom, nastaje i zakonom.
U p ra v ilu , d o ja ms tv a s e d o laz i n a o s n o vu p o se b n o g u g ov o ra iz meĊ u
p o v je rio c a i ja mc a , a u n e k i m s lu ĉ a je v ima ja ms tv o mo ţ e b it i p re d v iĊ e n o z akonom.
U g o v o r o ja ms tv u mo ra b i ti z a k lju ĉ e n u p is me n o j fo r mi .
Jamstvo se daje z a svaku pravovaljanu obavez u, bez obz ira na njen
s a d rţ a j, d a k le d a je s e i z a u s lo v nu o ba v ez u , a d a je s e i za b ud u ć u o d re Ċ e nu
obavez u.
K o d z ak lju ĉ e n ja u g o v o ra o ja ms tv u n e mo ra s e tra ţ iti s a g la s n o s t
d u ţn ik a . T a j u g o v o r s e z a k lju ĉ u je iz me Ċ u ja mc a i povjerioca neovisno, pa
ĉ a k i p ro t iv n o v o lj i d u ţ n ik a .
Obavez a jamca je akcesorne prirode i ona z avisi od obavez e glavnog
d u ţn ik a . B i tn o j e sa m o d a j e o b a ve za za ko j u se j a m či p ra vo va lj a n a .
Od g o v o rn o s t ja mc a u p riv re d n o m p ra v u je p o o š tre n a . Za ra z lik u od
g ra Ċ a n s k o g p ra v a , gdje jamac supsidijarno odgovara, u privrednom pravu
ja ma c o d g o v a ra k a o p la ta c . T o z n a ĉ i d a po s to ji s o lid a rn a o d g o v o rn o s t
g la v n o g d uţn ik a s a ja mc e m, tj. d a ja ma c n e ma p ra vo n a p rig o v o r
re d o s lje d a . V je ro v n ik mo ţ e u tu ţ iti ja mc a , a da isto v re me n o n e u tu ţ i
g la v n o g d uţ n ik a . A ko su u tu ţe n i i gl a vn i d u ţn i k i j a m a c, o d go va ra j u sol i d a rn o .
U sl u ča j u d a j am a c i zvrši o b a ve zu , ima p ra vo re g re sa p re m a g l a vn o m d u ţn i ku .
K a ko j a m stvo d j el u j e u ste č ajnom postupku? Ak o je g la v n i d u ţ n ik
p o s ta o s te ĉ a jn i d uţn ik , s ma n je n je o b a v ez e s te ĉ a jn o g d uţ n ik a u s te ĉ a ju n e
dovodi do smanjenja obavez e jamca, te jamac odgovara povjeriocu z a cio
iz n o s s v o je o b av ez e . U s lu ĉ a ju s te ĉ a ja g la v n og d uţn ik a , p o v je rila c je d u ţ an
p rija v it i s v o je p o tra ţ iv a n je u s te ĉ a j i o to me o b a v ije stiti jamca, i na če
o d g o va ra ja mc u za šte tu ko j u b i o va j i ma o zb o g to g a .
3. BANKARSKA GARANCIJA
Bankarska garancija je sredstvo obez b je Ċ e n ja is p u n je n ja u g o v o ra .
Bankarska garancija je iz java banke, kao davaoca garancije, kojom se ona obavez uje korisniku ga ra n c ije d a ć e o n a u mje s to s v o g k o mite n ta ispuniti obavez u ukoliko budu ispunjeni uslovi iz same garancije.
Da bi se mogla realiz irati, korisnik garancije mora dokaz ati banci da
je o n is p u n io s v o ju o b a v e z u p re ma d ru g o j s tra n i (d u ţ n ik u , k o mite n tu
banke), a d a d u ţ n ik n ije , te d a je o v a j (d u ţ n ik , k o mite n t ) u d o c n ji !
Bankarska garancija je akcesorne prirode, njena valjanost zavisna je od glavne obaveze radi koje je data.
Bankarska garancija je jednostrana iz java volje i kao takva ima z a
posljedice samostalne i nez avisne obavez e. Uvijek se iz ra ţ av a u n o v c u .
Forma bankarske garancije je pismena.
K a d a p o sto j e ću b a n ka rsku g a ra n ci j u p o tvrd i d ru g a b an ka o n d a j e u p i ta nj u
super - garancija i ko ri sn i k m o ţe t ra ţi ti i sp u n j e n j e o d b il o ko j e o d o vi h b a n a k a.
Postoje ra zne vrste ga rancija i ZOO tretitra neke od vrs ta ti h gara ncija.
K a ra kte ri sti čna je « bankarska ga rancija na prvi poziv be z p rigovora».
4. DOKUMENTARNI AKREDITIV
P rih v a ć a n je m z a h tje v a n a lo g o d a v ca z a o tv a ra n je a k re d itiv a , akreditivna banka se obavez uje da ć e k o ris n ik u a k re d itiv a is p la t iti
o d re Ċ e n u no v ĉ a n u s u mu , a k o d o o d re Ċ e no g ro k a bu d e ud o v o lje n o uslovima koji su navedeni u nalogu z a otvaranje akreditiva .
Akreditiv mora biti sastavljen u pismenoj formi.
Banka je obavez na prema korisniku od dana kada mu je otvaranje
a k re d itiv a s a o p ć e n o . Suprotno, nalogodavac je vezan izdanim nalogom od
dana kada je nalog prispio banci. I ak reditiv je ne za vista n od osno vnog ugo vora .
D o ku m e n ta rn i a kre d i ti v sam p o se b i zn a či d a u z n j e g o vo i sp u n j e nj e m o ra
biti dostavljena dokumentacija koja je navedena u nalogu i samom akreditivu.
Ak re d it iv mo ţ e b iti o p o z iv il i n e o p o z iv . Ak o n ije n iš ta u g o v o re n o ,
smatra se da je opoz iv, pa i onda kada je otvoren na odreĎeno vrijeme.
5. ZALOG U PRIVREDNOM PRAVU
Za lo ţ n o p ra v o n a p o k re tn im s tvarima je je d a n od n a jz n a ĉ a jn ijh o b lik a
re a ln o g o b e zb je Ċe n ja urednog ispunjavanja obavez a iz ugovora u privredi.
Ovo va ţi sa m o u sl u ča j u za l o g a n a p o kre tn i m stva ri m a , a to n i j e sl u čaj i kada je u pitanju zalog na nekretninama - hipoteka.
Ugovorom o z alogu o b a v ezu je s e duţ n ik ili n e k o tre ć i (z a lo g od a v a c )
prema povjeriocu (zalogoprimcu) da mu preda neku pokretnu stvar na kojoj postoji n e ĉ ije pravo svojine, da bi se z a lo go p rima c , a k o mu p o traţ iv a n je n e
b u d e is p la ć e n o p o do s p je lo s ti, prije ostalih povjerilaca mogao naplatiti iz njene vrijednosti, a povjerilac se obavezuje da primljenu stvar ĉuva i po
p re s ta n k u s v o g p o tra ţ iv a n ja v ra ti n e o š te ć e n u z a lo g o d a vc u .
P re d m e ti za l o ţn o g p ra va m o g u b i ti i n di vi d u al n o o d re Ď e n e i n e p o tro šn e pokretne stvari, koje se nalaze u prometu, gdje spadaju: pokretne stvari, novac,
p o tra ţi va n j a i sl .
Pravilo o subjektima z aloga je:
1) da to m o g u b i ti fi zi čka i p ra vn a l i ca , d o m a ća i stra n a l i ca ,
2) za l o g o d a va c m o ţe d a b u d e l i ce ko je ni j e n o sil a c p ra va ra sp o l a g a nj a i li
vl a sn i k za l o ţe n e stva ri ( d u ţn i k za l o ţi tu Ď u stva r i l i skl a di šta r i m a p ra vo n a
za l o ţe n o j stva ri b e z o b zi ra n a p ra vn i p o l o ţa j o sta vo d a vca u p o g l e d u sam e robe).
N a j ed n o j stva ri se m o ţe za sn o va ti vi še za l o ţn i h p ra va po ra zl i či tim pravnim osnovima.
V je ro v n ik z a loţ no g p ra v a , da bi imple me n tira o z a loţ n o p ra v o n a
s tv a ri k o ja je z a lo ţ e n a , n e mo ra traţ iti p u te m s u d a imp le me n ta c i ju to g
p ra v a . N ije mu p o tre b a n iz v rš n i n a s lo v -sudska presuda, da bi prodao stvar.
P o n e k a d s e o d s tu p a od n a ĉ e la - “p rv i u v re me n u ja ĉ i u p ra v u ” –
“priore tempore potior iure” (npr. kod ugovora u prevozu robe. Roba koje je
p re d m e t p re vo za j e uj e d n o za l o ţe n a j e r p re vo zi o ci im aj u p ra vo za l o g a n a to j ro b i .
Ovo n a če l o se p rim je n j uj e ra d i l a kše g u re Ď e n j a stva ri . On i koj i su ve ć p re ve zl i robu imaju «manje prava» i prvi se nam i ru j e o n a j ko d kog a se ro b a j o š n a la zi i li
ko d ko g a j e za d n j e g b i l a u p ri te ţa n j u ).
6. HIPOTEKA
Hipoteka je z a lo ţ n o p ra v o n a n e k re tn in a ma . T o je n a js a v rš e n ije sredstvo stvarn o pra v n o g o b e zb je Ċe n ja n o v ĉ a n ih p o tra ţ iv a n ja .
Osim hipoteke na nekretninama, postoji i h ipo te k a n a pra v u gra Ċe n ja .
Hipoteka nastaje na osnovu: 1. pravnog posla, 2. sudske odluke, a u
n e ki m sl u čaj e vim a i 3. na osnovu zakona.
Ugovor o hipoteci je samo osnov z a hipoteku (iustus titulus) , i samim
z a k lju ĉ e n je m u g o vo ra o h ip o te c i o n a n ij e i nastala. Hipoteka nastaje tek
u p is o m u z e mljiš n je k jn ig e . Kada hipoteka nastaje na osnovu zakona, u tom
sl u ča j u , n e m o ra d a b u d e u p i sa n a u ze m l j i šn e kn ji g e .
U h i p o te ka rn o m o d n o su , h i p o te ka rn i d u ţn i k se n e l i ša va za l o ţe n e
nepokretnosti, on je u posjedu te nekretnine.
H ip o te k a rn i d uţ n ik je sv a k o d ob n i v la s n ik z a loţ e n e s tv a ri. T o z n a ĉ i d a
se stvar pod hipo te k o m moţ e i o tu Ċ iti, p a se postavlja pitanje - ko je tada
d u ţn ik ? U to m s lu ĉ a ju , z a lo ţ n i d uţ n ik k o ji je s v o ju s tv a r d a o p o d h ip o te k u
p o s ta je o s o b n i duţ nik, a novi vlasnik nekretnine postaje hipotekarni
d u ţn ik .
H i p o te ka p re sta j e b ri sa n j em i z ze m l j i šn e kn ji g e .
R e a li za ci j a h i p o te ka rn o g p ra va se vrši p u te m su d a . Nije b itno koliki dio
d u g a je is p la ć e n i k o lik a je v rije d n o s t n e k re tn in e , u v ije k s e v rš i p ro d a j a
n e k re tn in e ra d i n a p la te p o tra ţ iv a n ja .
H ip o te k a je v e z a n a z a n e k re tn in u i n e mo ţ e s e o d v o jiti o d n je .
Hipoteka se moţe otuĊiti, naslijediti ili opteretiti , ali samo zajedno sa
nekretninom koja se njome osigurava. Nadhipoteka je hipoteka na hipoteku. Nadhi p o te ka u ko ri st tre će g l i ca o sn i va se b e z p ri sta n ka h i p o te ka rn o g
d u ţn i ka .
P o d h ip o te k a je mo g u ćn o s t p o s to ja n ja v iš e h ip o te k a na is to j nekretnini koje imaju svaka svoj rang. D a kle , n a j e d n o j n e kre tn i n i m o ţe
p o sto j a ti vi še h i p o te ka , a u sl u ča ju n am i re n ja p o tra ţi v anja primjenjuje se pravilo
« p rvi u vre m e n u j a či u p ra vu » .
Za je d n iĉ k a h ip o te k a je h ip o te k a n a v iš e n e k re tn in a z a je dn o
p o tra ţ iv a n je . D a kle , za o b e zb je Ď e n je je d no g p o tra ţi va nja mo ţe se o sno va ti
hi p o te ka na vi še ne kre t ni na .
N iš ta v e s u o d re d b e u g o vo ra o hipoteci ako hipotekarni vjerovnik ugovora:
a) ubiranje plodova koje nekretnina pod hipotekom d a je i li i sko ri šta va nj e
n e kre tn i n e n e b i l o ko j i n a či n ,
b) d a u sl u ča j u n e i spl a te d u g a vj e ro vn i k m o ţe n a m i ri ti svo j e p o tra ţi va n j e
sti ca n j e m p ra va vl a sni štva .
Forma u g o vo ra o h i p o te ci n ij e o d re Ď e n a za ko n o m , a li se a n al o gi j om primjenjuje pravilo pismene forme (kao kod prometa nekretni na).
Hipoteku treba raz likovati od tabularne iz jave.
Odre Ċe n o s t o s i gu ra n o g po tra ţiv a n ja odnosi se na glavnicu, a to
z n a ĉ i da mora biti p o z n a ta o s n o v a i v is in a n o v ĉ a n o g p o traţ iv a n ja k oja se
u p is u je u z e mljiš n e k n j ijg e .
Od re Ċ e n o s t o b je k ta h ip o te k e – n e kre tn i n e m o ra j u b i ti od re Ď e n e
p ro sto rn o ka o ka ta sta rska i l i g ra Ď e vi n ska če sti ca .
Nedjeljivost - hipoteka postoji u cjelini,bez obzira koliko se smanjilo
o si g u ra n o p o tra ţi va n j e sve d o k o n a p o s to j i n e b ri še se i z ze m l j i šne kn j i g e .
Neodvojivost - h i p o te ka se n e m o ţe o d vo j i ti o d svo g o b je kta i p re n o si se
za j e d n o s n j i m ka o što se i o b j e kti p re n o se za j e d n o sa h i p o te ko m .
7. ZATEZNA KAMATA
Zatez na k a ma ta je os n o v no p ra v o p o v je rio c a u s lu ĉ a ju k ad a je
d u ţn ik z a k a s n io s a is p u n je n je m n o v ĉ a n e o b a v ez e .
Zatez na kamata se ne ugovora i z a njenu isplatu nije uslov da je vjerovnik u n a s ta la š te ta . Me Ċ u ti m, k a d a je r ije ĉ o k a ma ta ma , o n e s e mo g u i ugovoriti i takve kamate z ovemo ugovorne kamate ili konvencionalne kamate.
Z a p l a ća n j e , odnosno realizaciju zate znih kamata, osim što n i j e n u ţn o d a
j e p o vj e ril a c p re trp i o šte tu zb o g p o vre d e u g o vo ra , ta ko Ď e r n i j e zn a ča j n o ni da
p o sto j i o d g o vo rn o st d u ţn i ka .
Zatez na kamata je min i mu m n a k n a d e š te te u s lu ĉ a ju p o v re d e
u g o v o ra k a d a je u p ita n ju n o v ĉ a n a o b a v e z a .
R o k za i sp u n j e nj e o b a ve ze m o ţe b i ti o d re Ď e n u g o vo ro m , p ro pi so m i li
o b i ča j em . P la ć a n je k u p o vn e c ije n e v rš i s e u ĉ a s u k a d a s e v rš i p re d a ja ro b e ,
odnosno, 8 dana od dana prijema fakture ili 8 dana po prijemu robe. Ako rok
n i j e o d re Ď e n , d u ţn i k d o l a zi u d o cn j u ka d a g a p o vj e ri l a c p o zo ve d a i sp u n i svoj u obavezu.
UGOVORNO REGULISANJE ODGOVORNOSTI DUŢNIKA
U g o v o rn e s tra n e mo gu u g o vo ro m p ro š iriti , o g ra n iĉ it i i li is k lju ĉ i ti odgo v o rn os t p o d o d re Ċ en im u s lo v ima . Dakle, ugovorom je dozvoljeno
i skl j u či ti ili o g ra n i či ti o d g o vo rn o st ka d a j e zb o g o b i čn e n e p a ţn j e d o šl o d o neispunjenja obaveza (egzoneracije).
D u ţn ik s e o s lo b a Ċa o dgo v o rn o s ti za š te tu a ko d o ka ţe d a n i j e m o g a o da ispuni svoju obavezu, odnosno da je zakasnio sa ispunjenjem obaveze zbog
o ko l n o sti na sta l i h p o sli j e za kl j u če n ja u g o vo ra ko j e n ij e m o g a o sp rij e či ti , o tkl o ni ti i li
i zb j e ći .
U go v o ro m s e mo ţe pro š ir iti o dgo v o rn o s t du ţn ik a i n a sl u čaj za ko j i o n
i n a če n e o d g o va ra . M e Ď u tim , i sp u nj e n j e o va kve u g o vo rn e o d re d b e se n e m o ţe zahtijevati, ako bi to bilo u suporotnosti sa nače l o m sa vj e sn o sti i p o šte n j a .
PRESTANAK UGOVORA U PRIVREDI
Ugovor prestaje:
1. ispunjenjem – u g o vo ri n a j če šće p re sta j u i sp u n j e n j e m .
2. n e mo g u ć n o š ću ispunjenja – zbog okolnosti koja je nastupila naknadno,
a d o ko j e j e d o šl o :
a) iz uz roka, odnosno z b og d o g aĊ a ja z a ko je n ije o d g o v o rn a n i
je d n a n i d ru g a s tra n e (v iš a s ila ) . U to m slu ča j u , g a si se i o ba ve za druge stra n e . U o vom slu ča j u u g o vo r n e p re sta j e ip so iu re ve ć j e potre b n o d a d ru g a s tra n a t ra ţi ra ski d u g o vo ra . Ako su predmet obaveze stvari po rodu, obaveza ne prestaje ni ka d sve što d u ţn i k ima od tih stvari propadne usljed okolnosti za koje on ne odgova ra.
b) u s lje d k riv ic e u g o v o rn ih s tra n a ili k riv ic e t re ć ih lic a
(d u ţn i k se o sl o b a Ď a o b a ve ze , a l i j e d u ţa n u stu p i ti p o vj e ri o cu p ra vo
ko j e b i i m ao p re m a tre će m l i cu zb o g n a sta l e n e m o g u ćn o sti ).
3. prestanak ugovora sporaz umom ugovornih strana – ugovorne strane
m o g u sa gl a sn o šću svoj i h vo lj a ra ski n u ti ug o vo r ko ji su za kl j u či l e . U tom
sl u ča j u m o ra ju se d o go vo ri ti d a l i ra ski d aj u u g o vo r za u b u d u ć e ili se raskid
o d n o si i n a p ro šl o st. U o vo m d r ug o m sl uča j u s va ka ug o vo r na st ra na u to m
sluča j u vra ća o no što je p ri mi la .
4. jednostrani odustanak od ugovora – Jednostranim odustankom ugovor
prestaj e ka d a to p ro i sti če i z o vl a šte n j a u g o vo rn i h st ra n a o d re Ď e n i h u zakonu. (n pr. Prodavac ne ispo ruči k up cu k up lje n u ro b u ni u ra zmjerno primjere nom rok u – u o vo m sl uča j u k up a c mo ţe ra ski n uti ug o vo r , ali samo ako je prethod no osta vio prodavc u nak nad ni primjere ni rok za isp unje nje ugo vora) Ugovorne strane mogu same dogovoriti da jedna ili obje odustanu o d u g o vo ra . Otka z u g o vo ra se mo ţe d a ti u sva ko d o b a , osim u
n e vri j em e . U sl u ča ju o tka za u g o vo ra , ugovor prestaje kad istekne otkazni rok. Dejstva otka za ugovora p ro sti ru se sa m o n a b u d u ćn o st (e x n u n c).
5. prestanak ugovora kompenz acijom – K a d d u ţn i k p o sta n e po vj e ril a c
svo g a p o vj e ri o ca i ka d a n a ta j n a či n i zm e Ď u n ji h p o sto je i sto vre me n o
u za j a m n a p o tra ţi va n j a , o n a se m o g u u g a si ti ta ko što će se ko m p e n zi ra ti (prebiti), o d n . o b ra ču n a ti j e d n o za d ru g o . Z a n a sta n a k ko m p e n za ci j e n a osnovu zakona, potrebno je ispunjenje propisanih uslova, a to su :
1) d a su p o tra ţi va n j a u za j a m n a i jednorodna (npr. a ko s u no vča na sredstva, da s u iste va lute)
2) d a su p o tra ţi va n j a d o sp j e l a .
Ugovorna kompenza cija nastupa kada su se dva lica sporazumjela da
n j i h o va u za j a m n a p o tra ţi va n j a p re sta n u b e z i sp u nj e n j a p o tra ţi va n j a .
Sudska kompenza cija n a sta j e ka d a tu ţe n i u p a rn i ci , p ri zn a j u ći p o sto j a nj e
p o tra ţi va n j a su p ro tn e stra n e , istakne prigovor kompenzacije, tj. ako i
d u ţn i k i m a p o tra ţi va n j e p re m a p o vj e ri o cu i tra ţi o d su d a d a se p re b ij u ta
u za j a m n a p o tra ţi va n j a .
Komp e n za ci j om p re sta j u u za j am n a p o tra ţi va n j a u ko li ko su j ed n a ka , a a ko
n i su j e d n a ka , g o vo ri se o m a n j em p o tra ţi va n j u , a ve će p o tra ţi va n j e se smanjuje za iznos manjeg.
6. p re s ta n a k u g o v o ra u s lje d z a s ta rje lo s ti p o tra ţ iv a n ja – Do prestanka
u g o vo ra m o ţe d o ći ka d a je p o tra ţi va n j e p o vj e ri o ca za sta rj e l o . Op šti ro k zasta re je 5 god. , za n e ka p o tra ţi va n j a ro k j e 3 g od. (kod prometa roba i
u sl u g a i zm e Ď u p ra vn ih lica), a za p o tra ţi va n j a za g ri j a n j e , kom u n al n e usluge i sl. rok je 1 god.
UGOVOR O PRODAJI U PRIVREDI
POJAM UGOVORA O PRODAJI
Ugovor o prodaji je rez ultat sporaz uma stranaka kojim se prodavac
o b a v ez u je d a o d re Ċ e n u s tv a r p o v o do m k o je p o s ao n a s ta je p re d a , is p o ru ĉ i
k u p c u , a k u p a c s e o b a v e zu je d a p ro d a v c u p re d a o d re Ċ e n u s u mu n o v c a .
Kod prodaje u privrednom pravu - prodaja poslovnog prava:
Subjekti su subjekti poslovnog prava.
D a b i p ro d a j a b i l a p o sa o d om a će g p o slo vn o g p ra va , u g o vo r m o ra b i ti
za kl j u če n u okviru registrovane djelatnosti bar jednog subjekta i mora biti
skl o p lj e n n a p o d ru čj u B i H .
P o sl o vn o p ra vn a p ro d a ja se za kl j u ču j e m a so vn o , tra j n o i p ro fe si o n a l n o , a njen osnovni cilj jeste sticanje dobiti putem preprodaje (prometnih
vrijed nos ti stva ri i dobiti). P re d me t p ro d a j e p o sl o vn o g p ra va m o ţe b i ti samo pokretna stvar.
OSOBINE UGOVORA O PRODAJI
1. Teretan – postoji teret i na jednoj i na drugoj strani. Teretnost se kod privredne prodaje pretpostavlja, u g o vo r p o sto j i i ka d a ci j e n a n i j e o d re Ď e n a .
2. Dvostrano obavez an – obje strane imaju obavezu.
3. Komutativan – p o sto j i d i re ktn a ko re l a cij a i zm e Ď u p ra va i ob a ve za (o n o
što j e o b a ve za j e d n e stra n e p ra vo j e d ru g e ).
4. Neformalan – m o ţe se za kl j u či ti na bilo koj i n a či n (p i sm e n o , u sm e n o ,
o d re Ď e n i m ra d nj a ma , re al n im č injenicama-pokretima). Za nastanak ugovora o prodaji nije potrebna predaja stvari - p rodaja nije realan ugovor.
5. Konsenzualan – sm a tra se za kl j u če n im u m o me n tu ka d a u g o vo rn e
strane postignu saglasnost o bitnim elementima ugovora (predmetu i cijeni).
DEJSTVA UGOVORA O PRODAJI
Dejstvom ugovora naz ivamo pravne posljedice koje on proiz vodi.
Za k lju ĉ iv a n je m u g o v o ra , prvo nastaje obligacioni odnos (nastanak obaveze za isporuku stvari), a potom dolaz i do predaje stvari (prelazak svojine sa prodavca na kupca – sti ca n j e vl a sn i štva )
BITNI ELEMENTI UGOVORA O PRODAJI
Kod prodaje poslovnog prava bitni elementi su uvijek predmet (stvar), a
p o d o d re Ď e n i m u sl o vi ma i ci j e n a i ko li či n a .
1. Predmet ugovora o prodaji
K a ra k te ris tiĉ a n p re d me t p o s lo v n e p ro d a je s u p o k re tn e s tv ari, a to
mo ţ e b iti ro b a , e n e rg i ja i now-how.
Da bi stvar b ila predmet prodaje mora se nalaz iti u pravnom prometu.
S tva r m o ţe b i ti o d re Ď e n a p o ro d u ( ge n e ri ĉk e s tv a r i) ili po svojim sopstvenim jedinstvenim osobinama (indiv idua lizirane stvari).
2. Cijena kod ugovora o prodaji
C ije n a je n o v ĉ a n a n a k na d a ko ju k u p a c p la ć a p rod a v c u z a is p o ru ĉ en u
robu.
U g o v o r s e s ma tra z ak lju ĉ e n im i k a d a c ije n a nije o d re Ċ e n a , niti
o d re d iv a (k a d u u g o v o r n ije u n e s e n a ). T o me Ċ u tim n e z n a ĉ i d a c ije n a n ije
bitan element ugovora, jer bez cijene nema ni ugovora. Ako cijena nije
o d re d i va , o d re Ď u j e se n a j e d a n o d zakonom p re d vi Ď e n i h n a čin a .
K a d u g o v o ro m o p ro da ji u p riv re d i c ije n a n i je o d re Ċ e n a , n it i u n je mu
ima d o v o ljn o p o d a ta k a p o mo ć u k o jim b i s e o n a mo g la o d re d iti, k u p a c je
d u ţa n p la titi c i je n u k o ju je p ro d a v a c re d o v n o n a p la ć iv a o u v rije me
z a k lju ĉ e n ja u g o v o ra , a u n e d o s ta tk u o v e , raz umnu cijenu. Pod razumnom
ci j e n om sm a tra se te ku ća ci j e n a u vri j em e za kl j u če nj a u g o vo ra , a a ko se o n a n e
m o ţe u tvrd i ti , o n d a ci j e n a ko j u u tvrĎ u j e su d p re m a o ko l n o sti m a sl u ča j a .
C i j en a se p l a ća u g o to vo m , vi rm a n skim p re n o še n j em , h a rti j a m a o d vrijednosti. M o ţe b i ti fi ksn a i p ro m j e n l ji va .
Od re Ď u j e se za j e d i n i cu p o ko l i čin i i li za u ku p n u ko l i či n u .
P o s e b n o o d re Ċ e n a c ije n a je te k u ć a c ije n a , a to je cijena utvrĊ e n a
s lu ţ b e no m e v id e n c ijo m ( npr. ko m o re i l i ne ke trţi šn e i n sti tu ci j e ), a ako ne
p o s to ji ta k v a in s titu c ija , o n d a p re ma o b iĉ a jima trţ iš ta , u v rije me k a d a je trebalo da uslijedi isporuka.
C i j en a m o ţe b i ti o d re Ď e n a u p o tre b o m trg o va čki h te rm i n a : 1. cijena konkurencije (cijena po kojoj istu robu prodaje lojalni konkurent), 2. fabriĉk a cijena (cijena po kojoj fabrika prodaje robu u prodaji na veliko), 3. cijena
k o š ta n ja (o b u h va ta u ku p n e tro ško ve p ro d a j n o g mj e sta za p ri p re m a n j e ro b e , bez
u ra ču n a va n j a d o b i ti ).
Promje n a (k o re k c ija ) c ije n e je n je n o n a k n a d n o , ra z liĉ ito o d re Ċ iv a n je u odnosu na cijenu iz ugovora.
Stranke mogu i ugovorom predvidjeti promjenu cijene na dva n a či n a :
1. ugovaranje kliz ne skale: ona j e u vi d u m a te m a ti čke fo rm u l e g d j e se
promjenom cijene poluproizvoda mijenja ukupna cijena. (npr. u vo jnoj
indus triji, kod isporuke uglja itd.)
2. p o mo ć u in d e k s n e k la uz u le : ci j e n a se ve ţe za n e ki zva n i ča n i n d e x -
tro ško vi ţi vo ta , radne snage I sl.. Taj i ndex mo ra biti ekonomski poveza n sa predmetom ugovo ra.
3. K o liĉ in a kod ugovora o prodaji
D a b i u g o v o r u o p š te p o s to ja o k o liĉ in a mo ra b it i o d re Ċ e n a il i b a re m odrediva.
K o liĉ in a je u v ije k s a s ta v n i d io p re d me ta p ro d a je .
K o liĉ in a je b ita n e le me n a t u g o v o ra :
a) ako je ta ko i zri či to u g o vo re n o ,
b) ako n a to u p u ću j e p ri ro d a s tva ri i
c) ako to za h ti j e va j u sp e ci fi čn e o ko l n o sti ko n kre tn o g p o sl a .
K o liĉ in a s e u v i je k u tv rĊ u je ugovorom, a o d re Ċ u je se:
1. n u me riĉ k im p re c iz ira n je m - prema broju komada, i dr. mjernim jedinicama (vagon=10 .000 kg bru to, ciste rna=10.000 kg neto)
2. p rib liţ n im o d re Ċ iv a n je m k o liĉ in e - g d je je u z na zna k u ko li či ne na ve d e n
i zra z “ci rka ” (cca ) i s l. To le ra nci ja u ko li či ni i zno si 5 % .
3. Ċ u tu re , v iĊ e n o -odobreno - kod ovih izra za ko li či na ro b e ko ja tre b a d a se
d o b i je o d no s no i sp o r uči je o na ko ja je vi Ď e na na lo ka li te tu p ro d a je .
PRELAZAK RIZIKA ZA ROBE SA PRODAVCA NA KUPCA
Od m o m e n ta za kl j u če n j a u g o vo ra p a d o n j e g o vo g p o tp u n o g i sp u n je n j a ,
p ro d a ta ro b a m o ţe sl u ča j n o p ro p a sti i l i bi ti o šte će n a . U ta kvi m o kol n o stim a
postavlja se pitanje rizika.
R iz ik z n a ĉ i d a u g ov o rn a s tra na koja ga snosi mora da snosi i
g u b ita k z a ta k v o s ta n je ro b e i n e mo ţ e d ru g u s tra n u ĉ in it i o d g o v o rn o m .
Oš te ć e n je il i p ro p a s t s tv a ri obuhvata fiz iĉ k u p rop a s t ili o š te ć e n je
k o je je n a s ta lo s lu ĉ a jn o , n e z a v is n o o d a k tiv n o s ti u g o v o rn ih s tra n a .
N e sta n a k, kra Ď a i li za g u b l je n j e stva ri m o ţe se i zj e d n a či ti sa sl u čaj n om p ro p a sti i li
o šte će n j e m .
Osnovno je pravilo da d o p re d a je k u p cu riz ik s lu ĉ a jn e p ro pa s ti ili
o š te ć e n ja s n o s i p ro d a v a c , a sa predajom stvari riz ik prelaz i na kupca.
Od ovog pravila ima i iz uzetaka:
1) kada kupac u ugovoreno vrijeme nije preuzeo robu, u takvom
sl u ča j u ri zi k p re l a zi na njega, istekom tog roka , kao da je robu
preuzeo kada je trebao, a nije je preuzeo.
2) a ko j e ku p a c p re u ze o ro b u , a za ti m ra ski n u o u go vo r i li tra ţi o
zamjenu robe, iako se roba nalazila u posjedu kupca rizik nije
p re ša o n a n j e g a . Ovo j e p o sta vl j e n o ka o d i sp o zi ti vn a n o rm a , ta ko
d a stra n ke m o g u u g o vo rom d a rij e še d ru g i n a či n p rel a ska ri zi ka i to
se najčešče rješava klauzulama (npr. franco).
Kod odgovornosti z a prelaz ak riz ika vaţn o je n a p o me n u ti d a o n a
p o s to ji i k a d a d u ţ n ik n ije k riv :
a) Ovo se d e ša va u o d re Ď e ni m sl u čaj e vim a , a ko se sl u ča j n o o šte ti il i n e sta n e
stva r n a ko n i ste ka ro ka , j e r se š ti ti sa vj e sn a stra n a .
b) T o j e sl u ča j i ko d n o va čni h o b a ve za , ka d a se p l a ćaj u za te zn e ka m a t e, bez
o b zi ra j e l i d u ţn i k k ri v za d o cn j u i d a l i j e p o vj e ri o cu n a sta l a šte ta .
U o va kvi m sl u ča j e vim a n a kn a Ď uj e se n e sa m o stva rn a šte ta , n e g o i izmakla korist.
U p ra k s i s u mo g u ć i s lu ĉ a je v i d a je d n a s tra n a n i je is k lju ĉ iv o k riv a ,
nego da dio krivice snosi i druga strana. U ta kvim sl u čaj e vim a , za vi sn o o d
d o p ri n o sa j e d n e i d ru g e stra n e vrši se n a kn a d a š te te .
P o što su o ve o d re d b e di sp o zi ti vn e p ri ro d e , o p i ta n ju o d g o vo rn o sti za šte tu
i vi sin u šte te , u g o vo rn e stra n e m o g u u g o vo rom odgovornost p ro ši ri ti , o g ra ni či ti i
i skl j u či ti , a l i sa m o u sl u čaj u ka d a j e d o šte te d o šl o o b i čn o m n e p a ţn j o m .
GARANCIJA ZA MATERIJALNE NEDOSTATKE
Materijalni nedostatak p o s to ji u 4 s lu ĉ a ja :
1) ako stvar nema potrebna svojstva z a njenu redovnu upotrebu
ili promet; (redovna upotreba za sirovine i materijal, redovan promet – roba za dalju prodaju). Doći će u primjenu kada kvalitet nije preciziran.
2) ako stvar nema potrebna svojstva z a n a ro ĉitu upotrebu z a koju je kupac nabavlja, a koja je bila ili je morala biti poz nata
prodavcu; (a ko m u j e ku p a c sa o p šti o il i u g o vo ri o , i li m u j e m o gl o biti poznato).
3) a k o s tv a r n e ma s v o js tv a i o d lik e k o je s u iz riĉ ito p re d v iĊ e n a
ugovorom, odn. propisane; (i zri či te o so bi n e se mo g u ci j e ni ti prema dokumentaciji koja je sastavni dio ugovora – npr. te h n i čka
d o ku m e n ta cij a za te h n i čku ro b u ) .
4) ako stvar nije jednaka uz orku ili modelu (o vd je tre b a ra zluči ti šta
je o b a vje šta va j ući u zo ra k i li mo d e l, a šta je u zo ra k i li mo d e l u pravnom smislu).
Vrste materijaln ih nedostataka
Prema mjerilu v idljivosti nedostaci mogu biti:
1. vidljiv i - oni koji se mogu primjetiti već pri uobičajenom spoljnom pregledu stvari,
2. skriveni - za či j e o tkri va n j e j e p o tre b a n p o se b a n p o stu p a k p ro vj e re
osobina stvari ili njihove upotrebe.
Prema tome da li se mo gu otkloniti ili ne nedostaci mogu biti:
1. otklonjivi - oni čije je popravljanje moguće bez bitnog umanjenja
upotreb ne ili prometne vrijed nosti s tvari.
2. neotklonjivi – o ni či ji p o p ra va k i li ni je mo g uć i li ne ma e ko no msko g smi sla .
Garancija z a materija lne nedostatke
Garancija z a materija lne nedostatke je ja mĉ e n je p ro d a v c a d a ć e
is p o ru ĉ e n a ro b a b iti s a o b ra z n a o n o me š to je p re d v iĊ e n o u g o v o ro m.
On a j e sa sta vn i d i o ug o vo ra p o p ri ro d i p o sl a , a li u g o vo rom m o ţe b i ti
i zri či to i skl j u če n a i li o g ra n i če n a .
Zakonom su p re d v iĊ e n i izuz e c i, o d n osno 4 raz loga kada z akon
is k lju ĉ u je o d g o v o rn o s t p ro d a v c a z a ma te rija ln e n e d o ta tk e , i to:
1. neznatan materijaln i nedostatak ne uz ima se u obz ir (da li je
n e d o sta ta k n e zn a ta n i l i n e , za ko n n e p re p u šta stra n kam a d a o d re Ď u j u ,
ve ć tu o ko l n o st o d re Ď u j e su d prema okolnostima slučaja i običajima),
2. prodavac ne odgovara z a one materijalne nedostatke robe koji su u
ĉ a s u z ak lju ĉ e n ja u g o v o ra k u p c u b ili p o z n a ti ili mu n is u mo g li o s ta ti nepoz nati,
3. ima la c ĉ ija je s tv a r p ro d a ta n a p rin u d n o j ja v n o j p ro d a ji n e o d go v a ra z a nedostatke (u o vom sl u čaj u , o d g o vo rn o st p ro d a vca j e i skl j u če n a je r o n
u sl u ča j u p ri n u d n e p ro d a j e n e m o ţe g a ra n to va ti za n e d o sta tke ),
4. p ro la z n a ma n a k o ja n ije o d z n a ĉ a ja z a mo g u ć n o s t u p o tre b e stvari.
U p ra k s i s e d e š a v a d a s e is p o ru ĉ i s a s v im d ru g a o d u g o v o re ne s tv ari.
U ta kvo m sl u čaj u n e ra d i se o m a te ri j al n im n e d o sta cim a (to j e a li u d ) i ta d a n em a
u g o vo ra . U o vom sl u ča ju , ku p a c m o ţe sta vi ti p ro d a vcu ro b u n a ra sp o l a g an j e j e r ugovor nije ispunjen.
Da bi prodavac odgovarao z a materijalne nedostatke potrebno je da su ispunjeni ovi us lovi:
1. d a je ma te ri ja ln i n e d o s ta ta k p o s to ja o u ĉ a s u p re la s k a riz ik a z a rob u
na kupca - bez ob zira da li je to bilo po znato prodavcu .
2. d a je u loţ e n a u re d n a (b la g o v re me n a ) re k la ma c ija n a ma te rija ln e
nedostatke, tj. da je svoja prava prema prodavcu kupac ostvario u
o d re Ċ e n o m ro k u . K a d a se p re g l ed ro b e vrši u p ri su stvu o b j e stra n e ro k
za prigovor je odmah. Ako prodavac nije prisutan pregledu , rok je bez odlaganja, a najkasnije u roku od 1 god. o d d a n a o d a šil j a nj a ro b e . T a j ro k je prekluzivan rok (usljed propuštanja roka, kupac gubi svoja subjektivna prava da ostvari svoja prava).
S v e o v e n o rme n is u p ris iln e n a ra v i. U p ra k s i, s tra n k e ih n a jĉ e š ć e
p rila g o Ċ a v a ju s v o jim p o tre b a ma i li ih is k l ju ĉ u ju .
Kada kupac pregledom robe utvrdi da ona ima materija lne
nedostatke ili da ne odgovara ugovorenoj robi, d u ţ a n je d a p o d n e s e prigovor prodavcu. K a d a j e p re g l e d o m ro b e u o če n a n e ka vi d l ji va m a n a , kupac
j e o ta kvo j m a ni d u ţa n o b a vi j e sti ti p ro d a vca be z o d l a g a n j a . K a d a su p re g le d u robe prisustvovale obje strane, i kupac i prodavac, ku p a c j e d u ţa n svo j e
p ri m j ed b e zb o g vi d l ji vi h n e d o sta ta ka sa o p šti ti p ro d a vcu o dm a h . K a d a su u
pitanju skrivene mane, p ri g o vo r se p o d n o si b e z o d l a g a nj a čim j e m a n a o tkri ve n a ili se za nju sa znalo, ali najdalje u roku od 6 mjeseci od dana predaje, osim ako
j e u g o vo re n d u ţi ro k. Ova j ro k j e p re kl u zi vn e p ri ro d e . Propuštanjem roka gube se
sva prava koja se imaju prema prodavcu zbog nedostataka na robi.
Prava kupca i materija lni nedostaci
Kupac koji je blagovremeno i uredno obavijes tio prodavca o
n e d o s ta c ima mo ţ e :
1. zahtijevati od prodavca da nedostatak ukloni ili da mu preda drugu stvar bez nedosta tka; ili
2. za h ti j e va ti sn i ţe n j e ci j e n e ; ili
(u o b a sl u ča j a ra d i se u i sp u n j e n j u u g o vo ra )
3. m o ţe i zj a vi ti d a ra ski d a u g o vo r;
U svakom od ova 3 s lu ĉ a ja moţ e tra ţ iti i n a k n a d u š te te . Ova prava su
p re d vi Ď e n a a l te rn a ti vn o . K u p a c b i ra ko j e m u o d g o va ra .
K u p a c moţ e ra s k in u ti u g o v o r s a mo a k o je p re th o d n o o s ta v io prodavcu naknadni primjereni rok z a ispunjenje ugovora. K u p a c moţ e raskinuti ugovor i bez ostavljanja naknadnog roka:
1. a ko m u j e p ro d a va c p o sl i j e o b a vj e šte n j a o n e d o sta ci m a sa o p šti o d a n e će ispuniti ugovor ili
2. a ko i z o ko l n o sti ko n kre tn o g sl u ča j a o čig l e d n o p ro i zi l a zi d a p ro d a va c n e će
m o ći i sp u ni ti u g o vo r n i u n a kn a d n o m ro ku .
GARANCIJA PRODAVCA ZA ISPRAVNO FUNKCIONISANJE PRODATE STVARI
P a ra l e l n o sa o dg o vo rn o šću za m a te ri j a l n e n e do sta tke p o sto j i i odgovornost za ispravno funkcionisanje prodate stvari.
Ovdje se radi o odgovornosti z a ispravno funkcionisanje robe, a ne
z a neki njen materijaln i nedostatak. Ova vrsta odgo vornosti, dakle , ne ma ve ze sa materija lnim nedostacima.
Odgovornost postoji ako prodavac uz robu (o b iĉ n o s e ra d i o
te h n iĉ k o j ro b i) p re d a k u p c u i g a ra n tn i l is t z a is p o ru ĉ e n u ro b u .
K u p a c moţ e tra ţ iti o d p ro iz v o Ċ a ĉ a i p ro d a v c a :
a) da stvar op ravi u ra zumnom roku ili
b) a ko to n e u či n i d a u m j e sto te stva ri p re d a d ru g u stva r ko j a fu n kci o n i še ispravno.
Ovdje garancija obuhvata ispravno funkcionisanje stvari pri njenoj redovnoj upotrebi.
Ovim pravilima ne dira se u pravila o odgovornosti prodavc a za nedostatke stvari.
GARANCIJA ZA PRAVNE NEDOSTATKE – ZAŠ T IT A OD E V IK C IJ E
Odgovornost z a pravne nedostatke postoji ako na prodatoj stvari
p o s to ji n e k o p ra v o tre ć e g lic a k o je is k l ju ĉ u je , u ma n ju je il i o g ra n iĉ a v a
k u p ĉ e v o p ra vo , a o ĉ ije m p o s to ja n ju k u p a c n ije b io o b a v ije š te n , n iti je , a niti b i p r is ta o d a p o d t im o p te re ć e n je m , da mu je bilo poz nato, uz me stvar.
Za postojanje pravnog nedostatka, bitno je da je uznemiravanje pravno:
1. p u te m tu ţb e , 2. prigovora ili 3. i sti ca n j e m p ra va tre će g l i ca n e p o sre dno.
Ga ra n c ija z a p ra v n e n e d o s ta tk e je p r iro d a n s a s to ja k u g o v o ra , š to
z n a ĉ i da o n a p o s to ji, o s im a k o n ije iz riĉ ito il i p re ć u tn o is k lju ĉ e n a . Z na či
za šti ta o d e vi kci je i ma ug o vo r ni o s no v.
Zakonski uslovi postojanja ove garancije z a pravne nedostatke su:
1. Nedosta ta k j e m o ra o po sto j a ti u ča su p re la ska svoj i n e sa p ro d a vca n a
ku p ca , tj . stva rn o p ra vo tre će g j e n a sta l o i d o k j e stva r b i la u d rţa vi n i
prenosioca.
2. Da postoji savjesnost kupca, a ona postoji:
a) a ko ku p a c u ča su skl a p a nj a u g o vo ra n ij e zn a o za m o g u ćn o st da mu
p ra vo m o ţe b i ti o d u ze to , u m a n j e n o i li o g ra n i če n o , i li
b) ako je znao za nedostatak, a l i n i j e p ri sta o d a u zm e o p te re će n u stva r
(sl u ča j o b m a n e ku p ca ).
3. Da garancija za evikciju n ij e u g o vo ro m i sklj u če n a il i o g ra ni če n a . U sl u čaj u nesavjesnosti prodavca ovakva kl a u zu l a j e n i šta vn a .
4. Da se prodavca obavjesti o nedostatku (reklamacija). K up a c je d uţa n
o b a vi je sti ti p ro d a vca o ne d o sta tk u u vi je k i b la g o vre me no , o si m u s l uča j u ako je to proda vc u bilo pozna to.
Kupac u raz umnom roku poz iva prodavca:
a) da oslobodi prodatu stva r o d p ra va i l i p re te n zi j a t re će g l i ca ili
b) d a m u i sp o ru či d ru g u stva r , a ko se ra d i o stva ri m a o d re Ď e n i m p o ro d u .
K a d a p rod a v a c n e po s tu p i p o z a h tje v u k u pc a , ta d a n a s ta ju s lije d e ć e sankcije:
1. u sl u čaj u o d u zi m an j a stva ri o d ku p ca , u g o vo r se ra ski d a p o samom zakonu i
2. ka d a j e u p i ta n j u u m an j e nj e i li o g ra n i če nj e ku p če vo g p ra va , ku p a c m o ţe
po svom izboru raskinuti ugovor i l i tra ţi ti s ra zm j e rn o sn i ţe n j e ci j e n e .
Odredbe odgovornosti z a pravne nedostatke dispoz itivne su prirode
i mo g u s e o g ra n iĉ i ti il i s a s v i m is k lju ĉ i ti. Iskl j u če n j e o d g o vo rn o sti n i j e m og u će
a ko j e u vrij em e za kl j u če n ja u g o vo ra p ro d a vcu bi o p o zn a t i l i n ij e mo g a o o sta ti nepoznat p ravni nedostatak.
Istekom 1 god. o d d a n a s a z n a n ja z a po s to ja n je p ra v a tre ć e g , gasi se
pravo kupca po osnovu pravnih nedostataka.
DOCNJA PRODAVCA I KUPCA
Svaka ugovorna strana kod ugovora u privredi, pa i drugih ugovora,
mo ţ e p a s ti u d o c n ju .
D o c n ja mo ţ e b iti:
1. d u ţn i čka d o cn j a i
2. p o vj e ri l a čka d o cnj a .
1. Docnja prodavca
D uţ n iĉ k a d o cnja prodavca
K o d ug o v o ra u p ro d a ji p ro d a v a c z a p a d a u duţ n iĉ k u d oc n ju a k o n a
v rije me n ije is p o ru ĉ io k u p c u u g o v o re n u ro bu , o d n osno ako robu nije
is p o ru ĉ io u ro k u k o ji je u g o v o re n , a ako rok nije ugovoren onda u roku od 8
d a n a o d za kl j u če n j a u g o vo ra .
Kada p ro d a v ac za p a d n e u d uţ n iĉ k u d oc n ju , k u p c u p rip a d a ju alternativno dva prava:
a) d a tra ţi i sp u n j e n j e u g o vo ra i n a kn a d u šte te zb o g za ka šn j e n j a , ili
b) d a tra ţi ra ski d u g o vo ra i n a kn a d u š te te zb o g n e i sp u n j e n a .
Uglavnom kupac ostavlja primjeren rok z a ispunjenje ugo vora.
K u p a c n ije d u ţ a n d a o s ta v i p rimje re n ro k z a is p u n je n je u g o v o ra :
a. a ko i z sa m og d rţa n j a p ro d a vca p ro i zi l a zi d a o n svoj u o b a ve zu n e će i zvrši ti ni u naknadnom roku, te
b. kada su u pitan j u fi ksn i u g o vo ri . T o su p o sl o vi ko d ko d ko ji h j e i zvrše n j e obaveze iz u g o vo ra u ta čn o o d re Ď e n o m ro ku , b i ta n e l em e n t u g o vo ra .
K a d a ko d o vi h p o slo va d o Ď e d o d o cnje , a uto ma tski (p o sa mo n za ko n u)
nasta je raskid ugo vora, i nije potreb no da vanje nak nad nog roka za
i sp un je nje , a li p o vje ri la c mo ţe tra ţi ti i sp u n je n je b e z o d la g a nja .
K u p a c ko ji je ra s k in u o u g o vo r ima p ra v o n a n a k n ad u š te te z bo g neispunjenja ugovora ukoliko je prodavac dogovoran z a docnju.
U s lu ĉ a ju ra s k id a u g o v o ra , n a k n a d a š te te mo ţ e b iti:
1. n a k n a da a ps tra k tn e š te te - a p st ra ktn a šte ta sa sto j i se u ra zl i ci ugovorene cij e n e i te ku će ci j e n e za u g o vo re n u ro b u .
2. n a k n a d a ko n k re tn e š te te - ko n kre tn a šte ta o b u h va ta o b i čnu šte tu i
izmaklu korist. K o nkre tna šte ta se u t vrĎ uje p re ma o ko l no sti ma s va ko g
ko nkre t no g sl uča ja .
P o v je rila ĉ k a d o c n ja prodavca
Prodavac z apada u po v je rila ĉ k a docnju kada, bez opravdanog raz loga, odbije da primi c ijenu.
U to m s lu ĉ a ju k u p a c ima d v a p ra v a :
1) d a d e p o n uj e i zn o s ku p o vn e ci je n e ko d n a d l e ţn o g su d a i tim e i zb j e g n e
p l a ća n j e kam a ta , i
2) d a tra ţi n a kn a d u p re t rp l j e n e šte te .
2. Docnja kupca
D u ţ n iĉ k a d o cnja kupca
K u p a c p ad a u duţ n iĉ k u d o cn ju a k o u ro ku n e p la ti c ije n u . U tom
s lu ĉ a ju n a s ta ju p ra v a z a p ro d a v c a , k o ji ima p ra v o d a tra ţ i:
a. ispunjenje ugovora i naknadu šte te ( zb o g ka šn j e n j a u ispunjenju ugovora).
b. ra ski d u g o vo ra i n a kn a d u šte te (zb o g n e i sp u n j enja ugovora), ali mora
p re th o d n o o sta vi ti n a kn a d n i ro k za i sp u n j e n j e o b a ve ze ( tj . za p l a ća n j e ).
P o v je r ila ĉ k a d o c n ja k u p c a
K u p a c p a d a u p o v je rila ĉ k u d o c n ju k ad a n e p re d uz ima ra d n je k o je je
d u ţa n p re d uz e ti, d a b i p ro d a v a c is p o ru ĉ io ro b u .
U to m s lu ĉ a ju nasta ju prava z a prodavca, koji ima dva prava:
a) d a d e p o n u j e ro b u (u j a vn o skl a d i šte i li ko d n a d l e ţn o g su d a ) , či m e se
o sl o b a Ď a svo j e o b a ve ze ,
b) d a tra ţi n a kn a d u p re t rp l j e n e šte te .
P o s to je d v a s lu ĉ a ja p o p i ta n ju d a li je k u p a c p ri mio ro b u il i n e :
1) Ako kupac nije primio robu, a nije ni pla tio cijenu , p ro d a v a c mo ţ e
tra ţ iti is p u n je n je u g o v o ra i n a k n a d u š te te (zb o g za ka šn j e n j a i sp un j e nj a
ugovora), ili iz javiti da rask id a u g o v o r i tra ţ it i n a k n a d u š te te (zbog neispunjenja ugovora).
2) Ako je kupac primio robu, a nije pla tio cijenu - prodavac ne moţe
o d u sta ti o d u g o vo ra , a li m o ţe tra ţi ti u g o vo re n u ci j e n u , ka o i n a kn a d u šte te
ko j a j e n a sta l a zb o g za ka šn j e n j a i sp u n j e nj a u g o vo ra .
PREUZIMANJE DUGA
P re u z ima n je d u g a je u g o v o r iz me Ċ u d uţ n ik a i tre ć e o s o b e (preuz imaoca duga) uz pristanak vjerovnika.
Preuz imanjem duga preuz imalac duga dolaz i na mjesto glavnog
d u ţn ik a i o n p o s ta je je d in i p la ta c .
T o zn a či d a d o ta d a šn ji d u ţn i k i zl a zi i z p o sto j e će g o b ve zn o -pravnog
o d n o sa i n a n j e g o vo m j e sto d o l a zi n o vi d u ţn i k.
PRISTUPANJE DUGU
T o je u go v o r iz me Ċ u v je ro v n ik a i tre ć e o so b e k o jim s e o v a j
o b a v ez u je v je ro v n ik u d a ć e p o s to je ć u d uţn ik o v u o b a v ezu is p u n iti u v id u
is p u n je n ja v je ro v n ik o v a p o tra ţ iv a n ja k o je on ima p re ma s v o m d uţn ik u . T u
n e s u d je lu je i d u ţ n ik .
T re ć a o s o b a ko ja je p ris tu p ila d u g u mo ţ e is pu n iti o b a v e zu i b ez
d u ţn ik o v e v o lje , p a i u s lu ĉ a ju n je g o v a p ro tiv lje n ja .
U o vo m o d n o su p o sto j e d va d u ţn i ka n a sam o j e d n o p o tra ţi va n j e . T i
d u ţn i ci sa m o sta l n o i n e o vi sno j e d a n o d d ru g o g o d g o va ra j u i to ra zd i j e l j e n o i za
či ta vo p o tra ţi va n j e.
PREUZIMANJE ISPUNJENJA
T o je u g o v o r iz me Ċ u d u ţn ik a i t re ć e o s o b e k o jim s e o n a o b a v e z u je
d a ć e p re uz e ti n je g o v u o b av ez u p re ma n je g o v o m v je ro v n ik u i n a ta j n a ĉ in
iz v rš iti d u g o v a n u ĉ in id b u . T re ć a o s ob a time n e p re uz ima n a s e b e d u g i n e stupa u neposredan obavez ni pravni odnos prema vjerovniku.
D uţ n ik s e u o vo m s lu ĉ a ju z a k lju ĉ e n im u g o v o ro m o p re uz ima n ju
is p u n je n ja n ije o s lo b o d io s v o g p o s to je ć e g d u go v a n ja , a n i v je ro v n ik p re ma
ta k v o j tre ć o j o s o b i n e mo ţ e po s taviti z ahtjev z a ispunjenje njegova
p o tra ţ iv a n ja .
Ova j u g o vo rn i od n o s dj e l uj e u to li ko n a vj e ro vn i ka sam o što je o n du ţa n
p ri m i ti p o toj tre ćo j o so b i i sp u nj e n j e d u ţn i ko ve o ba ve ze . A ko n e p ri h va ti
i sp u n j e nj e o b a ve ze o n za p a d a u p o vj e ri l a čku d o cn j u .
UGOVOR O N ALOGU (za raĉun nalogodavca)
Ovaj ugovor o b a v e z u je n a lo g o p rimc a d a z a ra ĉ u n n a lo g o d av c a
p re d uz ima o d re Ċ e n e p o s lo v e , u z p ra v o n a n a k n a d u .
N a lo g o p rima c je o v la š te n o lic e u g ra n ic a ma i u o k v i rima d o b iv e n o g naloga.
U g o vo r o n a l o g u j e n e fo rm a l an u g o vo r (zn a či n i j e p o tre b n a n i ka kva posebna forma). Ovi p o sl o vi se o b a vl j a j u za ra ču n n a l o g o d a vca .
TOVARNI LIST
P o š ilja la c je d u ţ an d a z a s v a k u p o š iljk u p re d a p re v oz io c u p o s e b no popunjen tovarni list na propisanom obrascu.
P o ši lj a l a c je o d g o vo ra n za ta čn o st p o d a ta ka i i zj a va ko j e j e u n i o u to va rn i list, a l i i za ta čn o st p o d a ta ka ko j e j e u n i o n j e g o v p re vo zi l a c.
Tovarni list po pravilu nije hartija od vrijednosti. On je dokaz o
z a k lju ĉ e n o m u g o v o ru i d o k az d a je p re v o z ila c p rimio n a p re v o z s tv a ri
o z na ĉ e n e u to v a rn o m lis tu .
T o va rn i li st m o ţe g l a si ti p o n a re dbi i na donosioca. Ako tako glasi, u oba
sluča ja je p re no si vi to va r ni li st.
S K L AD IŠ N IC A
T o je h a rtija o d v rije d n o s ti k o ju iz d a je s k la d iš ta r z a ro b u k o ju je
p rimio n a u s k la d iš te n je .
S k la d iš n ic a je d o k a z d a je ro b a p r iml je n a n a ĉ u v a n je i o d rţ a v a n je .
On a o b a v ez u je s k la d iš ta ra d a p o p ro te k u ro k a z a ĉ u v a n je i
o d rţ a va n je ro b e iz d a ro b u le g itimn o m ima o c u s k la d iš n ic e .
P re d a j a skl a di šn i ce u p o tp u n o sti za m j e n j uj e fi zi čku p re d a j u ro b e p ri l i kom
p re n o sa vl a sn i štva n a ro b i .
S k la d iš n ic a s e s a stoji iz dva dijela:
1) priz nanice (recepisa) koja sl u ţi za p re n o s p ra va vl a sn i štva n a
u skl a d i šte n o j ro b i i
2) z a loţ n ic e (varanta) ko j a se ko ri sti ra di za l a g a nj a u skla d i šte n e ro b e , a u
svrhu dobijanja kredita, zajmova itd.
S k la d iš n ic a s e moţ e p re n o s iti je d in s tv e n o (o b a d je la z a jedno), a moţ e i odvojeno. Kada se prenosi odvojeno, najprije se mora prenijeti varant
(za l o ţn i ca ). U oba slučaja radi se o izdavanju robe.
S k la d iš n ic u je mo g u ć e in do s ira ti p a i u d je lu p rizn a n ic e , i u to m
s lu ĉ a ju s e ra d i o p re n o s u v la s n iš tv a u s k la d iš te n e robe.
Od g o v o rn o s t s k la d iš ta ra je o b je k tiv n a . On m o ra d o ka za ti d a j e šte ta n a
ro b i u zro ko va n a vi šo m si l om i l i kri vi com o sta vo d a vca i li m a n am a il i p ri ro d n im
svo j stvi m a ro b e , ka o i n e i sp ra vn o m am b a l a ţo m . S kl a di šta r j e d u ţa n n a kn a d i ti
n a sta l u šte tu u vi si n i stva rn e , a n e trţi šn e vri j e dn o sti ro b e predate na uskladištenje.
UGOVOR O K OMISIONU
To je ugovor kojim komisionar u svoje ime, a z a ra ĉ u n k o mite n ta ,
is tu p a p re ma t re ć e m l ic u k a o s a mo s ta ln a u g o v o rn a s tra n a .
S v i e k o n o ms k i e fe k ti iz z a k lju ĉ e n o g u g o v o ra p ripadaju komitentu.
K o d to g p ra v n o g p o s la p o s to ji in te rn i, e k s te rn i i z a v rš n i o d n o s .
Bitan elemenat ovog u govora je sama priroda pravnog posla kojeg
tre b a k o mis io n a r da za k lju ĉi .
Ugovor o komisionu je jedna vrsta ugovora o nalogu, ali on je
samostalni imenovani ugovor, dvostran je , te retan i neformalan .
K o mis io n a r p ril ik o m z a k lju ĉ e n ja u g o v o ra s a tre ć o m o s o b o m mo ra prilikom iz bora te osobe cijeniti poslovni ugled i k reditnu sposobnost te
tre ć e o s o b e .
Komisionar kao samostalna ugovorna strana sa trećo m o so b om za kl j u čuj e ugovor, bilo o prodaji ili kupovini robe, zavisno od naloga komitenta i on tada obavlja pravne radnje.
K o mis io n a r o d g o v a ra z a iz b o r tre ć e o so b e , ali k o d k la s iĉ n o g
komisiona on ne odgovara z a ispunjenje tog ugovora.
Komisionar je duţan da se pridrţava naloga komitenta i da ĉuva
n je g o v e in te re s e , d a p o lo ţ i ra ĉ u n k o mi te n tu i d a k o mi te n ta o b a v ije s ti s a
k im je z a k lju ĉ io u g o v o r (k o je tre ć a s tra n a ).
K o mis io n a r n ije d u ţ a n d a o b a v ije s ti tre ć u s t ra n u k o mu je k o mi te n t.
Komisionar ima pravo na proviziju (naknada), te naknadu potrebnih,
n u ţn i h i ko ri sn i h tro ško va . Ova n a kn a d a m u p i p a d a i ka d a n ij e u g o vo re n a .
N a kn a d a se o d re Ď uj e u g o vo ro m , ta ri fo m i li p re m a u g o vo re n om p o sl u i postignutom rezultatu.
P o re d k la s iĉ n o g k o mis io n a mo g u ć je i tz v . p o ja ĉ a n i k o mis io n
(delkve dere komis ion) g d je k o mis io n a r, p o re d o d g o v o rn o s ti z a izb o r tre ć e g
lic a , o d g o v a ra i z a is p u n je n je o b a v e z a iz z a k lju ĉ e n o g p os la . P o j a ča n a
o d g o vo rn o st vo d i ka p o ve ća n o j n a kn a d i o d n o sn o , p ro vi zi j i .
UGOVOR O LICENCI
Ovim se ugovorom davalac licence obavez uje da sticaocu licence
u s tu p i, u c je l in i i li d je li miĉ n o , p ra v o is k o riš ta v a n ja p ro n a la z a k a , te h n iĉ k o g
z n an ja ili is k u s tv a , ţ ig a , u z o rk a ili mo d e la , a s t ic a la c l ic e n c e s e o b a v ez u je
d a mu z a to p la ti o d re Ċ e n u n a k n a d u .
Ugovor o licenc i mo ra b iti z a k lju ĉ e n u p is a n o j fo rmi , na vrijeme ne
d u ţe o d z a k on s k e z a š tite p ra v a k o ja s u p re d me t lic e n c e .
„Iskljuĉiva“ licenca je takva licenca kojom se stiĉe iskljuĉivo pravo
is k o riš ta v a n ja p re d me ta lic e n c e , i o n a p o s to ji s a mo a k o je iz riĉ i to ugovorena.
P ra vo i sko ri šta va n j a l i ce n ce m o ţe b i ti o g ra ni če n o p ro sto rn o , a i vremenski
i sa m o u o n i m sl u ča j e vi m a ka d a to n i j e su p ro tn o u sta vu i za ko n u .
K a d a s tic a la c is k lju ĉ iv e lic e n c e p ra v o is k o riš ta v a n ja p re d me ta
lic e n c e u s tu p i d ru g o m, o n d a k a ţ e mo d a je u pitanju podlicenca.
K a d a je ug o v o r o lic e n c i z a k lju ĉ e n n a od re Ċ e n o v rije me , o n p re s ta je
is te k o m v re me n a i u to m s lu ĉ a ju n ije p o t re b n o d a b u d e o tk az a n . Ak o s e
u g o v o r n a ta k a v n a ĉ in , p o d is tim u s lo v ima p ro d uţ i i to me s e n e p ro tiv i davalac licence, onda se ra d i o n o v o m u g o v o ru n e o d re Ċ e n o g tra ja n ja .
S va ka o d u g o vo rn i h stra n a m o ţe o tka za ti u g o vo r a ko se ra d i o u g o vo ru n a
n e o d re Ď e n o vri j em e . Otka zn i ro k j e 6 m j e se ci , a n e m o ţe se dati u toku prve godine trajanja ugovora.
U s lu ĉ a ju s mrti d a v a o c a lic e n c e o n a s e nastavlja sa njegovim
n a s lje d n ic ima , iz u z e v a k o n ije d ru g a ĉ ije u g o v o re n a .
U s lu ĉ a ju s mrti s tic a o c a lic e n c e i o n a s e n a s ta v lja s a n je g o v im
n a s lje d n ic ima , a l i s a mo s a o n im k o j i p ro d u ţ u ju n je g o v u d je la tn o s t.
Ako je u pitanju pravno lice kao korisnik licence i nad njim se otvori
ste ča j n i p o stu p a k, d a va l a c l i ce n ce m o ţe ra ski n u ti u g o vo r.
UGOVOR O GRAĐENJU
Bitn i s a s to jc i u g o v o ra o g ra Ċ e n ju
Kod ugovora o graĊenju predmet obaveze izvoĊaĉa je izgradnja
o d re Ċ e n e g ra Ċe v in e ili iz v o Ċ e n je k a k v ih ra d ov a n a o d re Ċ e n o m z e mljiš tu ili
n a v e ć p o s to je ć e m o b je k tu -g ra Ċ e v in i .
Os n o v n o k o d u go v o ra o g ra Ċ en ju je d a je iz v o Ċ a ĉ d uţ an d a
u g o v o re n e ra do v e iz ve d e u ug o v o re n o m ro ku , š to z n aĉ i d a je i rok bitan elemenat ugovora (pored cijene i predme ta) i on se moţe ugovoriti za radove u cjeli ni ili po pojedinim fazama.
K o d o vo g u g o vo ra ci j e n a m o ra d a b u d e p re ci zn o o d re Ď e n a (n e o d re d i va ).
Od re Ď u j e se ka o j e di n i čn a ci j e n a il i za ci j e li objekat, kao ukupno ugovorena
cijena.
J e d in iĉ n e c ije n e o b u h v a ta ju i v iš k o v e ra d o v a , a li s a mo a ko se oni
p o ja v lju ju u u o b iĉ a je n o m o b imu . Ak o to n ije s lu ĉ a j , iz v o Ċ a ĉ ra d o v a ima
p ra v o tra ţ iti z a v iš k o v e ra d o v a n o vu c ije n u . K a d a je u p ita n ju u k u p n o
u g o v o re n a c ije n a o n a s e n e mije n ja u s lu ĉ a ju v iš k o v a ra d ov a , a li is to ta k o
o n a s e n e mije n ja n i z a s lu ĉ a j manjkova radova.
U k u p n o u g o vo re n a c ije n a n e o b u h va ta v rije d n o s t n e p re d v iĊ e n ih i
naknadnih radova. Ti radovi po z akonu uvijek se dodatno p la ć a ju .
I je d in iĉ n a i u k u p n a c ije n a mo g u b iti p ro mje n j iv e i n e p ro mje n jiv e .
P ro mje n jiv e s e n a jĉ e š ć e u g o v o ra ju u o b l iku kliz ne skale. I kod
n e p ro mje n jiv e c ije n e z a k o n p re d v iĊ a mo gu ć n o s t n je n e iz mje n e p od
o d re Ċ e n im u s lo v ima . (npr. usljed promjene u cijeni rada, materijala, ako
g ra d n j a d u ţe tra j e , pod uslovom ako su se ovi elem en ti p ro mi j e ni li za vi še o d 10% u odnosu na ugovorenu cijenu).
Obavez a iz voĊ a ĉ a ra d o v a d a p re d a o b je k at finansijeru
Rokovi garancije z a gradnju objekta teku od trenutka primopredaje radova.
Od tada prelaz i i riz ik sa iz voĊ a ĉ a n a n a ru ĉ io c a .
T e h n iĉ k i p re g le d o d s tra n e n ad le ţ n ih o rg a n a u p ra v e k oji iz daju
upotrebnu doz volu se ne smatra primopredajom ra d o v a . Ov o iz ra z lo g a š to
s e te h n iĉ k im p re g le d o m u tv rĊ u je te h n iĉ k a is p ra v n o s t o b je k ta u o p š te m
interesu, a ne i da li je iz voĊ a ĉ is p u n io s v e s v o je u g o v o re n e o b a v ez e .
Dakle, treba ra zlikovati kolaudaciju (te h n i čki p re g l e d ) o d super kolaudacije (prijem objekta od strane investitora ).
In ve sti to r m o ţe za d r ţa ti o d re Ď e n u svo tu n o vca d a b i sam ka sn ij e , b e z
p o m o ći i zvo Ď a ča ra d o va m o g a o o tkl o n i ti n e d o sta tke n a o b j e ktu .
Odgovornost iz voĊ a ĉ a ra d o va z a n e d os t a tk e g ra Ċ e v in e
Iz voĊ a ĉ ra d o v a o dg o v a ra z a n ed o s ta tk e :
1) a ko su n e d o sta ci g ra Ď e vi ne re zu l ta t g re ške u p ro j e ktu , pa i onda kada je
p ro j e ka t p ri mi o o d n a ru či o ca il i tre će g l i ca , i z ra zl o g a što j e i zvo Ď a č ra d o va
ka o p ro fe si o n a l a c d u ţa n skre n u ti p a ţn j u n a ru či o cu na nedostatke u projektu,
2) a ko o d stu p i o d p ro j e kta , o si m u sl u ča ju a ko im a p i sm e n u sa gl a sn o st
n a ru či o ca i l i a ko su u p i ta n j u h i tn i i n e p re d vi Ď en i ra d o vi ,
3) ako su nastali nedostaci zbog kvaliteta materijala, b e z o b zi ra či j i j e materijal upotrebljen,
4) ako su ne d o sta ci g ra Ď e vi n e n a stu p i l i zato što ra d o vi n i su i zve d e n i u skl a d u
sa u g o vo ro m , o d g o va ra j u ći m p ro p i sim a i li p ra vi l im a stru ke ,
5) izvoĎ a č o d g o va ra i za ra d p o d i zvo Ď a ča .
Iz voĊ a ĉ n e će o d g o v a ra ti z a n e do s ta tk e a k o u s p ije d o k a z a ti d a n ije
k riv z a u tv rĊ e n e n ed o s t a tk e i u s lu ĉ a ju g re š k e u p ro je k tu ko ja s e i p ored
n je g o v e p o tre b n e p a ţn je n ije mo g la o tk lo n i ti.
UGOVOR O POSREDOVANJU
Ovim u g o v o ro m p o s re d n ik s e ob a v ez u je d a n a s to ji n a ć i i do v e s ti u
v e z u tre ć u o s ob u s a n a lo g o d av c e m , kako bi oni p re g o v a ra li o z a k lju ĉ e n ju
o d re Ċ e n o g u go v o ra .
Bitni sastojak takvog ugovora je sam predmet ugovora kojeg treba
z a k lju ĉ iti.
Z a ra zl i ku o d ko m i si o na ra i za stu p n i ka , p o sre d n i k n i j e o vl a šte n d a o b a vlj a
p ra vn e ra d n j e , o d n o sn o , d a za kl j u ču j e u g o vo r sa t re ći m l i cim a .
Posrednik radi u s v o je ime i z a s vo j ra ĉ u n , a z as tu p n ik ra d i u tu Ċ e
ime i z a tu Ċ i ra ĉ u n . Posredovanjem ne nastaje trajni odnos.
P o s re d n ik mo ra d a p o s tu p a s p a ţ n jo m d o b ro g p riv re d n ik a .
Od g o v o ra n je n a lo g o d a v c u z a izb o r tre ć e g lic a .
Naknada z a posrednika ne mora biti ugovorena. Ako naknada nije
u g o v o ro m o d re Ċe n a , o n a se o d re Ċu je n a o s no v u ta rife ili o b iĉ a ja . Ako se ne
m o ţe n i ta ko u tvrd i ti o n a se o d re Ď u j e p re m a t ru d u p o sre d n i ka i u či n j e n o j u sl u zi .
U k o lik o p o s re d n ik u g o vo ro m b u d e iz riĉ ito o v la š te n i d a z a k lju ĉ i ugov o r s a tre ć o m o s o b o m, p a ta k a v u g o v o r ima e le me n te i p o s re d o v a n ja i
z a s tu p an ja , o n d a s e u s lu ĉ a ju s p o ra uz ima d a s e ra d i o u g o v o ru o z astupanju.
UGOVOR O ALOTMANU (Ugovor o angaţiranju ugostiteljskih kapaciteta)
Ugovorom o alotmanu ugostitelj se obavez u je u to k u o d re Ċ e no g
v re me n a s ta v iti n a ra s p o la g a n je tu ris tiĉ k o j a g e n c iji o d re Ċ e n i b ro j le ţ a ja u
o d re Ċ e n o m o b je k tu , d a ti u g o s tite ljs k e u s lu g e o s ob a ma k o je u p u ti a g e nc ija
i p la ti ti jo j o d re Ċ e n u p ro v iz iju , a ova se obavez uje da ih nastoji popuniti, odnosno oba v je s titi u u tv rĊ e n im ro k o v ima d a to n e mo ţ e u ĉ in iti , te p la t iti
cijenu datih us luga, a k o s e k o r is ti la a n g a ţ ira n im h o te ls k i m k a p a c ite t ima .
A ko se d ru g a či j e n e u g o vo ri , sm a tra se d a u g o vo r vri j e d i g o d i n u d a n a .
Ugovor o alotmanu mora biti sk lopljen u p ismenoj formi.
T u ri sti čka a g e n cij a n e m o ţe o so b a m a koj e ša lj e u u g o sti te lj ski ob j e ka t
za ra ču n a ti ve ću ci j e n u o d o n e p re d vi Ď e n e u g o vo ro m o a l o tm a n u .
T u ris tiĉ k a a g e n c ija d u ţ n a je o s ob a ma k o je š a lje u u g o s tite ljs k i objekat iz dati posebnu pismenu ispravu, koja g la s i n a ime il i n a o d re Ċ e n u
grupu. Ova isprava je neprenosiva.
U g o sti te l j n e m o ţe sa d ru g o m tu ri sti čko m a g e n cij o m u g o vo ri ti a n g a ţm a n istih ugostiteljskih kapaciteta koji su predmet sklopljenog ugovora o alotmanu.
U g o sti te l j n e m o ţe m ij e n j a ti u g o vo re n e ci j ene, be z o b a vj e sti tu ri ti čke agencije najmanje še st m j e se ci u n a p ri j e d , o si m u sl u čaj u p ro m j en e ku rsa va l u te .
U g o s tite lj je d u ţ a n tu ris tiĉ k o j a g e n c i ji is p la ti ti p ro v iz iju n a p ro me t
ostvaren na temelju ugovora o altmanu.
UGOVOR O KREDITU
Ugovorom o kreditu banka se obavez uje da korisniku kredita stavi na
ra s p o la g a n je o d re Ċ e n i iz n o s n o v ĉ an ih s re d s ta v a , n a o d re Ċ e n o ili
n e o d re Ċ e n o v rije me , z a n e ku n a mje n u ili b ez u tv rĊ e n e n a mje n e , a k o ris n ik
s e o b a v ezu je d a b a n c i p la ć a u g ov o re n u k a ma tu i do b iv e n i izn o s n o v c a vrati
u v rije me i n a n a ĉ in k a k o je u tv rĊ e n o u g o v o ro m.
D a kl e , b i ta n sa sto j a k o vo g u g o vo ra j e ste d a u g o vo r m o ra d a sa d rţi
n o vča n i i zn o s kre d i ta , ka o i u sl o ve d a va n j a (npr. n a či n o tp l a te , o d g o d a vra ća n j a , kamate), ko ri šte n j a i vra ća n j a kre d i ta .
Korisnik k re d ita mo ţ e b iti fiz iĉ k a i p ra v n a o s o b a .
Ugovor o kreditu koji daje banka svojim komitentima je dvostrano
o b v ez u ju ć i i p o fo r mi je fo r ma la n p ra v n i p o s a o , p ro p is a n a je p is a n a fo rma .
N jime s e u re Ċ u ju u s lo v i d a v a n ja , k o riš te n ja i v ra ć a n ja k re d i ta .
Ugovor o k re d itu z a p re d me t moţ e ima ti s a mo n o v a c . Is p u n je n je
n o v ĉ a n ih ob a v ez a korisnika kredita moţ e se u s lo v iti tj. g a ra n to v a ti n e k im
s re d s tv o m o b e z b je Ċ en ja . (npr. davanje kredita u z osiguranje hipotekom )
B a n ka ko mi te n tu d a j e n o vča n i i zn o s u z ka m a tu , o si m a ko j e i zri či ti m
za ko n ski m p ro p i so m o m og u će n o d a se za o d re Ď e n e n a m j e n e d a j u b e skam a tn i krediti.
U g o vo r o kre d i tu b a n ka m o ţe o tka za ti i p ri j e i ste ka u g o vo re n o g ro ka a ko
j e kre d i t ko ri šte n su p ro tn o u g o vo re n o j na mj e n i , te zbog nesolventnosti korisnika
kredita.
U sl u čaj u o tka zi va n j a , sa v n o vča n i i zn o s d o sp j e va za p l a ća n j e p o o tka zu
ugovora.
K o ri sn i k kre d i ta m o ţe o d u sta ti o d kre d i ta p ri j e n e g o što g a j e p o če o koristiti, a m o ţe kre d i t vra ti ti i p ri j e u tvrĎ e n o g ro ka , u z o b a ve zu d a o to m e
unaprijed obavjesti banku . U o b a sl u ča j a ko ri sn i k kre di ta d u ţa n j e n a kn a d i ti šte tu banci, ako ju je banka pretrpila.
U GOV OR O Š P E D IC IJ I
Š p e d ite r p o p ra v ilu p o s lu je u s v o je ime i z a ra ĉ u n k o mi te n ta .
To je ugovor o Komisionu u transportu kojim se otpremnik obavezuje da u svoje ime , a za tu Ď i ra ču n ( ra ču n n a l o g o d a vca ), ra d i p re vo za o d re Ď e n i h stva ri ,
za kl j u či u g o vo r o p re vo zu i d ru g e ugovore potrebne za i zvrše n j e p re vo za ka o i d a obavi i d ru g e uo b i čaj e n e poslove i radnje, a nalogodavac d a m u p l a ti od re Ď e n u naknadu.
To je samostalan, u g o vo r u ko m e d o la ze d o i zra ţa j a e l e m e n ti kom i si o n a i zastupanja.
To je DVOSTRANI, OBAVEZAN, TERETAN I NEFORMALAN ugovor.
UGOVOR O ZAJMU
Ka o p re d me t mo ţe i ma ti no va c i d rug e za m je nji ve p o kre t ne st va ri i to je
ra zli ka i zme Ď u o vog i ugovo ra o k reditu. Ako je u pita nju stvar koja se daje po
ug o vo r u o za j m u, za jmo p ri ma c stje če vla s ni št vo na d st va ri d a no m p re d a je i ste i u
za ko no m p ro p i sa no m ro k u vra ća st va r i ste vrs te / za m je n ji va /. K o d ug o vo ra o
za j m u mo ţe se ug o va ra ti ka ma ta , a za j mo d a va c ne mo ţe za ht je va t i kamatu ako nije ugo vo re na . Izu ze tno , ko d ug o vo ra u p ri vre d i , mo ţe se za ht je va ti ka ma ta i
kada nije ugo vore na. Solidarnost kod ugo vora u pri vredi se uvijek pre tposta vlja,
a ko ni je i sklj uče na ug o vo ro m.
VRIJEDNOSNI PAPIRI
Vrijednosni papir je isprava il i e le k tro n iĉ k i z a p is k o ji u s e b i s a d rţ i
o d re Ċ e n a p ra v a , koja se bez vrijednosnog papira ne mogu ostvarivati niti
prenositi.
Vrijednosni papiri su:
1) dionice,
2) obveznice,
3) certifikati koji su izdati na rok trajanja d u ţi od 1 godine,
4) ugovori o investiranju na o sn o vu ko ji h se m og u o d tre ći h l i ca p ri b a vlj a ti sredstva.
S a d rţ a j vrijednosnog papira o d re Ċ u je pravno lice, odnosno emitent. Zakon o vrijednosnim papirima se ne primjenjuje na:
1) m j e ni ce i če ko ve ,
2) na polise osiguranja,
3) na tzv . komerci j a l n e p a pi re (trg o va čka u p u tn i ca , ro b n a u p u tn i ca , kre d i tn o
p i sm o , ko n o sm an , to va rn i l i st, skl a d i šn i l i st i td .).
Poslove re g is tr ira n ja , ĉ u v a n ja i o d rţ a v a n j a podataka o vrijednosnim papirima, kao i poslove prometa vrijednosnih papira vodi Registar vrijednosnih papira (u daljem tekstu: Registar) .
V ri je d n o s n i p a p iri s e re g is tru ju k a o e le k tro n iĉ k i z a p is i, d a k le , u
dematerija liz ovanom obliku.
E mi te n t je o b a v e z a n o s ig u ra ti o s tv a re n je p ra v a s a d rţ a n ih u vrijednosnom papiru. Vlasnik vrijedn o sn o g pa p i ra i ma ra ču n kod Registra koji
vlasniku izdaje certifikat.
V la s n iš tv o n a d v ri je dn o s n im p a p iri ma s e s tiĉ e n a d a n z a k lju ĉ e n ja
p ra v n o g p o s la k o jim s e p re n o s i v la s n iš tv o n a d v r ije d n o s n im p a p ir ima .
Emis ija v rijednosn ih p a p ira v rš i s e :
a) javnom ponudom ili
b) zatvo renom prodajom.
Javna ponuda je prodaja ne temelju javnog poziva za upis vrijednosnih papira. U o d re Ď e ni m sl uča je vi ma , za k ono m p ro p i sa ni m , e mi si ja se vrši i zatvo reno m proda jom.
Promet vrijednosnih papira je:
1) kupovina,
2) prodaja,
3) davanje u zalog vrijednosnih papira,
4) konverzija, spajanje i podjela dionica.
K u p o v in a i p ro d a ja v rš e s e n a te me lju u g o v o ra u p is me n o j fo rmi, a konverz ija, s p a ja n je i p o d je la d io n ic a v rš e s e na o s novu odluke emitenta uz odobrenje Komisije.
VRIJEDNOSNI PAPIRI U SMISLU ZOO
Vrijednosni papir je p isana isprava koja u seb i s a d rţ i n e k o p ra v o i
iz d a v a la c te is p ra v e s e ob a v ez u je da ć e osobi koja je z akoniti imalac te isprave ispuniti obavez u koja iz isprave proiz ilaz i. Vrijednosni papiri su
formalne isprave i uvijek su u pisanom obliku, a bitni sastojci vrijednosnog papira uvijek su propisani zakonom. Za neke vrijednosne papire posebnim zakonom se propisuju bitni sastojci, (npr. b i tni sa sto ja k m je ni ce i če ka p ro p i sa n je za ko no m o
mje ni ci i za ko no m o če k u) .
Ob z iro m n a p ra v o k o je u s e b i s a d rţ e v rije d n o s n i p a p iri , mo ţ emo ih
podijeliti na:
1. V ri j e d n o sn e pa p i re ko ji u se b i sa d rţe g ra Ď a n sko p ra vo (n a j če šće to j e
i m o vi n sko p ra vo , a m o ţe b i ti i s tva rn o p ra vo ), i
2. V ri j e d n o sn e p a pi re ko j i u se b i sa d rţe p ra vo n a u p ra vl j a n j e .
K a d a s e ra d i o g ra Ċ a n s k im p ra v ima k o ja o p redjeljujemo kao imovinska prava, vrijednosni papir u sebi ima to pravo inkorporirano i
mo ţ e d a s ad rţ i o ba v ez u re mite n ta n a is p la tu o d re Ċ e n e s u me n o v c a . To je obligaciono pravo. (npr. mje ni ca , če k i k re d i tno p i smo ).
Postojanje imovinskog prava inkorporiranog u vrijednosni papir ne mora se dokaz ivati.
S tv a rn a pra v a u s e b i s a drţi k o n o s ma n , s k la diš n i ca i prenosivi tovarni list, a pra v o n a u pra v l ja n je s a dr ţi dio n i ca .
P ra v a k o ja s a d rţ e v rije d n o s n i p a p iri s u in k o rp o rira n a (utje lovljena)
u ispravu i z akoniti imalac isprave ne mora dokaz ivati postojanje tog prava,
(npr. skl a d i šn i ca se m o ţe p re n o si ti u cj el i ni i n do si ra n j em i a ko j e p re n ij e ta u
cj e l in i , im a la c skl a di šn i ce m o ţe b e z d o ka zi va n j a p re u ze ti ro b u sa skl a di šta . A ko
je samo skladišn i ca p re n e se n a i n d o si ra n j em n a tre će l i ce , o n n e m o ra d o ka zi va ti
skl a d i šta ru n e ki d ru g i p ra vn i o sn o v ).
Indosiranje je radnja imaoca vrijednosnog papira kojom taj papir
p re n o s i n a tre ć u o s o b u , a in o d s a me n t je s a ma iz ja v a o p re n o s u k o ja s e
b ilje ţ i n a p o le Ċ in i v rije d n o s n o g p ap ira . Ima la c za lo ţni ce mo ţe o d skla d i šta ra
tra ţi ti d a st va ri p o d vrg ne ja vno j p ro d a ji .
Iz dobivene svote prvo bi se podmirivali troškovi skladištara, pa
o n d a ima la c za lo ţn ic e , a u s lo v z a to je p ro te s t z a loţ n ic e . On a j k o ima
s k la d iš n ic u n e mo ra d o k az iv a ti v la s n iš tv o n a d s tv a rima . Ako imalac
skl a d i šni ce ţe l i d a j e i n d o si ra , n je g o v in te re s j e d a tre će m l i cu sa koj im j e u
d u ţn i čko - p o vj e ri la čko m o d n o su p re d a za l o ţn i cu . Im a l a c za l o ţn i ce se m o ra
sa g l a si ti sa i n d o si ra n j em skl a d i šni ce.
Konosman je vrijednosni papir koji iz daje prevoz nik u pomorskom
s a o b ra ć a ju (b ro d a r) o s o b i ĉ ija s e ro b a p re d a je n a p rije v o z . Osoba koja ima
konosma n ne mora doka zi vati da je vlas nik stvari ko je s u predate na p re vo z.
Dionicom se s tiĉ e p ra v o n a u p ra v lja n je i d o b it. Imalac dionice ne
mora posebno dokazivati svoje pravo na upravljanje. Visina dividende ne proizila zi iz dionice i zato se smatra da ona prije svega predstavlja pra vo na upra vlja nje.
Prenosivi tovarni list – ako glas i po nare dbi. Onaj koji nije prenosiv
n j im e se sa m o m o ţe p re u ze ti ro b a ko j a j e d a ta n a p re vo z.
Vrijednosni papiri mogu se prenositi:
1. predajom,
2. cesijom i
3. indosiranjem.
K a ko će se p o stu p i ti u ko n kre tn o m slu ča j u za vi si o d toga da li glasi na ime, donositelja ili po naredbi. Vrijednosni papiri koji glase na ime u pravilu se
p re n o se ce si j om , a a ko su n a d o n o si o ca p re n o se se o b i čn o m p re d aj o m , a
i n d o sa me n to m se p re n o se ka d a j e to i zri či to p ro p i sa n o za ko n o m .
Pored vrijednosnih papira u prometu mogu biti i legitimacioni papiri
(ţe l j e zn i čke ka r te , u l a zn i ce za ki n o i sl . - kod njih se zna ko je i zdavatelj, a ne zna
ko j e ko ri sn i k, a o na j ko p o ka ţe i sp ra vu m o ţe d a o stva ri p ra va koj a i z to g "papira" proizilaze ) i legitimacioni znaci.
VRIJEDNOSNI PAPIRI U SMISLU ZAKONA O VRIJEDNOSNIM PAPIRIMA
Zakon o vrijednosim papirima propisuje emis iju i promet
v rije d n o s n ih p a p ira i k o s u u ĉ e s n ic i u p ro me tu v rije d n o s n ih p a p ira .
Vrijednosnim papirima je z akonom propisana forma , s a d rţ a j i n a ĉ in prenosa, tj. svi bitni ele menti. Po ovome z akonu vrijednosni papiri mogu
b iti is p ra v e i li e le k tro n iĉ k i z a p is i (d io n ic e – e le k tro n iĉ k i z a p is u re g is tru ) .
U smislu ovog zakona, vrijednosnim papirima se smatraju dionice, obvez nic e , c e rtifik a t i. Ov a j z a k o n s e n e o dn o s i n a mje n ic e i ĉ e k o v e ,
z a k on o m o mje n ic i i z a k o n o m o ĉ e k u je p ro p is a no d a s u on i v rije d n o s n i papiri. T a ko Ď e r , b e z p ro te sta m j e n i ce n e m a o stva ri va nj a p ra va , p o l i ce
o si g u ra n j a , ko m e rcij a l n e p a pi re (skl a d i šn i ca , ko n o sma n, kreditno pismo).
Obvezn ica je vrijednosni papir ili isprava u kojoj se njen izdavalac
o b a v ez u je d a ć e o s ob i k o ja je o z n a ĉ e n a u o b v ez n ic i ili p o n a re d b i te o s o b e
ili ako glasi na donosioca-donosiocu, is p la titi o d re Ċ e n o g d a n a iz no s naveden u obvez nici ili u anuitetskom kuponu. Obvez nice mogu da iz daju
F B iH , k a n to n i o p ć in a .
P ro me t o v im v ri je d n o s n im p a p irima mo ţ e se v rš iti p u te m b e rz e ili preko ovlaštenih predstavnika.
Dionice – Kod Registra vrijednosnih papira vodi se elektronski zapis. Sve promjene povodom prometa dionica moraju biti tamo evidentirane. D.D. u
p ri p re m am a n a ko n o d rţa n e o sn i va čke sku p štin e sa re g i stro m za kl j u ču j e u g o vo r i
to j e o b a ve za d ru štva . T e m e l j em to g u g o vo ra re g i sta r će u p i sa ti d i o ni ča re
o d re Ď e n o g d .d ., u p i sa će b ro j d i o ni ca i n ji h o vu n om in a l n u vri j e d n o st koj a j e
o zn a če n a u a k tu o o sn i va n j u .
BERZA
Promet vrijednosnih papira obavlja se na berz i i drugim javnim
trţ iš tima k o ja s e o s n iv a ju ra d i s tv a ra n ja u s lo v a z a p o v ez iv a n je p o n ud e i potra ţ n je .
Berz u osnivaju ugovorom pravne osobe z a poslove posredovanja u
prometu vrijednosnih papira, a koje su registrira ne kod Komisije z a vrijednosne papire (u daljem tekstu: Komisija).
Berza predsta vl j a o b l i k d i o ni čko g d ru šva i o s niva se osnovu odobrenja Komisije.
Berz u mogu osnovati najmanje 5 profes ionalnih posrednika.
U p i su j e se u R e g i sta r d i o n i čki h d ru šta va ko d K o m i sij e , a za ko n o m se
o d re Ď u j e n a jm a n ji i zn o s o sn o vn o g ka p i ta l a .
POSREDOVANJE U PROMETU VRIJEDNOSNIM PAPIRIMA
To su poslovi kupovine i prodaje vrijednosnih papira u svoje ime i z a
tu Ċ i ra ĉ u n , a naz ivaju se brokerski poslovi.
P ro m e t se m o ţe vrši ti i preko dilera, koji kupovinu i prodaju vrijednosnih papira vrše u svoje ime i za svo j ra ču n .
U poslove posredovanja spadaju:
a) p o sl o vi d ru štva za u p ra vl j a n j e fo n d o vim a ,
b) p o sl o vi p o d rške trţi štu ,
c) investiciona savjetovanja i dr.
KOMISIJA ZA VRIJEDNOSNE PAPIRE
Komisija za v rijednosne papire ustanovljena je Zakonom o komisiji za vrijednosne papire, a n ji me j e re g ul i sa no i pi ta n j e nj e n o g sj e d i šta , sta tu sa ,
o rg a n i za ci j e , sa sta va , o vl a šte n j a i o d g o vo rn o sti , ka o i fi n a n si ra n j a .
To je samostalna specijaliz irana institucija F BiH , koju imenuje i
ra z rje š a v a P a rla me n t F B iH , n a prijedlog Vlade FBiH.
Ima svojstvo pravne osobe. S j e d i šte j o j j e u S a ra j e vu . Sastoji se od predsje d i ka , za m j e ni ka i tri čl a n a , sa mandatom od 5 god., i sa m og u ćim
o b n a vl j a nj em m a n d a ta vi še p u ta . Ima svoj statu t.
Komisija osigurava prim je n u i n a d z o r n a d p rov o Ċ e n je m Zakona o
vrijednosnim papirima i drugih z akona koji se odnose na emisiju i promet
vrijednosnim papirima.
A kti ko je d o no si K o mi si ja su ko na čni , što z na či d a se p ro ti v i sti h ne mo ţe
i zja vi ti ţa lb a , a li se mo ţe p o kre ta ti up ra vni sp o r.
Komisija ima v e l ik e o v la s t i, a n a jv a ţ n ije s u :
u re Ď u j e u vj e te i n a či n i zd a va n j a vri jednosnih papira;
propisuje pravila i nadzor prometa vrijednosnim papirima;
odobrava promet vrijednosnih papira kada se radi o inostranim
emitentima;
odobrava emitovanje dionica, neovisno od toga da li se dionice emituju zatvo renom prodajom ili javnom ponudom.
rj e še n j em u tvrĎ u j e d a l i su i sp u n j e n i u sl o vi za e m i si j u d i o ni ca (d a kl e
o sn i va čim a d ru štva d o p u šta se em i si j a ko d su kce si vn o g o sn i va nj a
d ru štva ), b e z če g a se n e b i m o gl o za p o če ti sa p o stu p ko m u p i sa n i ti up l a te dionica,
šti ti i n te re se i n ve sti to ra ,
propisuje u sl o ve i d aj e o d o b re n j a za ra d , te vrši n a d zo r p ro fe si o n a l n i h
p o sre d n i ka i d ru g i h u če sn i ka u p ro m e tu vri j e d n o sni m p a pi ri m a , i td .
REGISTAR VRIJEDNOSNIH PAPIRA
Re g i sta r vri je d no s ni h p a p i ra se o s ni va ka o d i o ni čko d r ušt vo . S je d i šte m u je u Sara je vu, ima skup š ti n u i na d zo rni o d b o r.
On obavlja s lije d e ć e poslove:
1) registracije,
2) ču va n j a i o d rţa va n j a p o d a ta ka o vrijednosnim papirima i
3) poslove prenosa vrijednosnih papira.
S m a tra se d a j e p ra vn o va lj a n o i zvrše n p re n o s vri j e d no snih papira ako je
to dostavljeno Registru vrijednosnih papira.
KONCESIJA
Koncesija je p ra v o o b a v lja n ja p riv re d n ih d je la tn o s ti k o riš te n je m prirodnih bogats ta v a . Iz u z e tn o moţ e b iti data, odnosno ugovorena, i z a obavljanje komunalnih i drugih javnih djela tnosti.
U g o v o r o k on c e s iji s e z a k lju ĉ u je n a o d re Ċ e n o v rije me , k o je n e mo ţ e
b iti d u ţ e o d 3 0 g o d in a , a iz n imn o 5 0 g o d in a . Ugovori se mogu i obnoviti, ali
ne na period duţi od polovine prvobitno ugovorenog perioda.
Ugovor prestaje:
1) istekom ugovorenog perioda,
2) prestankom postojanja predmeta koncesije,
3) o tva ra n j e m ste ča j a ko n ce si o n a ra i
4) raskidom ugovora, koji se raskida:
a) ako je koncesionar nesolventan ili je bankrotirao,
b) ako koncesionar ili koncesor ne ispunjavaju svoje obaveze.
U g o vo r za kl j u če n s u p ro tn o o d re d b am a Z a kon a o ko n ce si ji j e n i šta v, a za
rj e ša va n j e ta kvi h sp o ro va j e n a d l e ţa n V rh o vn i su d F B i H (tu ţb a - upravni spor).
STRANA ULAGANJA
Zakon o s tra n im u la g a n jima u re Ċ u je p ra v a i o b a v e z e s tra n ih u la g a ĉ a , postupak odobravanja stranog ulagan ja , re g is tra c iju i o rg a n e n a d leţ n e z a odobravanje i registrac iju s tranih ulaganja, te p o v la s tic e z a s tra n e u la g a ĉ e .
On o što n i j e re g u l i sa n o o vi m za ko n o m , u re Ď e n o j e Z a ko n om o p o l i ti ci direktnih stranih ulaganja u BiH.
OBLICI STRANIH ULAGANJA
To su:
1) osn i va n j e p ra vn o g li ca u p o tp u n o m vl a sn i štvu stra n o g u l a g a ča ,
2) o sn i va n j e p ra vn og l i ca u za j e d n i čkom vl a sni štvu d o m a će g i stra n o g
u l a g a ča ,
3) u l a g a n j e u p o sto j e će p ra vn o l i ce i
4) posebni oblici ulaganja.
POSTUPAK ODOBRENJA I REGISTRACIJE STRANOG ULAGANJA
U FBiH s tra n a u la g a n ja u s e k to re ko ji p o d lije ţ u re s trik c i ji o d o b ra v a ju
s lije d e ć a m in is ta rs tv a :
1. Ministarstvo odbrane BiH (u oblasti vojne industrije),
2. Federalno ministarstvo obrazovanja, nauke, kultu re i sporta (npr. za
oblast informisanja).
S tra n i u la g a ĉ , p rije nego pristupi konkretnom obliku stranog ulaganja i o s n iv a n ja p riv re d n o g d ru š tv a , mo ra p o d n ije t i z a h tje v n a v e d e n im
ministars tvima z a pribavljanje njihove saglasnosti, ako se radi o restriktivnim o b la s tima s tra n ih u la g a n ja iz n jih o v e n a d le ţ n o s ti.
Nakon što mi n i sta rstvo za p ri m i za h tj e v, d u ţn o j e u roku od 30 dana od
d a n a p ri j e m a za h tj e va d o n i j e ti o d g o va raj u će rj e še n j e . U ko li ko u to m ro ku n e
d o n e se rj e še n j e , stra n o u l a g a n j e će se sm a tra ti o d o b re n i m . A ko p o sto j e ra zl o zi
za o d g o d u d o n o še n j a rj e še nj a o o d o b ra vanju stranog ulaganja, ministarstvo je
d u ţn o o to m e o b a vj e sti ti stra n o g u l a g a ča , n a ko n če g a j e d u ţn o d o n i j e ti ko n a čn o
rj e še n j e o stra n o m u l a g a nj u u ro ku o d 9 0 d a n a . U ko l i ko ni u o vo m ro ku n e
d o n e se rj e še n j e , stra n o u l a g a n j e će se sm a tra ti o d o b re n i m .
Odobre n je s tra n o g u la g a n ja v a ţ i b e z v re me n s k o g o g ra n iĉ e n ja !
S tra n i u la g a ĉ je d u ţ a n d a p o d ne s e z ah tje v z a re g is tra c iju u g o v o ra i li drugog akta o ulaganju, kao i svih iz mjena vez anih za ta akta, u roku od 30
dana od dana potpisivanja tog akta. Zahtjev se podnosi Ministarstvu vanjske trgovine i e k o n o ms k ih o d n o s a B iH . Ov o min is ta rs tv o d u ţ n o je u
ro k u o d 5 da n a o d d a n a p o d n oš e n ja z a h tje v a d o n ije ti rje š e n je o odobravanju stranog ulaganja.
S tra n i u l a g a či im a j u o b a ve zu p o što va ti za ko n e i p ro p i se B iH i e n ti te ta , i sto kao d o m a ća p ra vn a i fi zi čka l i ca .
Svi sporovi koji eventualno nastanu vezano za strano ulaganje, u skladu
sa Z a ko n om o p ol i ti ci di re ktn i h stra n i h ul a g a n ja u Bi H , rj e ša va j u se p re d
n a d l e ţn i m su d om u B i H , u ko l i ko za i n te re so va n e stra n e n e u g o vo re a rb i tra ţu i l i na d l e ţn o st st ra n o g su d a .
P OV L AS T IC E S T R AN IH U L AGAĈ A
S tra n i u la g a ĉ i, u c i lju p r iv la ĉ e n ja s tra n ih in v e s tic i ja , ima ju o d re Ċ e n e povlastice:
1. Imaju pravo da investiraju dobit iz svojih ulaganja u sve sektore privrednih i neprivrednih djelatnosti, i to pod istim uslovima kao i rezidenti u skladu sa zakonima BiH i entiteta (postoje restrikcije kod ulaganja u vojnu industriju i sektor informisanja – i zn o s te m e l j n o g ka pi ta l a u ta kvo m sub j e ktu n e m o ţe
b i ti ve ţi o d 4 9 % ),
2. Mogu osnovati PD pod istim uslovima kao rezident, u skladu sa ZPD,
3. Imaju ista prava upravljanja u PD,
4. Im a j u p ra vo d a vrše tra n sfe r d o b i ti koj u o stva re ka o re zu l ta t n j i h o vo g
p o sl o va n j a i ul a g a n j a u F Bi H , b e z o g ra n i če n j a i u ko n ve rti b i l n o j va l u ti ,
5. Im a j u i sta p ra va u p o g l e d u sti ca n j a vl a sn i čki h p ra va na nekretninama,
6. S tra n a u l a g a n j a n e će bi ti n a cio n a li zo va n a , e ksp ro p ri sa n a i li podvrgnuta
m j e ram a sa sl i čni m p o slj e d i cam a , izuzev u javnom interesu i u skladu sa
zakonom, i
7. S tra n a u l a g a n j a su o sl o bo Ď e n a pl a ća n j a ca ri n a i I i carinskih obaveza, osim carinskog evidentiranja, u skladu sa Zakonom o carinskoj politici BiH.
OBAVEZNO OSIGURANJE
Ono se uvodi z akonom, a obavez na osiguranja su:
a) p u tn i ka u j a vn o m sa o b ra ća j u o d p o slj e d i ca n e sre tn o g sl u ča j a ,
b) vlasnika/korisnika m /v o d d g o vo rn o sti za šte tu p o či n j e n u tre ći m licima,
c) vlasnika/korisnika brodica.
Svi ko j i o b a vl j aj u j a vn i p re vo z p u tn i ka d u ţn i su d a sa o si g u ra va če m skl o p e ugovor o osiguranju putnika.
D rušt va ko ja će o b a vlja ti o si g ura n je u p ri va t no m o si g ura n j u o s ni va j u se kao uzajam na d r uš t va i li d .d . U čla n u 5 0 . nala zi se minima lni iznos kapitala ko ji
o vi si o d vrste o si g ura n ja ko j u će d r ušt vo o b a vlja ti . P o se b n u ulo g u i ma A g e ncja
za na d zo r , ko ja i ma s vo js t vo p ra vno g li ca , b e z nje no g o d o b re nja d r ušt vo ne
mo ţe o b a vlja ti p o slo ve p ro p i sa ne za ko no m i a kto m o o s ni va n j u .
BANKE
Banka je finansijska organiz acija koja se osniva i posluje kao d.d.
Ona o b a v lja p o s lo v e p ri ma n ja n o v ĉ a n ih d e p oz ita , d a v a n ja k re d ita i
druge bankarske poslove propisane z akonom. Osniv a s e k a o d io n iĉ k o društvo i da bi se osnovala mora da ispunjava odreĊene uvjete, a ocjenu tih
u v je ta v rš i Ag e n c ija z a b a n k a rs tv o (u daljem tekstu: Agencija ).
Teme ljni kapital z a osnivanje banke je 15 miliona KM. T o j e n a j n i ţi
kapital koji mora biti u novcu. U banku se mogu uno siti i stvari i prava, ali kapital
u n o vcu n e m o ţe b i ti i sp o d 1 5 m i l i o n a KM .
Organiz aciona struktura banke
B a n k a mo ţ e ima ti fil ija le i p re d s ta v n iš tv a . P re d s ta v n iš tv a p re ma
Za k o n u n e mo gu o b av lja ti b a n k a rs k e p o s lo v e , v e ć s a mo p rik u p lja ti p o datke i davati informacije , o d n o s n o v rš iti p re z e n tira n je b a n k e i n je n ih p o s lo v a .
B a n k a moţ e ima ti fili ja le iz v a n s je d iš ta . One ima ju status pravnog lica i moraju podnijeti z ahtjev Agenciji da dobiju odobrenje za obavljanje
p o s lo v a n a po d ru ĉ ju FB iH . Te filij al e m o g u u svo j e i me i za svo j ra ču n d a
p ri m a ju d e p o zi te , d a j u kre di te , sve u skla d u sa o vl a stim a koj e sa d rţi d o zvo l a Agenci je . A g e n ci j a m o ţe d a u ki n e d ozvolu. Ona je upravni akt i povodom nje se
m o ţe vo d i ti u p ra vn i spo r , npr. ako agencija odbije da izda dozvolu na zahtjev banke, ili ako se, nakon izdavanja dozvole, n e u p i še u R e g i sta r d ru šta va u
p re d vi Ď e n o m ro ku (30 dana, pa Agencija dozvolu ukine).
Ako j e d o šl o d o sp a ja n j a , p ri p a j an j a i p o dj e l e b a n ke , u ki nu će se d o zvo l a koja je data za tu banku, jer se i za sta tu sn e p ro m j e n e tra ţi sa g l a sn o st Agencije.
T a ko Ď e r i a ko sam i vl a sni ci b a n ke o d l u če d a l i kvi d i ra ju b a n ku , te ako je dozvola
d a ta n a o sn o vu n e i sti n i ti h p o d a ta ka , l a ţn i h i sp ra va itd .
U z za h tj e v za i zd a va n j e d o zvo l e p ri l a ţe se i n a crt st atu ta, koji obavezno
m o ra d a sa d rţi sj e di šte , d j e l a tn o st, n a či n ra d a o rg a n a b a n ke , di o ni čki ka p i ta l , druge vrste kapitala, broj i nominalnu vrijednost dionica, pravo glasa vezano za dionice, i druga pitanja u skladu sa zakonom.
Upravljanje bankom
Bankom upravljaju: S k u p š tin a , N a d zo rn i o d b o r, Uprava i Odbor z a reviz iju.
1. S k u p š tin u ĉ in e s v i d io n iĉ a ri . Zakon je ure d i o na či n ra d a S kup š ti ne , glasanja, sazi va nja .
2. N a dz o rn i o d b o r u b a n c i s a ĉ in ja v a ju p re d s je d n ik i n a j ma n je 4 ĉ la n a ( ma x
6) Imenovanje mo ţe b i ti b e z o g ra n i če n j a m a n d a ta ko ji tra j e 4 g o di n e . Upisuju se u Registar kod Agencije . I me n u je ih S k u p š tin a .
3. U p ra v u ĉ in i d ire k to r i iz v rš n i d ire k to ri , te z amjenik dire k to ra k o je g mo ţ e imenovati Nadzorni odbor. Direktor predsjedava upravom, rukovodi poslovanjem, zastupa i predstavlja banku i odgovara za zakonitost poslovanja. Imenuje se n a 4 g od i n e , a m an d a t mu m o ţe b i ti ob n o vlj e n b e z o g ra n i čen j a .
P o lo ţ a j, p ra v a i o d g o vo rn o s ti d ire k to ra u re Ċ u ju s e u g o vo ro m iz me Ċu
Nadz ornog odbora i direktora. Za imenovan je direktora potrebna je saglasnost Agencije.
4. Banka ima Odbor z a reviz iju kojeg imenuje Nadz orni odbor. Mandat je 4
g o d in e , a li s e mo ţ e p o n o v iti. On v rš i n a d z o r n a d p o s lo v a n je m b a n k e .
Djelatnost banke
To su:
1. primanje svih vrsta depo zita i dru g i h n o vča n i h sre d sta va ,
2. davanje i uzimanje kredita,
3. vrš enje finansijskog lizinga,
4. usluge platnog prometa i prenos novca,
5. davanje svih oblika jemstva,
6. kupovina i prodaja strane valute,
7. kupovina i prodaja vrijednosnih papira,
8. finansijski me n a d ţm e n t i
9. drugi poslovi.
Upravne poslove iz okvira djelatnosti , banka preduzima na osnovu
ugovora za koje je zakonom propisana pimena forma.
Bankarski poslovi
To su: 1. ugovor o kreditu, 2. ugovor o depoz itu, 3. u g o v o r o te k u ć e m
ra ĉ unu, 4. ugovor o s e fu , š te d n i u lo g .. .
B a n k a rs k i p o s lo v i s u fo rma ln i i u g o v o ri s e z a k lju ĉ u ju u p is a n o m
o b lik u . D e p o z iti i š te d n i u lo z i mo g u b iti p o v iĊ e n ju i o ro ĉ e n i. B a n k a s e obavez uje d a ć e d e poz it ĉ u v a ti i p o s tu p a ti u s k la d u s a n a loz ima k o mit enta i uvijek je sa kamatom. T a ko se i d e p o zi t ka o u lo g n a šte d n j u sm a tra fo rm al n im
p ra vn i m p o sl om , b u d u ći d a j e b a n ka du ţn a d a i zd a šte d n u knj i ţi cu i d a n a
sre d stva d e p o zi ta p l a ća ka m a tu . Kod banke se mogu deponovati i papiri od
vrijednosti, takoĎer na osnovu ugovora.
Ugovor o sefu je ugovor kojim se banka obavez uje da stavi na
u p o tre b u k o ris n ik u p ro s to r u b a n c i p od p o se b n im k lju ĉ e m z a k o ji k o ris n ik
s e fa p la ć a o d re Ċe n u n a k n a du . B a n ka j e d u ţn a d a p re d u zm e m j e re o si g u ra nj a sefa i nadzor nad njim, da bi korisniku osigurala one predmete koje je pohranio u sef. U sef se ne mogu stavljati predmeti koji bi ugrozili sigurnost banke i drugih sefova. B a nka ni ka d a ne zna šta se na la zi u se f u .
Bankarska garan cija je jednostrani pravni posao koji je uvijek u
pisanom obliku, k o ji m s e b a n k a o b a v e zu je p rima o c u g a ra n c ije (t re ć a
o s o b a ) d a ć e , z a s lu ĉ a j d a n je n k o mite n t n e is p u n i s v o ju o b a v ezu p re ma
korisniku garancije, ona tu obavez u ispuniti. O ve g a ra nci je s u uo b i ča je ne u prometu robe. Da bi banka dala bankarsku garanciju komitent sklapa ugovor sa
b a n ko m . B a n ka se o b a ve zu j e d a će tre će m li cu i zd a ti b a n ka rsku g a ra n ci j u .
B a n ka u i zj a vi n a zn a či za šta se d aj e g a ra n ci j a i na ko ji i zn o s. T re ć a o so b a m o ţe
tra ţi ti i sp l a tu o d b a n ke u sl u ča j u d a ko mi te n t n i j e i sp u ni o svo j u o b a ve zu . B a n ci
tre b a d o ka za ti d a j e svo j u o b a ve zu i zvrši o , a d a n o vča n a o b a ve za p re m a n j e m u nije ispunjena. Ga ra nci ja se u vi je k d a je o d re Ď e no j o so b i i za o d re Ď e ni p ra vni
p o sa o i ni je p re no si va ( u na še m si ste mu ) . U na še m si ste m u mo g la b i se p re no si ti
samo zajed no sa p ravnim poslom za koji je i zdata. Gara ncija se uvijek i zdaje za
o d re Ď e ni p ra vni p o sa o i sa mo se za nje g a mo ţe ko ri sti ti . B a nka ko ja je p o
g a ra nci ji i zvrši la i sp la t u, i ma p ra vo t ra ţi ti o d s vo g ko mi te nta d a jo j i sp la ti ta j
no vča ni i zno s.
P o sto ji jo š u go v o r o te k u će m ra ĉu n u sa fi zi čki m i li p ra vni m li ce m p re ko
ko je g o na vrše tra nsa kci je , te ug o vo r o šte d nji g d je je šte d na kn ji ţi ca d o ka z d a je
ug o vo r za k lj uče n .
AGENCIJA ZA BANKARSTVO
Agencija z a bankarstvo je finansijska institucija FBiH, dakle pravn a
o s o b a iz v an s a s ta v a b a n k e , s a o s n o vn im o v la s tima d a n a z a h tje v o s n iv a ĉ a
iz daje doz volu z a osnivanje banke, doz volu z a svaku promjenu u organiz aciji ustroja banke, doz volu z a statusne promjene banke, doz volu
d a o b a v lja o d re Ċ e n e v rs te p o s lo v a i d r.
Dozvola obuhvata i imenovanje rukovodnog osoblja banke. Agencija
n a d zi re p o sl o va n j e b a n ke i p re d u zi m a o d g o va ra j u će m j e re , a m o ţe i d a u ki n e
dozvolu iz ra zloga propisanih Zakonom o bankama.
Ag e n c ija p ro v o d i p o s tu p a k lik v id a c i je b a n k e . P o s tu p a k s te ĉ a j a
b a n k e je s u d s k i p o s tu p a k n a o s n o v u Za k o n a o s te ĉ a ju .
U postupku osnivanja banke, Agenciji se podnosi z ahtjev z a
iz d a v a n je b a n ka rs k e d oz v o le . Za h tje v p o d n o s e o s n iv a ĉ i b a n k e , a uz n je g a
se podnosi: 1. ugovor o osnivanju potpisan od svih osniva ĉ a , 2 . n a c rt statuta, a mogu i drugi osniv a ĉ k i a k ti a k o je to u tv rĊ e n o p ro p is ima Ag e n c ije z a bankarstvo. Podnose se i 3. podaci o kvalifikacionoj strukturi i iskustvu
p re d vi Ď e n o g na d zo rn o g o d b o ra i u p ra ve b a n ke , 4. podaci o kapitalu, te 5. plan i projekcija p o sl o va nj a , ko j a , i zm e Ď u o sta l o g , sa d rţi i vrste p re d vi Ď e n i h d j e l a tn o sti , strukturu organizacije banke, i popis vlasnika banke.
B a n k a rs k a d o z v o la , k o ju iz d a je Ag e n c ija n a k o n u p la te o s n iv a ĉ k og kapitala i ispunjavanja ostalih uslova, je uvje t z a upis u sudski registar
p o s lo v n ih s u b je k a ta . S v o js tv o p ra v n e o s o b e b a n k a s tje ĉ e u p is o m u Registar. D o zvo l o m se o d re Ď u j e i dj e l a tn o st b a n ke . Osn i va či , o sn o sn o li ce
o vl a šte n o za za stu p a n j e , d u ţn o j e d a p rij a vu za u pi s p o d n e se u ro ku o d 3 0 d a n a . Ovo je strogi zakonski rok jer ako prijava nije podnesena u tom roku, Agencija
m o ţe d a u ki n e d a tu d o zvo l u .
B a n ka rska d o zvo l a u vi j e k g l a si n a n e o d re Ď e n o vri j em e i n i j e p re n o si va .
INTELEKTUALNO (INDUSTRIJSKO) VLASNIŠTVO
Zakonom o industrijskom vlasniš tv u definira se i u re Ċ u je sticanje,
s a d rţ a j i z a š tita p ra v a in d u s tr ijs k o g v la s n iš tv a (I.V.).
Industrijskim v la s n iš tv o m, u smis lu ovog z akona smatraju se:
1. patenti, 2 . ro b n i i u s lu ţn i ţigo v i, 3. industrijsk i dizajn i 4. geogra fske oznake.
Patent - nj i m e se šti ti p re d m e t (Pronalazak );
(Š ta je to a ps tra k t? A p stra kt j e kra ta k sa d r ţa j p ro n a l a ska !)
Ţ ig - njime se šti ti zn a k ko j i j e p o d o b a n za ra zl i ko va n j e ro b e i l i u sl u g a .
Industrijski dizajn - n j i m e se šti ti n ovi oblik proizvoda.
Geografska oznaka - n j o m e se šti ti o zn a ka ko j a o zn a ča va g e o g ra fsko porijeklo proizvoda.
N o s ite lj p ra v a k o ja p ro iz ila z e iz p a te n ta , ţ ig a , in d ustrijskog diz ajna itd., s tiĉ e ma te ri ja ln a i mo ra ln a p ra v a priz navanjem i registracijom kod Instituta z a standarde i mjerite ljs tvo BiH (u daljem tekstu: Institu t).
Ma te r ija ln o p ra v o o b u h v a ta is k lju ĉ iv o p ra v o p riv re d n o g
is k o riš ta v a n ja u s k la d u s a z a k o no m , te pravo raspolaganja. Moralna prava
p ro n a la z a ĉ a , a u to ra i d ru g ih s tv aralaca za navedene oblike I.V. jesu da
bude oz n a ĉ e n u p rija v i k o ju p o d n o s i In s t itu tu , te u svim ispravama koje se
o d n o s e n a pa te n t, d iz a jn , ţ ig i g e o g ra fs k u oz n a k u . A ko je p ro n a l a za k, ţi g ,
itd., re zu l ta t ra d a vi še l i ca , sva ta l i ca i m aj u i sta p ra va . D o m a ća i stra n a l i ca
i m aj u i sto p ra vo n a za šti tu , ali po principu reciprociteta.
S ti ca n j e p oj e d i ni h p ra va i n d u stri j skog vl a sn i štva o stva ru j e se
p o d n o še n j em p ri j a ve In sti tu tu , ko j i p ri m a i prijave za s ticanje tog prava u inostranstvu.
Za s tje c a n je o v ih p ra v a v a ţ i n a ĉ e lo p rv e n s tv a (ja ĉ i je u p ravu onaj ko
je ranije podnio prijavu Institutu).
Iz uz e tn o , p rija v e s e mo g u is p it iv a ti mi mo o v o g n a ĉ e la , p o h itn o m
p o s tu p k u , u s lije d e ć i m s lu ĉ a je v ima :
1. U sl u ča j u su d sko g il i d ru g o g sp o ra ,
2. U sl u ča j u p o d n o še nj a za h tj e va za m e Ď u n a ro d n o p ri zn a n j e ,
3. Ako je sagla sn o d ru g im p ro p i si m a n e o p h o d no i zvrši ti h i tn u re g i stra cij u u
o d re Ď e n o m ro ku i
4. Na poseban zahtjev podnosioca.
Postoji i tz v. iz lo ţ b e n o /s a ja ms k o p ra v o p rv e n s tv a . ( „L i ce ko j e n a
sl u ţb e n o j i li sl u ţb e n o p ri zn a to j m e Ď u n a ro d n oj i zl o ţb i , sh o d n o K o n ve n ci ji o
m e Ď u n a ro d ni m i zl o ţb a m a u B i H il i čla n i cam a M e Ďu n a ro d n e u n ij e za za šti tu
i n d u stri j sko g vl a sn i štva - Pa ri ška u n ij a , i li WT O, i zl o ţi p ro n a l a za k tj . oblik
p ro i zvo d a i l i n j eg o vo g di j el a i li u p o tri je b i zn a k za o zn a ča va n j e ro b e i li u sl u g e ,
m o ţe u ro ku o d 3 mj e se ca od d a n a za tva ra n j a i zl o ţb e za h ti j e va ti u p rij a vi p ra vo prvenstva od prvog dana izlaganj a, tj. da n a u p o tre b e n a i zl o ţb i p ri j a vl j en o g
p ro n a l a ska , o b l i ka p ro i zvo d a , o d n o sn o zn a ka .“ – čl a n 7 . Z a ko n a )
P o sto ji jo š i t zv. u ni jsko p ra vo p r ve nst va i vi še st r uko p ra vo p rvens tva.
Kompletan postupak z a sticanje, p ro me t , o d rţ a v a n je i p re s ta n a k prava I.V. vodi se u Institutu. O p ri zn a va n j u i li o d bi j a nj u d on o si se rj e še nj e
protiv koga j e d o p u šte n a ţa l b a K o mi sij i za ţa l b e In sti tu ta , a p ro ti v o d l u ke
K o mi si je m o ţe se p o kre n u ti upravni spor kod Suda BiH.
Z a vo Ď e n j e p o stu p ka i i n fo rm a ci j ske u sl u g e , In sti tu t n a p l a ću j e ta kse i
n a kn a d e p o se b n i h tro ško va .
Za s v a k o p o je d in a ĉ n o p ra v o , In s titu t v o d i s li je d e ć e re g is tre :
1. Registar prijava za pri znavanje I.V.,
2. Registar priznatih prava I.V ., i
3. R e g i sta r za stu p n i ka za za š ti tu I.V.
N a ko n d o n o še n j a rj e še nj a u upisu, to pravo se upisuje u registar. Registri su javne knjige i dostupne su tre ćim li cim a n a u vi d . P o re d to g a , d a b i se o vo
n a če l o j a vn o sti o si g u ra l o , In sti tu t i m a i svoj sl u ţb e n i g la sn i k u kojem objavljuje
svo j e o d l u ke i rj e še n ja .
Trajanje prava po upisu u registar:
1. patent – traje 20 god.
2. ind. dizajn – traje 10 god.
3. ţi g – traje 10 god.
4. geogra fska o znaka – t ra j e b e z o g ra n i če n j a .
Po isteku ovog vremena, nosila c p ra v a tre b a tra ţ iti d a se o bn o v i o no
š to je u p is a n o u re g is ta r . A ko to p ro p u sti n e m a p ra vo n a za šti tu ko j a j e
o b e zb j e Ď e n a p u te m su d a .
ŢI G
Ţig je z nak (ri j e či , sl o va , b roj e vi , sl o g a n i , kra ti ce ... ) k o ji s e mo ţe g ra fiĉ k i prikaz ati i koji je podoban z a raz likovanje roba, tj. us lu g a je dn o g u ĉ e s n ik a u privrednom prometu o d is t ih i li s liĉ n ih ro b a , t j. u s lu g a d ru g o g u ĉ e s n ik a u tom prometu.
V rs te ţ ig o v a s u: 1 . V e rb a ln i, 2 . F ig u ra tiv n i, 3 . In d liv id u a ln i i li
kolektivni i 4 . Trodimenz ionalni.
Ţig o m s e , iz me Ċ u o s ta lo g , n e mo ţ e š tit iti z n a k :
1. koji je protivan javnom poretku ili moralu,
2. koji se n e m o ţe g ra fi čki p ri ka za ti ,
3. koji nije podoban za ra zlikovanje roba/usluga u privrednom prometu,
4. koji svojim sveukupnim i zg l e d om m o ţe o b m a n u ti j a vn o st,
5. ko j i sa d rţava drţa vn i i l i d ru g i g rb , za sta vu , n a zi v i l i kra ti cu ze m l j e i sl .,
6. ko j i j e i sti il i sl i čan ra n i j em ţi g u za i stu v rstu ro b e ,
7. ko j i j e o p će p o zn a t u B i H , i td .
Nosiocu prava pripada i prav o n a z a š titu .
U s lu ĉ a ju po v re d e , z a š titu tra ţ i tuţ b o m. Tuţ b o m s e moţ e traţ iti i pobijanje priz natih prava nekom drugom licu. Rokovi su 3 godine od saz nanja i 5 godina - objektivni rok .
P o s to je tri v rs te tu ţ b i z a za š titu in d u s tri js k o g v la s n iš tv a :
1. Tu ţb a z a z a š titu (a ko n e ko l i ce n e o vl a šte n o ko ri sti tu Ď e p ra vo , nosilac
p ra va m o ţe tra ţi ti n a kn a d u šte te i vra ća n j e p rim lj e n e do b i ti n a o va ka v
n a či n );
2. Tu ţb a z a o sp o ra v a n je n e k o g p ra v a I.V. (g d je t u ţi la c t vrd i d a je ne ko
d rug i p ro na la za č , a ne lice upisano u registar);
3. Tu ţb a z a p riz na v a n je a u to rs tv a (o va tu ţb a se p o d n o s i dok traje patent ili
ţi g , tvrd e ći d a j e o n a u to r, a ne lice upisano u registar);
P o re d na ve d e ni h t u ţb i , za šti ta se mo ţe tra ţi ti i kro z up ra vno -p ra vni postupak (p u te m Ins ti t uta , tr ţi š ne i nsp e kci je , ca ri nski h o rg a na ) , a o si g ura na je i
kri vi čno -p ra vna za š tita .
On a j ko j e u p i sa n m o ţe p ra vo i sko ri šta va n j a u g o vo ro m p re n ij e ti n a tre će
lice, a to p ra vo se m o ţe i n a sl i j e di ti . Z a ko n u p u ću j e na u g o vo r o l i ce n ci g d j e j e predmet ugovora i sko ri šta va nj e p a te n ta , ţi g a i l i zn a ko va za ra zl i ko va n j e . Ovi m ugovorom ne gubi se autorstvo, ve ć se sam o u stu p a i sko ri šta va n je u z n a kn a d u ,
a l i n ij e i skl ju če n o d a n o si l a c p ra va sta vi i svo j e p ra vo u p ro m e t.
RAZLIKE U PRIMJENI NEKIH INSTITUTA U PRIVREDI I GRAĐANSKO- PRAVNIM ODNOSIMA
„ U govor i u pr ivr edi su, u sm islu ovog zakona, ugovor i koje pr eduzeća i druga pravna lica koja obavljaju privrednu djelatnost, kao i imaoci radnji i drugi pojednici koji u vidu registrovanog zanimanja obavljaju neku privrednu djelatnost,
zakljuĉuju m eĊu sobom u obavljanju djelatnosti koje sa ĉin javaju predmete
njihovog poslovanja ili su u vezi s a tim djelatnostim a.“ - član 25. ZOO
Povodom ovakvih ugovora nastaju privredni sporovi. Ove sporove
rj e ša va j u p ri vre d n a o d j el j e nj a o p ći n ski h su d o va u sj e d i štu ka n to n a . T a o d j e l j e nj a
će rj e ša va ti i p o stu p a k l i kvi d a cij e i ste ča j a ka o i sp o ro ve ko j i p ro i zi l a ze p o vo d o m
ste ča j a . Ovd j e b i sp a d a l i i sp o ro vi u ve zi sa i n d u stri j ski m vl a sni štvo m .
U to ku p o st up ka s te ča ja za ka zuje se ro či šte za ut vrĎ i va nje p o tra ţi va n ja .
Ako povjerilac ospori ne ko p o tra ţi va n je , s te ča j ni s ud i ja up uć u je na p a rni c u ko j u
će vo d i ti p ri vre d no o d je l je nje o p ći nsko g s ud a u s je d i št u ka nto na .
S o lid a rn o s t je u z a jma n o s t v iš e o s o b a u s tic a n ju p ra v a i o b a v e z a .
ZOO, kada su u pitanju ugovori u privredi, nekada propisuje solidarnost, a
n e k a d a o mo gu ć a v a da s e on a moţ e ug o v o ro m s po ra zu mn o is k lju ĉ iti. Npr.
ko d u g o vo ra u p ri vre di ča k i d je l ji ve o ba ve ze d u ţn i ci su d u ţn i i sp u ni ti sol i d a rn o ,
o si m a ko to n i su i zri či to u g o vo ro m i skl j u čil i . K o d sl u ča j e va u p ri vre d i i j e m stvo je
uvijek solidarno, tj . j em a c o d g o va ra ka o pl a ta c il i ka o g l a vn i d u ţn i k , osim ako nije
u g o vo ro m i sklj u če n o i a ko za ko n d o zvo l j a va d a se u n e ki m sl u ča j e vi m a i skl j u či .
Zastara (ĉla n 3 7 4 . Z OO)
K o d d ru š ta v a u ko jima je u s tru k tu ri k a p i ta la z a s t upljen v e ć in s k i
d rţ a v n i k a p ita l, stav Vrhovnog suda FBiH je da je z a njih rok z astare 3
godine, a z a d ru š tv a g d je n e ma ta k v o g k a p ita la ro k je 5 g o d in a .
Za o d n o s e me Ċ u s u b je k tima u p riv re d i o d n o s i s u k a o d o b ro g
p riv re d n ik a i d o b ro g s tru ĉ n ja k a , a u o b lig a c io n im o d n o s ima duţ n o s t ili
p a ţn ja d o b ro g d o ma ć in a . P a ţn j a d o b ro g stru čn j a ka za ko n o m se p ro p i su j e za
i sp u n j a va nj e o d re Ď e ni h p o sl o va – za h ti j e va se u ve zi sa o d re Ď e n o m di j el a tn o sti
npr kod ugovora o prevo zu lica, kada prevo znik odgovara uvijek, osi m u sl u ča j u
ka d a j e d o šte te d o šl o dj e lo va n j em o kol n o sti ko je n ij e m og a o o tkl o ni ti n i p a ţn j om
d o b ro g stru čn j a ka .
Č a so m p re u zi ma n ja ro b e p re la zi ri zi k za sluča j n u p ro p a st st va ri . K up a c ko ji prima stva r mora je preg ledati bez odlaga nja . Kod ugovo ra u pri vredi o vidljivim
ne d o sta ci ma p ro d a va c se o b a vje šta va o d ma h, a ako nije tu, onda be z odlaganja.
Za skri ve ne ne d o sta tke mo ra se o b a vi je sti ti p ro d a va c b e z o d la g a n ja i li či m i h je zapa zio. Ako to ne učini, kupac gubi pravo da traţi otklanjanje neostataka,
sniţenje kupoprodajne cijene ili raskid ugovora.
MJENICA
Mje n ic a je is p ra v a , p is me n o o ĉ ito v a n je o b a v e z e , odnosno sredstvo kreditiranja .
Osnovna svojstva mjenice se raz likuju od osnovnih svojstava
mje n iĉ n o p ra v n o g o d n o s a .
U s me n o s e n e mo ţ e n ik o mje n iĉ n o -pravno obavez ati.
Mje n iĉ n a o b a v e z a v ez a na je z a is p ra v u i o n a s e iz d a je u o b lik u k o je g
z akon odredi.
S a m o o n a j ko im a tu i sp ra vu m o ţe t ra ţi ti i sp u n j e n j e mj e ni čn e o b a ve ze .
Mje n iĉ n a o b a v e z a je s a mo s ta ln a i s tro g a . N je n a s a mo s ta ln o s t le ţ i u apstraktnosti – n e z n a s e zb o g ĉ e g a se je mje n iĉ n i d uţ n ik ob a v ez a o .
S a mo sta l no st se o g le d a i u so li d a r no j o d g o vo r no s ti m je ni č ni h d u ţni ka .
Potpisi nesposobnih o so b a i li la ţni p o tp i si ne u ti ču na o b a ve zu d r ug i h
mje ni čni h p o tp i s ni ka . M je n ic a mo ţ e g la s iti s a mo n a n o v ĉ a n u svotu, a nikada
n a ĉ in id b u . On a je v ri je d n o s n i p a p ir i b e z to g p a p ira n e ma n a s ta n k a , a n i prava prenosa. Pravo na mjenicu je stvarno-pravne prirode. Prava koja proiz ilaz e iz mjenice su obligacionopravne prirode. Po z akonu to je papir
p o n a re d b i, a iz riĉ ito m k a lu z u lo m mo ţ e b iti d ru g a ĉ ije o d re Ċ e n o . To je i prezentacijski papir, što zn a či d a vj e ro vn i k d o l a zi d u ţn i ku n a n a p l a tu . T o j e i papir javne vjere, što zn a či fo rm a l n e i sti n e .
Osobine, o d n o s n o n a ĉ e la mje n iĉ n o -pravnog odnosa su:
1. N a ĉ e lo p is me n o s ti - mora biti na propisanom obrasc u
2. N a ĉ e lo in k o rp o ra c ije - s vi bitni eleme nti s u upisani u mje nic u
3. N a ĉ e lo fik s n o s ti o b a v e z e - pra va i oba ve ze s u fiksirane
4. N a ĉ e lo n e po s re d n o s ti - imalac mjenice nala zi se u neposred nom
pravnom odnos u
5. N a ĉ e lo s a mo s ta ln o s ti-mje ni čno -pra vni odnos je ne za visa n od osno vnog
posla i s vaki potpis na mje nici zas ni va samos talnu mje ni č no p r. obave zu
6. N a ĉ e lo n o v ĉ anosti - m je ni ca g la si na o d re Ď e n u s vo t u no vca u d o ma ćo j
valuti
7. N a ĉ e lo s o lid a rn o s ti - ------------------------------ ?
8. N a ĉ e lo a p s ta rk tn o s t i - valja nost mje nice ne o visi od nekog pra vnog
posla, ni ne zna se koji je to posao
Mje n iĉ n e ra d n je :
1. Akceptiranje mjen ice
Ak c e p t s e v rš i ta k o d a tra s a t n a s a mo j m je n ic i n a p iš e : p riz n a je m ili prihvaćam ili napiše drugu rijeĉ koja ima to znaĉenje, a zatim se potpiše.
T o z n a ĉ i d a iz d a va la c mje n ic e ( tra s a n t) mje n ic u p o p u n ja v a , a tra s a t
(a k c e p ta n t) je p o tp iš e n a o p is a n i n a ĉ in – tada o n p o s ta je g la v n i d u ţ n ik .
Ako trasat p rihvata (akceptira) mjenicu, onda taj akcept mora biti
b e zu vj e ta n , a l i g a m o ţe o g ra n i či ti n a d i o i zn o sa .
A kce p to m se tra sa t o b a ve zu j e d a m j e n i cu pl a ti p o d o sp j el o sti . T u ţb a
protiv akceptanta nije uslovljena nikakvim protestom , jer on nije regresni nego
g l a vn i d u ţn i k.
2. Amortiz acija mjenice
T u s e p o d raz u mije v a s u d s k i va n p a riĉ n i p o stupak u kojem se donosi
o d lu k a o p ro g la š e n ju iz g u b lje n e ili o š te ć e n e mje n ic e n e v a ţ e ć o m.
P o s tu p a k a mo rtiz a c ije s e p o k re ć e p rije d lo g o m.
Kada se mjenica amortizu j e rj e še n j em , ra n i ji i m al a c m o ţe d a im a p ra va
sa m o p re m a g la vn o m m j e ni čn om d u ţn i ku , š to zn a či d a rj e še n j e o a m o rti za ci j i
m j e ni ce i m a ka ra kte r g ra Ď a n sko - p ra vn o g , a n e m je n i čn o - pravnog dejstva. Ovo iz ra zl o g a što j e a m o rti za ci j o m p re sta o m j e n i čn o - pravni odnos.
3. Aval
T o je m je n i ĉn a ra dn ja . M o ţe g a d a ti sva ko l i ce . M o ţe b i ti d j el i m i ča n i li
p o tp u n , a m o ţe b i ti i vre m en ski o g ra ni če n . A va li sta so l i da rn o o d g o va ra , a a ko plati mjenicu stupa na mjesto honorata.
R az lik a iz me Ċ u mje n ic e i ĉ e k a
Ĉ ek je sredstv o p la ć a n ja , a mjenica je sredstvo kreditiran ja. Dodatne raz like su s lije d e ć e , je r ĉ e k /k o d ĉ e k a :
1) ne mora se odrediti rok dospjelosti,
2) glasi na donosioca,
3) vu če se na banku kao trasata, jer se smatra da ona ima tu pasivnu sposobnost,
4) ne akceptira se,
5) nema regresa zbog neakceptiranja,
6) nema protesta;
7) d o sp j e va p o vi Ď e n j u ,
8) n e m o ţe se u m n o ţa va ti ka o m j e n i ca ,
9) n e m o ţe se n i d o m i ci li ra ti (o d re d i ti m j e sto n a p l a te ).
Indosiranje
Ono što j e p re n o s p o tra ţi va n j a tj . cesija, to je ovdje inosiranje mjenice.
K a d a je n a mje n ic i oz n a ĉ e n o "ne po naredbi" onda se ona ne indosira.
P re n o s s e v rš i c e s ijo m k a o u g ra Ċ a n s k o - pravnom odnosu. Indosament indosiranjem ne smije isticati n ikakve uslove. Ako su stavljeni neki uslovi
s ma tra s e k a o d a n is u n a p is a n i. P re n os mo ra g la s iti n a p rv u mje n iĉ n u svotu. Prenos se obavlja potpisivanjem, tj . d a va n j em i zj a ve na p o le Ď i ni m j e ni ce
i l i a lo n ţu d a se m j e n i čn a svo ta i sp l a ti n a zn a če n o j o so b i , tj indosataru.
P re n o s m o ra g l a si ti n a p u n u m j e ni čn u svo tu . In d o si ra n j e m se p re n o se sva
p ra va sa d rţa n a u mj e n i ci n a i n d o sata ra i o n o d mj e n i čn og vjerovnika postaje
re g re sn i d u ţn i k. On solid a rn o o d g o va ra za p l a ća n j e m j e ni ce , a l i i sam i m a ta kva prava od svojih prethodnika.
Mje n iĉ n i p r ig o v o ri, p ro te s ti i tu ţ b e
Mje n iĉ n e tu ţ b e s u s re d s tv o z a os tv a riv a n je p ra v a mje n iĉ n ih
p o v je rila c a . Iz me Ċ u mje n iĉ n ih tu ţ b i i tu ţ b i u g ra Ċ a n s ko m p ra v u u s u š tin i je
raz lika nez natna.
P o s to ji v iš e v rs ta m je n iĉ n ih tu ţ b i :
1. R e d o v n a mje n iĉ n a tuţ b a je ona koja se podnosi protiv glavnog
m j e ni čn o g d u ţn i ka .
2. R e g re s n a tu ţb a se p o d n o si p ro ti v re g re sn i h d u ţn i ka i u z n j u se , osim
mjenice, p ri l a ţe m j e n i čni p ro te st.
3. T u ţb e tra s a ta p ro tiv tra s a n ta ,
4. T u ţb a trasanta protiv trasata z b o g n e is p la te m je n iĉ n e s v o te ,
5. Tu ţb a zb o g p o v ra ć a ja mje n ic e , i
6. Tu ţb a zb o g n e o p ra v da n o g o b og a ć e n ja .
ĈEK
Ĉ e k , u s mis lu o v o g z a k o n a , p re d s ta v lja s re d s t v o p la ć a n ja .
S u b je k ti ĉ e k a s u : T ra s a n t (iz d a v a la c ĉ e k a ), Trasat (banka preko koje
s e is p la ć u je ) i Remitent (korisnik).
U ovom zakonu:
1) " Indosame nt" o znača va prije nos pra va i z čeka na novog imaoca čeka,
2) "Odgo vornost i p laća nje " o zna č a va ispla tu po vidje nju, ispla tu cije le s ume ili izvjes nog dije la jamstvom,
3 ) " Re g re s zb o g ne i sp la te " o zna č ava mogć nost ostvari va nja regresa pro tiv indosanta, trasa nta i a valiste u sluca ju odbija nja isp late če ka , je d no g o d nji h,
4 ) " Um no ţa va nje " o zna č a va moguć nos t i zdava nja čeka u zemlji i i no zemstvu u dva ili viš e isto vjetnih primjeraka,
5) "Tuţba i z temeljnog od nosa" je mog uć nost po vrata č eka redo vnom parnicom
protiv trasa nta ili s voga neposred nog i ndosanta umjesto podi za nja regres ne tuţbe .
Ĉ ek sadrţ i:
1. oznaku z a ĉ ek, napisanu u samom s log u ispra ve ili, ako je o va i zdata na
stra nom je ziku, i zra z ko ji na tome je ziku odgo vara pojmu čeka,
2. bezuvjetni uput da se plati odreĊ ena svota novca iz trasantovog pokrić a,
3. ime onoga koji treba pla titi (trasa t),
4. mjesto gdje treba platiti,
5. oz naku dana i mjesta iz davanja ĉeka,
6. p o tp is o n o g a k o ji je ĉ ek iz dao (trasa nt).
Č ek koji je plativ u zemlji moţe se trasirati samo na banku.Č e k pl a ti v i zva n
ze m l j e m o ţe se , p re m a za ko n u m j e sta p l a ć anja, trasirati i na d ruga lica.
Ĉ e k mo ţe glas iti na ime, po nare dbi ili na donosio ca.
Č ek na ime koji sadrţi o znaku "ili na donosioca", odnosno drugi izraz koji isto znač i, vrijedi kao ček na donosioca. Is to ta ko , č ek be z o znake lica kojem se ima platiti (korisnik, remitent) vrijedi ka o če k n a d o n o si o ca .
Č e k m o ţe glasiti i na ime po naredbi samog trasanta.
Ne vrijedi ček na donosioca u kome su trasant i trasat jedno isto lice.
III – INDOSAMENT
Ĉ ek na donosioca prenosi se jednostavnom predajom. Svaki drugi
ĉ ek, iako i nije iz riĉ ito trasiran po naredbi, prenosi se indosamentom.
Č ek u ko jem je trasa nt sta vio rijeci: "ne po naredbi" ili drugi izra z koji zna či isto, pre nosi se samo u oblik u i sa efektima obi čno g us tup a n ja (ce si je ).
Č ek na do nosioca mo ţe se p retvoriti u č ek na ime i li u č ek po na redbi odgovarajuć im punim indosame nto m.
Indosame nt mo ra biti be zuvjeta n. S vaki uvje t koji bi bio s ta vljen sma tra se
kao da ni je napisan.
Djelimiča n i ndosame nt , kao i trasa to v indosame nt, je ne va lja n.
Indosame nt " na do nosioca" vri jedi kao bja nko i ndosame nt.
K o g o d , i zu zi ma j uć i trasata , s tavi na poleĎ ini čeka izdatog na do nosioca
svo j p o tp i s, ne i sp i suj uć i odredb u o indosame ntu, odgo vara kao trasanto v
avalista . Č e k o vi m ne g ub i o so b i n u č eka na do nosioca.
Indosame nt na trasata vrijedi kao pri zna nica o isplati.
(ZAKON O UPRAVNOM POSTUPKU FBiH)
POJAM UPRAVNE STVARI I UPRAVNOG AKTA
Upravna stvar je pravna stvar o kakvoj konkretnoj situaciji ko j u na d l e ţn i
o rg a n a u to ri ta ti vn o rj e ša va , n e p o sre d n o m p ri mj e n om m a te rij a l n o g p ro pi sa u
upravnom postupku, a odnosi se na neko pravo, obave zu ili pravni interes
g ra Ď a n i n a , p ra vn o g l i ca i d ru g i h stra n a ka .
Upravni akt j e a kt ko j im n a d l e ţn i o rg a n (organ uprave ili pravno lice sa
j a vn im o vl a šte n ji m a ) rj e ša va o i zvj e sn o m p ra vu i l i o b a ve zi p o j e d i n ca , pravnog lica i drugih stranaka u upravnom postupku.
NAĈELA UPRAVNOG POSTUPKA
1) N a ĉ e lo v aţ e n ja z ak o n a – p o o vo m za ko n u d u ţni su p o st up a ti o rg a ni upra ve Federacije i o rg a ni up ra ve ka nto na , ka o i g ra d ske i o p ći nske
slu ţb e za up ra vu i d rug i o rg a ni , kad u upra vnim stva rima, neposredno
p ri mje n j u jući p ro p i se , r je ša va j u o p ra vi ma , o b a ve za ma i li p ra vni m
i nte re si ma g ra Ď a na , p ra vni h li ca i li d r ug i h s tra na ka .
2) N a ĉ e lo p o s eb n o g postupka – p o je d i na p i ta nja p o stup ka za o d re Ď e n u
upra vnu oblast mog u se samo izuze tno, posebnim zakono m, urediti
d rukči je ne g o što s u ure Ď e na o vi m za ko no m, a ko je to n u ţno za d rug a či je
p o stup a nje u ti m p i ta n ji ma , s ti m d a ne mo g u b i ti sup ro t na na če li ma o v og
zako na.
3) N a ĉ e lo s u p s id ija rn e p rimje n e z akona – a ko je o d re Ď e ni m le x sp e ci a li s
zako nom propisan poseban postupak , postupa se po odredbama tog zako na, s tim da se po odredbama ZUP-a postupa u s vim pita njima koja
ni su ure Ď e na p o se b ni m za ko no m.
4) N a ĉ e lo z a ko n itosti – s vi o rg a ni up ra ve i up ra vne o rg a ni za ci je d u ţne s u
p ri li ko m rje ša va n ja up ra vni h st va ri d a p ri mje n j uj u za ko ne i d rug e p ro p i se .
Ovo na če lo se o d no si i na ins tituci je koje imaju ja vne o vlasti.
5) N a ĉ e lo z a š tite p ra v a g ra Ċ a n a i za š tita ja v n o g in te re s a – kada organi
upra ve i i nsti t uci je ko je i ma j u ja vna o vla šće n ja vo d e p o stup a k i rje ša va j u,
d u ţni su st ra nka ma o mo g ući ti d a što la kše za šti te i o s t va re s vo ja p ra va ,
vo d e ći p ri to me ra č una d a o st va ri va n je n ji ho vi h p ra va ne b ud e na šte t u
prava drugi h lica, niti u s up ro tno s ti sa za ko no m u t vrĎ e ni m ja vni m interesom.
6) N a ĉ e lo e fik a s n o s ti – o rg a ni up ra ve su d u ţni p o za h tje vi ma st ra na ka
rje ša va ti u ro ko vi ma ko ji s u p ro p i sa ni za ko no m.
7) N a ĉ e lo ma te rija ln e is t in e – p ri je d o no še n ja r je še nja o rg a n up ra ve d u ţa n
je da utvrdi s ve či nje ni ce ko je s u b i t ne za d o no še n je r je še n ja .
8) N a ĉ e lo s a s lu š a n ja s tra n a k a – o rg a n up ra ve je d u ţa n d o p us ti ti
stra nka ma d a se i zja s ne o s vi m či n je ni ca ma i d o ka zi ma ko ji su va ţni za
d o no še n je rje še nja .
9) N a ĉ e lo slobodne ocjene dokaz a – ko je će či nje ni ce u ze ti kao doka zane
o d luč u je o vla šte no s l u ţb e no li ce p o svo m u vje re n ju , na o s no vu sa vje s ne i
b ri ţl ji ve o cje ne s va ko g d o ka za p o se b no i svi h d o ka za za je d no , ka o i na osno vu re zulta ta cje lok up nog postupka.
10) N a ĉ e lo s a mo s ta ln o s ti u rje š a v a n ju – to zna či d a o rg a n upra ve, na
o sno vu ut vrĎ e ni h či nje ni ca i d o ka za , samosta lno do nosi odluk u, be z uticaja bilo koga.
11) N a ĉ e lo p ra v a n a ţ a lb u (n a ĉ e lo d v o s te p e n o s ti) – p ro ti v rje še nja
d o ne še no g u p r vo m st up n j u s tra nka i ma p ra vo ţa lb e . S a mo za ko no m
mo ţe se p ro p i sa ti d a u p o je d i ni m up ra vni m st va ri ma ţa lb a ni je d o p ušte na ,
i to a ko se na d rug i na či n o si g u ra va za šti ta p ra va i za ko ni to sti . A ko ne ma
o rg a na up ra ve d rug o g st up n ja , ţa lb a p ro ti v p r vo ste p e no g rje še nja mo ţe
se i zja vi ti sa mo ka d je to za ko no m p re d vi Ď e no . Ti m za ko no m o d re d i će se i
o rg a n ko ji će rje ša va ti p o ţa lb i . P o d uvje ti ma i z o vo g za ko na s tra nka ima
p ra vo ţa lb e i ka d p rvo s te p e ni o rg a n ni je u o d re Ď e no m ro k u d o ni o rje še nje
o nje no m za ht je vu. P ro ti v r je še n ja d o ne še no g u d r ug o m st up nj u ţa lb a ni je
d o p ušte na .
12) N a ĉ e lo k o n a ĉn o s ti rješ e n ja – rje še n je p ro ti v ko g a se ne mo ţe i zja vi ti
ţa lb a , a li se mo ţe p o kre nu ti up ra vni sp o r je ko na č no rje še nje .
13) N a ĉ e lo p ra v o mo ćn o s ti – rje še nje p ro ti v ko g a se ne mo ţe i zja vi ti ţa lb a
ni ti p o kre n uti up ra vni sp o r je p ra vo mo ć no r je še n je (forma lna
p ra v o s n aţ n o s t). K a d a se p ro ti v rje še nja ne mo ţe i zja vi ti ţa lb a ni ti
p o kre n uti up ra vni sp o r, a rje še n je m je p ri zna to ne ko p ra vo i li ut vrĎ e na
ne ka o b a ve za , što za p o slje d i c u i ma d a se o to j up ra vno j s t va ri ne mo ţe
p o no vo r je ša va ti , g o vo ri mo o ma te ri ja ln o j p ra v o s n a ţ n o s ti .
I p ra vo s na ţno rje še nje mo ţe se i zmje ni ti , p o ni šti ti i uki nu ti u sl uča je vi ma propisanim zakono m.
14) N a ĉ e lo e k o n o miĉ n o s ti – P o stup a k se tre b a vo d i ti b r zo i sa što ma nje
tro ško va i g ub i tka vre me na , vo d e ći ra č u na d a se p ri to me p ri kup i sve što je potreb no za p ra vi l no ut vrĎ i va nje či n je ni ca p o t re b ni h za d o no še nje
za ko ni to g r je še nja .
15) N a ĉ e lo p o mo ć i n e u k o j s tra n c i – o rg a n ko ji vo d i p o st up a k vo d i će ra ču na
da ne zna nje i neukos t s tra nke i drugih lica ko ja s udje luju u postupk u ne
b ud e na š te t u p ra va ko ja i m p o za ko n u p ri padaju.
16) N a ĉ e lo upotrebe jez ika i pisma – o no zna či d a s u u ra vnopra vnoj
up o rt re b i b o sa nski i hr va tski je zi k. O vo na če lo d e ro g i ra no je Us ta vni m amandma nima kojima je utvrĎ e no da s u na te ri to ri ji či ta ve B IH u ravnopra vno j upotrebi s va tri je zika (bosa nski, hrva tski i srpski).
17) N a ĉ e lo u p o tre b e iz raz a " o rg a n" – pod organom koji vodi postupak,
o d no s no r je ša va u up ra vni m st va ri ma , u s mi sl u o vo g za ko na ,
p o d ra zumi je va j u se o rg a ni up ra ve i up ra vne usta no ve , s l u ţb e i i nsti t uci je
i z č la na 1 . o vo g za ko na , a ko Z UP -om nije d r ug a či je o d re Ď e no .
STVARNA I MJESNA NADLEŢNOST ORGANA UPRAVE
S tv a rn a n a d leţ n o s t u u p ra vn o m p o s tup k u od re Ċ u je s e p o p rop is ima
k o jima s e u re Ċ u je :
a) o d re Ď e n a u p ra vn a o b l a st ili
b) n a d l e ţn o st p o j e d i n i h o rg a n a .
F e d e ra ln i o rg a n i u p ra v e n a d le ţ n i s u :
1) a ko se ra d i o u p ra vn i m stva ri m a i z i skl j u či ve n a d l e ţn o sti fe d e ra ci j e ,
2) a ko se ra d i o za j e d n i čko j n a d l e ţn o sti i zm e Ď u fe d e ra ci j e i ka n to n a i
3) u onim stvarima u kojima je kanton jedan dio svojih n a d l e ţn o sti p re n i o n a federalnu vlast.
Kantonalni o rg a n i u p ra v e n a d le ţ n i s u :
1) a ko se ra d i o za j e d n i čko j n a d l e ţn o sti i zm e Ď u fe d e ra ci j e i ka n to n a ,
2) ako je federacija jedan dio svojih n a d l e ţn o sti p re n i j e l a n a ka n to n e i
3) u o n i m stva rim a ko je su u tvrĎ e n e u ka n to n a l n im za ko n i ma i a ko j e
g ra d /o p ći n a j e d a n d i o n a d l e ţn o sti p re n ijela na kanton.
Op ć in s k i i g ra d s k i o rg a n i u p ra v e /s lu ţ b e n a d leţ n i s u u upravnim stvarima k o je s u u tv rĊ e n e p ro p is o m g ra d a /o p ć in e :
a) ako je to propisano kantonalnim zakonom,
b) ako je kanton prenio jedan dio svoj ih n a d l e ţn o sti n a o p ći n u /g ra d i
c) ako je federacija dio svojih n a dl e ţn o sti p re n i j e l a n a g ra d /o p ći n u .
Nijedan organ uprave, bez obz ira na kojem je nivou vlasti, n e moţ e
iz v rš iti p re n o s d ije la s v o je n a d le ţ n o s ti u d o g o v o ru s a d rug im o rg a n o m.
P re n o s n a d le ţn o s ti s e mo ţ e p ro p is a ti s a mo z a k o nom.
Ak o s e n e mo ţ e u tv rd iti s tv a rn a n a d le ţ n o s t o rg a n a uprave, n a d le ţa n
ć e b iti o n a j o rg a n u p ra v e k o ji je n a d le ţ a n z a o rg an iz a c iju u p ra v e .
Mje s n a n a d le ţ n o s t s e o d re Ċ u je :
a) p o fe d e ra l n i m p ro p i sim a ko ji m a su u re Ď e ne federalne jedinice (kantoni),
b) po propisim a o te ri to ri j a l n oj p o d j el i o p ći n a ,
c) po propisima o organizaciji federalnih i kantonalnih organa uprave i
d) p o g ra d ski m i o p ći n ski m p ro pi sim a o o rg a n i za ci ji g ra d sk i h i o p ći n ski h
sl u ţb i za u p ra vu .
Mje s n a n a d le ţ n o s t s e , ta k o Ċ e r, o d re Ċ u je :
1) u stvarima koje se odnose na nepokretnosti prema mjestu gdje se nepokretnost nalazi;
2) u stva ri m a koj e se o d n o se n a dj e l a tn o st n e ko g o rg a n a , p o du ze ća
(d ru štva ) , u sta n o ve i l i d ru g o g p ra vn o g l i ca p re m a m j e stu n j i h o vo g sj e di šta ;
3) u o sta l i m stva ri m a p re m a p re b i val i štu stra n ke . K a d i m a vi še stra n a ka ,
n a d l e ţn o st se o d re Ď u j e p re m a stra n ci p re ma koj o j j e za h tj e v u p ra vl j e n .
A ko stra n ka n e m a p re b i val i šte u F e d e ra cij i , n a dl e ţn o st se o d re Ď u j e p rem a
m j e stu n j e n o g b o ra vi šta , a a ko n e m a n i b o ra vi šta p re m a m j e stu n j e n o g posljednjeg prebivališta , o d n . b o ra vi šta u F e d e ra ci j i .
Ak o s e mje s n a n a d le ţ n os t n e moţ e o d re d iti p o n a v e d e n im odredbama, o n a s e od re Ċ u je p re ma mje s tu g d je je n a s ta o p o v od z a
v o Ċ e n je p o s tu p k a .
Svaki organ je, to k o m ĉ ita v o g p o s tu p k a , d u ţa n d a v o d i ra ĉ u n a o
svojoj nadle ţ n o s ti (s tv a rn o j i m je s n o j).
SUKOB NADLEŢNOSTI
Mo ţ e b iti p o z itiv a n i n e g a tiv a n .
Za r je š a v a n je s u k o b a n a d le ţ n o s ti n a d le ţn i s u :
1. Vrhovni sud FBiH - a ko se ra d i o su ko b u n a d l e ţn o sti i zm e Ď u :
a) federalnog i kantonalnog organa,
b) organa uprave i institucija sa javnim ovlastima i z ra zl i či ti h ka n to n a .
2. Vlada FBiH - a ko se ra d i o su ko bu n a d l e ţn o sti i zm e Ď u fe d e ra l ni h o rg a n a
uprave.
3. Vlada kantona - na d le ţna je za s uko b na d le ţno sti i zme Ď u o rg a na up ra ve
istog kantona .
4. Kantonalni sud - ako se ra d i o su ko b u n a d l e ţn o sti i zm e Ď u :
a) organa uprave i i n sti tu ci j e sa j a vn i m o vl a šte n j im a istog kantona
b) organa uprave d vi j e o p ći n e u j e d n o m ka n to n u
5. Gra d o n a ĉ e ln ik - a ko se ra d i o su ko b u n a d l e ţn o sti i zm e Ď u o rg a n a
gradske uprave
6. Op ć in s k i n a ĉ e ln ik - ako se radi o su ko b u n a d l e ţn o sti i zm e Ď u o p ći n ski h
sl u ţb i za u p ra vu .
K a d a rj e ša va o su ko b u n a dl e ţn o sti n a d l e ţn i o rg a n d o n o si rje š e n je . Protiv
to g rj e še n j a n e m o ţe se i zj a vi ti ţa l b a n i ti p o kre n u ti u p ra vn i sp o r, a ti m rj e še n j em
u tvrĎ u j e se ko j i j e o rg a n n a d l e ţa n i ko m e se p re d m e t d o sta vl j a n a rj e ša va n j e .
IZUZEĆE SLUŢBENE OSOBE
Zakon propisuje 2 v rs te iz u z e ća :
1. Obligatorno iz u z e ć e - postoji u slučaju:
1) a ko j e sl u ţb e n a o so b a u predmetu u kome se vodi postupak sa strankom u krvnom srodstvu u pravoj liniji , a u p o b o čn o j l i n ij i d o 4 . stu p n j a ,
2) ako je sa strankom u odnosu s taraoca, s taranika, usvojioca, usvojenika,
3) a ko j e u p o stu p ku ko j i j e p re th o d i o b i l a stra n ka , vj e šta k , p u n o m o ćn i k i sl .
4) ako j e sl u ţb e n a o so b a u p rvo ste p e n o m p o stu p ku u če stvo va l a u vo Ď e n j u
p o stu p ka i l i u d o n o še n j u rj e še nj a .
2. Fakultativno iz uz e ć e - moţe biti u slučaju ako stranka sumnja u
n e p ri stra sn o st sl u ţb e n e o so b e .
S tra n ka m o ra p i sm e n o tra ţi ti i zu ze će , a o i zu ze ću o d l u ču j e ru ko vo d i l a c
o rg a n a u p ra ve . A ko se tra ţi i zu ze će m i n i stra, o i zu ze ću će o d l u či va ti V l a d a .
STRANKA I NJENO ZAST UPANJE
Stranka je:
1. osoba p o či j em j e za h tj e vu p o kre n u t p o s tu p a k (tzv . aktivna stranka) ili
2. osoba protiv koje se vodi postupak (tzv . pasivna stranka), ili
3. osoba koj a ra di za šti te svo j i h p ra va i li pravnih interesa ima pravo da
u če stvu j e u upravnom postupku (tzv. zainte resovana stranka).
Stranka u postu p k u mo ţ e b iti:
1. s v a k o fi zi ĉk o i pra v n o l i ce ,
2. o rga n u pra v e , u dru ţe n je gra Ċa n a i drugi koji nemaju svojstvo pravnog
lica mogu biti stranke u postupku, ako mogu biti nosioci prava i obaveza o
ko j im a se rj e ša va u u p ra vn o m p o stu p ku ,
3. tu ţite l j, pra v o b ra n ite l j i dru g i organ i vlasti imaju u granicama svojih
o vl a šte n j a , p ra va i du ţn o sti stra n ke a ko su za ko n o m o vl a šte n i d a u upravnom postupku zastupaju javne interese,
4. sindika lna organiza cija - ako se upravni postupak odnosi na kakvo pravo
i l i p ra vn i i n te re s sl u ţb e n i ka i n a mj e šte n i ka u o rg a n im a u p ra ve , ka o i
ra d n i ka u p o d u ze ću , u sta n o vi i l i u d ru g o m p ra vn o m l i cu ,
Ombudsmen n e m o ţe b i ti stra n ka u p o stupku, a l i m o ţe b i ti stra n ka a ko
p o kre n e u p ra vn i sp o r i p ri su stvo va ti vo Ď e n j u u p ra vn o g p o stu p ka .
Procesna sposobnost i zakonski zastupnik
F iz iĉ k a o s o b a k o ja je p o tp u n o p os lo v n o s p o s ob n a moţ e s a ma obavljati radnje u postupku (pro cesna sposobnost).
Za proce s n o n e s p o so b n u fiz iĉ k u o s ob u , radnje u postupku obavlja
n je g o v z a k o ns k i z a s tu p n ik , k o ji s e o d re Ċ u je na o sn o v u z a k o n a ili a k to m
n a d le ţ no g o rg a n a d o n e še n o g n a o s n o vu z a ko n a .
Pravno lice obavlja radnje u postupku preko svog predstavnika ,
odnosno z akonskog za s tu p n ik a , k o ji s e o d re Ċ u je n je g o v im o p ć im a k to m,
a k o n ije o d re Ċ e n z a k o n o m .
Org a n u p ra ve o b a vlj a ra d nj e u p o stu p ku p re ko za ko n o m o d re Ď en o g predstavnika.
U to k u c ije lo g p o s tu p k a o rg a n k o ji v o d i p o s tu p a k ć e p o s lu ţ b e n o j
duţnosti paziti da li osoba koja se pojavljuje kao stranka moţe biti stranka u postupku i da li stranku z astupa njen z akonski zastupnik, odnosno predstavnik.
Ako u toku postupka nastupi smrt stranke, p o s tu p a k s e mo ţ e obustaviti ili nastaviti, z avisno od prirode upravne stvari koja je predmet
postupka.
A ko p re m a p ri ro d i stva ri p o stu p a k n e m o ţe d a se n a sta vi , o rg a n će
o b u sta vi ti p o stu p a k za kl j u čko m p ro ti v ko j e g j e d o p u šte n a p o se b n a ţa l b a .
Privremeni zastupnik
Org a n k o ji v o d i p o s tu p a k po s ta v it ć e stranci privremenog zastupnika
u 2 s lu ĉ a ja :
a) ako procesno nesposobna stranka nema zakonskog zastupnika , ili
b) a ko se n e ka ra d n j a im a p o d u ze ti p ro ti v o so b e či j e j e b o ra vi šte n e p o zn a to , i ko j a n em a p u no m o ćni ka , ali pod uslovom d a to tra ţi h i tn o st p re d m e ta ,
a postupak se mora proves ti.
Privremeni z astupnik ć e s e po s ta v iti i k a d s e ima iz v rš iti ra d n ja k o ja
s e n e moţ e o d go d iti, a stranku, odnosno n je n o g p u no mo ć n ik a ili
z a s tu pn ik a n ije mo g u ć e p ra v o v re me n o p oz v a ti. O to m e će se stra n ka ,
p u n o m o ćni k i li za stu p n i k o d m a h o b a vi j e sti ti .
Zajedniĉki predstavnik
Dvije il i v iš e s tra n a k a mo g u u is to m p re d me tu is tu p a ti z a je d n iĉ k i.
On e s u u ta k v o m s lu ĉ a ju d uţ n e n az n a ĉ iti k o ć e o d n jih is tu p a ti k a o n jih o v
z a je d n iĉ k i p re d s ta v n ik , i li p o s ta v iti z a je d n iĉ k o g p u n o mo ć n ik a .
Organ koji vodi postupak će odrediti strankama koje u po stu p ku u če stvu j u
s i sto vj e tn im za h tj e vi m a da u o d re Ď e n om ro ku n a zn a če ko će i h i zm e Ď u n ji h
p re d sta vl j a ti , i l i d a p o sta ve za j e d n i čko g p u n om o ćni ka o če m u se d o n o si
za kl j u ča k. P ro ti v ta k vo g za k lj učka s tra nke i ma j u p ra vo p o se b ne ţa lb e , a li ţa lb a
ne o d g a Ď a i zvrše nje za kl j učka .
I u s lu ĉ a ju o d re Ċ iv a n ja z a je d n iĉ k o g p re d s ta v n ik a , o d n osno
p u n o mo ć n ik a , s v a k a s tra n k a z ad rţa v a p ra vo d a is tu p a k ao s tra n k a u postupku, (d a j e i zj a ve , sa m o sta l n o i zj a vl j u j e ţa l b e i ko ri sti d r . pravna sredstva).
Punomoćnik
P u n o mo ć n ik je fiz iĉ k a o s o b a k o ja p o duz ima o d re Ċ e n e ra dn je u postupku z a neku drugu osobu. Stranka, odnosno njen zakonski zastupnik
m o ţe o d re d i ti p u n o m o ćn i ka ko j i će j e za stu p a ti u p o stu p ku . Radnje u postupku
k o je p u n o mo ćn ik p o duz ima u g ra n ic a ma p u n o mo ć i ima ju is to p ra vno
djelovanje kao da ih je poduz ela sama stranka.
I p o re d p u n o m o ćn i ka , sa m a stra n ka m o ţe d a va ti i zj a ve .
S tra n k a k o ja je p ris u tn a k a d n je n p u n o mo ć n ik d a je u s me n u iz ja v u
mo ţ e n e p o s re d no p o s lije d a te iz ja v e iz mije n iti i li o p o z v a ti iz ja v u s v og
p u n o mo ć n ik a . A ko u p i sm e ni m i li u sm en im i zj a va m a koj e se ti ču čin j e ni ca
p o sto j i n e su g l a sn o st i zm e Ď u i zj a va stra n ke i n j en o g p un o m o ćni ka , o rg a n ko ji vo di
p o stu p a k ci j e n i t će o b j e i zj a ve .
P u n o mo ć n ik moţ e b iti s v a k a o s ob a k o ja je p o tp un o p o s lo vn o
sposobna, osim osobe koja se bavi nadripisars tvom.
P u n o mo ć s e moţ e d a ti p is me n o , ili u s me n o na z apisnik koji
s a ĉ in ja v a s lu ţ b e n a o s o b a o rg a na k o ji v o d i p o s tu p a k .
Izn i m n o , sl u ţb e n a o so b a koj a vod i p o stu p a k m o ţe d o p u sti ti d a u im e
stra n ke , ka o n j e n p u n o m o ćn i k, i zvrši o d re Ď e n u ra d n j u osoba koja nije podnijela
p u n o m o ć (čl a n po ro d i ce i d r.), a l i će i sto vre m e n o n a re d i ti to j o so bi da n a kn ad n o
p o d n e se p u n o m o ć za tu ra d n j u .
P u n o m o ć se m o ţe d a ti za ci o p o stu p a k il i sa m o za p o j e di n e ra d nj e , a
m o ţe se i vre m e n ski o g ra n i či ti .
P u n o m o ć n e p re sta j e smrću stranke, gubitkom njene procesne
sposobnosti ili promjenom njenog zakonskog zastupnika, ali pravni sljedbenik stranke, odnosno n j e n n o vi za ko n ski za stu p n i k m o ţe o p o zva ti ra n i j u p u n o m o ć.
S tra n c i ć e s e d oz v o liti d a u s tv a rima z a k o je s e tra ţ i s tru ĉ n o
p o zn a v a n je p ita n ja u v ez i s p re d me to m po s tu p k a d o v e d e s tru ĉ n u o s o bu
k o ja ć e jo j d a v a ti o b a v je š te n ja i s a v je te (s tru ĉn i po ma ga ĉ). Ova osoba ne
zastupa stra nk u.
KOMUNICIRANJE ORGANA I STRANAKA
Podnesci
Pod podnescima se podraz umijevaju z ahtjevi, obrasci z a automatsku
o b ra d u p o d a ta k a , p rije d lo z i, p rija v e , mo lb e , ţ a lb e , p rig o v o ri i d r. p r io p ć e n ja kojima se pojed inci obrać aju organima .
P o d n e s c i s e , po p ra v ilu , p re d a ju n ep o s re d n o ili š a lju p o š tom
p is me n o , ili s e u s me n o p rio p ć a v a ju n a z a p is n ik ko d o rg an a , a m ogu se iz javljivati i faksom ili telegrafski. K ra tka i hi t na p ri o p će nja mo g u se d a va ti i
te le fo nski , a ko je to p o p ri ro d i st va ri mo g uće .
Org a n k o ji je n a d le ţ a n z a p rije m p o d n e s k a , o d n osno usmenog
p rio p ć e n ja , d u ţ a n je p rimit i p o d n e s a k k o ji mu s e p re d a je , o dnosno uz eti na
z a p is n ik u s me n o p rio p ć e n je i iz dati potvrdu o prijemu podneska.
A ko o rg a n n i j e n a d l e ţa n za p ri j e m p i sm en o g p o d n e ska , sl u ţb e n a o so b a
o vo g o rg a n a će u p o zo ri ti n a to p o d n o si o ca i u p u ti ti g a da taj podnesak preda
o rg a n u n a d l e ţn o m za p ri j em . A k o podnosilac i pored toga zahtijeva da se njegov podnesak p ri m i , sl u ţb e n a o so b a j e d u ţn a p ri m i ti ta ka v p o d n e sa k.
Ak o o rg a n u tv rd i d a n ije n a d le ţ a n za postupanje po takvom
p o d n e s k u , a p oz n a to mu je k o ji je o rg a n na d le ţ an , b ez o d la g an ja ć e ta k a v
podnesak dos ta v iti n a d le ţ n o m o rg a n u i o to me o b a v je s ti ti p o d n o s io c a .
Ak o o rg a n u tv rd i d a n ije n a d le ţ a n z a ra d p o ta k vo m p o d n e sk u , a nije mu poz nato ni k o ji je o rg a n n ad le ţ an , d o n ije t ć e z a k lju ĉ a k k o jim ć e od b a c iti
podnesak zbog nenadleţnosti i zakljuĉak odmah dostaviti stranci.
A ko o rg a n p o štom d o bi j e tu ţb u za p o kre ta n j e u p ra vn o g sp o ra , tu ţb u će
b e z o d g a Ď a n j a d o sta vi ti n a d l e ţn o m su du , o če m u će pi sm e n o o b a vij e sti ti
p o d n o si o ca tu ţb e .
P o d ne sa k mo ra b i ti ra zu ml ji v i sa d rţa va ti sve što je p o tre b no d a b i se p o njimu mog lo postupiti. Ak o p o d n e s a k s a d rţ i n e k i fo rma lni nedostatak, ili je
n e ra z u mljiv ili n e p o tp u n , n e mo ţ e se s a mo z b o g to g a o d b a c iti. Org a n k o ji
je p rimio ta k a v p o d n e s a k duţ a n je uĉ in iti o n e ra d n je k o je ć e os ig u ra ti d a s e
n e d o s ta c i o tk lo n e i o d re d i t ć e p o d n o s io c u ro k u k o me je d u ţ a n d a to u ĉ in i.
Ak o p o d n o s ila c n e o tk lo n i n e d o s ta tk e u o d re Ċ e n o m ro k u , s ma tra t ć e
s e d a p od n e s a k n ije n i p o d n e š e n . O to me ć e o rg an d on ije ti z a k lju ĉ a k p ro tiv
k o g a s e mo ţ e iz ja v iti p o s e b n a ţ a lb a .
Pozivanje
Org a n ko j i vo d i p o stu p a k o vl a š te n j e d a p o zi va o so b u či j e j e p ri su stvo u postupku potrebno, a koja b o ra vi n a n j e g o vo m p o d ru čj u .
P oz iv a n je s e v rš i p is me n im p u te m, a k o p o s e b n im p ro p is i ma n ije
p re d v iĊ e n d ru g i n a ĉ in p oz iv a n ja , v o de ć i ra ĉ u n a d a to b u d e u n a jp o g o dn ije vrijeme z a poz vanog. Sam o i zu ze tn o se m o ţe u p i ti ti p o zi v za d o l a za k n o ću .
P oz iv o b a v ez no s a d rţ i: 1. naziv organa koji poziva, 2. podatke o
pozivanom, 3. predmet u kojem se po ziva i u kojem svojstvu, 4. d a l i j e d u ţn a
d o ći li čn o il i m o ţe i p u n om o ćn i k, te 5. n a zn a ku d a j e d u ţn a o bavijestiti organ o
e ve n tu a l n o j n em o g u ćn o sti d o l a ska , u z u p o zo re n j e o p o sl j e d i cam a n e o d a zi va n j a .
P oz v a n a o s o ba d uţ n a je d a s e o d a zo v e p oz iv u . Ak o je p o z v a n a
osoba zbog bolesti ili kog drugog opravdanog raz loga sprije ĉ e n a d a d o Ċ e ,
d u ţn a je o d ma h po p rije mu poz iva o tome iz vijesititi organ koji je iz dao poziv. Ako se osoba kojoj je poziv liĉno dostavljen ne odazove pozivu, a
iz o s ta n a k n e o p ra v d a , moţ e b iti p riv e d e n a , a k o je n je n o p ris u s tv o
p o tre b n o , a p o re d to g a i k aţn je n a n o v ĉa n o m k az no m d o 5 0 K M. Ako su
zb o g n e o p ra vd a n o g i zo s ta n ka p o zva n e o so b e n a sta l i tro ško vi u p o s tu p ku , m o ţe
se o d re d i ti d a te tro ško ve sn o si o so b a ko j a j e i zo s ta l a .
Zapisnik u upravnom postupku
Zapisnik u upravnom postupku je do k az o to k u i s ad rţ in i ra d n je postupka i datih iz java.
On ima karakter javne isprave, ukoliko je sastavljen prema z akonu i
ukoliko ima sve elemente propisane z akonom.
Zapisnik se obavez no sastavlja o usmenoj raspravi, ali i o svakoj drugoj v a ţ n ijo j ra d n ji u u p ra v n o m p o s tu p k u .
O m a n j e va ţn i m ra d n j am a i i zj a va m a stra n a ka i tre ći h o so ba , koje bitno ne
u ti ču n a rj e šen j e stva ri , o u p ra vlj a n j u to ka p o stu p ka , o sa op će n ji m a i u sme n im
uputstvima, n e će se sa sta vl j a ti za p i sn i k , ve ć će se u sa mo m sp i su sa sta vi ti
sl u ţb e n a za b i l j e ška , ko j u p o tpi su j e sl u ţb e n a o so b a koj a j u j e sa st avila, uz oznaku datuma. Ne mora se sastavljati zapisnik ni o onim usmenim zahtjevima
stra n ke o ko j i m a se o d l u ču j e p o skra će n o m p o stu p ku , a ko j i m a se u d o vo lj a va .
Za p is n ik s a d rţ i:
1. naziv organa,
2. b ro j , d a tu m , vri j e m e i m j e sto sa či n ja va n j a ,
3. i m e n a sl u ţb e n i h osoba,
4. predmet,
5. osobe koje su prisutne,
6. i zj a ve stra n a ka , svj e d o ka , vj e šta ka tj . sa d r ţa j svi h p ro ve d e n i h ra d n j i .
U za p is n ik u s e n iš ta n e s mije p re c rta v a ti , d o d a v a ti, a a k o ima v iš e stranica n u me r iš u s e .
S v e s tra n k e k o je s u u ĉ e s tv o v a le u p o s tu p k u p o tp i suju se na kraju, a
a k o o d b ija ju d a p o tp iš u i to s e k o n s ta tu je u z a p is n ik .
Zapisnik ima snagu javne isprave bez obz ira da li stranka ima primjedbi na isti ili ne. Doz voljeno je dokaz iv a ti n e ta ĉ n o s t z a p is n ik a .
K a d u u p ra v n o m p os tu p k u rje š a v a k o le g ija ln i o rg a n , o v i je ć a n ju i
glasanju sastavlja se poseban z apisnik. K a d j e u p o stu p ku u ve zi sa ţa l b o m
j e d n o g l a sn o o d l u če n o , n e mo ra se sa sta vl j a ti za p i sn i k o vi j e ća nj u i g la sa n j u , ve ć
se o to m e mo ţe sa sta vi ti sa m o sl u ţb e n a za b i lj e ška u sp i su . U zapisnik o
vi j e ća nj u i g l a san j u u p i suj e se , p o re d p od a ta ka o l i čn om sa sta vu kol e g ij a ln o g
o rg a n a , o zn a če n j e p re d m e ta o kom e j e rij e č i kra ta k sa d rţa j o n og a što j e
ri j e še n o , ka o i o d vo j e n a m i šl j en j a a ko i h j e b il o .
Razgledanje spisa i obavještavanje o toku postupka
Stranke imaju pravo da razgledaju spise predmeta i da ih o svom
tro š k u fotokopiraju, a o rg a n je o b a v e z an to o mo g u ć iti. Spisi se razgledaju i prepisuju/ fotokopiraju p o d n a d zo ro m o d re Ď e n e sl u ţb e n e o so b e .
Ovo p ra vo i m a sva ka o so b a ko j a u či n i vj e ro va tn i m svo j p ra vn i interes.
Ne mogu se raz gledati ni prepis ivati:
1. za p i sn i k o vi j e ća n j u i g l a sa nj u ,
2. sl u ţb e n i re fe ra ti i n a c rti rj e še n j a ,
3. kao ni drugi spisi koji se vode kao povjerljivi:
a) ako bi se time mogla osujetiti svrha postupka, ili
b) ako se to protivi javnom interesu ili opravdanom interesu jedne
stra n ke i l i tre ći h o so b a .
S tra n ka i sva ka d ru g a o so b a ko j a u či n i vj e ro va tn i m svo j p ra vn i in te re s u
p re d m e tu , ka o i za i n te re si ra n i o rg a n i , i m a j u p ra vo d a se o b a vj e šta va j u o to ku
postupka.
DOSTAVLJANJE PISMENA
Naĉin dostavljanja pismena
Dostavljanje pismena (p o zi va , rj e še n j a , za kl j u ča ka i d ru g i h sl u ţb e n i h spisa) v rš i s e putem p o š te i li g a v rš i o rg a n p re k o s v o je s lu ţ b e n e o s o b e .
Osoba kojoj pismeno treba da se d o sta vi m o ţe b i ti p o zva n a ra d i p ri j em a pismena samo izuzetno , ka d to za h ti j e va p ri ro d a il i zn a ča j pi sm e na ko j e se ima
u ru či ti .
D o s ta v lja n je s e v rš i s a mo ra d n im d a no m, i to d a n ju . Dostavljanje se
v rš i, p o p ra v ilu , u s ta n u ili n a ra d n o m mje s tu , a a d v o k a tu u n je g o v o m advokatskom uredu.
Obavezno liĉno dostavljanje pismena
D o s ta v lja n je s e mo ra iz v rš it i l iĉ n o o s o b i k o jo j je p is me n o namijenjeno:
1) kad je takvo dostavljanje o dre Ċe n o za k o n o m ili drugim propisom,
2) kad od dana dostavljanja po ĉin je te ći ro k ko j i se p o za ko n u n e m o ţe
p ro d u ţa va ti , i l i
3) kad to odre di organ (slu ţb e n a o so b a ), koja je naredila dostavljanje.
K a d se o so b a koj o j se d o sta vlj a n j e im a o so b n o i zvrši ti n e za te kn e u sta n u , odnosno na radnom mjestu, d o sta vlj a č će se ra sp i ta ti kad i na kom mjestu ga
m o ţe n a ć i , p a će m u ko d n e ko g o d o d ra sli h čla n o va nj e g o vo g d om a ći n stva i li
ko m šij e , a ko o n n a to p ri sta n e , o sta vi ti pi sm e n o o b a vj e šte nj e d a o d re Ď e ni d a n i sat bude u svom stanu , odnosno na radnom mjestu, radi primanja pismena.
Ak o i p o s lije to g a d o s ta v lja ĉ n e z a te k ne o s ob u k o jo j s e do s ta v lja n je
ima iz v rš iti , d o s ta v lja ĉ ć e p re d a ti p is me n o n a d le ţn o m o rg a nu o p ć in e n a
ĉ ije m s e p o d ru ĉ ju n a la z i b o ra v iš te o s o b e k o jo j s e d o s ta v lja n je v rš i, i li p o š ti
u mje s tu n je n o g b o ra v iš ta , a k o s e d o s ta v lja n je v rš i p re k o p o š te . Na vratima stana osobe kojoj se dostavljanje ima izvršiti dostavljaĉ će pribiti pismeno
s a o p ć e n je u k o je m je n a z n a ĉ e no g d je s e p is me n o n a la z i. N a sa o p će n j u i n a samom pismenu, dostavljač će n a zn a či ti ra zl o g o va kvo g d o sta vlj a nj a , ka o i
d a tu m ka d j e sa o p će n j e p ri bi o n a vra ta , i sta vi ti svoj p o tpi s. Dostavljanje se
s ma tra iz v rš e n im k a d je s a o p ć e n je p rib i je n o n a v ra ta , s tim da oš te ć e n je i li
u n iš te n je o v o g s a o p ć e n ja izv rš e n o n a k on p rib ija n ja n a v ra tima n e ma
uticaja na va ljanost dostavljanja.
O d o sta vl j a n j u n a o pi sa ni n a čin , o b a vij e sti t će se o rg a n ko ji j e n a re di o dostavljanje.
Posredno dostavljanje pismena
K a d s e o s ob a k o jo j s e d o s ta v lja n je ima iz v rš iti n e z a te k n e u s v o m
s ta n u , d o s ta v lja n je s e v rš i p re d a jo m p is me n a n e k o m o d o d ra s lih ĉ la n o v a
n je g o v o g do ma ć in s tv a , a a k o s e n i o n i n e z a te kn u u s ta n u , p is me n o s e
mo ţ e p re d a ti k o mš iji, a k o o n n a to p ris ta n e . A ko se d o sta vlj a n je vrši n a
radnom mjestu osobe kojoj se pismeno ima dostaviti, a ta osoba se tu ne
za te kn e , d o sta vl j a n j e se m o ţe i zvrši ti o so b i ko j a j e n a i sto m m j e stu za p o sl e n a , ako ona pristane da primi pismeno.
Ak o s e u tv rd i d a je o s o b a k o jo j s e d o s ta v lja n je ima iz v rš iti o d s u tn a ,
p is me n o ć e s e v ra titi o rg a n u k o ji g a je iz d a o , uz naz n a ĉ e n je gd je s e
odsutna osoba nalaz i.
Ak o je b o ra v iš te o s o b e k o jo j s e d o s ta v lja i p o re d is tra ţ iv a n ja o s ta lo nepoz nato, organ koji je iz d a o p is me n o p o s ta v it ć e to j o s o b i p riv re me n o g
z a s tu pn ik a i n je mu ć e p re d a ti p is me n o .
A ko se do sta vl j a nj e n e m o ţe i zvrši ti n e ko m o d o d ra sl i h čl a n o va n j e go vo g
d o m a ći n stva o d n osno kom šij i , i li a ko o so b a ko j o j j e pi sm en o u p u će n o , o d n osno
o d ra sl i čl a n nj e g o v o g d om a ći n stva b e z za ko n sko g ra zl o g a o d b i j e d a p ri mi
pismeno, a n ij e u tvrĎ e n o d a j e o so b a ko j o j se d o sta vl ja n j e im a i zvrši ti o d su tn a , dostavljač će p re d a ti pi sm e n o n a d l e ţn o m o rg a n u op ći n e n a či j em se p o d ru čj u
n a l a zi b o ra vi šte o so b e ko j o j se d o sta vl j a nj e vr ši , i l i p o šti u m j e stu n j en o g
b o ra vi šta , a ko se d o sta vl j a nj e vrši p re ko p o šte . Na vra ti ma sta n a o so b e
dostavljač će p ri bi ti p i sm e n o sa o p će nj e u koj e m j e n a zn a če n o g d j e se pi sme n o
n a l a zi . N a sa o p će nj u i n a sam om pi sm e nu d o sta vlj a č će n a zn a či ti ra zl o g ovakvog d o sta vlj a n j a , ka o i d a tu m ka d j e sa o p će n j e p ri b i o n a vra ta , i sta vi ti svoj
p o tp i s. D o sta vl j a n j e se sm a tra i zvrše n i m ka d j e sa o p će n j e p ri bi j e no n a vra ta , a
n j e g o vo n a kn ad n o o šte će n j e / u ni šte n j e n em a u ti caj a n a val j a n o st d o sta vlj a n ja . O
dostavljanju na ovaj n a či n , o b a vi j e sti t će se o rg a n ko j i j e n a re d i o d o sta vl j a n j e .
Posebni sluĉajevi dostavljanja pismena
1. D o s ta v lja n je p is me n a z a k o ns k o m z a s tu p n ik u i p u n o moć n ik u - Ako
vi še stra n a ka im aj u za j e d n i čkog za ko n sko g za stu p n i ka /p u n o m o ćni ka - dostavljanje se za sve n j i h vrši to m za ko n sko m za s tu p n i ku /p u n o m o ćn i ku .
2. D o s ta v lja n je p is me n a p u n o mo ćn ik u z a p rima n je p is me n a - Kad
stranka pismeno obavijesti organ koji vodi postupak, da je ovlastila
o d re Ď enu o so b u ko j o j se im aj u vrši ti sva d o sta vl j a nj a za n j u , organ je
obavezan sva d o sta vl j a n j a vrši ti o vo m p u n o m o ćni ku .
3. D o s ta v lja n je p is me n a o rg a n ima v la s t i, p o d u z e ć ima , u s ta n o v a ma i d r.
pravnim licima - Dostavljanje se vrši predajom pismena sluţbenoj osobi
o d n . o so b i o d re Ď e n o j za p ri m a n j e p i sm e n a ti h o rg a n a , odnosno pravnog lica. A ko d o sta vl j a č u to ku ra d n o g vre m e n a n e n a Ďe o so b u o d re Ď e n u za
p ri m a nj e p i sm en a , p re d a j a p i sm e n a se m o ţe i zvrši ti m a ko j o j o so b i zaposlenoj u tom organu, koja se zatekne u njihovim prostorijama.
4. D o s ta v lja n je p is me n a o s o b a ma u in o ze ms tv u , s tra n im d rţ a v a m a,
me Ċ u n a ro d n im o rg . i o s o ba ma u F B iH ko je uţ iv a ju d ip lo ma ts k i imunitet - obavlja se preko MIP-a BiH.
5. D rţ a v lja n ima F B iH k o ji s e n a la z e u in o z e ms tv u - dostavljanje se obavlja preko diplomatsko-ko n zu l a rn i h p re d sta vn i šta va B i H u i n o ze m stvu .
6. Vojnim osobama i pripadnicima policije - dostavljanje pismena se
m o ţe vrši ti i p re ko n j i h o ve kom a n d e , o d n o sn o o rg a n a il i p ra vn o g li ca u kojima su zaposleni.
7. Os o b a ma k o je s u liš e n e s lo b od e - dostavljanje se vrši preko uprave
ustanove u kojoj se nalaze.
8. Dostavljanje pismena ja v n im p rio p ć e n je m - Dostavljanje pismena će se
i zvrši ti j a vn i m p ri o p će nj e m n a o g l a sn o j ta b l i o rg a n a ko ji j e p i sm e n o i zd a o ,
p ri če mu se sm a tra d a j e d o sta vl j an j e p i sm e n a i zvrše n o p o sl ij e i ste ka 1 5 .
d a n a o d d a n a i sti ca n j a p ri o p će n j a n a o g la sn o j ta b l i – u 2 sl u ča j a :
a) a ko se ra d i o o so b i i li vi še o so b a koj e o rg a n u n i su po zn a te ili koje se ne mogu odrediti,
b) kad su stranka ili njen zakonski zastupnik u toku pos tupka promijenili svo j e p re b i val i šte i li sta n , bez obaviješta va n j a organa koji vodi postupak, a dostavljač i p o re d i stra ţi va n j a n e m o ţe sa zn a ti
ku d a su se o d se l i li , o rg a n će o d re d i ti d a se sva d a l j n ja d o sta vl j a nj a
p i sm e n a u p o stu p ku za tu stra n ku vrše p ri b ij a n je m p i sm e n a n a oglasnoj tabli organa koji vodi postupak.
Pored objavlji va nja na oglas noj tabli, o rg a n mo ţe o b ja vi ti p ri o p će nje u no vina ma, od nos no u drugim sredstvima ja vnog i nformira nja.
Dostavnica
Dostavnica (potvrda o dostavljanju) predstav lja d okaz o iz v rš e n o m dostavljanju pismena. Na dostavnici se upisuje datum dostavljanja i potpisuju je primalac i dostavljač . A ko p rim al a c o d b ij e d a po tp i še d o sta vn i cu , d o sta vlj a č će to
za b i l j e ţi ti n a dostavnici i ispisati slovima datum predaje, i time se smatra da je
d o sta vl j a n j e i zvrše n o .
ROKOVI
Postoje 2 vrste rokova:
1. z akonski - oni su preklu zivni i ne mogu se pomijerati;
2. s lu ţ b e n i - odreĎuje ih sluţbena osoba koja vodi postupak i oni se mogu
p ro d u ţi ti n a m o l b u za i n te re si ra n e o so b e ko j a p o d n e se mo l b u p rij e i ste ka roka ili 3 dana po isteku roka, ako postoje opravdani ra zlozi za
p ro d u ţe n j e , o će m u se sa či n j a va sl u ţb e n a za b i l j e ška u sp i su ;
R o k o v i s e o d re Ċ u ju n a d a n e , mje s e c e i g o d in e .
T e ku o d sl i j e d e ćeg d a n a o d d a n a p ri j e m a p i sm e n a .
N a p o če ta k ro ko va n e u ti če n e d e l j a i n e ra d n i d a n , a l i n a za vrše ta k u ti če .
POVRAT U PREĐAŠNJE STANJE
Stranci koja je iz op ra v d a n ih ra z lo ga p ro p u s tila d a u ro k u iz v rš i n e k u radnju u postupku, p a je u s lje d to g p ro p uš ta n ja is k lju ĉ e n a o d v rš e n ja o v e
ra d n je , d o z v o lit ć e s e , p o n je n o m p r ije d lo g u , p o v ra t u p re Ċ a š n je s ta n je . Stranka je duţna da u prijedlogu za povrat u preĊašnje stanje iznese
okolnosti z bog kojih je bila sprijeĉ e n a d a u ro k u iz v rš i p ro p u š te n u ra d n ju i
d a te o k o ln o s ti u ĉ in i b a r v je ro v a tn im .
A ko se po vra t u p re Ď a šn j e sta n j e tra ţi zb o g to g a što j e p ro p u šte n o d a se
p o d n e se ka ka v p o d n e sa k, p ri j e d l o g u tre b a p ri l o ţi ti i ta j podnesak.
P rije d lo g z a p o v ra t u p re Ċ a šn je s ta n je p o d n o s i s e u ro ku od 8 dana
ra ču n a j u ći o d d a n a ka d j e p re sta o ra zl o g ko j i j e p ro u zro ko va o p ro p u šta n j e , a a ko
j e stra n ka te k ka sn i j e sa zn a l a za p ro p u šta n j e , o n d a o d d a n a ka d j e to sa zn a l a .
Poslije isteka 3 mje s e c a o d d an a p ro pu š ta n ja n e moţe s e traţ iti p o v ra t u
p re Ċ a š n je s ta n je . Ne moţe se traţiti povrat zbog propuštanja ovog roka.
P rije d lo g z a p o v ra t u p re Ċ a š n je s ta n je p o d n o s i s e o rg a n u k o d k og a
je tre b a lo iz v rš iti p ro p u š te n u ra d n ju . O p ri j e d l o g u o dl u ču j e za kl j u čkom o rg a n
ko d ko g a j e tre b a l o i zvrši ti p ro p u šte n u ra d n j u . N e b l a g o vrem e n o p o d ne še n
p ri j e d l o g o d b a ci t će se b e z d a l j n j e g p o stu p ka .
O p o d n e s e n o m p rije d lo g u z a p o v ra t, iz ja š n ja v a s e s u p ro tn a s ta n k a ,
o s im a k o s u ĉ in je n ic e n a k o j ima s e p r ije d lo g z a s n iv a o p ć e p oz n a te .
P ro tiv z a k lju ĉ k a ko jim s e d oz v o lja v a p ov ra t n ije d o p u š te n a ţ a lb a , a
p ro tiv z a k lju ĉ k a ko jim je o d b ije n p rije d lo g z a po v ra t d o pu š te n a je p o s e bn a
ţ a lb a s a mo a k o je z a k lju ĉ a k d o n io p rv o s te p en i o rg a n , a a k o je z a k lju ĉ a k
donio drugostepeni organ, ţ a lb a n ije d o z v o lje n a .
K a d j e p o vra t u p re Ď a šn j e sta n j e d o zvo l j e n , p o stu p a k se vra ća u o n o
sta n j e u ko m e se n al a zi o p ri j e p ro p u šta n ja , a p o n i šta va j u se sva rje še n j a i
za kl j u čci ko j e j e o rg a n d o n i o u ve zi s p ro p u šta n j e m .
ODRŢAVANJE REDA
S lu ţ b en a o s ob a k oja rukovodi radnjom postupka duţ na je da se stara o odrţ avanju reda pri radu. S tim ciljem sluţ bena osoba je ovlaš tena da opominje osobe koje smetaju rad organa i da odre Ċ uje mjere potrebne da se red odrţ i o ĉ emu se u spisu saĉ injava sluţbena z abiljeska.Osoba koja prisustvuje nekoj radnji postupka ne smije nositi oruţje ili opasno oruĎ e.
Osoba koja i pored opomene ometa rad ili učini nepristojnost pri vršenju radnje postupka ili neć e da odloţi oruţje od nosno oruĎ e, moţe biti udaljena. Osoba koja učestvuje u radnji postupka moţe biti udaljena tek poš to je pre thodno bila opomenuta da ć e biti udaljena i poš to su joj bile predočene pravne posljedice takve mjere. Udaljenje zbog naruša va nja reda ili zbog nepristo jnosti, ili noše nja oruţ ja ili opasnog oruĎ a, i zriče s luţbe na osoba ko ja ruko vodi rad njo m postupka.
Ako bude udaljena stranka koja nema punomo ć nika, ili ako bude
udaljen punomoćnik ĉ iji vlastodavac nije prisutan, sluţ bena osoba koja
rukovodi radnjom postupka poz vat ć e osobu koja se udaljava da postavi svog punomoć nika. Ako pozva na osoba to ne učini, sluţbe na osoba mo ţe odgoditi radnju na trošak osobe koja je odbila da pos ta vi svog p unomo ć nika, a moţe mu i sa ma posta viti p unomoć nika ako je to potreb no.
Ko u radnji postupka teţ e naruš i red ili uĉ ini krupniju nepristojnost,
moţ e se, pored udaljenja, kaz niti novĉ anom kaz nom do 50 KM.
P ro ti v za kl j uč ka o ka zni mo ţe se izja viti posebna ţa lba. Ţalba pro tiv zaključka o novč a no j ka zni zbog naruša va nja reda ne odgaĎ a izvrš e nje te ka zne.
TROŠKOVI POSTUPKA
Iz daci u gotovom novcu organa koji vodi p o s tu p a k , k a o š to su: putni troš kovi sluţ benih osoba, iz daci z a svjedoke, vjeţ take, tumaĉ e, uviĊ aj, oglase i sl., a koji su nastali provo Ċ enjem postupka po nekoj upravnoj stvari, padaju, po pravilu, na teret onoga koji je cio postupak vodio.
Kad osoba ko ja uč es tvuje u postupk u pro uzrokuje s vo jom k rivicom ili
o b i je šć u troš ko ve pojedini h rad nji u postupku, duţna je da snosi te troško ve.
Kad je postupak ko ji je pokre nut po sluţbe noj duţnos ti okonča n p o vo l j no p o
stra nku , tro š ko ve pos tupka s nosi orga n koji je pos tupak pokre nuo.
Svaka stranka snosi, po pravilu, sama svoje troškove prouzrokovane
p o stu p ko m , ka o š to su: troš kovi dolazenja, izgubljenog vremena, izdaci na takse,
za p ravno zastupanje i struč no pomaganje.
Kad u postupku uĉestvuju dvije ili v iš e stranaka sa suprotnim
interesima , stranka koja je iz az vala postupak, a na ĉ iju je š tetu postupak okonĉ an, duţ na je da protivnoj stranci naknadi opravdane tro š kove koji su toj stranci nastali uĉ estvovanjem u postupku. Ako je u takvom slučaju neka od stranaka djelimično uspjela sa svojim zahtjevom, ona je duţna da naknadi protivnoj stranci troškove sra zmjerno dijelu svog zahtjeva s kojim nije uspjela.
Ako se postupak pokreć e po z ahtjevu stranke, a sa sigurnosć u se moţ e predvidjeti da ć e iz az vati iz datke u gotovom novcu (u vez i s uviĊ ajem, vješ taĉ enjem, dolaskom svjedoka i sl.), organ koji vodi postupak moţ e
z akljuĉk om odrediti da stranka unaprijed poloţ i potreban iz nos z a pokrić e tih troš kova. Ako stranka ne po lo ţi taj iznos u odreĎ e nom roku, orga n mo ţe odusta ti od izvoĎ enja ti h dokaza ili obusta viti postupak , osim ako se produţe nje postupka mora nas tavi ti zbog ja vnog i nteresa .
U rješenju kojim se postupak završ ava, organ koji donosi rješenje
odreĎ uje ko snosi troškove postupka, njihov iznos i kome se i u kom roku imaju isplatiti.
Ako orga n u rješenju ne odluč i o troško vi ma , na ve st ć e se da ć e se o troško vima do nijeti poseban zaključ ak.
Svjedoci, vješ taci, tumaĉ i (prevodite lji) i sluţ bene osobe imaju pravo
na naknadu troš kova putovanja i iz dataka izazvanih boravljenjem u mjestu radi iz vrš enja tih radnji, s tim da tim osobama pripada i naknada iz gubljene z arade, ako z a to vrijeme ne ostvaruju z aradu na osnovu radnog odnosa. Pored naknade, vješ taci i tumaĉ i ima ju pravo i na posebnu nagradu.
Zahtjev za naknadu odnosno nagradu duţni su svjedoci, vještaci i tumači postaviti pri saslušanju, tumač enju (prevoĎ enju), odnosno davanju vještakovog mišljenja.
Nak nade troško va, izdataka i izgub lje ne zarade svjedocima, vještacima i tumačima, od nos no posebne nagrade vještacima i tumačima, način napla te i isplate tih nak nada i nagrada, kao i osloboĎ enje od plaća nja troško va reg u li š e se propisom Vlade Federacije za troš ko ve p red federa lnim orga nima na prijedlog federalnog mi nistra pra vde, a propisom vlade kanto na za tro š ko ve pred kanto na lnim orga nima i općinskim i gradskim sluţbama za upra vu.
Organ koji vodi postupak moţ e osloboditi stranku snoš enja
troš kova u cijelosti ili dje lomiĉ no, ako utv rdi da ona ne moţe podnijeti
troš kove bez š tete po nuţ no iz drţ avanje sebe i svoje porodice.
OslobaĊ anje od snoš enja troš kova odnosi se na oslobaĊ anje od
taksa, iz dataka organa koji vodi postupak, kao š to su putni troš kovi sluţ benih osoba, iz daci z a svjedoke, vješ take, tumaĉ e, uviĊ aj, oglase i s l.
Organ koji vodi postupak moţe u toku postupka ukinuti zakl jčak o oslobaĎ anju od snošenja troškova ako utvrdi da viš e ne postoje razlozi zbog kojih je stranka bila osloboĎ ena snošenja troškova.
PRVOSTEPENI POSTUPAK
POKRETANJE POSTUPKA
U p ra v n i p o s tu p a k p o k re ć e na d le ţn i o rg a n p o s lu ţb enoj d uţ no s ti ili povodom z ahtjeva stranke.
N a d le ţn i o rg a n ć e p o k re n u ti p o s tu p a k p o s lu ţ b e n o j d uţ n o s ti:
1. ka d to o d re Ď u j e zakon ili na zakonu zasnovan p ropis ili
2. ka d u tvrd i d a ra di za šti te j a vn o g i n te re sa tre b a p o kre n u ti u p ra vni postupak.
Ako nadleţni organ povodom stavljenog zahtjeva stranke utvrdi da
p o v aţ e ć im p ro p is ima n e ma u v je ta z a p o k re ta n je po s tu p k a , d on ije t ć e o
to me z a k lju ĉ a k , k o jim ć e s e p o d n e š e n i z a h tje v o d b a c iti k a o p re u ra n je n .
P ro ti v to g za kl j u čka d o p u šte n a j e p o se b n a ţa l b a .
U p ra v n i p o s tu p a k je p ok re n u t ĉ im je n a d le ţ n i o rg a n iz v rš io ma k o ju
ra d n ju ra d i v o Ċ e n ja p o s tu p k a .
U p ra v n i p o s tu p a k s e o k o n ĉ a v a n a 2 n a ĉ ina:
1. rje š e n je m (a ko se rj e ša va o u p ra vn o j stva ri u m e ri tu m u ) i
2. z a k lju ĉ k o m (za p rocesne radnje).
Spajanje stvari u jedan postupak
K a d je rije ĉ o p ra v ima i o b a v eza ma v iš e s tra n a k a , ili k a d je je d n a
s ta n k a p o s ta v ila v iš e z a h tje v a , a prava ili obavez e stranaka z asnivaju se na
is to m i li s l iĉ n o m ĉ in je n iĉ n o m s ta n ju i n a is to m p ra v n o m o s n o v u i a k o je organ koji vodi postupak u pogledu svih predmeta stv arno i mjesno
n a d le ţ an , mo ţe s e po k re n u ti i v o di ti je da n po s tu pa k .
O vo Ď e n j u j e d n o g p o stu p ka u o va kvim sl u čaj e vim a n a d l e ţn i o rg a n će
d o n i j e ti p o se b a n za kl j u ča k, p ro ti v ko g a se m o ţe i zj a vi ti ţa l b a , o si m a ko j e
za kl j u ča k d o n i o d ru g o ste p e n i o rg a n .
Izmjena zahtjeva
P o š to je p o s tu p a k p o k re n u t, s tra n k a mo ţ e d o d o n o š e n ja prvostepenog rješenja:
1. p ro ši ri ti postavljeni zahtjev, ili
2. umjesto ranijeg zahtjeva postaviti drugi (pod uvjetom da se takav zahtjev
za sn i va n a b i tn o i sto m či n j en i čn om sta n j u ), bez obzira na to da li se
p ro ši re n i i l i i zmi j e nj e n i za h tj e v za sn i va n a i sto m p ra vn o m o sn o vu .
Ako organ koji vodi postupak n e d o zvo l i p ro ši re n j e i li i zm j e n u za h tj e va ,
d o n i j e t će o to m e za kl j u ča k. P ro ti v ta kvo g za kl j u čka d o p u šte n a j e p o se b n a ţa l b a .
Odustanak od zahtjeva
S tra n k a mo ţ e o d u s ta ti o d s v o g z a h tje v a u to k u c ije lo g p o s tu p k a .
Kad je postupak pokrenut povodom z ahtjeva stranke, a stranka
odustane od svog z ahtjeva, o rg a n k o ji v o d i p o s tu p a k d o n ije t ć e z a k lju ĉ a k kojim se postupak obustavlja. O to m e će b i ti o b a vi j e šte n a p ro ti vn a stra n ka , ako je ima. Ak o je da lje v o Ċ e n je p o s tu pk a p o tre b no u ja v n o m in te re s u , ili ako to z ahtije v a p ro tiv n a s tra n k a , n a d leţ n i o rg an ć e p ro d uţ iti v o Ċ e n je postupka.
K a d je p o s tu p a k p o k re n u t p o s lu ţb enoj d uţn o s ti o rg a n moţ e obustaviti postupak. A ko p o stu p a k u i sto j stva ri m o ţe b i ti p o kre n u t i po zahtjevu
stra n ke , o n će se n a s ta vi ti a ko st ra n ka to za h t ijeva.
P ro ti v za kl j u čka ko j im se o b u sta vl j a p o stu p a k d o p u šte n a j e p o seb n a
ţa l b a .
S tra n ka o d u sta j e o d svo g za h tj e va p o d n o še nj e m p i sm e n e i zj a ve ko j u d aj e
organu koji vodi postupak ili usmeno na zapisnik kod tog organa.
Dok organ koji vodi postupak ne donese z a k lju ĉ a k o o bu s ta v lja n ju
p o s tu p k a i n e d o s ta v i g a s tra n c i, s tra n k a mo ţ e o p oz v a ti s v o j o d u s ta n a k od z ahtjeva.
S tra n ka m o ţe o d u sta ti o d p o stu p ka (zahtjeva) ča k i a ko j e p o dn i je l a ţa l b u ,
a l i d o d o n o še nj a II stepenog rj e še nj a . U to m s lu ĉ a ju o rg a n ć e d o n ije ti
z a k lju ĉ a k o o b u s ta v i i p o n iš ti ti d o n e s e n o p rv o s te p e n o rje š e n je .
Poravnanje
Ak o u p o s tu p k u u ĉe s tv u ju d v ije ili v iš e s tra n a k a s a s u p ro tn im
z a h tje v ima , s lu ţ b e n a o s o b a k o ja v o d i p o s tu p a k n a s to ja t ć e u to k u c ije lo g
postupka da se stranke poravnaju, potpun o i l i u p o j e d i n im sp o rn im ta čka m a .
P o ra vn a n j e m o ra bi ti u vi j e k j a sn o i o d re Ď e n o , i n e sm ij e bi ti n a šte tu
j a vn o g i n te re sa , j a vn o g m o ra l a i l i p ra vn o g i n te re sa tre ći h o so b a , n a šta sl u ţb e n a
o so b a p a zi p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti .
Poravnanje se upisuje u z apisnik . P o ra v n a n je je z a k lju ĉ e n o k a d
stranke, p o s li je p ro ĉ ita n o g z a p is n ik a o p o ra v n a n ju , potpiš u z apisnik.
P o ra v n a n je ima s n a g u iz v rš no g rje š e n ja d o ne š e n o g u up ra v n o m
postupku. Org a n p re d ko j i m j e za kl j u če n o p o ra vn a n je d o n ij e t će za kl j u ča k ko j im
će se p o stu p a k obustaviti.
POSTUPAK DO DONOŠENJA RJEŠENJA
P rije d o n o š e n ja rje š e n ja ima ju s e u tv rd iti s v e ĉ in je n ic e i o k o ln os ti
k o je s u z n a ĉ a jn e za d o n o š e n je rje š e n ja i s t ra n k a ma o mo g u ć iti d a o s tv a re i
z a š tite s v o ja p ra v a i p ra v n e in te re s e , o ĉ e mu s e s ta ra s lu ţ b e n a o s oba koja
vodi postupak.
Ov o s e mo ţ e iz v rš iti u :
1. skra će n o m p o stu p ku ili
2. posebnom ispitnom postupku.
Skraćeni postupak
Org a n mo ţ e p o s k ra ć e n o m p os tu p k u rije š iti s tv a r n e p o s re d n o , pod uslovom:
1. ako je stranka iznij e la sve či nj e n i ce i u z za h tj ev dostavila dokaze iz kojih
se m o ţe u tvrd i ti d a su i sp u n j e n j e p re tp o sta vke d a se d o n e se rj e še n j e , i li
se ra d i o o p će p o zn a ti m či n j e ni ca ma i l i či nj e ni ca ma poznatim organu, ili
2. a ko o rg a n n a o sn o vu sl u ţb e n i h p od a ta ka s ko ji m a ra sp o l a ţe m o ţe d a
d o n e se rj e še n j e , a n i j e p o tre b n o sa sl u ša n j e stra n ke ili
3. ako se radi o poduzimanju nekih hitnih mjera, u o p će m i n te re su , koje se
n e m o g u o d g a Ď a ti , a či n j e ni ce n a ko ji m a se za sn i va rj e še n j e su b a r
u či n j e n e vj e ro va tn im ili
4. kada je p re d vi Ď en o p ro p i som d a se stva r m o ţe ri j e ši ti n a o sn o vu čin j e ni ca
koje nisu u potpunosti dokazane ili su posredno dokazane, a iz svih okolnosti proizilazi da se zahtjevu stranke ima udovoljiti .
Rok za d o no še n je o vo g rje še n ja je 15 dana o d d a na p o d no še nja za h tje va .
Poseban ispitni postupak
Poseban ispitni postupak se provodi kada organu nisu dovoljni dokaz i koje je stranka podnijela, odn osno k a d n is u d o v o ljn e ĉ in je n ic e s a kojima o rg a n ra s p o la ţ e , n e g o je p o t rebno:
a) d a se sa sl u ša j u stra n ke , ili
b) d a se a n g a ţu j u vj e šta ci , ili
c) da se provedu i neke d ru g e ra d n j e ko j e su ne o p h o d n e d a o rg a n rj e ši
o d re Ď e n u u p ra vn u stva r .
Rok z a d on o š e n je o v o g rje š e n ja je 30, odnosno 60 dana.
Tok posebnog is p itn o g p o s tu p k a o d re Ċu je s lu ţ b e n a os o b a k o ja v o d i
postupak.
S tra n ka i m a p ra vo d a u če stvu j e u i spi tn o m p o stu p k u i da daje potrebne
p o d a tke i b ra n i svo j a p ra va i i n te re se , m o ţe d a i zn o si či n j e n i ce i p o bi j a ta čn o st
n a vo d a ko j i se n e sl a ţu s n j e n i m n a vo d im a .
S lu ţ b en a o s o ba k o ja v o d i p o s tu p ak d uţ n a je d a p ruţ i mo g uć n o s t
stranci:
1. d a se i zj a sn i o svim o kol n o stim a i činjenicama koje su iznesene u ispitnom
p o stu p ku , o p ri j e d l o zi m a i p o n u Ď e n im d o ka zi m a ,
2. d a u če stvu j e u i zvo Ď e n j u d o ka za i d a p o s ta vl j a p i ta n j a d ru g i m stra n ka m a , svjedocima i vješ ta cim a p re ko sl u ţb e n e o so b e ko j a vo d i p o stu p a k, ka o i
3. da se upozna s re zulta tom i zvo Ď e n j a d o ka za i d a se o to m e i zj a sn i .
N a d le ţn i o rg a n n e moţ e d o n ije ti rje š e n je p rije n e g o š to s tra n c i p ruţ i
mo g u ć n o s t d a s e iz ja s n i o ĉ in je n ic a ma i o k o ln o s tima n a k o jima tre b a d a s e
z a s n iv a rje š e n je , a o k o j ima s tra n c i n ije b ila d a ta mo g u ć n o s t d a s e iz jasni.
Prethodno pitanje
Pita n je b e z ĉ ije g s e rje š avan ja n e moţ e rije š iti s a ma upravna stvar, a
to p ita n je ĉ in i s a mo s ta ln u p ra v n u c je lin u , z a ĉ ije je rje š e n je n a d leţ a n su d ili neki drugi organ, naz ivamo prethodnim pitanjem
Ako organ koji vodi postupa k n a i Ď e n a prethodno pitanje, o n m o ţe :
a) sam raspraviti to pitanje, ili
b) p o stu p a k p re ki n u ti d o k n a d l e ţn i o rg a n to p i ta n j e n e ri j e ši .
Ak o je o rg a n ra s p ra v io p re th o d n o p ita n je , rje š e n je ta k v o g p ita n ja ima pravno djelovanje samo u stvari u ko joj je to pitan je ri je š e n o .
U p i ta n j u p o sto j an j a kri vi čn o g d j el a i kri vi čn e o d g o vo rn o sti u či n i o ca , o rg a n
ko j i vo di p o stu p a k ve za n j e p ra vom o ćn o m p re su d om kri vi čn o g su d a ko j om j e
o p tu ţe n i o g l a še n kri vi m .
Organ koji vodi postupak mora prekinuti postupak kad se prethodno
pitanje odnosi:
1. n a p o sto j a n j e kri vi čn o g d j el a ,
2. na postojanje braka,
3. n a u tvrĎ i va n j e o či n stva , te
4. u d ru g i m sl u ča j e vim a kada j e to za ko n o m o d re Ď e n o .
A ko se p o stu p a k vo d i p o za h tj e vu stra n ke , a o rg a n n a i Ď e n a p re th o d n o
p i ta n j e , o n m o ţe za kl j u čko m n a l o ţi ti stra n ci d a ko d n a d l e ţn o g o rg a n a i li su d a
p o kre n e rj e ša va n j e to g p i ta n j a u o d re Ď e n o m ro ku , te d a j e u to m sm i sl u d u ţn a
o rg a n u d o sta vi ti d o ka z. A ko stra n ka n e p o stu p i p o to m za kl ju čku , sm a tra će se d a
j e o d za h tj e va o d u sta l a , te će se d o n i j e ti za kl j u ča k o o b ustavi postupka.
P o stu p a k p re ki n u t zb o g rj e ša va n j a p re th o d n o g pi ta n j a ko d n a d l e ţn o g
o rg a n a n a sta vi će se p o što rj e še n j e d o n e še n o o to m p i ta n j u p o sta n e ko n a čn o .
Usmena rasprava
S lu ţ b en a o so b a k o ja v o d i p o s tu p a k , n a s v o ju in ic ija tiv u i li n a prijedlog stranke, o d re Ċ u je u s me n u ra s p ra v u u s v a k o m s lu ĉ a ju k a d je to
k o ris n o z a ra z ja š n je n je s tv a ri, a mo ra je o d re d it i:
1. u stva ri m a u ko j i m a u če stvu j u 2 ili vi še stra n a ka s p ro ti vn i m i n te re sim a , ili
2. ka d se i m a i zvrši ti u vi Ď a j i l i sa sl u ša n j e svj e d o ka i l i vje šta ka .
Usmena rasprava ima dva cilja:
1. utvrĎ i va n j e či n j e ni ca i
2. pru ţa n j e m o g u ćn o sti stra n ka m a d a šti te svo j a p ra va i i n te rse .
Usmena rasprava je javna, i n a n jo j n a jv iš e d o la z e d o iz ra ţ a ja neka od n a ĉ e la u p ra v n og po s tu p k a (n a čel a : m a te ri j a ln e i sti n e , sa sl u šan j a str anaka,
p o m o ć n e u ko j stra n ci , e fi ka sn o sti i e ko n o m i čn o sti , u p o tre b a j e zi ka i p i sm a i d r. ).
S l u ţb e n a o so b a koj a vod i po stu p a k m o ţe i skl j u či ti j a vn o st za ci j el u
usmenu raspravu ili samo za jedan njen dio ako to zahtijevaju razlozi morala ili javne sigurnosti, ako postoji ozbiljna i neposredna opasnost ometanja usmene rasprave, ako treba da se rasp ravlja o odnosima u nekoj obitelji, ako treba da se
ra sp ra vl j a o o ko ln o sti m a ko j e p re d sta vlj a j u sl u ţb e n u , p o sl o vn u , p ro fe si o n a l n u ,
n a u čn u il i um j e tni čku ta j n u . O isklju ĉ e n ju ja v n o s ti d o n o s i s e z a k lju ĉ a k , k o ji
mo ra b it i o b ra z lo ţ e n i ja v n o o b ja v lje n . P r i p r io p ć a v a n ju rje š e n ja ja v n o s t s e
n e mo ţ e is k lju ĉ iti. Iskl j u če n j e j a vn o sti n e o d n o si se n a stra n ke , n j i h o ve
p u n o m o ćni ke i stru čn e p o m a g a če.
S lu ţ b en a o so b a k o ja v o d i p o s t u p a k d uţ n a je d a n a po ĉ e tk u us me n e rasprave utvrdi koje su od poz vanih osoba prisutne, a z a odsutne da
provjeri da li su im poz ivi pravilno dostavljeni.
A ko n e ka o d stra n a ka ko j a j o š n i j e sa sl u ša n a n i j e d o šl a n a ra sp ra vu , a n i j e
u tvrĎ e n o d a j o j j e p o zi v p ravilno dostavljen, sl u ţb e n a o so b a ko j a vo di p o stu p a k
o d g o d i t će ra sp ra vu , o si m u sl u ča j u ka d j e u sm e n a ra sp ra va n a vrij em e objavljena javnom objavom.
Ak o n a u s me n u ra s p ra vu n e do Ċ e s tra n k a po ĉ ije m je z a h tje v u
postupak pokrenut, mada je uredno poz vana, a iz cjelokupnog stanja stvari
s e mo ţ e p re tp o s ta v iti d a je s tra n k a z a h tje v p o v u k la , tj. od njega odustala,
s lu ţ b e na o s o b a k o ja v o d i p o s tu p a k o b u s ta v ić e p o s tu p a k .
Ako stranka protiv koje je pokrenut postupak neopravdano izostane , mada je uredno pozvana, sluţb e n a o so b a m o ţe p ro ve sti ra sp ra vu i b e z n j e , a m o ţe n a
n j e n tro ša k i o d g o d i ti u sme n u ra sp ra vu , ako je to potrebno radi pravilnog rješenja
stvari.
N a u s me n o j ra s p ra v i tre b a d a s e p re tre s e i u tv rd i o n o š to je p re d me t ispitnog postupka. Ako se predmet ne mo ţ e p re tre s ti n a je d n o j ra s p ra v i,
s lu ţ b e na o s ob a k o ja v od i p o s tu p a k p re k in u t ć e ra s p ra v u i za k az a ti š to p rije njen nastavak. Z a o va j n a sta va k sl u ţb e n a o so b a će p o d u ze ti sve m j e re ko j e su
p ro p i sa n e za o d re Ď i va n j e u sm e n e ra sp ra ve . P ri n a sta vku u sm e n e ra sp ra ve
sl u ţb e n a o so b a ko j a vo d i p o stu p a k i zn i j e t će u g l a vn im crta m a to k d o ta d a šnj e rasprave.
DOKAZIVANJE
K a o d o k az no s re d s tv o u p o trije b ić e s e s v e š to je p o d e s n o z a
u tv rĊ iv a n je s ta n ja s tv a ri i š to o d g o v a ra p o je d in o m s lu ĉ a ju , k a o š to su:
1. isprave,
2. izjava svjedoka,
3. u vi Ď a j ,
4. vj e šta c i i
5. sa sl u ša n j e stra n ke /stra n a ka .
D a li n e k u ĉ in je n ic u tre b a d o kaz iv a ti il i n e , o d lu ĉ u je s lu ţ b en a o s ob a
k o ja v o d i p o s tup a k , o v is n o o d to ga d a li ta ĉ in je n ic a mo ţ e ima ti u tic a ja n a
rje š a v a n je s tv a r i ili ne. D o ka zi se i zvo d e p o što se utv rdi šta j e u či n j e n i čn om
p o g l e d u sp o rn o i li šta t re b a d o ka zi va ti .
Ne treba dokaz ivati:
1. či n j e ni ce ko j e su o p će p o zn a te ,
2. či n j e ni ce čij e p o sto j a n je za ko n p re tp o sta vl j a , a l i j e d o p u šte n o d o ka zi va ti
n e p o sto j a n j e ti h či n j en i ca .
1. JAVNE ISPRAVE
Javne isprave su isprave koje je u propisanom obliku iz d a o n a d le ţ n i organ uprave ili in s ti tu c ija k o jo j je p o v je re n o v rš e n je ja v n ih o v la š te n ja u
o k v iru s v o je n a d le ţ n o s ti. One mo g u b iti p ri la g o Ċ e n e e le k tro n s k o j o b ra d i.
Ovakva isprava d o ka zu j e o n o š to se u n j o j p o tvrĎ u j e i l i o d re Ď u j e , tj. smatraju se istinitim. Pretpostavka je oboriva, pa stranke imaju pravo dokazivati suprotno.
Isprave, k o je s lu ţ e k a o d o k a z , podnose stranke ili ih pribavlja sluţbena osoba koja vodi postupak.
Ako se isprava nalaz i kod protivne stra n k e , a ta s tra n k a n e ć e
d o b ro v o ljn o d a je p o d n e s e ili p o k a ţ e , s lu ţ b en a o s o b a ko ja v o d i p o s tu p a k
p o zv a ć e tu s tra n k u d a p o d ne s e ili p o k a ţ e is p ra v u n a ra s p ra v i, d a b i s e
druge stranke mogle o njoj iz jasniti. Ako stranka ne postupi po pozivu,
sl u ţb e n a o soba koja vodi postupak cijeniće , s ob zi ro m n a sve o ko ln o sti slu ča j a ,
o d ka kvo g j e to u ti ca j a za rj e ša va n j e stva ri .
Ako se isprava nalaz i kod organa uprave, a stranka koja se poz vala
na tu ispravu nije uspjela da je p rib a v i, o rg a n k o ji v o d i p o s tu pa k p rib a v ić e
ov u is p ra v u p o s luţ b en o j d uţ no s ti. T i o rg a n i , i n sti tu ci je i p ra vn a l i ca d u ţn i su
p o stu p i ti p o tra ţe n j u n a d l e ţn o g o rg a n a .
A ko se i sp ra va n a l a zi ko d tre će o so b e , a ta o so b a n e će d o b ro vo l j n o d a j e
p o ka ţe , o rg a n ko j i vo di po stu p a k p o zva će za kl j u čko m tu o so b u d a po ka ţe ispravu na raspravi, da bi se stranke mogle o njoj izjasniti.
Isprave koje je izdao s trani organ, ko j e u m j e stu g d j e su i zd a te va ţe ka o javne isprave, imaju, pod uvjetima reciprociteta, istu doka znu snagu kao i
d o m a će j a vn e i sp ra ve , a ko su p ro p i s no ovjerene.
Uvjerenja
Uvjerenje je isprava koju iz daje organ uprave ili institucija sa javnim
o v la š te n jima ko jom s e p o tv rĊ u je i li u tv rĊ u je o d re Ċ e n a ĉ in je n ic a.
Uvjerenje koje je iz dao organ ili instituc ija u o k v iru s v o j ih o v la š te n ja
o ĉ in je n ic a ma o k o jima v o d i s lu ţ b e n u e v id e nc iju , ima karakter javne
isprave. S lu ţ b e n a e v id e n c ija je evidencija koja je propisana z akonom ili drugim propisom.
Org a n u p ra ve j e d u ţa n n a za h tj e v g ra Ď a n a i zd a ti u vj e r enje u roku od 5 dana od dana podnesenog zahtjeva.
Ako organ utvrd i u p o stu p ku d a n e m o ţe i zd a ti u vj e re n j e , d o n i j e će rj e še n j e kojim odbija stranku sa podnesenim zahtjevom.
Orga n i u p ra v e s u du ţn i i zda v a ti i uvjerenja o o dre Ċe n im ĉin je n i ca ma o kojima ne vode s lu ţb e n u e v ide n ciju , ako je to pro pisano zakonom. Tada
će organ provesti ispitni postupak, temeljem kojeg, ako utvrdi postojanje tih
či n j e ni ca , m o ţe izdati uvjerenje, ali ono nema karakter javne isprave (npr. uvjerenje o uslovnosti stambenog objekta). Org a n ko j i j e za tra ţi o od stranke da
m u d o sta vi u vje re n j e o tim č injenicama mo ţe ga u va ţi ti , a l i i n e m o ra . U ta kvo j pravnoj situaciji (a ko g a n e u va ţi ), ta j o rg a n će otvoriti raspravu o tom pitanju kojom će p o ku ša ti u tvrd i ti postojanje te či n j e n i ce .
2. SVJEDOCI
S v je d o k moţ e b iti s v a k a fiz iĉ k a o so b a k o ja je b ila s p o s obna da opazi
ĉ in je n ic u o k o jo j treba da svjedoĉ i i k o ja je u s ta n ju d a to s v o je o p a ţ a n je
s a o p ć i.
Os o b a k o ja u p o s tu p k u u ĉ es tv u je u s v o js tv u s lu ţ b en e o s o be ne
mo ţ e b iti s v je d o k .
Svaka osoba koja se kao svjedok poziva, duţna je da se odazove
poz ivu, a i da svjedoĉ i, a k o o v im z a k o n o m n ije d ru k ĉ ije o d re Ċ e n o .
N e mo ţ e s e is p ita ti k a o s v je d o k osoba koja bi svojim iskaz om
p o v rije d ila d u ţ n o s t ĉ u v an ja s lu ţ be n e , d rţ a v n e ili v o jn e ta jn e , d o k g a
n a d le ţ n i o rg a n n e o s lo b o d i te d u ţ no s ti. Svjedo k mo ţ e u s k ra titi s v je d o ĉ enje:
1. n a p o j e d in a p i ta n j a na ko j a bi o d g o vo r i zl o ţi o te ško j sra m o ti , zn a tn o j
i m o vi n sko j šte ti i li kri vi čn om g o nj e n j u nj e g a , n j e g o vo g b ra čn o g d ru g a ,
n j e g o vo g sro d ni ka p o krvi u p ra vo j l i ni ji , a u p o b o čno j l i ni ji d o 3 stu p nj a
za kl j u čn o , i l i sro d ni ka p o ta zb i n i , d o 2 stu p n j a za kl j u čn o i o n d a ka d j e b ra k prestao, kao i njegovog staraoca ili staranika, usvojioca ili usvojenika;
2. na pojedina pitanja na koja bi svojim odgovorom povrijedio obavezu
ču va nja poslovne, profesionalne, u mj e tn i čk e ili n a u čn e tajne;
3. o onom e što mu j e stra n ka p o vj e ri l a ka o svo m p u n o m o ćni ku ;
4. o o n o m e o če m u se stra n ka i sp o vij e d a la svj e d o ku ka o vj e rskom ispovjedniku.
S v je d o k s e moţ e os lo b o d iti d u ţn o s ti s v je d o ĉ enja i o pojedinim
d ru g im ĉ in je n ic a ma k a d izn e s e v aţn e raz lo g e z a to . Ako je potrebno, on treba
te ra zl o g e d a u či n i vj e ro va tn i m .
S vj e d o k se sa sl u ša va po j e di n a čn o . ??? S vj e d o k će se p re th o d n o , prije
p o če tka svj e d o če n j a , u p o zo ri ti d a j e d u ţa n d a g o vo ri i sti n u , d a n e sm i j e n i šta preš u tj e ti i d a m o ţe n a svo j i ska z b i ti za kl e t, p a će m u se p re d o či ti i p o sl j e di ce
d a va n j a l a ţn o g i ska za . ??? Od svj e d o ka će se za ti m u ze ti o p ći o so b n i p o d a ci .
S l u ţb e n a o so b a ko j a vo d i p o stu p a k u ka za t će svj e d o ku n a ko j a p i ta n j a m o ţe
u skra ti ti svj e d o č enje.???-PROVJERITI (i sp i ti va č K ra to vi ć S a d u di n , tvrd i su p ro tn o
– d a se te k n a ko n sa sl u ša n ja tra ţi o d svj e d o ka d a po tvrd i d a j e g o vo ri o i sti n u , d a
n i j e n i šta p re šu ti o ... )
N a k o n tog a s v je d o ku ć e s e p os ta v lja ti p ita n ja o s a mo m p re d me tu i
p o zv a ć e s e d a iz n es e š ta mu je o to me p o z n a to . N ije d o p u š te n o p o s ta v lja ti
takva pitanja k o ja u k a z u ju n a to k a k o b i s e ima lo o d g o v o riti . S v je d o k ć e s e
u v ije k p ita ti o tk u d a mu je p o z n a to o n o š to s v je d o ĉ i.
A ko svj e d o k ko ji j e u re d n o p o zva n n e d o Ď e , a i zo sta n a k n e o p ra vd a , i l i se bez odobrenja ili opravdanog razloga udalji sa mjesta gdje treb a da bude
sa sl u ša n , o rg a n koj i vod i p o stu p a k m o ţe n a re d i ti d a se p ri sil n o d o ve de i d a sn o si
tro ško ve d o vo Ď e n j a , a m o ţe g a i ka zn i ti n o vča n o .
3. IZJAVA STRANKE
Ak o z a u tv rĊ iv a n je o d re Ċ e n e ĉ in je n ic e n e p o s to j i n e p o s re d a n d o k a z ,
ili s e ta k v a ĉ in je n ic a n e mo ţ e u tv rd iti n a o s n o v u d ru g ih do k az n ih
s re d s ta v a , z a u tv rĊ iv a n je te ĉ in je n ic e moţ e s e k ao d o k azn o s re d s tv o uz e ti i
usmeno data iz java stranke. Izjava se unosi u zapisnik.
Prije uzimanja izjave stranke, sl u ţb e n a o so b a koj a vo di p o stu p a k d u ţn a j e upozoriti st ra n ku n a k ri vi čn u i m a te ri j al n u o d g o vo rn o st za d a va n j e l a ţn e i zj a ve . Ovo doka zno sredstvo je slabo sredstvo.
4. VJEŠTACI
K a d je z a u tv rĊ iv a n je ili o c je n u n e k e ĉ in je n ic e v a ţ n e z a rje š a v a n je
s tv a ri p o tre b n o s tru ĉ n o z n a n je k o jim n e ra s p o la z e s luţ b e n a o so ba koja
v o d i p o s tu p a k , iz v e s t ć e s e d o k a z v je š ta ĉ e n je m.
R a d i i zvo Ď e n j a d o ka za vj e šta če n j e m sl u ţb e n a o so b a ko j a vo d i p o stu p a k
o d re Ď u j e , p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti il i n a p rij e d lo g stra n ke , j e d n o g vj e šta ka , a ka d
o ci j e ni d a j e vj e šta če n j e sl o ţe n o , m o ţe o d re d i ti d va i l i vi še vj e šta ka .
Za v je š ta k e ć e s e o d re d iti o s o b e k o je s u s tru ĉ n e , i to p rv e n s tv e n o
o n e k o je ima ju p o s e bn o o v la š te n je z a d a v a n je s tru ĉ n o g miš lje n ja o
p ita n jima iz o d g o v o ra ju ć e s tru k e , a k o je ta k v o o v la š te n je p re d v iĊ e n o propisima.
V j e šta ci m o g u u skra ti ti svj e d o če nj e i z i sti h ra zl o g a ka o i svj e d o ci
svj e d o če n j e . U p o g l e du i zu ze ć a , p ri m j e n j u j u se o d re d b e o i zu ze ću sl u ţb e n i h osoba.
N a la z s e d a je p is me n o , a o is to m s tra n k e i s luţ b en a o so b a mog u postavljati pitanja. Ukoliko nalaz nije jasan ili je nepotpun moţ e s e p on o v iti
(is ti i li d ru g i v je š ta k ).
5. UVIĐAJ
U v iĊ a j s e v rš i k a d je z a u tv rĊ iv a n je n e k e ĉ in je n ic e ili z a ra z ja š n je n je
b itn ih o k o ln o s ti p o tre b n o n e p o s re d n o o p aţ a n je s lu ţb e n e o s o be k o ja v o d i
postupak. S tra n ke im a j u p ra vo d a p ri su stvu j u u vi Ď aj u . U vi Ď a j se m o ţe i zvrši ti ,
o d n o sn o če sto se vrši i u z su d j e l o va n j e vj e šta ka .
E ve n tu a l n o sp rj e ča va nj e vrše n j a u vi Ď a j a o d stra n e vl a sn i ka /p o sj ed n i ka /
d rţa o ca s tva ri , p ro sto ri j a i l i ze m l j i šta n i j e d o zvo l j e n o .
Osiguranje dokaza
Ako postoji opravdana bojazan da se n e ki d o ka z n e će m o ći ka sni j e i zve sti
i l i d a će n j e go vo i zvo Ď e n j e b i ti o te ţa n o , m o ţe se , ra d i o si g u ra n ja d o ka za u
svakom stadiju p o stu p ka , p a i p rij e n e g o što j e po stu p a k p o kre n u t, ta j d o ka z izvesti.
Osi g u ra n j e d o ka za vrši se p o sl u ţb enoj d u ţn o sti il i p o prijedlogu stranke,
odnosno osobe koja ima pravni interes, a za osiguranje dokaza u toku pos tupka
n a d l e ţa n j e o rg a n ko j i vo d i p o stu p a k.
Z a o si g u ra nj e d o ka za p rij e p o kre ta n j a p o stu p ka n a dl e ţa n j e o rg a n n a
či j em se p o d ru čj u n a l a ze stva ri ko j e tre b a ra zg l e d a ti, odnosno n a či j e m p o d ru čj u
b o ra ve o so b e ko je tre b a sa sl u ša ti . O osiguranju dokaza donosi se poseban
za kl j u ča k. P ro ti v za kl j u čka ko j i m se o d b ij a p ri j ed l o g za o si g u ra n j e do ka za
d o p u šte n a j e p o se b n a ţa l b a , ko j a n e p re ki d a to k p o stu p ka .
RJEŠENJE
1. Organ koji donosi rješenje
R je š e n je je u p ra v n i a k t k o jim s e o k o n ĉ a v a u p ra v n i p o s tu p a k o s tv a ri koja je predmet postupka. Donosi ga, n a os n o v u ĉ in je n ic a u tv rĊ e n ih u postupku, o rg a n n a d le ţ an z a rje š a v a n je te stvari.
K a d o stva ri rje ša va kol e g ij a l ni o rg a n , o n m o ţe rj e ša va ti kad j e p ri su tn o
vi še o d 1 /2 n j e g o vi h čl a n o va , a rj e še n j e d o n o si ve ći n om g l a so va p ri su tn i h .
Org a n u p ra v e mo ţ e rje š e n je donijeti:
1. samostalno,
2. u dogovoru sa drugim organom,
3. u z p re th o d n o p ri b a vl j e n u sa g l a sn o st i li m i šl j e nj e d ru g o g o rg a n a .
U vezi d o n o še n j a rj e še n ja u d o g o vo ru sa d ru g im o rg a n o m il i u z p re th o d n o
p ri b a vl j e nu sa g l a sn o st i l i m i šl j e nj e d ru g o g o rg a n a , tre b a i sta ći sl i j e d e će :
Org a n i će se u vi j e k d o g o vo ri ti ko j i o d n j i h će i zd a ti rj e še n j e ;
V rši se i zd a va n j em p o se b n o g a kta i l i n a zn a če n j e m odobrenja na nacrtu
rj e še n j a (rok 15 dana – a ko u to m ro ku o rg a n ću ti , sm a tra se d a j e d a o odobrenje);
U u vo d u o va kvi h rje še n j a o ba ve zn o se n a vo d i d a j e rj e šen j e d o n e se n o u z
o d o b re n j e , sa g l a sno st i li m i šlj e nj e d ru g o g o rg a n a , u z n a zn a če n j e naziva tog organa;
2. Dijelovi rješenja su:
1. Uvod, koji sa d r ţi :
a) naziv organa ko j i d o n o si rj e še n j e ,
b) p ro p i s o n a d l e ţn o sti to g o rg a n a za n j e g o vo d o n o še n j e
c) ime stranke/stranaka,i
d) kra tko o zn a če n j e predmeta.
2. Iz reka, koja sa d rţi o d lu ku ka ko j e o rg a n rij e šio za h tj e v (u sva j a ili odbija
za h tj e v s tra n ke ). I zre ka m o ra b i ti j a sn a i ko n ci zn a . S a d r ţi i o d l u ku o
tro ško v ima postupka, te d a ţa l b a ne o d l a ţe njegovo i zvrše n j e , kada je to propisano.
3. Ob ra z lo ţe n je , koje treba da sa d r ţi :
a) ukratko zahtjev s tranke,
b) provedeni postupak i provedene dokaze, te
c) šta j e b i l o o p re d j e l je n j e o rg a n a d a ri j e ši n a n a či n ka ko j e rj e še n o .
4. Pouka o pravnom lijeku - m o ra d a s to j i u ko m ro ku se u l a ţe ţa l b a , ko j e m organu, i putem kojeg organa (drugostepeni organ opredjeljuje primjena propisa – za federalne propise federalni organ - npr. R j e še n j e j e d o ni o
o p ći n ski n a če l ni k n a o sn o vu fe d e ra l ni h p ro pi sa - šta sta vi ti u p o u ci o pravnom lijeku? Pouka o pravnom lijeku: ţa l b a se m o ţe u l o ţi ti
n a d l e ţn o m fe d e ra l n o m o rg a n u i z te o b l a sti .
5. P o tp is s lu ţ b e n e o s o be k o ja je d o n ije la r je š e n je .
Rješenje donosi rukovodilac organa uprave ili druga sluţbena osoba koju je rukovodilac z a to o v la s tio . P re n o s o v la š te n ja d o n o s i s e rje š e n je m .
Vrste rješenja
1. D J E L IMIĈ N O - ako organ o jednoj stvari tre b a d a rije š i u nekoliko
ta ĉ a k a , a z a rje š a v a n je s u s a z re le s a mo n e k e i k a d s e p o k a ţ e
s v rs is h o d n im d a s e o tim ta ĉ k a ma ri je š i p o s e b n im r je š e n je m,
n a d le ţ n i o rg a n moţ e d on ije ti r je š e n je s a mo o t im ta ĉ k a ma
(d je li mi ĉn o rje š e n je ). P ro ti v o vo g rj e še n j a se m o ţe i zj a vi ti ţa l b a , d a kl e , u pogledu pravn i h li j e ko va i i zvrše n j a sm a tra se ka o sa m o sta l n o rj e še n j e .
2. DOPUNSKO - ako nadleţni organ nije rješenjem odluĉio o svim
p ita n jima k o ja s u b ila p re d me t p o s tu p k a , o n moţ e , p o p rije d lo g u
s tra n k e ili p o s lu ţb e n o j duţ n o s ti, d o n ije ti p o s e b n o rje š e n je o
pitanjima k o ja v e ć d o n e š en im rje š e n je m n is u o b u h va ć e n a ( dopunsko
rje š e n je ) . A ko p ri j e d l o g stra n ke za d o n o še n j e d o p u n skog rj e še n j a bu d e
o d b i j e n , p ro ti v za kl j u čka o to m e d o p u šte n a j e po se b n a ţa l b a . A ko j e
p re d m e t ve ć d o vo lj n o ra sp ra vlj e n , d o p u n sko rj e še nj e m o ţe se d onijeti bez
p o n o vn o g p ro vo Ď e n j a i spi tn o g p o stu p ka . D o p u n sko rj e še n j e sm a tra se u
p o g l e d u p ra vn i h li j e ko va i i zvrše n j a sa m o sta l ni m rj e še nj e m .
3. PRIVREMENO-k o jim o rg a n u p ra v e rje š a v a s tv a r n a o d re Ċ e n o v rije me
– d o d o n o š e n ja p o tp u n og rje š e n ja . Donosi se kada je potrebno prije
o ko n ča n j a p o stu p ka p ri vre me n o u re di ti n e ka sp o rn a pi ta n j a i li o d n o se , n a
te m e l j u či nj e n i ca u tvrĎ e n i h d o m om e n ta nj e g o vo g d o n o še nj a . Rj e še n j em o
g l a vn o j stva ri ko j e se d on o si n a ko n o ko n ča n j a p o stu p ka , ukida se
p ri vre m e n o rj e še nj e d o n ij e to u to ku p o stu p ka . P ri vre m e n o rj e še nj e sm a tra
se u p o g l e d u p ra vn i h l i j e ko va i i zvrše n j a ka o sa m o sta l n o rj e še n j e .
P o s e b n a v rs ta rje š e n ja je u s me n o rje š e n je . T o j e rj e še nj e koj e o rg a n
u p ra ve d o n o si i u sm e n o n a re Ď u j e n j e g o vo i zvrše n j e , ka d a j e p o tre b n o
p ro vo Ď e n je hitnih mjera u cilju osiguranja javnog mira i sigurnosti ili radi
o tkl a n j a n j a n e p o sre d n e o p a sn o sti p o ţi vo t i zd ra vl j e l j u d i i im o vi n e .
U to m sl u čaj u , o rg a n je d u ţa n d o n ij e ti pi sm e n o rj e šen j e u n a re d n om ro ku
o d 8 d a n a (o va v rsta rj e še n j a n a j če šće n a sta j e u radu inspekcijskih organa).
Rokovi za donošenje rješenja
U s k ra ć e n o m p o s tu p k u je 1 5 d a n a , a u redovnom rok je 30 i 60 dana
(o vi sn o tre b a li p ro vo di ti i li n e p o se b a n i spi tn i po stu p a k il i rj e ši ti p re th o d n o pitanje).
Ispravljanje rješenja
Mo g u se i sp ra vlj a ti sam o te h ni čke g re ške . Isp ra vka se vrši za kl j u čkom , u svakom trenutku, koji p ro i zvo d i p ra vn o d e j stvo o d ka d a i i sp ra vlj e n o rj e še n j e , kojeg je on sastavni dio.
Protiv za kl j u čka o i sp ra vci rj e še n j a dozvoljena je p o se b n a ţa l b a.
ZAKLJUĈAK
Za k lju ĉ k o m s e o d lu ĉ u je o p i ta n ji ma k o ja s e ti ĉ u postupka.
Za k lju ĉ a k s e s a ĉ in ja v a u v id u s luţ b e n e z a b ilje š k e u s p is u i p rio p ć a v a
z ainteresiranim osobama usmeno, a napismeno se iz daje kada se protiv
z a k lju ĉ k a moţ e iz ja v iti p o s e b n a ţ a lb a , ili k a d s e mo ţ e o d ma h traţ iti
iz v rš e n je z a k lju ĉ k a .
Z a kl j u ča k koj i se i zd a j e p i sm e no sa d rţi : u vo d , d i sp o zi ti v, o b ra zl o ţe n j e i pouku o pravnom lijeku.
P ro tiv z a k lju ĉ k a moţ e se iz ja v iti p o s e b n a ţ a lb a s a mo ka d je to ZUP-
om il i d ru g im z a k o n o m iz riĉ ito p re d v iĊ e n o .
Ţ a l b a se i zj a vlj u j e u i stom ro ku , n a i sti n a či n i i sto m o rg a n u ka o i ţa l b a
p ro ti v rj e še n j a .
Za k lju ĉ k e p ro tiv k o jih n ije d o p u š te n a po s e b n a ţ a lb a mog u
z a in te re s ira n e o s o b e p ob ija ti ţ a lb o m p ro tiv rje š e n ja , o s im a k o je ţ a lb a
p ro tiv z a k lju ĉ k a ZUP-om is k l ju ĉ e na.
REDOVNI PRAVNI LIJEKOVI
ŢAL B A
1. Pravo ţalbe
P ro tiv rje š e n ja d o n e š e n o g u p rv o m s te p e n u s tra n k a ima p ra v o ţ a lb e .
Ţa lb u mo ţ e u lo ţ iti:
1) stranka i lica koja imaju pravni interes,
2) tu ţi te l j , p ra vo b ra n i te l j i drugi organi p ro ti v rj e še nj a d on e še n o g u k orist
stranke, ko j i m j e p o vri j e Ď e n za ko n n a šte tu j a vn o g i n te re sa .
(Omb u ds me n n e mo ţe u l o ţi ti ţa l b u , a l i m o ţe p o kre n u ti u p ra vn i sp o r . )
Ţa lb a s e n e mo ţ e u lo ţ iti protiv:
1. rj e še n j a domova Parlamenta Federacije, sku p šti n e kantona, te gradskog i
o p ći n sko g vi j e ća , kao i
2. rj e še n j a V l a de F e d e ra ci j e i vl ad e ka n to n a d o n e še n o g u p rvo m ste p e n u .
Za k o n p re d v iĊ a d a s e p ro tiv s v ih k o n a ĉn ih p rv o s te p e n ih rje š e n ja
(p ro tiv k o jih s e n e moţ e iz ja v iti ţa lb a ) moţ e po k re n u ti u p ra v n i sp o r k od
n a d le ţ no g s u d a (k a n to n a ln i s u d o v i). Ţa lba mora biti doz voljena protiv sv ih
p rv o s te p e n ih rje š e n ja u k o j ima je z a k o n o m is k lju ĉ e n u p ra v n i s p o r.
2. Nadleţnost organa za rješavanje o ţalbi
Ako je u I - st. p o s tu p k u rje š a v a n o n a o s n o v u s ta tu ta i li p ro p is a
o p ć in s k o g v ije ć a , u o k v iru is k lju ĉ iv ih p r a v a i d uţn o s ti o p ć in e , o ţa l b i rje ša va
o p ći n ski o rg a n o d re Ď e n sta tu to m o p ći n e , o d n osno p ro p i so m o p ći n sko g vi je ća .
Ako je u I - st. p o s tu p k u rje š a v a n o n a o s n o v u s ta tu ta i li p ro p is a
g ra d s k o g v ije ć a , u o k v iru is k l ju ĉ iv ih p ra v a i o b a v e z a g ra d a , o ţa l b i rj e ša v a
g ra d ski o rg a n o d re Ď e n sta tu to m g ra d a , o d n osno p ro p i so m g ra d sko g vi j e ća .
Protiv I - st. rje š e n ja o p ć in s k o g n a ĉ e ln ik a i g ra d o n a ĉ e ln ik a , o d n osno
o p ć in s k ih i g ra d s k ih s lu ţ b i z a u p ra v u k o ja s u d o n e š e n a n a o s n o vu kantonalnog z akona, u II stepenu rj e ša va n a d l e ţn i ka n to n a l n i o rg a n i z
o d g o va ra j u će u p ra vn e o b l a sti .
Protiv I - st. rje š e n ja o p ć in s k o g n a ĉ e ln ik a i g ra d o n a ĉ e ln ik a , o d n osno
o p ć in s k ih i g ra d s k ih s lu ţ b i z a u p ra v u k o ja s u u u p ra v n o m p o s tu p k u
d o n e š e n a na o s n o vu fe d e ra ln o g z a k o n a , u II stepenu rj e ša va n a d l e ţn i
fe d e ra l n i o rg a n u p ra ve i z o d g o va ra j u će u p ra vn e o b l a sti .
O ţ a lb i p ro tiv I - st. rje š e n ja k a n to n a ln ih o rg a n a u p ra v e , d o ne s e n ih
na osnovu z akona kantona, rj e ša va n a d l e ţn i o rg a n ka n to n a o d re Ď e n za ko n o m kantona.
O ţ a lb i p ro tiv I - st. rje š e n ja k a n to n a ln e u p rave/ustanove u sastavu
kantonalnog organa uprave, rj e ša va ka n to n a l ni o rg a n u p ra ve u či j e m se
sustavu nalazi ta uprava, odnosno ustanova.
O ţ a lb i p ro tiv I - st. r je š e n ja organiz acionih jedinica kantonalnih organa uprave/ustanova, koje su osnovane van sjed iš ta k a n to n a ln o g
organa uprave/ustanove, rj e ša va j u ka n to n a l ni o rg a n u p ra ve /u sta n o v e kojoj pripada ta organizaciona jedinica.
O ţ a lb i p ro tiv I – stepenog rje š e n ja k a n to n a ln ih o rg an a up ra v e
d o n e š e n ih n a o s no v u fe d e ra ln ih z a ko n a i d rug ih fe d e ra ln ih p ro p is a -
rje ša va j u na d le ţni fe d e ra lni o rg a ni up ra ve i z o d g o va ra j uće up ra vne o b la sti .
O ţ a lb i p ro tiv I - stepenog rje š e n ja fe d e ra ln e u p ra ve /u s ta n o v e ko je s e nalaz e u sastavu federalnog organa uprave , rj e ša va fe d e ra l n i o rg a n u p ra ve u
či j em se sa sta vu n a l a zi ta u p ra v a/us tanova.
O ţ a lb i p ro tiv I - st. r je š e n ja o rg a n iz a c io n ih je d in ic a fe d e ra ln ih
organa uprava/ustan o v a k o je s u o s no v a n e v a n s je d iš ta federalnog organa uprave/ustanove, rj e ša va fe d e ra l n i o rg a n u p ra ve /u sta n o v e kome pripada ta organizaciona jedinica.
O ţ a lb i protiv I - st. rje š e n ja fe d e ra ln ih o rg a n a u p ra v e /u s ta n o v e ,
rj e ša va fe d e ra l n i o rg a n o d re Ď e n fe d e ra l n i m za ko n o m .
O ţ a lb i p ro tiv I – st. r je š e n ja in s t itu c i je k o ja ima ja v n e o v la s ti , rj e ša va
o rg a n o d re Ď e n sta tu to m te i n sti tu ci j e , a ko za ko n o m ko ji m j e d a ta j a v na ovlast nije
p ro p i sa n o d a o ţa l b i rj e ša va o rg a n u p ra ve o d n o sn o d ru g i o rg a n .
(npr. a ko j e rj e še n j e d o n i o ka n t on. organ po federalnom propisu, II-st- organ je
n a d l e ţn i fe d e ra l n i o rg a n i z o d re Ď e n e o b l a sti . A ko j e rj e še n je d o n i o ka n t on. organ
po kanton. propisu, II-st. organ je kanton. o rgan propisan tim kanton. p ropisom)
3. Rok za ţalbu
Ţalba protiv rješenja se podnosi u roku od 15 dana od dana
d o s ta v lja n ja r je š e n ja , a l i se d ru g i m za ko n o m m o ţe p ro p i sa ti i d ru g a či j i ro k.
R o k za ţa l b u za sva ku o so b u i za sva ki o rg a n ko j im a se rj e še nj e d o sta vlj a
ra ču n a se o d d a n a d o sta vl j a n j a rj e še n j a .
U to k u ro k a z a ţ a lb u rje š e n je s e n e moţ e izv rš iti. K a d j e ţa l b a
p ro p i sn o i zj a vlj e n a , rj e še nj e se n e m o ţe i zvrši ti sve d o k se rj e še nj e koj e j e
d o n e še n o o ţa l b i n e d o sta vi st ranci.
Iz n imn o , rje š e n je s e mo ţ e iz v rš iti u ţ a lb e n o m ro k u , pa i kada je ţ a lb a
iz javljena, u s lje d e ć im s itu a c i ja ma :
1) a ko j e to za ko n o m p re d vi Ď e n o ili
2) a ko j e ri j e č o p o d u zi m a n j u h i tn i h mj e ra , ili
3) a ko b i o d g a Ď a nj em i zvrše n j a n e koj stranci bila nanesena nepopravljiva
šte ta .
Sadrţaj ţalbe
U ţ a lb i s e mo ra n a v e s ti rje š e n je k o je s e p o b ija , oz n a k a n az iv a o rg an a
k o ji g a je d o n io , i b ro j i d a tu m rje š e n ja .
D o v o ljn o je d a ţ a lila c u ţ a lb i iz loţ i u ko m je p o g le d u n eza d o v o lja n
rje š e n je m i u koje m ga obimu pobija, ali ţ a lb u n e mo ra p o s e b n o o b ra z loţ iti .
U ţa l b i se m o g u i zn o si ti n o ve či n j e n i ce i n o vi d o ka zi , a l i j e ţa l i l a c d u ţa n d a
o b ra zl o ţi zb o g če g a i h n i j e i zn i o u p rvo ste p e n o m p o stu p ku .
A ko su u ţa l b i i zn e še n e n o ve či nj e n i ce i n o vi d o ka zi , a u p o stu p ku
sudjeluju dvi j e il i vi še stra n a ka sa su p ro tn i m i n te re si m a , o rg a n d o sta vl j a sva ko j
ta kvo j stra n ci p re p i s ţa l b e i o sta vlj a j oj ro k d a se o n o vim či nj e n i ca m a i d o ka zi m a
i zj a sn i . Ova j ro k n e m o ţe b i ti k ra ći o d 8 , n i d u ţi o d 1 5 d a n a .
5. Predavanje ţalbe
Ţa lb a s e predaje n e p o s re d n o ili š a lje p o š to m o rg a n u k o ji je d o n io I - st. r je š e n je , a mo ţ e s e i iz ja v iti u s me n o n a z a p is n ik p re d I – st. organom.
A ko j e ţa l b a p re d a ta i l i p o sl a ta n e p o sre d n o II st. o rganu, on je odmah
ša l j e o rg a n u p rvo g stu p nj a . Ţ a l b a p re d a ta il i p o sl a ta neposredno II st. organu u pogledu roka, smatra se kao da je predata I st. organu.
6. Postupak prvostepenog organa po ţalbi
P rv o s te p e n i o rg a n is p itu je d a li je ţ a lb a d o p u š te n a , b la g o v re me n a i
iz ja v lje n a o d o v la š te n e o s o b e . N e d o p u šte n u , n e b l ag o vre m e n u ili od
n e o vl a šte n e o so b e i zj a vlj e n u ţa l b u p rvo ste p e n i o rg a n o d b a ci t će svo j im
rj e še n j em . P ro ti v o vo g rj e še n j a , st ra n ka i m a p ra vo ţa l b e .
Ak o o rg a n p rv o g s tu p n ja k o ji je d o n io r je š e n je u tv rd i d a je ţ a lb a opravdana, a nije potrebno provoditi novi ispitni pos tupak, mo ţ e s tv a r
rije š i ti d ru g a ĉ ije i n o v im rje š e n je m z a mije n iti rje š e n je k o je s e ţ a lb o m
pobija, a l i s a mo u je d n o s tra n a ĉ k im postupcima .
P ro ti v n o vo g rj e še n j a stra n ka i m a p ra vo ţa l b e .
Org a n k o ji je d o n io r je š e n je je d u ţ a n u p o tpu n iti p o s tu p a k a k o
p o v o d o m ţ albe utvrdi:
1) da je provedeni postupak bio nepotpun, a da je to moglo uticati na
rj e ša va n j e stva ri ,
2) a ko ţa l i l a c u ţa l b i i zn e se nove či n j e n i ce i d o ka ze ko j i b i m o gl i u ti ca ti n a
d ru g a či j e rj e še n je stva ri ,
3) a ko j e ţa l i o cu m o ra l a b i ti da ta m o g u ćno st d a su d j el u j e u postupku koji je
p re th o d i o d o n o še n j u rj e šen j a , a ta m u m o gu ćn o st n i j e bi l a d a ta , i li m u j e
bila data, ali je o n p ro p u sti o d a j e ko ri sti , a u ţa l b i je opravdao to
p ro p u šta n j e .
P re m a re zu l ta tu d o p u n j e n o g p o stu p ka , o rg a n ko ji je d o n io rj e še n je m o ţe , u gra n i ca m a za h tj e va stra n ke , s tva r ri j e ši ti d ru g a či j e i n o vi m rj e šen j em za m i j e ni ti
rj e še n j e ko j e se ţa l b o m p o b i ja . P ro ti v n o vo g rj e še n j a stra n ka i m a p ra vo ţa l b e .
K a d o rg a n ko ji je d o n io rje š e n je u tv rd i d a je p o d n e š e n a ţ a lb a
d o p u š te n a , b la g o v re me n a i iz ja v lje n a o d o v la š te n e o so b e , a n ije n o v im
rje š e n je m z a mije n io rje š e n je k o je s e ţ a lb o m po b ija d uţ a n je , b e z o d laganja,
a n a jk a s n ije u ro k u od 8 d a n a od d a na p rije ma ţ a lb e , p o s la ti ţ a lb u o rg a nu
n a d le ţ no m z a rje š a v a n je o ţ a lb i. U z ţa l b u j e d u ţa n p ri l o ţi ti sve sp i se koji se
odnose na predmet.
7. Rad (rješavanje) drugostepenog organa o ţalbi
Ak o je ţ a lb a n e d o p u š te n a , n e p ra v o v re me n a ili iz ja v l je n a o d
n e o v la š te n e o s o be , a p rv o s te p e n i o rg an je p ro p us tio d a je z b o g to g a odbaci, o d b a c ić e je r je š e n je m d ru g o s te p e n i o rg a n .
Ak o ţ a lb u n e o d ba c i, drugostepeni organ uz ima predmet u
rje š a v a n je i mo ţ e :
1. o d b iti ţ a lb u - kad utvrdi:
a) da je postupak koji je prethodio rj e še nj u pravilno proveden i da je
rj e še n j e p ra vi l n o i n a za ko n u za sn o va n o , a ţa l b a n e o sn o va n a ,
b) da je u prvostepenom postupku bilo nedostataka, ali da su oni takvi
d a n i su m o g li u ti ca ti n a rj e še n j e stva ri ,
c) d a j e p rvo ste p e n o rj e še nj e n a za ko n u za sn o va n o , a l i zb o g d ru g i h
ra zl o g a , a n e zb o g o n i h ko ji su u rj e še nj u n a ve d en i , o n će u svom
rj e še n j u i zl o ţi ti te ra zl o g e , a ţa l b u odbiti.
2. og la s iti rje š e n je n iš ta v im - kada utvrdi:
a) da j e u u p ra vn o m p o stu p ku rj e še n o o stva ri i z su d ske n a dl e ţn o sti ,
i l i se ra di o stva ri ko j a u o p šte ni j e u n a dl e ţn o sti o rg a n a u p ra ve ,
u o p šte n i j e u p ra vn a stva r ,
b) kad bi i zvrše n j e to g rj e še n j a dovelo do izvrše n j a kriv. djela,
c) ako je doneseno rj e še n j e či je j e i zvrše n j e n e m o g u će ,
d) a ko j e d o ne se n o rj e še nj e p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti , a p re d vi Ď e no j e d a
se m o ţe d o ni j e ti sa mo n a za h tj e v stra n ke (o va kvo rj e še nj e se m o ţe konvalidirati samo ako stranka naknadno pristane na njega).
3. p o n iš titi rje š e n je - kad utvrdi:
1. da je u I. st . p o s tu p ku u či n j e n a n e p ra vi l n o st ko j a či n i rj e še nj e
n i šta vi m ,
2. da je I. st. rj e še n j e d o n io n e n a d le ţa n o rg a n , i d o sta vi t će p re d m e t
n a d l e ţn o m o rg a n u ,
3. da su u I. st . p o s tu p ku či n j e n i ce n e p o tp u n o il i p o g re šn o u tvrĎ e n e ,
d a se u p o stu p ku n ij e vo d il o ra ču n a o p ra vi li m a p o stu p ka ko j a bi
b i l a o d u ti ca j a n a rj e še nj e stva ri , i li d a j e d i sp o zi ti v p o b i j an o g
rj e še n j a n e j a sa n il i je u p ro ti vrj e čn o sti s o b ra zl o ţe n j e m , pa zavisno
o d p ro cj e n e šta j e e ko no mi čn ij e i b rţe , II. st. o rg a n m o ţe sa m stvar
ri j e ši ti d ru g a či j e ne g o što j e rij e še n o I. st. rj e še n j e m i li p o ni šti ti
rj e še n j e i vra ti ti ga I. st. organu na ponovni postupak,
4. da su u I. s t. rj e še n j u p o g re šn o o ci j e nj e n i d o ka zi , d a j e i z u tvrĎ e n i h
či n j e ni ca i zve d e n p o g re ša n za kl j u ča k u pogledu či n j e ni čn o g sta n j a ,
d a j e p o g re šn o p ri m ij e n j e n materijalno-pravni propis na osnovu
ko g a se rj e ša va stva r , d a j e n a o sn o vu sl o b o d n e o cj e n e dokaza
tre b a l o d o n i je ti d ru g a čij e rj e še nj e , II. st. o rg a n će svo j i m rj e šen j em
p o n i šti ti I. s t. rje še n j e i sa m ri j e ši ti stva r.
4. iz mijeniti r je š e n je - ako II. st. o rg a n u t vrd i d a je rje še n je p ra vi l no u smislu
ut vrĎ e ni h či n je ni ca i u p o g le d u p ri mje ne za ko na , a li d a se ci lj zb o g ko g a je
rje še nje d o ne še no mo ţe p o sti ći i d r ug i m sre d s t vi ma , po voljnijim za
stra nku, II. s t. o rg a n mo ţe p o vo d o m ţa lb e i zmi je ni ti I st. rje še nje u ko ri st
ţa li o ca i mi mo za h tje va p o sta vlje no g u ţa lb i , a u o k vi r u za h tje va postavlje nog u I st. p o st up k u, a ko se ti m ne vri je Ď a p ra vo d r ug e o so b e . U
o b ra zlo ţe n j u II. st. r je še n ja mo ra j u se o ci je ni ti i svi na vo d i ţa lb e . A ko je
ve ć I. st . o rg a n u o b ra zlo ţe n j u s vo g rje še n ja p ra vi l no o ci je ni o na vo d e ko ji
se u ţa lb i i zno se , II. st . o rg a n se mo ţe u s vo m rje še nj u sa mo p o zva ti na
ra zlo g e i zne se ne u p r vo ste p e no m r je še n j u.
8. Ţalba kad I - stepeno rješenje nije donešeno u zakonskom roku (Ţalba zbog šutnje uprave - administracije)
Ak o je ţ a lb u iz ja v ila s tra n k a p o ĉ ije m z a h tje v u I. st. organ nije donio
rje š e n je u z a k o n s ko m ro k u , II. s t. o rg a n je duţ a n o d ma h , a n a jk a s n ije u roku od 3 dana od prijema ţ a lb e , tra ţ it i d a mu I. st. organ odmah dostavi
s v e s p is e p re d me ta i d a p is me n o iz n e s e ra z lo ge zb o g k o jih rje š e n je n ije
d o n e š e n o u ro k u .
I. s t . o rg a n je o b a v ez a n p os tu p iti p o to m tra ţ e n ju u ro k u k o ji o d re d i
II. s t. o rg a n s tim d a ta j ro k n e mo ţ e b iti d u ţ i od 5 dana.
Ako II. st. o rg a n u tvrd i d a rj e še n je ni j e d o n e še n o u ro ku zb o g o p ra vd a ni h razloga, ili zbog krivice stranke, rj e še n j e m (ko j e n i j e u p ra vn i a kt, n e g o u p ra vn a radnja) će odrediti I. st. o rg a n u ro k za d o n o šen j e rj e še n j a , ko ji n e m o ţe bi ti d u ţi od 15 dana i v ra ti ti m u sve sp i se p re d m e ta n a rj e ša va n j e .
Ako II. s t. o rg a n u tv rd i d a ra z lo z i z bo g k o jih rje š e n je n ije d o n e š e n o u roku nisu opravdani, o n ć e rije š iti s tv a r p re ma s p is i ma p re d me ta i d o n i je ć e
s v o je rje š e n je , a k o je to mo g u ć e , a a k o s e s tv a r n e m oţ e rije š iti p re ma
s p is ima p re d me ta , s a m ć e p ro v e s ti p o s tu p a k i s v o jim rje š e n je m r ije š iti stvar.
Izu ze tno, ako II. s t. o rg a n u tv rd i d a će p o stu p a k b rţe i e ko n o m i čn ij e provesti I. st . o rg a n , n a l o ţi t će to m o rg a n u d a to u či n i i d a m u p ri ku p l j e n e p o d a tke dosta vi u o d re Ď e n o m ro ku ko j i n e m o ţe b i ti d u ţi o d 8 d a n a , a I . s t. o rgan je
o b a ve za n p o stu p i ti p o to m t ra ţe n j u . N a ko n što I . s t. o rg a n d o sta vi t ra ţe n e podatke, II. st . o rg a n će o d m a h ri j e ši ti stva r.
R je š e n je II s te p e n o g o rg a n a d o n e š e n o n a o v a j n a ĉ in je konaĉ n o .
9. Rok za donošenje rješenja o ţalbi
R je š e n je po ţ a lb i mo ra s e d o n ije ti i d o s ta v iti s tra n c i š to p r ije , a najkasnije u roku od 30 dana, ra ĉ u n a ju ć i o d d a na p re d a je ţ a lb e , ako
p o s e b n im p ro p is o m n ije o d re Ċ e n k ra ć i ro k .
Ak o s tra n k a o d us ta n e od ţ a lb e , p os tu p a k u v ez i s a ţ a lb o m
o b u s ta v lja s e z a k lju ĉ k o m.
10. Dostavljanje drugostepenog rješenja
Org a n ko j i j e rij e ši o stva r u d ru g o m stu p n j u ša lj e , p o p ra vil u , svo j e rj e še nj e
sa sp i sim a p re d m e ta p rvo ste p e n om o rg a n u , ko ji j e d u ţa n d a rj e še n j e d o sta vi
strankama u roku od 5 dana od dana prijema spisa.
VANREDNI PRAVNI LIJEKOVI
1. Obnova postupka
To j e n a j če šći va n re d n i p ra vn i li j e k.
Mo ţ e s e tra ţ iti s a mo z a k o n a ĉ an a k t - n a če lo ko n a čn o sti (akt protiv
ko j e g se n e m o ţe i zj a vi ti ţa l b a ). P o k re će s e (vodi se) po prije dlo gu stranaka,
a mo ţe i po s lu ţb e n o j du ţn o s t i (n a jĉe š će k a da je po v ri je Ċe n ja v n i in te re s ) .
P o s tu p a k o k on ĉ a n rje š e n je m il i z a k lju ĉ k o m p ro tiv k o g a n e ma
redovnog pravnog lijeka u upravnom postupku (ko n a čno u u p ra vn om postupku) o b n o v it ć e s e iz s lje d e ć ih raz loga:
1. ako se sazna za nove cinjenice, ili se utvrdi ili stekne mogu cnost da se upotrijebe novi doka zi koji bi, sami ili u ve zi s ve c izve denim i upotrijebljenim doka zima , mo gli dovesti do druga cije g rjesenja da su te cinjenice , o dnosno dokazi b ili izneseni ili u potrijebljeni u ranijem postupku;
2. ako je rjesenje doneseno na osnovu lazne is prave ili lazno g iskaza
svjedoka ili vjestaka, ili ako je doslo kao pos lje dica neko g dje la kaznjivo g po KZ;
3. ako se rjesenje temelji na presudi donesenoj u k riv i ĉn o m postu pku ili u postupku o privre dnom prestu pu, a ta presuda je pravomo cno ukinuta;
4. ako je rjesenje povoljno za s tranku doneseno na osnovu neistinitih navoda stranke kojima je organ koji je vodio postupak bio doveden u zabludu;
5. ako se rjesenje organa koji je vodio postupak temelji na nekom pretho dnom pitanju , a nadle zn i organ je to pitanje kasnije rijesio u bitnim ta ckama dru gacije;
6. ako je u donosenju rjesenja ucestvovala sluzbena osoba koja je po zakonu morala biti izu zeta ;
7. ako je rjesenje donijela slu zbena osoba nadle znog organa koja nije bila ovlastena za nje govo donosenje;
8. ako kolegijalni organ koji je donio rjesenje nije rjesavao u sastavu
predvidjenom vazecim propisima ili ako za rjesenje nije glasala propisana vecina;
9. ako osobi koja je trebala da sudje luje u svojstvu stranke n ije b ila data mogu cnost da su djelu je u postu pku;
10. ako stranku nije zastupao zakonski zastupnik, a po zakonu je trebalo da je
zastupa ;
11. ako osobi koja je su dje lovala u postu pku nije bila data mo gu cnost da
se sluzi svojim je zikom.
Obnova s e n e mo ţe tra ţi ti i z ra zlo ga š to je o r ga n po gre š n o pr imje n io materija lno pravo!!!
Za obnovu postupka podnosi se prijedlog. Prijedlog z a obnovu
p o s tu p k a mo ţ e podnijeti:
1. stranka u upravnom postupku, odnosno lice koje je trebalo biti stranka u postupku, a nije i
2. organ koji je donio rj e še n je p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti .
Ak o s tra n k a p o d n e s e ţ a lb u nakon proteka roka, o n a ć e s e s ma t ra ti prijedlogom z a obnovu. Prijedlog se podnosi u z akonskim rokovima:
1. subjektivni rok-30 dana od dana sa znanja (ono se mjeri dostavljanjem), i
2. objektivni rok-5 godina od d o sta vl j a n j a ko n a čn o g rj e še nj a stra n ci , a
m o ţe i d u ţe u i zu ze tn i m sl u čaj e vim a (a ko se tem e lj i n a n e ko j p re su d i koj a
n a kn a d n o b u d e u ki n u ta , il i se če ka n a ra zrj e še n j e kri vi čn o -pravne stvari -
n p r. vj e šta k d a o l a ţn i i ska z p a se če ka d a se p re d m e t o ko n ča ) .
S tra n k a k o ja p o d n o s i p rije d lo g d u ţ n a je d a u ĉ in i v je ro v a tn im d a
p o s to ji ra z lo g z a o b n o v u i d a p o d n e s e p rije d lo g u p re d v iĊ e n o m ro k u .
O p rije d lo g u z a ob n o v u p o s tu p k a rje š a v a o rg a n ko ji je d o n io
k o n a ĉ n o rje š e n je . To moţe biti prvostepeni organ (npr. ako stra nka nije i zja vila
ţa lb u ) ili drugostepeni organ (a ko je r je še nje d o ne se no rje ša va j ući p o ţa lb i ).
Prvo se provjerava blagovremenost, da li je prijedlog iz javilo
o v la š te n o lic e i da li su okolnosti navedene kao raz log iz vjesne (stranka
m o ra te o ko l n o sti u či n i ti vj e ro va tn i m ) .
A ko n a ve d e ni u vj e ti ni su i sp u nj e n i , n a dl e ţn i o rg a n će svo jim za kl j u čkom odbaciti prijedlog.
Ako su navedeni formalni uvjeti ispunjeni, n a d le ţ n i o rg a n ć e is p ita ti
da li su okolnosti, odnosno dokaz i koji se iznose kao raz log z a obnovu takvi da bi mogli dovesti do drugaĉijeg rješenja, pa ako utvrdi da nisu,
o d b it ć e p ri je d lo g s v o ji m r je š e n je m.
Ak o n a d le ţ n i o rg a n n e o d b ac i , niti odbije prijedlog z a obnovu, donijet
će za kl j u ča k d a se ob n o v a postupka dozvoljava i odrediće u ko m će se o p se g u postupak obnoviti.
Obnova p o s tu p k a s e o d ob ra v a z a k lju ĉ k o m o d o zv o li o b n o v e
p o s tu p k a i is to v re me n o s e o d re Ċ u je k o je ra d n je ć e s e p rov e s ti. Izu zetno, ne
m o ra se d o ni j e ti za kl j u ča k n e go se m o ţe o d m a h p o č eti sa obnovnim radnjama, a
u ci l j u p o ve ća nj a e fi ka sn o sti .
P ro ti v za kl j u čka d o n e šen o g o p ri j e dl o g u za o b n o vu p o stu p ka , ka o i p ro ti v
rj e še n j a d o n e še n og u o b n o vlj e n om p o stu p ku , m o ţe se i zj a vi ti ţa l b a sa m o ka d j e
ta j za kl j u ča k, o d n o sn o rj e še nj e d on i o p rvo ste p e ni o rg a n . A ko j e z a kl j u ča k i li
rj e še n j e o o b n o vi p o stu p ka d o n io d ru g o ste p e n i o rg a n , p ro ti v to g za kl j u čka ,
o d n o sn o rj e še n j a m o ţe se n e p o sre d n o p o kre n u ti u p ra vn i sp o r .
Org a n k o ji je d o n io p o b ija n o k o n a ĉ n o rje š e n je mo ţ e , nakon provedene obnove, s v o je rje š e n je ostaviti na snaz i ili ga p o n iš titi ili ukinuti.
P o n iš ta v a n je d je lu je e x tu n c (o d d an a do n o š e n ja p o b ija n o g rje š e n ja ), a ukidanje ex nunc (od dana ukidanja). D o n o še n j e za kl j u čka j e b i tn o ko d
i zvrše n j a . P ra vi l o j e da p o d n o še n j e p ri j e d lo g a za o b n o vu n e o d l a ţe i zv rše n j e .
2. Mijenjanje i poništavanje rješenja u vezi sa upravnim sporom
Org a n p ro tiv ĉ ije g je r je š e n ja p ra v o v re me n o p o k re n u t up ra v n i s p o r
mo ţ e do o k o nĉ a n ja s p o ra , a k o u vaţ i s v e za h tje v e tu ţb e , p o n iš titi i li
iz mije n iti s v o je rje š e n je iz o n ih raz lo g a iz ko jih b i s u d mog a o p o n iš titi ta k v o
rje š e n je , ako s e t ime n e v ri je Ċ a p ra v o s tra n k e u u p ra v n o m p o s tu p k u ili
tre ć e o s o b e .
R je š e n je o poniš ta v a n ju ili iz mje n i rje š e n ja organ donosi po
s lu ţ b e no j d u ţ no s ti u mo me n tu k a d iz tu ţ b e k o ju mu je s u d d o s ta v io n a
odgovor i uvidom u cijel i s p is u tv rd i d a je tu ţ b a o s n o v an a .
R j e še nj e se d o n o si u ro ku ko j i j e su d o d re d i o za d a va n j e o d g o vo ra n a
tu ţb u , o d n o sn o p ri j e n e g o se o ko n ča u p ra vn i sp o r .
R j e še nj e se d o sta vl j a stra n ci i su d u ko d ko j e g j e p o kre n u t u p ra vn i sp o r .
3. Zahtjev za zaštitu zakonitosti
P ro tiv p ra v o mo ć n o g rje š e n ja d o n e š e n o g u s tv a ri u k o jo j s e n e mo ţ e
v o d iti u p ra v n i s p o r, a s u d s k a z a š tita n ije o s ig u ra n a n i iz v a n u p ra v n og spora, tu ţ ila c ima p ra v o d a p od ig n e z a h tje v z a z a š titu z a ko n ito s ti, a k o
s ma tra d a je rje š e n je m p o v rije Ċ e n z a k o n . D a kl e , ka d a T u ţi l a c ka o d rţa vn i
o rg a n d o Ď e d o to g rj e še n j a m o ţe p o d n i j e ti za h tj e v za za šti tu za ko n i to sti .
S tra n ka m o ţe i ni ci ra ti (n e m o ţe p o kre n u ti ) o vaj p o stu p a k ta ko što sam o
i n i ci ra ko d tu ţi o ca d a p o d n e se za h tj e v u ro ku o d 3 0 d a n a o d ka d a j e tu ţi o cu dosta vl j e n o rj e še n j e , a a ko mu n ij e d o sta vlj e n o , u roku od 3 mjeseca od dana
dostavljanja stranci. In i ci j a ti vu m o ţe p o d n i j e ti i d ru g a za i n te re si ra n a o so b a .
Z a h tj e v za za š ti tu za ko n i to sti p o d i ţe fe d e ra l n i tu ţi te l j ka d se ra d i o
rj e še n j u fe d e ra l n o g o rg a n a , a ka n to n a l ni tu ţi te l j ka d se ra d i o rj e še nj u kantonalnog organa odnosno o rj e še n j u g ra d ske i l i o p ćin ske sl u ţb e za u p ra vu .
O z a h tje v u z a z a š titu z a ko n ito s ti rje š a v a o rg a n u p ra v e k o ji je
n a d le ţ an z a rje š a v a n je o ţ a lb i p ro tiv p o b ija n o g rje š e n ja , a a k o ta k v o g organa uprave nema Vlada Federacije/kantona.
P o v o d o m z ah tje v a z a z aš titu z a k o n ito s ti n a d le ţn i o rg a n moţ e uk in u ti
p o b ija n o rje š e n je ili o d b iti z a h tje v . Protiv ovog rj e še n j a ţa l b a n i j e d o p u šte n a .
4. Poništavanje i ukidanje rješenja po pravu nadzora
Po u ĉe s ta lo s t i o v o je d ru go n a j ĉe š će v a n re dn o pra v n o s re ds tv o !
Ov d je s e ra d i o p o n iš ta v a n ju /uk idanju k o n a ĉ n o g I s te p e n o g rje š e n ja ,
b e z ţ a lb e . Kod ovog pravnog lijeka, organ koji ima pravo nadzora ima dvojaku
m o g u ćn o st: p o n i šta v anje i ukidanje. P o n iš ta v a n je m se pon i šta va j u sve p ra vn e
p o sl j e di ce o d d a n a d o n o še nj a ( ex tunc), a ukidanjem se ukidaju posljedice od
dana ukidanja (ex nunc). R a zl o zi za p o n i šte n j e i u ki d a n j e rj e še n j a n i su i sti .
A. R je š e n je će s e po n iš titi:
1. k a d a rje š e n je d o ne s e o rg an up ra v e k o ji n ije stvarno n ad le ţ an (misli
se na o d no s ni ţi -vi ši o rg a n). A ko o va k vo r je še n je d o ne se vi ši o rg a n, ne
mo ţe se ko ri sti ti ,
2. a k o je r je š e n je d o n io mje s n o n e n a d le ţ n i o rg a n (rok - 1 god.),
3. ako je u istoj upravnoj s tvari ranije rije š e n o n a d ru g a ĉ iji n a ĉ in ,
4. a k o s e d o n e s e s lo ţ en o rje š e n je (rj e še n j e u či j e m d o n o še nj u u če stvu j e
min. 2 organa), a d a n ije b ilo p rib a v lje n o miš lje n je ili s a g la s n o s t drugog organa, a bilo je obavez no da se to uradi, (rok- 5 godina),
5. a k o je rje š e n je d o n e s e no k a o p o s lje d ic a p ris ile , p rin u d e , u c je n e i s l .
(ne ma ro ka za p o d no še n je ).
B. R je š e n je će s e u k in u ti a k o je n jime o ĉ ig le d n o p o v rije Ċ e n ma te ri ja ln i z akon (ro k za p o d n o še n j e j e 1 g o d i n a ).
T o moţ e u je d no s tra n a ĉ k im p re d me tima , a u d v o s tra n a ĉ k im predmetima se mora pribaviti saglasnost druge stranke (zato što j e o n a
m o ţd a ste kl a n e ko p ra vo ti m rj e še n j e m čij e se u ki d a n je tra ţi ).
P ra v o n a dzo ra z n a ĉ i d a g a rje š a v a v iš i o rg an . Dakle, rje š e n je p o
p ra v u n a dz o ra moţ e p o n iš titi i li u k in u ti d ru g o s te p e n i o rg a n . Ak o n e ma
d ru g o s te p e n og o rg a n a , rje š e n je moţ e po n iš titi ili ukinuti vlada Federacije/kantona
N a d le ţn i o rg a n d o n o s i rje š e n je o:
po n iš te n ju rje š e n ja : 1. p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti , 2. na zahtjev stranke,
tu ţi o ca i l i o m b u d sme n a ,
rje š e n je o u k i da n ju : 1. p o sl u ţb e n o j d u ţn o s ti i l i 2. n a za h tj e v tu ţi o ca i l i ombudsmena.
P ro ti v o vo g rj e še n j a n i j e d o p u šte n a ţa l b a , ve ć se p ro ti v n j e g a m o ţe
n e p o sre d n o p o kre n u ti u p ra vn i sp o r ko d n a d l e ţn o g su d a .
5. Ukidanje i mjenjanje pravosnaţnog rješenja uz pristanak ili na zahtjev stranke
Ak o je p ra v o mo ć n im r je š e n je m s tra n k a s te k la n e k o p ra vo, a organ
k o ji je d o n io to r je š e n je s ma t ra d a je u to m rje š e n ju n e p ra v iln o p ri mije n je n
ma te rija ln i z a k o n , mo ţ e rje š e n je u k in u ti (o d d a n a d o n o še n j a ) ili iz mijeniti (za
u b u d u će ) ra d i n je g o v o g u s k la Ċ iv a n ja s a z a k on o m , samo ako stranka koja je
na osnovu tog rje š e n ja s te k la neko pravo ili obavez u na to pristane i ako se
time n e v ri je Ċ a p ra v o tre ć e o s o b e .
Pri tome, ak o je je d n o s tra n a ĉ k a s tv a r - stra nka treba na to da prista ne,
a ak o je d v o s tra n a ĉ k a s tv a r - ne mo ţe se mi je nja ti na šte t u je d ne st ra ne .
Ako stranka tra ţ i d a s e u k in e ili iz mjeni rje š e n je k o je je n e p o vo ljn o z a
nju, tada je potrebna saglasnost organa. Kada organ uprave ne pristane da
s e u k in e ili iz mje n i ta k v o rje š e n je , n ije d u ţ an d on ije ti n ik a k v o rje š e n je , ali je
d u ţa n d a o to m neprista janju obavijesti stranku.
R j e še nj e u o vo m sl u čaj u d o n o si p rvo ste p e n i o rg a n ko ji je d o ni o rj e še nj e , a
d ru g o ste p e n i o rg a n sa m o ka d j e svo j i m rj e še nj em o d l u či o o stva ri .
Ţa lb a p ro t iv n o v o g rje š e n ja d o n e š e n o g n a o s no v u o v e odredbe
d o p u š te n a je s a mo a k o je to rje š e n je d o n i o prvostepeni organ. Ako je
rje š e n je d o n io d ru g o s te p e n i o rg a n , od n o s no a k o je rje š e n je p rv o s te p e n og
o rg a n a k o n a ĉ n o , p ro tiv to g rje š e n ja mo ţ e s e p o k re n u ti u p ra v n i s p o r .
Ovdje nema rokova u pitanju je dobra volja jednih i drugih.
6. Vanredno ukidanje rješenja
Ovdje se radi o ukidanju iz v rš no g rje š e n ja koje je doneseno u skladu sa zakonom. Npr. odobren j em za g ra Ď e n j e odobreno j e g ra Ď e n j e n a o d re Ď e n oj
ze m l j i š noj parceli, a kasnije se utvrdi da je na toj parceli kli zi šte , te se gradnjom
u g ro ţa va j u ku će ko j e s e nalaze ispod ili cesta koja tu prola zi.
Iz v rš n o rje š e n je s e mo ţ e u k in u ti a k o je to p o tre b n o :
1. ra d i o tkl a n j a n j a o p a sn o sti p o ţi vo t i zd ra vl j e l j u d i il i j a vn u sigurnost, ili
2. ra d i o tkl a n j a n j a p o rem e ća j a u p ri vre d i .
Dakle, radi se o vanrednim situacijama k a d a je d o š lo d o p ro mje n e
o k o ln o s ti n a k o n d o n o š e n ja rje š e n ja .
R j e še nj e se m o ţe u kin u ti i sam o dj e li mi čn o , u o p se g u ko l i ko j e n e o p h od n o
d a se o p a sn o st o tkl o n i i l i za šti te n a ve d e n i j a vn i i n te re si .
Ov o rje š e n je o v a n re d n o m u k id a n ju donosi drugostepeni organ.
P ro ti v rj e še n j a ko ji m se i zvršn o rj e še n j e u ki d a d o p u šte n a j e ţa l b a sam o
ka d j e to rj e še n j e d o ni o p rvo ste p e n i o rg a n . U su p ro tn o m , p ro ti v ta kvo g rj e še n j a
m o ţe se n e p o sre d n o p o kre n u ti u p ra vn i sp o r ko d n a d l e ţn o g su d a .
S tra n k a k o ja u s lje d u k id an ja rje š e n ja t rp i š te tu ima p ra v o n a n a k n ad u
s a mo s tv a rn e š te te . Za rje ša va nje o za ht je vu za na k na d u šte te na d le ţa n je u I
stepenu s ud koji bi po Zako nu o upra vnim sporo vima b i o na d le ţa n za rje ša va nje upra vnog spora po o vom pra vnom lijek u.
7. Oglašavanje rješenja ništavim
N iš ta v im s e o g la š a v a rje š e n je :
1. ako je u upravno m p o stu p ku rj e še n o o stva ri i z su d ske n a d l e ţn o sti , i l i a ko
se ra d i o stva ri koj a u o p šte ni j e u n a dl e ţn o sti o rg a n a u p ra ve , u o p šte n ij e
upravna stvar.
2. ka d b i svo j i m i zvrše n j em to rj e še n j e d o ve l o d o kri vi čn o g djela.
3. ako je doneseno rj e še n j e či je j e i zvrše n j e n e m o g u će .
4. a ko j e d o n e se n o rj e še nj e p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti , a p re d vi Ď e n o j e d a se
m o ţe d o n i j e ti sa mo n a za h tj e v stra n ke (ova kvo rj e še n j e se m o ţe
konvalidirati, ali samo ako stranka naknadno pristane na to).
R je š e n je s e mo ţ e u sv a k o d ob a o g la s iti n iš ta v i m u cije losti ili djelim.
p o s lu ţ b e no j d u ţ no s ti il i p o p r ije d lo g u s t ra n k e , tu ţ io c a il i o mb u d s me n a .
R je š e n je o g la š a v a n iš ta v im o rg a n k o ji g a je d o n io ili d ru g o s te p e n i
organ, a ako drugostepenog organa nema onda vlada, i to Vlada Federacije,
a ko se ra d i o rj e še n j u fe d e ra l n og o rg a n a u p ra ve i li fe d . ustanove, odnosno vlada
ka n to n a a ko se ra d i o rj e š . kantonalnog organa uprave ili kantonalne ustanove, o
rj e š . o p ći n sko g n a čelnika ili gradonač., i o p ći n ske i l i g ra d ske sl u ţb e za u p ra vu .
P ro tiv rje š e n ja k o jim s e n e k o rje š e n je o g la š a v a n iš ta v im il i s e o d b ija
prijedlog stranke, tu ţ io c a , ili o mb u d s me n a z a o g la š a v an je rje š e n ja n iš ta v im
d o p u š te n a je ţa lb a . A ko ne ma o rg a na ko ji rje ša va o ţa lb i , p ro ti v ta k vo g rje še nja
mo ţe se neposred no pokre nuti upra vni spor .
P R AV N E P OS L JE D IC E P ON IŠ T AV AN J A I U K ID AN J A
P o n iš ta v a n je m rje š e n ja i o g la š a v a n je m rje š e n ja n iš ta v im ,
p o n iš ta v a ju s e i p ra v n e p o s lje d ic e k o je je ta k v o rje š e n je p ro iz v e lo .
Ukidanjem rje š e n ja n e p on iš ta v a ju s e p ra v n e posljedice koje je
rje š e n je v e ć p ro iz v e lo d o d an a u k id a n ja , a li s e o n e mo g u ć a v a d a ljn je
p ro iz v o Ċ en je p ra v n ih p o s lje d ic a u k in u to g r je š e n ja .
Org a n ko j i sa zn a za rj e še n j e ko j im j e p o vrij e Ď e n za ko n , a p o vre d a m o ţe biti razlog za obnovu postupka, odnosno za pon i šta va n j e , u ki d an j e i li mi j en j a nj e
rj e še n j a , d u ţa n j e b e z o d g a Ď a nj a d a o to m e o b a vij e sti o rg a n na d l e ţa n za
p o kre ta n j e p o stu p ka i d o n o še n j e rj e še n j a .
IZVRŠENJE
K a da p rv o s te pe n o r je š e n je po s ta je i zv rš n o ?
1) i ste ko m ro ka za ţa l b u ka d a ţa l b a n i j e i zj a vl j e n a ,
2) dostavom stranci rj e še n j a ka d a ţa l b a n i j e d o p u šte n a ,
3) dostavom stranci rj e še n j a ka d a ţa l b a n e o d g a Ď a i zvrše n j e i
4) d o sta vo m stra n ci rj e še n j a ko j im se ţa l b a o d b a cu j e i l i o d b ij a .
K a da će dru go s te pe n o r je š e n je po s ta ti i zv rš n o ?
Danom dostave to g rje š e n ja . (???Kada je drugostepeni organ,
rje š a v a ju ć i p o ţ a lb i, p o n iš t io I s te p e n o rje š e n je i s a m ri je š io s tv a r u
meritumu???).
K a k o ć e s e rje š e n je p ra k tiĉ n o iz v rš iti? To je tzv. administrativno
i zvrše n j e , d o n o si se za kl j u ča k o d o zvo l i i zvr še n j a i u di sp o zi ti vu se n a vo di ka ko
će se i zv rši ti . M o ţe se i zvršti i p ri si l n im p u te m .
N a ko n p ro te ka ro ka o d 5 g o d i n a o d d a n a ka d a j e rj e še n j e p o sta l o
p ra vo sn a ţn o n e m o ţe se vi še i zvrša va ti . Ako j e u l o ţe n a ţa l b a , p a p o n j o j
drugostepeni organ o d l u či o d a se o d b i j a - to rj e še n j e j e ko n a čn o , a prvos tepeno
n a ko j e se l i ce ţa l i l o i zvršn o .
U p ra v n a rje š e n ja s e mo g u iz v rš a v a ti a d min is tra tiv n o i s u d s k i
(u g la v n o m n o v ĉ a n e o b a v ez e ). Uslovi su:
1. rj e še n j e m o ra biti i zvršn o ,
2. stranka na osnovu to g rj e še n j a mora postaviti za h tj e v za i zvrše n j e ,
3. o rg a n d o n o si za kl j u ča k o d o zvo l i i zvrše n j a n a vo d e ći n a či n i zvrše n j a ,
p ri j e tn j u n o vča no m ka zn o m , n al a ţe p ri si l n o i zvrše n j e i td . Sve su to
varija nte, tj. p o sto ji vi še na či na i mo g uć no sti i zvrše n ja .
Ţ a l b om n a za kl j u ča k o d o zvo l i i zvrše n j a , n e m o ţe se u sp j e šn o i zj a vi ti
ţa l b a p ro ti v rj e še n j a či j e se i zvrše n j e d o zvo l j a va ti m za kl j u čko m .
(ZAKON O UPRAVNOM SPORU – Sl. novine FBIH 9/05)
Šta je upravni spor?
To je spor o z akonitosti upravnog akta.
Upravni spor predstavlja sudsku kontrolu upravnih akata .
R a d i o stva ri va n j a su d ske za šti te p ra va g ra Ď a n a , p o d u ze ća , u s ta n o va i drugih pravnih lica u Federaciji, te radi osiguranja zakonitosti, sudovi u upravnim
sp o ro vi m a o dl u čuj u o za ko n i to st i upravnih akata kojima organi uprave i institucije
ko j e im aj u ja vn e o vl a sti rj e ša vaj u o p ra vim a i o b a ve za m a g ra Ď a n a i p ra vn i h l i ca u
p o j e d i n a čn im u p ra vn i m stva ri m a .
Ko sve moţe pokrenuti upravni spor?
1. g ra Ċ a n in p o je d in a c ili p ra v n o lic e - ako smatra da mu je upravnim
a kto m p o vri j e Ď e n o n e ko p ra vo i li n e p o sre d n i li čn i i n te re s za sn o va n n a zakonu,
2. z ainteresirano lice - to je p oj e d i n a c il i p ra vn o li ce ko ji su u če stvo va l i u
u p ra vn o m p o stu p ku ra d i za š ti te svo j i h p ra va i l i p ra vn i h i n te re sa ,
3. organ uprave, s luţ b a z a upravu, naselje ili grupa osoba i sl., iako nemaju svojstvo pravnog lica - ako mogu biti nosioci prava i obveza o
ko j im a se rj e ša va l o u u p ra vn o m p o stu p ku .
4. tu ţ ite lj il i d r. o v la š te n i o rg a n - a ko j e u p ra vn i m a kto m p o vri j e Ď e n za ko n
u ko ri st g ra Ď a n i n a .
5. pravobranilac - ako je upravnim aktom povrijeĎen zakon na štetu
F e d e ra ci j e , ka n to n a , g ra d a i l i o p ći n e ko j u o n p o za ko n u za stu p a .
6. ombudsmen - ako ocijeni da je konačnim upravnim aktom povrijeĎeno
ljudsko dostojanstvo, osnovna prava i slobode zagarantovane ustavom i
m e Ď u n a ro d ni m ko n ve n ci j am a .
Presude u upravnom sporu
One su obavez ne prema svakom. Njih moraju u va ţa va ti kako organi
u p ra ve , ta ko i d ru g e st ra n ke ko j e u če stvu j u u u p ra vn o m sp o ru .
Sve odluke koje se donesu u upravnom sporu s u p ra v o mo ćn e , jer se
p ro tiv n j ih n e mo ţ e k o ris ti ti p ra v o ţ a lb e .
Da li u upravnom sporu ima zainteresirana stranka? POSTOJI!
T re ć a o s o b a k o jo j b i p o n iš t enje osporenog upravnog akta neposredno bilo n a š te tu (zainteresirana osoba) ima u s p o ru p o loţ a j stranke.
Npr. s tranke su: nosilac stanarskog prava i korisnik koji je tokom rata dobio privr. rj e še n j e . Vodi se spor i zm e Ď u nj i h . Postoji tre ća , zainteresovana strana, vl a sn i k sta n a , ko j i j e ta ko Ď e r za i n te re so va n d a ta j sta n o s ta n e n j e m u .
NADLEŢNOST
U p ra v n e s po ro v e rje š a v a k an to n a ln i s u d i to p re ma s je d iš tu prvostepenog organa koji je pobijano r je š e n je d o n io .
U upravnim sporovima sudi sudija pojedinac . Iz u z e tn o , u s lo ţ e n im
p re d me tima u p ra v n o g s p o ra s u d i s e u v ije ć u o d tro j ic e s u d ija , o ĉ e mu
o d lu ĉ u je p re d s je d n ik v ije ć a z a upravne sporove.
S u ko b n a d l e ţn o sti i zm e Ď u ka n to n a l ni h su d o va u p o gl e d u rj e ša va nj a
u p ra vn o g sp o ra rj e ša va V rh o vn i su d F e d e ra ci j e .
Šta je organ u smislu ZUS-a?
Pod organom, u smislu ovog z akona, podraz umijevaju se:
1. organi uprave i upravne ustanove Federacije i kantona,
2. g ra d o n a če l n i k i o p ći n ski n a če l ni k , te g ra d ske i o p ći n ske su ţb e za u p ra vu , i
3. i n sti tu ci j e koj e im aj u j a vn e o vl a sti ka d u vrše n j u j a vni h o vl a sti rj e ša va ju u upravnim stvarima (npr. Federalni za vod za P IO).
Protiv ĉega se pokreće upravni spor?
U p ra v n i s p o r mo ţ e s e v o d iti s a mo p ro t iv u p ra v n o g a k ta .
Upravni akt je a k t n a d le ţ no g o rg an a k a da on rje š a v a o iz v je s n o m pravu ili obavez i pojedinca ili pravnih lica u nekoj upravnoj stvari. Dakle, trebaju biti ispunjena 3 elementa da bi se radilo o upravnom aktu:
1. d a g a j e d o n i o n a d l e ţn i o rg a n ,
2. d a se n j i m e rj e ša va o p ra vu i l i o b a ve zi p o j e d i n ca , odnosno pravnog lica,
3. da se radi o upravnoj stvari (ne ma d e fi ni ci je šta se sma t ra up ra vno m
stva ri, pola zi se od s udske prakse , npr. rj e še n j e o to m e i tome nije upravna stvar itd .)
U p ra v n i s p o r mo ţ e s e p o k re n u ti p ro tiv k o n a ĉ n o g u p ra v n o g a k ta , tj .:
1. protiv upravnog akta ko j i j e d o n e še n u II s tepenu.
2. protiv I - stepenog u p ra vn o g a kta , a ko za ko n o m n i j e d o p u šte n a ţa l b a n a taj akt u upravnom postupku.
3. u sl u ča j u šu tn j e a d mi n i stra ci j e .
Šutnja administracije
Š u tn ja a d min is t ra c ije p o s to j i k a d n a d le ţ n i o rg a n o z ah tje v u , odnosno o ţ a lb i s tra n k e , n ije d o n io o d g o v a ra ju ć i u p ra v n i a k t u u p ra v n o m postupku. Š ta ka d a d ru g o ste p e n i o rg a n ću ti ?
Ako u upravnom postupku drugostepeni organ nije u roku od 30
d a n a (ili u p o s eb n im p ro p is o m od re Ċ e n o m k ra ć e m ro k u ) d o n io rje š e n je po
ţ a lb i s tra n k e p ro tiv p rv o s te p e n o g rje š e n ja , a n e d o n e s e g a n i p o z a h tje v u
upravne inspekcije kojoj se stranka obratila, stranka mo ţ e p o k re n u ti
u p ra v n i s p o r k a o d a jo j je ţ a lb a o d b ije n a .
Dakle, prije n e g o s e po d n e s e tuţ b a z a p o k re ta n je u p ra vn o g sp o ra
z b og tz v . š u tn je a d min is tra c ije , s t ra n k a s e mo ra p is me n o ob ra titi upravnoj
inspekciji. Ako upravna inspekcija ne poduz me nikakve mjere u roku od 30
d a n a , ta d a s tra n k a mo ţ e po d n ije ti tu ţ b u s u du k o jo m ć e p o k re n u ti u p ra v n i
spor. N i j e i zri či to p re d vi Ď e n o za ko n o m , al i ka d a se p o d n o si ta kva tu ţb a , su d u se
tre b a p ru ţi ti d o ka z d a j e p re th o d n o p o d n e se n za h tj e v u p ra vn o j i n sp e kcij i i d a ni ona nije postupila po zahtjevu u roku 30 dana od dana kada je isti njoj podnesen.
Š ta k a d a p rv o s te p e n i o rg a n ć u ti?
Ovdje postoji ra z lik a d a li je p ro tiv rje š e n ja p rv o s te p e n o g o rg a n a
k o ji š u ti d o z v o lje n a ili n i je d o z v o lje n a ţ a lb a .
Ak o s e ra d i o š u tn ji p rv o s te p e n o g o rg a n a p ro tiv ĉ i je g rje š e n ja n ije
d o zv o lje n a ţ a lb a - p o s tu p a k je is ti k a o i u s lu ĉ a ju š u tn je d ru g o s te p e n o g
organa. T o zn a či d a , a ko p rvo s te p e n i o rg a n n i j e u ro ku o d 3 0 d a n a (ili u
p o se b n im p ro p i som o d re Ď e n o m kra ćem roku) d o n i o rj e še n j e , a n e d o n e se g a ni
p o za h tj e vu u p ra vn e i n sp e kci j e ko j o j se stra n ka o b ra ti l a , st ra n ka m o ţe p o k re n u ti
upravni spor.
MeĊutim, ako se radi o šutnji prvostepenog organa protiv ĉijeg
rje š e n ja s tra n k a mo ţ e iz ja v iti ţ a lb u , a ovaj prvostepeni organ nije u roku od
6 0 d a n a (ili u p o s eb n im p ro p is o m o d re Ċ en o m k ra ć e m ro k u ) d o n io rje š e n je po z ahtjevu, stranka ima pravo obratiti se svojim z ahtjevom
drugostepenom organu. D ru g o ste p e n i o rg a n će n a ko n to g a p ro ve sti p o stu p a k po zakonu. Protiv rj e še n j a d ru g o ste p e n o g o rg a n a st ra n ka m o ţe p o k re n u ti
u p ra vn i sp o r, a mo ţe g a , p o d g o re o p i sa nim u vj e tim a p o kre n u ti i a ko
d ru g o ste p e n i o rg a n n e d o n e se rj e še n j e u p ro p i sa n o m ro ku .
Protiv kojih akata se ne moţe voditi upravni spor?
U p ra v n i s p o r s e n e mo ţ e v oditi:
1. p ro ti v a ka ta d o n e še n i h u stva ri m a u ko j im a je su d ska za šti ta o si g u ra n a izvan upravnog spora ;
2. p ro ti v a ka ta d o n e še n i h u stva ri ma o koj im a se p o i zri či to j o d re d b i za ko n a
n e m o ţe vo d i ti u p ra vn i sp o r (o vd j e b i npr. m o g l a p o sl u ţi ti za šti ta zakonitosti);
3. u stva ri m a o ko j i m a n e p o sre d n o n a o sn o vu u sta vn i h o vl a šte n j a o d l u čuj u
domovi Parlamenta Federacije BiH ili predsjednik i dopredsjednik Federacije BiH, odnosno zakonodavno tijelo kantona - sku p šti n a .
Iz uz etno, u s tv a rima iz ta ĉ . 2. i 3. moţ e s e vo d iti upravni spor kad je
n a d le ţ n i o rg a n p ri d o n o š e n ju u p ra v n o g a k ta:
a) p re ko ra či o g ra n i ce svo j e n a d l e ţn o sti i l i
b) u p ra vn i a kt n i j e d o n i o n e p o sre d n o n a o sn o vu u sta vn i h o vl a šte n j a .
Zakonski razlozi za pobijanje upravnog akta
Upravni akt se u upravnom s p o ru mo ţ e p o b ija ti iz s lje d e ć ih ra z lo g a :
1. ako j e a kt d o n e še n o d s tra n e n e n a d l e ţn o g o rg a n a ;
2. ako u aktu nije nikako ili nije pravilno primijenjen zakon, propis zasnovan
n a za ko n u i l i o p ći a kt;
3. ako se u upravnom postupku koji je aktu prethodio nije postupilo po pravi l im a p o stu p ka , a n a ro či to a ko či n je n i čn o sta n j e ni j e p o tp u n o i p ra vil n o
u tvrĎ e n o , i l i što j e i z u tvrĎ e n i h či n j e n i ca i zve d e n n e p ra vi l a n za kl j u ča k u
p o g l e d u či nj e n i čn o g sta n j a ;
4. a ko a kt sa d r ţi ta kve n e d o sta tke , o d n o sn o n e j a sn o će ko j i sp re ča vaj u
ocjenu njegove za ko n i to sti i l i n e d o sta tke ko j i g a či n e n i šta vim
5. a ko j e n a d l e ţn i o rg a n rj e ša va j u ći p o sl o b o d n o j o cj en i p re ko ra či o g ra n i ce
o vl a šte n j a ko j a su m u d a ta p ra vn im p ro p i sim a i su p ro tn o ci l j u u ko me j e
o vl a šte n j e d a to .
Tuţena strana
To je organ ĉ ij i s e u p ra v n i a k t o s p orava.
Organ ko j i j e d o n o si o rj e še n j e p o vo d om ko j e g j e p o kre n u t u p ra vn i sp o r
n i j e i n e m o ţe b i ti stra n ka u p o s tu p ku , o n je s a mo tu ţe n a s tra n a .
Odgoda izvršenja pobijanog rješenja
K a d a s tra n k a p od n e s e tuţ bu i p o k re n e up ra v n i s p o r, to n e o d g aĊ a
iz v rš e n je u p ra v n o g rje š e n ja povodom kojeg je spor pokrenut.
S tra n k a moţ e o d o rg a n a u p ra v e k o ji je d o n io rje š e n je tra ţ iti o d g od u
iz v rš enja, a k o po v o d o m to g rje š e n ja n a mje ra v a p o k re nu ti u p ra v n i s p o r i
ako su pri tome ispunjeni s ljed e ć i u s lo v i:
1. d a j e stra n ka koj a tra ţi o d g o d u , u z za h tj e v za o d g a Ď a n j e i zvrše n j a , o rg a n u uprave dostavila i dokaz d a j e p o kre n u t u p ra vn i sp o r ko d n a d l e ţn o g su d a ,
2. da odlaganje nije protivno javnom interesu i
3. d a se ti m o d l a g a n j em n e n a n o si šte ta d ru g o j stra n ci.
S tra n k a mo ţ e i o d s u d a k o je m p o d n o si tuţ b u i p o k re ć e u p ra v n i s p o r
tra ţ iti o d g o d u iz v rš en ja rje š e n ja , ta k o š to ć e u tu ţ b i z a tra ţ i ti da sud odgodi
iz v rš e n je i ta d a s u d h itn o p o s tu p a (o z a h tje v u z a o dg o d u s e rje š a v a u ro k u
o d 3 d a n a ). Me Ċ u tim, ako se stra n k a , p ri je to g a , o b ra ć a la o rg a n u u p ra v e z a
o d g o d u iz v rš en ja i n i je u s p je la , ta d a n e mo ţ e is ti z a h tje v is t ic a ti u tu ţ b i sudu. Z b o g to g a , a ko o so b a p o d no si za h tj e v za o d g o d u su d u , u z tu ţb u m o ra dostaviti dokaz d a ta j i sti za h tj e v n ij e ve ć p o d n o sil a o rg a nu u prave. Ako uz zahtjev za odgodu koji je stranka podnijela sudu nije dostavljen i ovaj dokaz, sud
će ovaj zahtjev odbaciti, jer je rok od 3 dana (u kojem sud o zahtjevu mora
o d l u či ti ) p re kra ta k d a se s tra n ka o p o m i n j e d a i sp ra vi n e d o sta tke . Ako sud odbije odgodu, stranka nema prava na ţalbu.
Pokretanje upravnog spora
Upravni spor po k re ć e s e tuţb o m. T uţ b a se p o dn o s i u roku od 30 dana o d d a n a d o s ta v lja n ja u p ra v n o g a k ta s tra n c i k o ja p o d n o s i tu ţ b u .
Rok od 30 dana od dana dostavljanja upravnog akta v aţ i i z a nadle ţ no g p ra v ob ra n io c a i o mb u d s me n a k a d a s u o v la š te n i z a p o d no š e n je
tu ţ b e a ko im je u p ra v n i a k t d o s ta v lje n , a a k o im a k t n ije d o s ta v lje n , tu ţ b u
mogu podnijeti u roku od 60 dana od dana dostavljanja upravnog akta
s tra n c i u ĉ iju je k o ris t u p ra v n i a k t d o n e s e n .
T u ţb a s e p re d a je n ep o s re d n o ili p re p o ru ĉ e n o m p oš to m. M o ţe se izjaviti n a za p i sn i k, ča k i ko d o p ći n sko g su d a .
M o ţe se d e si ti d a , i z n e zn a n j a i l i o ma ško m , tu ţb a b u d e p re d a ta d ru g o m
organu ili sudu. Ako se to m o ţe p ri p i sa ti n e u ko sti stra n ke , ta d a se ra ču n a da je
tu ţb a p re d a ta u ro ku . T a j organ ili sud će j e p ro sl i j e d i ti n a dl e ţn o m su d u .
Sadrţaj tuţbe
T u ţ b a mo ra s a d rţ a v a ti:
1. ime i prezime tu ţi o ca i d ru g e l i čn e p o d a tke ,
2. b ro j i d a tu m u p ra vn o g a kta p ro ti v ko g a j e tu ţb a p o d n e še n a ,
3. kratko izlaganje zb o g če g a se tu ţi i u ko m p ra vcu i o b i mu se p re d l a ţe
p o n i šta va n j e u p ra vn o g a kta ,
4. potpis podnosioca (ako je nepismen – tu ţb u će p o tp isati drugo lice i
n a zn a či ti u či j e im e j e p o tp i suj e , a p rsto zn a ko m se i n a če u u p ra vn o m
p o stu p ku a kt m o ţe p o tp i sati samo u slu ča j u kad a n e p i sm e n a stra n ka d aj e
p u n o m o ć).
K a d a s e p o d no s i tu ţ b a , uz nju se dostavlja obavezno i akt koji se pobija.
T u ţb a se d o sta vl j a u d va i li u p o tre b n o m b ro j u p rim j e ra ka , j e r se tu ţb a dostavlja drugoj strani ili stranama na odgovor.
T u ţ ila c moţ e o d u s ta ti o d tuţ b e s v e d o do n o š e n ja s u d s k e o d lu k e po
tu ţ b i, o ĉ e mu se sudu podnosi pisani podnesak ili daje iz jav a na z apisnik
k o d s u d a , u k o m s lu ĉ a ju n a d le ţ n i s u d rje š e n je m o b u s ta v lja p o s tu p a k .
U tu ţ b i s e n e mo g u n a v o d iti n o v e ĉ in je n ic e i d o k a z i , uz jedan iz uz etak – moţ e ako s tra n k a uz tuţb u p riloţ i iz uz etno jak dokaz koji dovodi
u p ita n je ĉ in je n iĉ n o s ta n je u tv rĊ e n o u u p ra v n o m p o s tu p k u . Ovdje je bitno da
j e či n j e ni čn o sta n j e p o tp u n o d ru g a čij e i d a j e p o sto j al o ra n i j e , ali ga tu ţi l a c n i j e mogao ranije i sta ći .
S v a k a s tra n k a je d uţ n a d o k az a ti ĉ in je n ic e n a k o je s e p oz iv a , d a k le
teret dokaz ivanja je na strankama. A ko o n a n e p ru ţi d o vo l j n o d o ka za , sud ih
ne izvodi dodatno ex o fficio.
Odbacivanje tuţbe
S u d ć e rje š e n je m o d b a c iti tu ţ b u :
1. a ko j e tu ţb a n e p o tp u n a i l i nerazumljiva, a l i te k n a ko n što tu ţi l a c n i u naknadno ostavljenom roku ne ukloni ove nedostatke, a oni su takvi da
sp re ča va j u ra d su d a .
2. ako j e tu ţb a n e b l a g o vre m e n a , p ri j e vrem e n a (ću ta n j e a d mi n i stra cij e ) i
p o d n e se n a o d n e o vl a šte n o g l i ca ,
3. ako akt koji se tu ţb o m o sp o ra va n i j e u p ra vn i a kt ,
4. a ko j e o či g l e d n o d a se u p ra vn i m a kto m n e d i ra u p ra vo tu ţi o ca (n e o d n o si
se na njega),
5. a ko j e stra n ka p o d n i j e l a tu ţb u , a i m a p ra vo n a ţa l b u n a p rvo s te p e n o
rj e še n j e , a to pravo nije iskoristila,
6. ako se radi o s tvari o kojoj se ne m o ţe vo d i ti u p ra vn i sp o r, i
7. a ko ve ć p o sto j i p ra vo m o ćn a su d ska o d l uka o istoj stvari.
Ak o n a d le ţ n i o rg an z a v rije me s u d s k og p o s tu pk a p o p o d ne s e n o j
tu ţ b i n a k n a d no d o n e s e d ru g i u p ra v n i a k t k o jim s e mije n ja i li s ta v lja v a n snage upravni akt protiv k o g a je u p ra v n i s p o r p o k re n u t, ta j o rg a n je d u ţ a n ,
p o re d tu ţ io c a , pismeno iz vijestiti i sud pred kojim je spor pokrenut. S u d će
u to m sl u ča j u p o zva ti tu ţi te l j a d a u ro ku o d 1 5 d a n a p i sm e n o i zj a vi d a l i j e
n a kn a d n o d o ne še n im u p ra vni m a kto m za d o vo l j a n il i o sta j e p ri tu ţb i i u kom
obimu, odnosno d a li tu ţb u p ro ši ru j e i n a n o vi u p ra vni a kt. A ko tu ţi te l j i zj a vi d a j e
n a kn a d n o d o n e še ni m u p ra vn im a kto m za d o vo lj a n il i a ko n e d a i zj a vu u ro ku 1 5
d a n a , n a d l e ţn i su d će d o n i j e ti rj e še nj e o o b u sta vl j a nj u p o stu p ka . A ko tu ţi te l j
i zj a vi d a n o vi m u p ra vn im a kto m n i j e za d o vo l j a n , su d će n a sta vi ti p o stu p a k .
Dostava upravnih spisa po tuţbi
S u d je d u ţ an tu ţb u d o s ta v iti o rg a n u u p ra v e k o ji je d o n io u p ra v n i a k t
n a o d g o vo r, k a k o b i u o d re Ċ e n o m ro k u o v a j o rg a n (tuţ e n a s tra n a ) d o s tavio upravni spis kantonalnom sudu.
Ako taj organ ne dostavi sudu spis u ostavljenom roku (kojeg
o d re Ď u j e su d , a ko ji n e m o ţe b i ti kra ći o d 1 0 n i ti du ţi o d 2 0 d a n a ) , a predmet se
n e mo ţ e rije š iti b e z s p is a , time o rg a n u p ra ve p o vri j e Ď u j e sl u ţb e n u d u ţn o st, pa
tada sud ima pravo i obavezu da podnese prijavu disciplinskoj komisiji protiv
sl u ţb e n o g i o d g o vo rn o g l i ca u to m o rg a n u . O pokretanju disciplinskog postupka
o b a vj e šta va se V l a d a F B iH i li V l a d a ka n to n a .
T u ţb a s e moţ e rije š iti i b e z s p is a ak o s tra n k a os p o ra v a rje š e n je
samo sa aspekta primjene materijalnog prava. T u ţb a se , ako je predmet
vi še stra n a čki , dostavlja i drugim strankama na odgovor.
Nejavna sjednica / javna rasprava i odluĉivanje suda
O u p ra v n im s p o ro v ima s u d rje š a v a u p ra v ilu n e ja v n o , p o s u d i ji pojedincu ili na sjednic i.
Kod nejavne sjednice nema rasprave.
T u ţ ila c moţ e tra ţ iti d a p ris u s tv u je n e ja v no j s je d n ic i, b e z o bz ira d a li
s tv a r rje š a v a p o je d in a c ili v ije ć e . T u ţ ila c ta j z a h tje v mo ţ e is ta ć i samo u
tu ţ b i. S u d ija mo ra poz v a ti o v a k v og tuţ io c a , p re d o ĉ iti mu s tv a r i odgovor na
tu ţ b u , moţ e mu d oz v o liti d a n e š to d o d a tn o k a ţ e a ko ima il i d a iz n e s e n e k e
nove dokaz e. K a d a sud o cij e n i d a n em a vi še ra zl o g a d a p ri su stvu j e sj e d n i ci
p u šta g a d a i d e i n a sta vl j a svo j ra d . Raniji zakon nije imao nejavnu sjednicu.
S tra n k e u s p o ru mo g u z a traţ iti d a s e u p re d me tu o d rţ i ja v n a rasprava.
Ovaj zah tjev se m o ţe i sta ći sa m o u tu ţb i i l i o d g o vo ru n a tu ţb u .
U to m s lu ĉ a ju s u d mo ra u d o v o ljiti z a h tje v u s tra n k e i z a k az u je ja v n u raspravu. U tom smislu, sudija pojedinac, od nosno p re d s je d n ik v ije ć a
o d re d it ć e d a n ra sp ra v e i n a ra s p ra vu p oz va ti s tra n k e i z a in te re s ira n a lic a , ako ima takvih lica . U p o zi vu za ra sp ra vu s ud će o b a vi je s ti ti stra nke d a su na
ra sp ra vi d u ţne p re d o či ti sve d o ka ze o či nje ni ca ma na ko ji ma za s ni va j u s vo je za htje ve i na vode.
Raspravom rukovodi sudija pojedinac, odnosno p re d s je d n ik v ije ć a .
Izo s ta n a k stra n ke sa ra sp ra ve n e za d r ţa va ra d su d a . Z b o g i zo sta n ka
stra n a ka sa ra sp ra ve n e m o ţe se u ze ti d a su s tra n ke o d u sta l e o d svo j i h
za h tj e va , ve ć će se n ji h o vi p o d n e sci p ro či ta ti . A ko n a ra sp ra vu n e do Ď e ni tu ţi l a c
n i tu ţe n a s tra n a , su d će ra sp ra vi ti sp o r i b e z p ri su stva s tra n a ka .
Tok rasprave
R a sp ra vo m ru ko vo d i p re d sj e d n i k vi j e ća . T a kva ra sp ra va n e b i tre b a l a
tra j a ti d u ţe o d 1 /2 sa ta .
Na raspravi prvo dobija rije ĉ ĉ la n s u d s ko g v ije ć a k o ji je iz v je s tite lj,
k o ji iz la ţ e s ta n je i s u š tin u s p o ra , n e d a ju ć i s v o je miš lje n je . Poslije toga daje
s e rije ĉ tu ţ ite lju d a o b ra z lo ţ i tu ţb u , p a z a s tu p n ik u tuţ e n e s tra n e i
z a in te re s ira n im o s o b a ma d a o b ra z lo ţ e s v o ja g le d iš ta .
O raspra vi se vo d i za p i sn i k u ko j i se u n o se sa m o b i tn e či n j e n i ce i o kol n o sti i dispozitiv odluke. Za p i sni k p o tp i su ju p re d sje d ni k vi je ća o d no sno s ud i ja
p o je d i na c i za p i sni ča r. P o što se za p i sn i k p o tp i še , stra n ke n a p u šta j u ra sp ra vu , a odluka se upisuje u zapisnik (n e m o ra o d m a h , m o ţe i u roku od 30 dana).
K a d je u p re d me tu od lu ĉ iv a n o n e ja v n o (na sjednici ili po sudiji
pojedincu), s u d mo ţ e , a k o s u z a to is p u n je n i u v je ti, p o n iš t iti o s p o re n i
u p ra v n i a k t i p rv o s te p en i u p ra v n i a k t a k o je i o n s ad rţa v a o is te ne d o s ta tk e i
predmet vratiti:
1. tu ţe n o m o rg a n u n a p o n o vn o rj e ša va n j e ili
2. p rvo ste p e n o m o rg a n u n a p o n o vn o rj e ša va n j e - ka d a o ci j e ni d a će o n b rţe
i e fi ka sn i j e p ro ve sti p o stu p a k i o d l u či ti o u p ra vn o j stva ri .
S u d rje š a v a s p o r, p o p ra v ilu , n a p o d lo z i ĉ in je n ic a k o je s u u tv rĊ e n e u upravnom postupku.
K a d a s u d n a o d rţ a n o j ja v n o j ra s p ra v i u tv rd i d ru g a ĉ ije ĉ in je n iĉ n o
s ta n je u o d no s u n a ĉ in je n iĉ n o s ta n je u tv rĊ e n o u u p ra v no m p o s tu pk u i otkloni povrede pravila upravnog postupka , p o n iš tit ć e o s p o ren i u p ra v n i akt i prvostepeni upra v n i a k t a k o je i o n s a d rţ a v a o is te n e d o s ta tk e , te s a m
rje š it i u p ra v n u s tv a r.
U o vo m slu ča j u , su d u tvrĎ u j e či nj e n i čn o sta nj e , p o p ra vi l u , n a ra sp ra vi i li
p re ko j e d n o g čl a n a su d sko g vi j e ća il i p re ko d ru g o g su d a . N a ra sp ra vu se p o zi va i
stranka.
Zakonitost osporenog upravnog akta sud ispituje u granicama
z a h tje v a iz tu ţb e i p ri to m je v e z a n ra z loz ima tu ţ b e .
A ko su d p o za h tj e vu i z tu ţb e u tvrd i d a j e o sp o re n i u p ra vn i a k t n i šta va n ,
p o n i šti t će g a , a a ko su ra zl o zi n i šta vo sti sa d r ţa n i i u p rvo ste p e n o m u p ra vn o m
a ktu , p o n i šti t će i ta j a kt .
K a d a o d lu ĉ u je u v ije ć u s u d d o n o s i p re s ud u o d no s n o rje š e n je
v e ć in o m g la s o v a s u d s k o g v ije ć a .
O vi j e ća n j u i gl a sa nj u vo d i se p o se ba n za p i sn i k ko ji p o tp i su j u svi čl a n o vi
vi j e ća i za p i sn i ča r. V i j e ća nj e i g l a sa nj e vrši se b e z p ri s ustva s tranaka.
S u d rje š a v a s p o r p re s u d o m. P re s u d o m s e tu ţ b a u vaţ a v a ili o d b ija kao neosnovana.
Ak o s e tu ţ b a u v a ţ av a , p re s u d o m s e u p ra v n i a k t p o n iš ta v a i u p ra v n a
s tv a r s e rje š a v a , pa presuda u svemu z amje n ju je p o n iš te n i u p ra v n i a k t u
s lije d e ć im s lu ĉ a jevima:
a) ka d a su d rj e ša va sp o r n a p o dl o zi či n je n i ca koj e su u tvrĎ e n e u u p ra vn om postupku.
b) ka d a su d n a ra sp ra vi u tvrd i d ru g a či j e či n j en i čn o sta n j e te sa m rj e ši upravnu stvar.
K a d je tu ţ ba p o d ne s e n a z b og š u tn je u p ra v e , a s u d n aĊ e d a je opravdana, p re s ud o m ć e u v aţ iti tu ţ b u i o d re d iti u k o je m s mis lu ć e n a d leţ n i
o rg a n d on ije ti rje š e n je . A ko n a d l e ţn i o rg a n ne p o stu p i p o o voj p re su di su d a ,
o d g o vo rn o li ce u to m o rg a n u či n i te šku p o vre d u sl u ţb e n e d u ţn o sti p ro ti v koj e j e
n a d l e ţn i su d d u ţa n p o k re n u ti d i si p l i n ski p o st upak.
Dostava/preuzimanje odluke
Ak o je o d rţ a n a ra s p ra v a , s u d ć e d o n ije t i o d lu k u i iz ra d it i p is a n i
o tp ra v a k n a jk a s n ije u ro k u od 3 0 d an a o d d a n a z a k lju ĉ e n ja ra s p ra v e . Nakon
za kl j u če n j a ra sp ra ve sud će p ri su tn e stra n ke o b a vi j e sti ti o d a tum u ka d a su du ţ ne
p re u ze ti o d l u ku . A ko j e d n a o d stra n a ka ni j e p ri su stvo va l a ra sp ra vi , su d će j e pisano obavijestiti o datumu za preuzimanje odluke. Stranke, odnosno njihovi
z a s tu pn ic i il i p u n o mo ć n ic i , d u ţ n i s u s a mi p re u z e ti o d lu k u u z g rad i s u d a , te
im s u d n e ć e d o s ta v lja t i odluku po drugim zakonskim pravilima o dostavi
pismena.
Odluke suda donesene nejavno (na sjednici ili po sudiji pojedincu) sud
ć e d o s ta v iti s tra n k a ma n e p o s re d n o u s u du , p u te m p o š te ili n a d ru g i n a ĉ in
o d re Ď e n za ko no m .
Sadrţaj presude/rješenja
1. uvod
a) naziv suda,
b) broj i datum,
c) sastav suda,
d) o zn a če n j e stra n a ka
e) kra tko o zn a če n j e p re d m e ta sp o ra i akta koji pobija,
f) d a n ka d a j e o d rţa n a sj e d n i ca ,
2. iz reka,
3. o b ra z loţ e n je ,
4. p o tp is s u d ije /p re d s je d n ik a v ije ć a .
prepis.
Pouka o pravnom lijeku - protiv ove pres u d e ţ a lb a n ije d o p u š te n a . Nema pozivanja u ime naroda ili u ime FBiH u ovom postupku.
Ori g i na l p re s ud e se č u va u s ud u , a s tra nkama se dosta vlja o vjere n
PRAVNI LIJEKOVI
Ţ a lb a – nema je!
Protiv odluke kantonalnog suda donesene u upravnom sporu ne
mo ţ e s e iz ja v iti ţ a lb a .
1. Zahtjev za vanredno preispitivanje sudske odluke
P ro tiv p ra v o mo ć n e o d lu k e k a n ton a ln o g s u da d o n e se n e u up ra v n o m sporu, s tra n k a moţ e po d n ije ti z a h tje v z a v a n re d n o p re is p itiv a n j e sudske odluke, i to:
1. Vrhovnom sudu Federacije – z bog:
a) povrede federalnog zakona ili drugog federalnog propisa ili
b) povrede pravila federalnog zakona o postupku koja je mogla biti od
u ti ca j a n a rj e še n j e stva ri p u te m ka n to n a l n o g su d a .
2. Kantonalnom sudu – z bog:
a) povrede kantonalnog zakona ili drugih kantonalnih propisa ili
b) povrede pravila ???federalnog – kantonalnog??? zakona o
p o stu p ku ko j a j e m o g l a b i ti o d u ti ca j a n a rj e še nj e stva ri .
Zahtjev za vanredno preis pitivanje n e mo ţe s e po dn i je t i zb o g povrede pravila postu pka koja se odnose n a po gre š n o ili n e po t pu n o
u tv rĊe n o ĉin je n i ĉn o s ta n je !!!
Zahtjev z a vanredno preispitivanje s e u p u ć u je d ru g o s te pe n o m sudu
preko prvostepenog suda. Dakle, zahtjev se predaje kantonalnom sudu protiv
či j e o dluke se podnosi zahtjev, u roku od 30 dana od dana dostavljanja stranci te sudske odluke. Kantonalni sud zahtjev i spise u roku od 3 dana dostavlja Vrhovnom sudu FBiH, odnosno n a d l e ţn o m d ru g o ste p e n o m ka n to n a l n om su d u .
O z ahtjevu z a vanredno preispitivanje o d lu ĉ u je n a d le ţ n i s u d u v ije ć u od trojice sudija. K a d a o za h tj e vu za va n re d n o p re i sp i ti va n j e od l u čuj e
ka n to n a l n i su d , ta j su d o dl u ču je u vij e ću sa sta vl j en o m od tro j i ce su di j a koj i ni su
u če stvo va l i u d o n o še n j u o d l u ke .
S tra nka mo ţe tra ţi ti o d r ţa vanje ja vne s jednice i tome se ne mora
ud o vo l ji ti je r o vd je se na če l no o d l uč uje na ne ja vni m s je d ni ca ma .
K a k o o d lu ĉ u je n a d le ţn i s u d p o o v o m z a h tje v u ?
Z a h tj e v se p rvo d o sta vl j a stra n kam a i o d re Ď u j e im ro k u koj e m tre b a j u odgovoriti.
R je š e n je m se odbacuje n eb la g o v re me n , n e d op u š te n ili n e o v la š te n
z ahtjev.
Ako ovaj z ahtjev nema navedenih formalnih nedostataka, Vrhovni
sud Federacije BiH, odnosno n a d leţ n i k a n to na ln i s u d , donosi presudu kojom o d b ija il i u v a ţ a v a z ah tje v .
Ak o g a u v a ţ a v a – p o b ija n u k a n to n a ln u o d lu k u ć e :
a. ukinuti – či m e p re d m e t vra ća n a p o n o vn i p o stu p a k ili
b. iz mjeniti – či m e su d za p ra vo sa m rj e ša va p o tu ţb i .
(U upravnom postupku/sporu n e m a p re i n a če n j a , m o ţe i zm j e n i ti rj e še n j e /pres.).
2. Ponavljanje (obnova) postupka
P o s tu p a k o k o n ĉ an p re s u d o m ili rje š e n je m n a d le ţ n o g s u d a p on o v ić e se na z ahtjev stranke iz slije d e ć ih ra z lo g a :
1. a ko stra n ka sa zn a za n o ve či n j e n i ce i li ste kn e m o g u ćn o st d a u p o tri j e b i nove dokaze na osnovu kojih bi spor bio povolj ni j e ri j e še n za n j u d a su te
či n j e ni ce /d o ka zi b i l i i zn e se n i i li u p o tri j e b lj e n i ;
2. a ko j e d o o d l u ke su d a d o šl o u sl j e d kri v . djela sudije ili zaposlenika u sudu,
i l i j e o d l u ka i sp o sl o va n a p re va rn o m ra d nj o m za stu p n i ka il i p u n om o ćni ka jedne od stranaka koja radnj a p re d sta vl j a kri vi čn o d j e l o ;
3. a ko j e o d l u ka za sn o va n a n a p re su d i d o n e se n oj u kri vi čn oj i li g ra Ď a n skoj
stva ri , a ta p re su d a j e ka sn i j e u ki n u ta p ra vo m o ćn om su d sko m o d lu ko m ;
4. a ko j e i sp ra va na koj o j se za sn i va su d ska o d lu ka la ţn a i li a ko j e svj e d o k,
vj e šta k i li stra n ka p ri l i kom sa sl u ša n j a p re d su d o m d a o l a ţa n i ska z, a odluka suda se zasniva na tom iskazu;
5. a ko stra n ka n a Ď e i li ste kn e m o g u ćn o st d a u po tri j e b i ra ni j u su d sku o dl u ku donesenu u istom upravnom sporu;
6. ako stranci, odnosno zainteresiranom licu nije b il a d a ta m o g u ćn o st d a
u če stvu j e u u p ra vn o m sp o ru - n a j ĉe š ća .
P o n a v lja n je p o s tu p k a moţ e s e tra ţ iti n a jk a s n ije u ro k u o d 3 0 da n a o d dana kad je stranka saz nala za raz log ponavljanja, odn osno u objektivnom
ro k u o d 5 g o d in a o d p ra v o mo ć n o s ti s u d s k e odluke.
Po n a v lja n je p o s tu p k a p o k re ć e s e tu ţ b o m.
O tu ţ b i z a po n a v lja n je p o s tu p k a rje š a v a s u d ko ji je d o n io o d lu k u n a koju se odnosi raz log z a ponavljanje postupka i to sudija pojedinac koji nije
u ĉ e s tv o v a o u d o n o š en ju te o d lu k e .
T u ţb a se p o d n o si i sto m su d u ko j i j e n a d l e ţa n za rj e ša va n j e .
U tu ţ b i s e mo ra n a ro ĉ ito n a v e s ti:
1. p re su d a i l i rj e še n je d o n e se n o u p o stu p ku či j e se p o n a vl j a nj e tra ţi ;
2. zakonski osnov ponavljanja (razlog) i dokazi odn osno o ko l n o sti ko j e či n e
vjerovatnim postojanje tog osnova;
3. okolnosti i dokazi i z ko j i h p ro i zi l a zi d a j e tu ţb a p o d n e se n a u ro ku ;
4. u ko m p ra vcu i o bi m u se p re dl a ţe i zm j e n a p re su d e , o d n osno rj e še nj a
d o n e se n o g u p o stu p ku či j e se p o n a vl j a nj e tra ţi .
O tu ţ b i z a p on a v lja n je p o s tu p k a o d lu ĉ u je sudija pojedinac bez
o d rţ a va n ja ra s p ra v e .
Sud ć e o d b a c iti tu ţ b u rje š e n je m a k o u tv rd i :
1. d a j e tu ţb u p o d n i j e l o n e o vla šte n o l i ce ili
2. d a tu ţb a n i j e b l a g o vre m e n a ili
3. d a stra n ka n i j e u či n il a b a r vjerovatnim postojanje zakonskog osnova za ponavljanje.
Ak o s u d n e o d b a c i tu ţ b u z bo g n a v e de n ih n e d o s ta ta k a d o sta vi t će j e protivnoj stranci i zainteresiranim licima i pozvati ih da u roku od 15 dana
o d g o vo re n a tu ţb u .
P o is te k u ro k a za o dg o v o r na tuţ b u , s ud p re s ud o m rje š a v a o tuţ b i z a
ponavljanje postupka. Ako se ponavljanje postupka doz voli, s ta v ić e s e v a n sn a g e ra n ija s u d s k a o d lu k a u c je l in i il i d je li miĉ n o .
R a n ij e p ro ce sn e ra d nj e n a ko j e n e u ti ču ra zl o zi p o n a vl j a nj a p o stu p ka n e će
se p o n a vl ja ti . P re su d o m koj om se p o n a vl j a nj e p o stu p ka d o zvo l j a va ri j e ši će se i o glavnoj stvari.
Protiv odluke suda donesene po tu ţb i za p o n a vl j a n j e p o stu p ka m o g u se podnijeti pravni lijekovi koji su dozvoljeni u glavnoj stvari.
P ra v n e lije k o v e u u p ra v n o m s p o ru moţ e p o d n os iti i o mb u d s me n
k a d a u o b av lja n ju p o s lo v a iz s v o je n ad le ţn o s ti n a Ċ e d a je s ud s k o m
o d lu k o m p o v rije Ċ e n o lju d s k o dostojanstvo odnosno prava i slobode
u tv rĊ e n e U s ta v o m F e d e ra c ije i in s tru me n t ima An e k s a to g U s ta v a .
OBAVEZNOST PRESUDA I SHODNA PRIMJENA ODREDABA ZPP-a
K a d su d po n i šti o sp o re n i u p ra vni a kt p re dm e t se vra ća u sta n j e u ko m e se
n a l a zi o p ri j e n e g o što j e p o n i šte n i a kt d o n e se n .
Ako prema prirodi stvari koja je bila predmet spora treba umjesto
p o n iš te n o g u p ra v n og a k ta d o n ije ti n o v i u p ra v n i a k t, n a d le ţ n i o rg a n d u ţ an
je da ga donese bez odlaganja, a najkasnije u roku od 15 dana od dana dostavljanja presude.
N a d le ţn i o rg a n je p ri to me v e z a n p ra v n im s h v a ta n je m s u d a i primjedbama suda u pogledu postupka.
A ko n a d l e ţn i o rg a n p o sli j e p o ni šte n j a o sp o re n o g u p ra vn o g a kta d o n e se upravni akt protivno pravnom shvatanju suda, ili protivno primjedbama suda u pogledu postu p ka , p a tu ţi l a c p o d n e se n o vu tu ţb u , su d j e d u ţa n u o vi m
sl u ča j e vi m a p o n i šti ti o spo re n i u p ra vn i a kt i sam ri j e ši ti stva r p re su d o m , a ko je u
to j stva ri p o tp u n o i p ra vi l n o u tvrĎ e n o či n j e ni čn o sta n j e . Takva presuda u svemu
z a mje n ju je u p ra v n i a k t n a d le ţ n o g o rg ana.
A ko n a d l e ţn i o rg a n p o sl i j e p o n i šte nj a u p ra vn o g a kta n e d o n e se n o vi upravni akt u propisanom roku ili ga donese protivno primjedbama suda u
p o g l e d u či n je n i čn o g sta n j a , p a zb o g to g a su d ne m o ţe d o n i je ti p re su d u ko j a u
svemu zamjenjuje upravni akt nadl e ţn o g o rg a n a , o d g o vo rn o li ce u to m o rg a n u
či n i te šku p o vre d u sl u ţb e n e d u ţn o sti p ro ti v ko j e j e n a d l e ţn i su d d u ţa n p o kre n u ti disciplinski postupak.
U k o lik o o v a j Z a k o n n e s a drţi o dre db e o po s tu pk u u u pra v n im
s po ro v ima s h o dn o će s e p rim je n jiv a t i o d go v a ra ju će odre dbe Zakona o
pa rn i ĉn o m po s tu pk u !!!
POSTUPAK ZAŠTITE SLOBODA I PRAVA POJEDINACA ZAJAMĈENIH USTAVOM FEDERACIJE
Ovo je sui generis pravno sreds tvo.
Ovim pravn im sredstvom se doz voljava da se pobijaju ak ti ko ji se
in a ĉ e n e mo g u p o b ija ti (jer to uglavnom nisu upravni akti, pa ne postoji
m o g u ćn o st p o kre ta n j a u p ra vn o g sp o ra ), a k o jima s e k rš e p ra v a p o je d in a c a iz
u s ta v a i me Ċ u narodnih konvencija i sporaz uma, pod uslovom da nije
z a ja mĉ e n a d ru g a s u d s k a z a š tita p ro tiv ta k v ih a k a ta .
Zahtjev pored pojed inca mo ţ e p o d n ije ti i o mb u d s me n .
Ova ka v za h tj e v rj e ša va kantonalni su d i to su d i j a p o j e d i n a c i li vi j e će .
Zahtjev se smatra hitnim i ro k rje š a v a n ja je 1 5 d a n a .
M o ra se d o sta vi ti i d ru g o j stra n i na o d g o vo r o sim a ko o či g l ed n o p ro i zi l a zi
d a su krše n a l j u d ska p ra v a.
U z ahtjevu se treba navesti:
1. radnja, mjesto i vrijeme kada je radnja u čin j e n a ,
2. organ, odnosno p ra vn o l i ce ko d ko j e g j e ta ra d n j a u či n j e n a ,
3. p o d a ci o sl u ţb e n o m l i cu , odnosno o d go vo rn o m l i cu ko j e j e to u či ni l o ,
dokazi o tome, kao i
4. zahtjev da se otkloni za p re ka i l i o g ra n i če n j e sl o bo d e /p ra va .
traje.
Za h tje v z b o g n e z a ko n ite ra d n je mo ţ e s e p o d n ije ti s v e d o k ra d n ja
O z a h tje v u s e o d lu ĉ u je rje š e n je m. K a d s u d n a Ċ e d a je z a h tje v
o s n o v a n d on ije t ć e rje š e n je k o jim ć e z a b ra n iti d a ljn je v rš e n je n e z a k o n ite radnje i odrediti mjere koje treba preduz eti, da bi se uspostavilo z akonito
s ta n je , o s ta v lja ju ć i ro k z a iz v rš e n je , k a o i o d re d iti z a k o n s k e s a n k c ije z a
s lu ĉ a j n e iz v rš e n ja rje š e n ja . U p ro ti vn o m , a ko su d n a Ď e d a j e za h tj e v
n e o sn o va n , o d b i t će za h tj e v rj e še n j e m .
Protiv ovog rje š e n ja , n e mo ţ e s e iz ja v iti ţ a lb a , a li s e mo ţ e p o d n ije ti z ahtjev z a vanredno preispitivanje sudske odluke Vrhovnom sudu
F e d e ra c ije u ro k u o d 8 d a n a o d d a n a d o s ta v lja n ja r je š e n ja s tra n c i .
Os im p o je d in a ĉ n ih a k a ta , o v a j p o s tu p a k s e o d n o s i i n a p o je d in a ĉ n e
ra d n je tj. p o n a š a n je s lu ţ b e n o g ili o d g o v o rn o g lic a k o ji s v o jim ra d n ja ma
o n e mo g u ć a v a s tra n c i d a o s tv a ri u s ta v o m z a g a ran to v a n a p ra v a i s lo b o d e .
A ko se to za i sta u tvrd i , ta d a p o sto j i m o g u ćn o st d a ka n to n a l ni su d d on e se
rj e še n j e ko ji m će za b ra n i ti d a l je p o stu p a n j e il i n e p o stu p a nj e il i će n a l o ţi ti d a se
p o stu p i n a o d re Ď e n i n a či n i u tvr diti o d re Ď e n e m je re u o d re Ď e n om ro ku ka ko bi se
otklonile te negativne posljedice.
P o s to ji i mo g u ć n o s t n o v ĉ a n o g k aţ n ja v a n ja z a n e izv rš e n je n a lo ţ en e
radnje (200-800 KM).
R a d n j e n a l o ţe n e rj e še n j em tre b a d a i zvrši onaj kod koga se te radnje
či n e il i n e čin e , a a ko on to n e će da i zvrši , o n d a su d m o ţe sa m i li p u tem
o p ći n ski h su d o va d a n a za h tj e v st ra n ke p re u zm e i zvrše n j e to g rj e še n j a .
OPĆI POJMOVI
D o d a tn a n a d leţ n o s t
Usta vo m Bi H (Čl a n 3 ) p ro p i sa n e su n a dl e ţn o sti B i H , a li i sto ta ko čl a n om
3 .5 a ) i b ) p ro p i sa n e su u s ta vo m F B i H i d o d a tn e n a d l e ţn o sti .
T o z n a ĉ i d a e n tite ti je d a n d io s v o je n a d leţ n os ti mo g u p re n ije ti n a BIH
(Ministarstvo pravde, Ministarstvo odbrane, VSTV). P re n o s n ad le ţ no s ti v rš i
z a k on o d a v no tije lo e n tite ta t j. P a rla me n t F B iH i N a ro d n a s k u p š tin a R S .
P o d je la n a d le ţ n o s ti
Prema Ustavu FBiH propisane su: 1. i skl j u či va n a d l e ţn o st Federacije, 2. za j e d n i čka n a d l e ţn o st F B i H i ka n to n a i 3. i skl j u či va n a d l e ţn o st ka n to n a .
1. k o d is k lju ĉ iv e n a d le ţ n o s ti F B iH - ona iz te oblasti samostalno donosi propise.
2. k o d z a je d n iĉ k e n a d leţ n o s ti - propisi koje donosi FBiH mora donositi u
ko n su l ta ci ji sa ka n to n a l n o m vl a š ću .
3. k o d is k lju ĉ iv e n a d le ţn o s ti kantona- kantonalno ti jelo samosta lno donosi
propise.
K o d z a je d n iĉ k e n a d leţ n o s ti , F B iH moţ e p re n ije ti d io n a d le ţ n o s ti n a kanton, a kanton na gradske i li o p ć in s k e v lasti (is to se odnosi i na BiH).
Za te ĉ e ni propis i – to zn a či d a svi za ko n i , su d ska p ra vil a i p ro p i si ko j i su
se za te kl i n a d a n d o n o šen j a U sta va F B IH (i sto va ţi i za U sta v B IH ) će se
p ri m j en j i va ti u o no j m je ri u kol i ko n i su u su p ro tn o sti sa U sta vo m F Bi H (i sto va ţi i za BiH) (n pr. zakon o eksp ropri j a ci ji , Z OO, za ko n o n a sl j e Ď i va n j u ).
ZAKON O ORGANIZACIJI UPRAVE U FBIH
Ov im z a k o n o m p ro p is a n je n a ĉ in o rg an iz ira n ja u p ra v e u F B iH ,
k a n to n u , o p ć in i i g ra d u . Ov o je je d a n s is te ms k i z a k o n i n a o s n o v u n je g a s e
donose svi ostali z akoni iz oblasti uprave, s tim da u nekim lex specialis
z a k on ima o d re Ċ e n a rje š e n ja mo g u b it i i d ru g a ĉ ije p ro p is a n a .
N a d le ţn o s t fe d e ra ln ih o rg a n a u p ra v e u tv rĊ u je s e u fe d e ra ln o m
z a k on u o fe d e ra ln im min is ta rs tv ima , a o rg a n iz a c ija i n a d leţ n o s t kantonalnih organa uprave propisuje se k a n to n a ln im z a k o n o m. N e d leţ n o s t
g ra d s k ih i o p ć in s k ih s luţ b i p ro p is u je s e p rop is o m g ra d s k og , o d n o s no
o p ć in s k o g v ije ć a .
P o sl o ve u p ra ve i z o kvi ra n a d l e ţn o sti F e d e ra ci j e , o d n o sn o ka n to n a , obavljaju organi uprave Federacije, odnosno kantona, a poslove uprave i
sa m o u p ra ve i z n a d l e ţn o sti g ra d a od n o sn o o p ći n e vrši g ra d o na če l ni k o d no sn o
o p ći n ski n a čel n i k, p u te m g ra d ski h o d n o sn o o p ći n ski h slu ţb i za u p ra vu . S re d stva
za ra d o rg a n a u p ra ve o si g u ra va j u se u b u d ţe tu F B i H , ka n to n a , g ra d a , o d n o sn o
o p ći n e .
POSLOVI UPRAVE
1. Iz v rš a v a n je z a k o n a i d ru g ih p ro p is a – s tv a rn a n a d leţ n os t o rg a n a uprave:
F e d e ra ln i o rg a n i u p ra v e n a d le ţ n i s u z a iz v rš a v a n je:
a. federalnih z akona i drugih propisa, i
b. z akona BiH - ako je to utvrĎeno u samim tim zakonima (da je za
rj e ša va n j e o d re Ď e n i h u p ra vn ih stva ri n a d l e ţn a F e d e ra ci j a ) i l i
u ko l i ko B iH j e d a n d io svo j e n a d l e ţn o sti p re n e se n a e n ti te te t.
K a n to n a ln i o rg a n i n a d le ţ n i s u z a s p ro v o Ċ en je :
a. kantonalnih propisa i
b. federalnih propisa - ako je to utvrĎeno zakonom Federacije ili ako
je Federacija j e d a n d i o svoj i h n a d l e ţn o sti p re n i j el a n a ka n to n .
Gra d s k e i o p ć in s k e s luţ b e su n a dl e ţn e za i zvrša va n j e p ro p i sa koj e
d o n o se g ra d ska i o p ći n ska vij e ća , za i zvrša va n j e ka n to n a l ni h p ro p i sa a ko j e
u tvrĎ e n o u za ko n i m a ka n to n a , i a ko j e ka n to n , o d n o sn o , F ederacija jedan dio
svo j e n a d l e ţn o sti p re n i j e li n a g ra d , o d n o sn o o p ći n u .
2. V rš e n je u p ra v n o g na dz o ra - gdje organi uprave nadziru provedbu zakona i drugih propisa, te zakonitost rada i postupanja organa uprave i
i n sti tu ci j a ko j e im aj u j a vn a o vl a šte n j a .
Postoji nekoliko vrs ta upravnog nadz ora:
1. n a d zo r n a d za ko n i to šću u p ra vn i h i d ru g i h a ka ta ,
2. n a d zo r n a d za ko n i to šću ra d a o rgana uprave i institucija kojima su
p o vj e re n a j a vn a o vl a šte n j a ,
3. inspekcijski nadzor – gdje organi uprave:
a) ostvaruju neposredan uvid u zakonitost rada, poslovanja i
p o stu p a n j a p re d u ze ća , u sta n o va i g ra Ď a n a u ve zi sa
p ri d rţa va n j e m za ko n a i d ru g i h p ro p i sa , te
b) p o d u zi m a j u u p ra vn e i d ru g e m j e re za ko j e su o vl a šte n i
za ko n o m , o d n o sn o p ro p i so m g ra d sko g i l i o p ći n skog vi j e ća .
3. D o n o š en je p ro v e d be n ih p ropisa (podz akonskih akata) – organi uprave
n a d l e ţn i su za d o n o še nj e p ro ve d b en i h p ro p i sa samo ako je to
pre dv i Ċe n o zakonom i z o d re Ď e n e o b l a sti za koju je donesen zakon.
4. P rip re ma n je o d re Ċ e n ih p ro p is a i d a v a n je p re p o ru k a – organi uprave
pripremaju zakone i druge propise za oblasti za koje su obrazovani i kada
o to m e o d l u či n a d l e ţn a za ko n o d a vn a i l i i zvršn a vl a st.
P rilik o m iz ra d e z a ko n a o rg a n i u p ra v e duţ n i s u p rib a v lja ti
o d g o v a ra ju ć a miš l je n ja , p o s e b n o :
a. a ko se ti m za ko n i m a p ro p i su j e i d i o n a d l e ţn o sti n e ki h d rugih organa, ili
b. a ko p re d l o ţe n a rj e še n j a i zi sku j u a n g a ţi ra n j e o d re Ď e ni h fi n a n si j ski h sredstava.
5. Davanje odgovora na pitanja z akonodavnoj vlasti – to su tzv.
za stu p n i čka p i ta n j a u ve zi sa p ro vo Ď e nj em p o li ti ke i i zvrša va n j e m za ko n a i dr. propisa iz svoje nad l e ţn o sti , te o sta n j u i p ro b l e m i m a u o bl a sti za ko j u su osnovani
6. P ra ć e n je s ta n ja u o b la s t i z a k o je s u t i o rg a n i o s n o v a n i.
7. Obavljanje drugih poslova kada je to z akonom propisano.
POVJERAVANJE JAVNIH OVLAŠTENJA
Organi uprave u okviru obavljanja svo je djelatnosti mogu jedan dio svojih poslova prenijeti na neku drugu pravnu osobu, š to s e n az iv a
p o v je ra v a n je ja v n ih o v la š te n ja .
On e p ra v n e o s o b e n a k o je je p re n e s e n o o b a v lja n je o d re Ċ e n e
djelatnosti sa organa uprave z ovu se I n s titu cije k o je v rš e ja v n a o v la š te n ja .
P re n o s n a d le ţn o s ti mo ţ e s e v rš iti s a mo z a k o n o m.
Za k o n p ro p is u je d a s e u o k v i ru p re n o s a n a d le ţ n o s ti s a o rg a n a
u p ra v e n a d rug u p ra v nu o s o bu n e moţ e p re n ije ti in s p e k c ijs k i n a d z o r.
M e Ď u tim , u o kvi ru i n sp e kcij sko g n a d zo ra j e d a n d i o tih poslova se moţe prenijeti,
a to j e o b a vlj a n j e o d re Ď e ni h e ksp e rti za i stru čn i h a n al i za za ko j e o rg a n u p ra ve nije te h n i čki n i stru čn o o sp o so b l je n .
Org a n u p ra v e k o ji je p re n io o v la š te n ja , u to m s lu ĉ a ju ima s lje d e ć u
funkciju:
a) rj e ša va p o ţa l b a m a n a d o n e se n a rj e še n j a o d str ane ovih institucija,
b) vrši i n sp e kci j ski n a d zo r,
c) d a j e o d re Ď e n a u pu tstva , m i šl j en j a i o b ja šn j e nj a ko d p rim je n e
o d re Ď e n i h za ko n a i
d) m o ţe p o d u zi m a ti i d ru g e ra d n j e i m je re ko j e i ma d ru g o ste p e n i organ.
Institucija na koju su prenesena javna o vl a šte nj a im a o b avezu da organu uprave sa ko j eg j e p re n e se n o o vl a šte n j e d o sta vl ja i n fo rma ci j e , i zvj e šta j e i d ru g e podatke koji su neophodni tom organu uprave.
KAKO SE OSNIVAJU ORGANI UPRAVE - OSNOVI ORGANIZACIJE ORGANA UPRAVE !!!
Federalni i kantonalni organi uprave osn ivaju se i njihove
n a d le ţ no s ti s e u tv rĊ u ju z a k o n o m. Federalni organi uprave su:
1. Ministars tva - federalno ministarstvo osniva se za obavljanje upravnih i
stru čn i h p o sl o va i z n a d l e ţn o sti F e d e ra ci j e u o b l a stim a u ko ji m a fe d e ra l ni organi uprave, u cjelini ili u ve će m o b im u , n e p o sre d n o p ro vo d e p o l i ti ku i
i zvrša va j u /o si g u ra va j u i zvrša va n j e fe d e ra l n i h za ko n a i d ru g i h fe d e ra l n i h
p ro p i sa i o d g o va ra j u za n j i h o vo i zvrša va n j e . Š ta s e tre b a u ra di ti za
formiranje novog ministarstva? Prvo treba p ripremiti izmjene i dopune Zakona o federalnim ministarstvima, zatim usvojiti zakon od strane
fe d e ra l n o g p a rl am e n ta u ko j em će b i ti o d re Ď e n a n a d l e ţn o st n o vo g ministarstva, te na k raju utvrditi postojanje novog ministarstva.
2. Uprave - federalna uprava osniva se za obavljanje odreĎenih upravnih i
stru čn i h p o sl o va či ja p ri ro d a i n a či n i zvrša va n j a za h ti j e va p o se b n u organiziranost i samostalnost u radu .
3. Federalne ustanove (imaju svojstvo pravnog lica) - to su upravne
o rg a n i za ci j e ko j e vrše stru čn e p o sl o ve za či ji ra d j e po tre b n a p ri m je n a
stru čn i h i n a u čn i h m e to d a .
Kriterij z a osnivanje: obim poslova, vrsta poslo va i broj orga na upra ve
tre b a b i ti p ri m je re n b ro j u s ta no vni ka ko ji ţi ve na o d re Ď e no m p ro s to r u.
U federalne ustanove spadaju:
1) z avodi - osnivaju se za obavljanje stručnih i drugih poslova koji
za h ti j e va j u p ri m j e nu i stra ţi va čki h i n a u čn i h m e to d a .
2) direkcije-osnivaju se za obavljanje stručnih poslova, koji preteţno
imaju privredni karakter.
3) agencije - osnivaju se za obavljanje različitih stručnih poslova (npr.
ADS)
Federalnim upravama/ustanovama rukovodi direktor, a organima uprave rukovodi ministar (jedna od razlika). Ministar je odgovoran Vladi FBiH, predsjedniku i premijeru FBiH i na kraju Parlamentu FBiH. Direktor je (ovisno je li u okviru ministarstva ili je samostalna) odgovoran V ladi FBiH i premijeru, a ako je samostalna onda Vladi FBiH.
Odgovornost se uvijek treba vez ivati za imenovanje u smislu - onaj ko imenuje njemu se odgovara.
Federalne uprave i federalne ustanove mogu se osnivati:
1. kao samostalne federalne uprave/ustanove i
2. kao federalne uprave/ustanove u sas tavu federalnog ministarstva - ako je
to potrebno:
a) zb o g m e Ď u so b n e p o ve za n o sti p o sl o va i z n a d l e ţn o sti fe d e ra l n o g
ministarstva i federalne uprave/us tanove i
b) ka d j e , p o re d o d re Ď e n o g ste p e n a sa mo sta l n o sti u vrše n j u po sl o va, potrebno osigurati usmjeravanje i nadzor u obavljanju poslova tih
uprava/ stanova od strane federalnog ministarstva.
U s lu ĉ a ju k ad s e u p ra v a /u s ta n o va n a laz i u s a s ta v u min is ta rs tv a ,
min is ta r d o n o s i p ro p is e i o p ć e a k te z a iz v rš a v an je z ak o n a i v rš i n a dz or nad
ra d o m te u p ra v e /u s ta n o ve , a o s ta le p o s lo v e iz s vo je n a d leţ n o s ti
u p ra v a /u s ta n o v a v rš i s a mo s ta ln o . U v rš e n ju n a d zo ra fe d e ra ln i min is ta r ima
o v la š te n ja :
1) rj e ša va ti u u p ra vn o m p o stu p ku o p ra vn im sre d stvim a p ro ti v u p ra vn i h a ka ta uprave/ustanove u sas tavu;
2) davati saglasnost na akte uprave/ustanove u sas tavu, donesene izvan
upravnog postupka;
3) tra ţi ti i zvj e šta j e i o b a vj e šte n j a o ra d u u p ra ve /u sta n o ve u sa s ta vu ;
4) o d re d i ti i zvrše n j e p o j e d i ni h za d a ta ka i z n a d l e ţn o sti u p ra ve /u s ta n o ve u sastavu i rokove za njihovo i zv rše n j e .
Federalne uprave/ustanove u sastavu ministarstva, ostvaruju saradnju sa
d ru g i m o rg a n im a , p re d u ze ći m a i d r. p ra vn i m l i cim a , a o d n o se p re m a V l a d i ,
P re d sj e d n i ku i P a rl am e n tu F B i H o stva ru j u p re ko mi n i stra u či j e m se sa sta vu nalaze.
Za v rš e n je u p ra v n ih i s tru ĉ n ih p o s lo v a i p o s lo v a lo k a ln e s a mo u p ra ve ,
iz o k v ira n a d le ţn o s ti g ra d a i o p ć in e osnivaju se s lu ţb e z a u p ra v u . One se
o s n iv a ju p ro p is o m g ra d s k o g i o p ć in s k o g v ije ć a n a p ri je d lo g g ra d o
n a ĉ e ln ik a , o d n o s n o o p ć in s k o g n a ĉ e ln ik a .
UTVRĐIVANJE UNUTARNJE ORGANIZACIJE ORGANA UPRAVE
U n u tra š n ja o rg a n iz a c ija o rg a n a up ra v e u tv rĊ u je s e pravilnikom o unutarnjoj organiz aciji.
Pravilnik o unutarnjoj organiz aciji donosi rukovodilac federalnog/
kantonalnog organa uprave, uz saglasnost Vlade Federacije/ kantona.
Unutarnja organizacija federalne uprave/ustanove u sastavu ministarstva
u tvrĎ u j e se , ka o p o se b a n d i o , p ra vi l ni kom o u n u ta rn j o j o rg a ni za ci j i m i ni sta rstva u
či j em se sa sta vu n a l a ze .
U g ra d u i o p ći n i , p ra vi l ni k o u n u ta rn j o j o rg a n i za ci ji d o n o si g ra d o n a če l ni k /
o p ći n ski n a če ln i k, u z sa g l a sn o st g ra d sko g /o p ći n sko g vi j e ća .
P ra v iln ik o m o u n u ta rn o j o rg a n iz a c iji o rg a n a u p ra v e u tv rĊ u je s e
n a ro ĉ ito :
1. o rg a n i za ci o n e j e d i ni ce i n j i h o va n a dl e ţn o st;
2. n a či n ru ko vo Ď e n j a ;
3. p ro g ra m i ra n j e i i zvrša va n j e p o sl o va ;
4. o vl a šte n j a i o d g o vo rn o sti sl u ţb e n i ka u o b a vl j a nj u p o sl o va ;
5. u ku p a n b ro j sl u ţb e n i ka i n a m j e šte n i ka za o b a vl j a n je p o sl o va ;
6. naziv i raspored poslova po organizacijonim jedinicama, sa opisom
p o sl o va za sva ko g sl u ţb e n i ka i n a mj e šte n i ka i p o tre b n i m u vj e tim a u
p o g l e d u stru čn e spreme i drugih uvjeta;
RUKOVOĐENJE ORGANIMA UPRAVE
RUKOVODILAC: Organom uprave rukovodi rukovodilac. U federalnim i kantonalnim organima uprave to je ministar, a sl u ţb a m a za u p ra vu u g ra d u i
o p ći n i ru ko vo d i gra do n a ĉe ln ik , odnosno o p ćin s k i n a ĉe ln ik . Samostalnom
upravom i upravom u okviru ministarstva rukovodi direktor.
Rukovodilac organa uprave:
1. predstavlja organ uprave,
2. organizuje i osigurava zakonito i e fikasno obavljanje poslova,
3. d o n o si p ro p i se i d ru g e a kte za ko j e j e o vl a šte n , te
4. o d l u ču j e o p ra vi m a , o b a ve za m a i o d go vo rn o sti m a sl u ţb e n i ka i
n a m j e šte ni ka u vrše n j u sl u ţb e .
Ruko vodilac je o d g o vo ra n za i zvrša va nje s vo ji h o vla šte nja , o d no sno
na d le ţno sti o rg a na ko ji m ruko vo d i , a a ko o ci je ni d a ne mo ţe o b a vlja ti p o slo ve ,
mo ţe p o d ni je ti o sta vk u. F e d e ra l ni mi nistar pod nosi osta vk u predsjed niku FBiH.
Rukovodioca smjenjuje onaj organ koji ga je imenovao u skladu sa z akonom, i to:
1. a ko se u i zvrša va n j u svo j i h o vl a šte n j a i o b a ve za n e p ri d rţa va p o l i ti ke i smjernica organa zakonodavne vlasti, kao i uputstava i sm jernica
o rg a n a i zvršn e vl a sti , ili
2. a ko u o kvi ru svo j i h n a d l e ţn o sti n e o si g u ra va p ro vo Ď e n j e za ko n a i drugih propisa, ili
3. a ko i z d ru g i h ra zl o g a p o sta n e n e d o sto j a n vrše n j a fu n kci j e .
ZAMJENIK RUKOVODIOCA: R u ko v o d ila c o rg a n a u p ra v e moţ e ima ti z amjenika, koji g a z a mje n ju je u k o lik o o v a j n ije u mog u ć n o s ti ob a v lja ti s v o ja
o v la š te n ja i o b a v e z e ili a k o je mje s to ru k o v o d io c a u p raţ n je n o , d o k n o v i
ru k o v o d ila c n e p re uz me d uţ n o s t, s a s v im n je g o v im o v la š te n jima i
o d g o v o rn os tima u ru k o v oĊ e n ju i p o maţ e ru k o v od io c u u p ro v oĊ enju
n je g o v ih o v la š te n ja i o b a v ez a . Zamjenika rukovodioca organa uprave imenuje i smjenjuje organ koji imenuje rukovodioca organa uprave.
R U K OV ODE Ć I S LU Ţ BE NI K : R u k o vo d io c u o rg a n a u p ra v e u ru k o v oĊ e n ju
p o je d in im p o d ru ĉ jima ra d a p o maţ u ru ko v o d e ć i s luţ b en ic i. R u ko vo d e će
sl u ţb e n i ke p o sta vl j a i sm j en j uj e ru ko vo d i l a c o rg a n a u p ra ve .
S L U Ţ BE NI K S A P OSE BN IM OV L AŠ Ć EN J IMA : S lu ţb e n ic i s a p o s e b n im
o v la š te n jima o b a v lja ju p o s lo v e in s p e k c ijs k o g n a d zo ra i d ru g e z na ĉ a jn ije
u p ra v n e i s tru ĉ n e p o s lo v e . Postavlja i smjenjuje ih rukovodilac organa
uprave.
R u k o v od ila c o rg a n a u p ra v e , n je g o v z a mje n ik i ru k o v o d e ć i s lu ţ b en ic i
n e mo g u ob a v lja ti d ru g u s lu ţ bu ili p o s a o . Ovo se ne odnosi na rad u
su d o vi m a u svoj stvu su d i j e po ro tn i ka , n a ra d u p o l i ti čkim stra n ka m a , n a n a sta vn i i odgojni ra d u u sta n o va m a za o b ra zo va n j e i o d g o j , n a sa m o sta l a n n a u čn i ra d , n a
ra d u ku l tu rn i m , u m j e tn i čkim , sportskim i n a u čn o -i stra ţi va čki m u sta n o va m a itd.
S lu ţ b en ic i i n a mje š te n ic i
P o s lo v e u p ra v e u o rg a n ima u p ra v e o b av lja ju d rţ a v n i s lu ţb e n ic i , a dopunske (pomo ćn o -te h n iĉ k e ) poslove z a potrebe organa uprave obavljaju
n a mje š te n ic i.
O p ri je mu s lu ţ b e n ik a i n a mje š te n ik a u ra d n i o d n o s u o rg a n u p ra v e ,
k a o i o d ru g im s ta tu s n im p ita n ji ma tih l ic a o d lu ĉ u je ru k o v o d ila c o rg a n a
uprave.
P o l o ţa j , p ra va , o b a ve ze i o d g o vo rn o sti , ka o i p l a će i d ru g a m a te ri j al n a
p ri m a nj a slu ţb e n i ka i n am j e šte n i ka u o rg a nim a u p ra ve u re Ď u j u se za ko n o m ,
o d n o sn o p ro p i so m g ra d sko g i o p ći n sko g vij e ća , u skl a d u sa za ko n o m .
Z a ko n o m o d rţa vn o j sl u ţb i u F e d e ra cij i B iH u re Ď uj e se ra d n o -pravni
sta tu s d r ţa vn i h sl u ţb e n i ka , a Z a ko n o m o n a m j e šte ni cim a u o rg a n im a d rţa vn e
sl u ţb e u F e d e ra ci j i , u re Ď u j e se ra d n o - p ra vn i sta tu s n a m j e šte n i ka .
R U K OV OĐE N J E F ED ER AL N IM OR GAN IM A U P R AV E I F ED E R ALN IM USTANOVAMA
Federalnim ministarstvom rukovodi federalni ministar , koji:
1. rukovodi, koordinira i nadzire aktivnosti federalnog ministarstva,
2. provodi federalnu politiku,
3. i zvrša va fe d e ra l n e za ko n e i d ru g e p ro p i se i z o kvi ra n a d le ţn o sti
svog ministarstva, te zada tke koje mu odredi premijer.
Federalnog ministra imenuje predsjedni k Federacije BiH, uz saglasnost 2 potpredsjednika Federacije, nakon konsultacij a sa premijerom ili sa kandidatom
za tu fu n kci j u , s ti m da im e n o van j e mi n i stra za h ti j e va p o tvrd u ve ći ne g la so va
za stu p n i ka u P re d sta vn i čkom d om u P a rl am e n ta F e de ra ci j e . Federalnog ministra smjenjuje predsjednik Federacije, na prijedlog premijera.
Radom samostalne federalne uprave/ustanove rukovodi direktor.
Direktora samostalne uprave/ustanove imenuje Vlada Federacije, na
u s a g la š e n p rije d lo g p re mi je ra i z a mje n ik a p re m ije ra .
U slu ča ju d a d i re kto r sa m o sta l ne fe d e ra l n e u p ra ve /u sta n o ve n ij e u
m o g u ćn o sti o b a vlj a ti svo j a o vla šte n j a i o b a ve ze i l i a ko j e mj e sto d i re kto ra
u p ra ţn j e n o , za m j e n u j e g a za m j e n i k d i re kto ra .
Radom uprave/ustanove u sastavu federalnog ministarstva rukovodi
direktor.
Direktora uprave/ustanove u sastavu ministarstva postavlja i
s mje n ju je V la d a F e d e ra c ije , n a p rije d lo g fe d e ra ln o g min is tra u ĉ ije m s e
sastavu nalaz e te uprave i ustanove.
U sl u čaj e vim a d a di re kto r u p ra ve /u sta n o ve u sa sta vu m i n i sta rstva n i j e u
m o g u ćn o sti o b a vlj a ti svo j a o vla šte n j a i o b a ve ze i l i a ko j e mj e sto d i re kto ra
u p ra ţn j e n o za m j e n j uj e g a ru ko vo d e ći sl u ţb e n i k ko g a o d re d i fe d e ra l n i m i ni sta r .
ODGOVORNOST FEDERALNOG MINISTRA I DIREKTORA FEDERALNE UPRAVE/USTANOVE
Federalni min istar za svoj rad odgovara p redsjedniku i premijeru FBiH.
Direktor i z amjenik d irektora samosta lne uprave/ustanove za svoj rad
odgovaraju Vladi, te premijeru i zamjeniku premijera Federacije.
Direktor ustanove/uprave koje se nalaz e u sastavu ministarstva za
svoj rad odgovara Vladi i m i ni stru u či j e m se sa sta vu n a l a zi ta u p ra va /u sta n o va .
F e d e ra ln i min is ta r mo ţ e p o d n ije ti o s ta v k u predsjedniku FBiH.
Direktori, kako samostalne tako i uprave/ustanove u sastavu ministarstva
ostavku podnose Vladi FBiH.
R U K OV ODE Ć I S L U ŢB EN IC I U F ED ER AL N IM ORGANIMA UPRAVE/ USTANOVAMA
U ru k o v oĊ e n ju po je d in im p o d ru ĉ jima ra d a fe d e ra ln o m min is tru
p o ma ţu ru k o v o d e ć i s lu ţ b en ic i.
U federalnom ministarstvu, k a o ru k o v o d e ć i s luţ b en ic i, mo g u s e postavljati:
1) sekretar ministarstva,
2) p o m o ćn i ci fe d e ra l n o g m in i stra ,
3) glavni federalni inspektor i
4) rukovodioci (direktori) uprava i ustanova u sastavu ministarstva.
N a v e d e n e ru ko v o d e ć e s luţ b en ik e , bez konkursa, postavlja i smjenjuje Vlada FBiH, na prijedlog federalnog ministra .
U samosta lno j federalnoj upravi/ustanovi mogu se p o sta vl j a ti p om o ćni ci direktora, a u federalnoj upravi/ustanovi u sastavu ministarstva savjetnici direktora.
R u ko vo d e ći sl u ţb e n i ci za svo j ra d o d go va ra j u fe d e ra l no m mi n i stru , odnosno direktoru samostalne federalne uprave ili federalne ustanove.
NADLEŢNOSTI ORGANA UPRAVE I USTANOVA
N a d le ţn o s ti o rg a n a u p ra v e /u s ta n o v e :
1. donose provedbene propise (pravilnike) ko j im a se ra zra Ď u j u p o j e di n e
o d re d b e za ko n a i u re Ď u j e u n u t ra šn j a o rg a n i za ci j a o rg a n a u p ra ve .
2. iz d a ju o p ć e a k te :
a) uputstva – kojima se propisuje n a či n ra d a u o b a vl j a nj u o d re Ď e ni h
p o sl o va u p ra ve i u tvrĎ u j u n e ka p ra vi la p o stu p a n j a ko d o b a vl j a nj a nekih poslova.
b) instrukcije – kojima se b li ţe u tvrĎ u j u p ra vi l a i u p u tstva za ra d n a
p ro vo Ď e n j u i p ri mj e ni o d re Ď e n i h fe d e ra l n i h za ko n a i d ru g i h federalnih propisa.
c) naredbe – kojima se nareĎuje ili zabranjuje postupanje u odreĎenoj
si tu a ci ji ko j a i m a o p ći zn a ča j .
Org a n i u p ra v e /u s ta n o v e mo g u d o no s iti p ro v e d b e n e p ro p is e i op ć e
a k te s a mo k a d s u z a to iz riĉ ito o v la š te n i fe d e ra ln im z a ko n o m ili p o
z ahtjevu premijera, ako se temelji na zakonu i u granicama datog
o vl a šte n j a . P ro ve d b e ni p ro p i si i o p ći a kti , o bj a vlj u j u se u "S l u ţb e n im novinama Federacije BiH".
N a n i vo u F B iH i ka n to n a , p ro ve d b e n e p ro p i se i o p će a kte d o n o si m i n i sta r odn. drugi rukovodilac organa uprave/usta n o ve , a n a n i vo u g ra d a i o p ći n e
- g ra d o n a če l n i k o d n o sn o o p ćin ski na če l ni k. R u ko vo di o ci mo g u o vl a sti ti
svo j e za m j e ni ke , ru ko vo d e će sl u ţb e n i ke i li p o je d i n e sl u ţb e n i ke d a d on o se
p o j e d i n a čn e a kte , o če m u se d o n o si p o se b n o rj e še n j e .
3. d o n o s e p o je d in a ĉ ne a k te – rje š e n ja , z a k lju ĉ k e i d r. p o je d in a ĉ n e a k te .
D o n o se i h ru ko vo d i o ci (m i n i sta r, d i re kto r o rg a n a u p ra ve ) , ka d a o d l u ču j u u
u p ra vn o m p o stu p ku , ka o i u d ru g i m sl u ča j e vim a p re d vi Ď e ni m za ko n o m .
ODNOS ORGANA UPRAVE PREMA IZVRŠNOJ I ZAKONODAVNOJ VLASTI
Odnos organa u p ra v e p re ma o rg a n u iz v rš n e v la s ti
Org a n iz v rš n e v la s ti (V la d a F e d e ra c ije /k a n to n a ) mo ţ e tra ţ iti:
1. d a o rg a n up ra ve o d re Ď e ni za ko n/p ro p i s p ri p re mi u o d re Ď e no m ro k u ,
2. d a se i spi ta sta nje u o d re Ď e no j o b la sti i d a se o d utvrĎ e no g sta nja
p ri p re me o d g o va ra j uć e i zmjene i dopune zakona ,
3. ut vrd i ti ro ko ve za i zvrša va n je p o je d i ni h za d a ta ka ,
4. p ri li ko m p ri p re me za ko na i p ro ve d b e ni h p ro p i sa o rg a n up ra ve mo ţe
tra ţi ti sm je r ni ce i up u te za p ri p re m u za ko na i z o d re Ď e ne o b la sti i o
o d re Ď e ni m p i ta nji ma p ro vo Ď e nja p o li ti ke . Org a n i zvrš ne vla s ti
o b a ve za n je o d g o vo ri ti na t ra ţe n je o rg a na up ra ve .
Organi uprave z a svoj rad odgovorni su Vladi Federacije/kantona,
o d n o s n o g ra do n a ĉ e lln ik u i o p ć in s k o m n a ĉ e ln ik u .
Odnos organa uprave prema organu z akonodavne vlasti
Organi uprave imaju obavez u:
1) d a o rg a n u za ko n o d a vn e vl a sti i zn o se zn a ča n i j a p i ta n j a i d a j u p re p o ru ke u
ve zi sa p ro vo Ď e n j e m p o li ti ke i i zvrša va n j e m za ko n a i d ru g i h p ro p i sa ;
2) da na zahtjev organa zak . vl a sti , p o d n o se i zvj e šta j o ra d u , sta n j u u svojoj
o b l a sti , i zvrša va n j u za ko n a i dr. p ro p i sa i p ro vo Ď e n j u u tvrĎ e n e p o l i ti ke ;
3) da odgovaraju na pitanja organa zakonodavne vlasti;
4) da na zahtjev zakonodavne vlasti pripremaju zakone i druge propise, kao i
a n a l i ti čke , i n fo rm a ti vn e i d ru g e m a te ri j al e ;
5) da na zah tjev organa zakonodavne vl a sti , p o d u zm u o d g o va ra j u će
organizacione, kadrovske i druge mjere kojima se osigurava efikasno
i zvrša va n j e p o sl o va i z n a d l e ţn o s ti o rg a n a u p ra ve ;
MEĐUSOBNI ODNOSI ORGANA UPRAVE
F e d e ra l n i o rg a n i u p ra ve im aj u o vl a šte n j a i ob a ve ze u p o gl e d u n ad zo ra n a d provo Ď e n j e m fe d e ra l n e p o li ti ke i fe d e ra l ni h za ko n a i d ru g i h p ro p i sa i z i skl j u či ve
n a d l e ţn o sti F e d e ra ci j e , ka d j e p ro vo Ď e n j e te p o li ti ke i ti h p ro p i sa p o vj e re n o
ka n to n a l n im o rg a n i ma u p ra ve i l i g ra d skim i o p ći n skim sl u ţb a m a za u p ra vu . Kantonalni organi uprave i ma j u o vla šte n j a i o b a ve ze p re m a g ra d skim i
o p ći n skim sl u ţb a m a za u p ra vu u p o gl e d u p ro vo Ď e n j a i n a d zo ra n a d p ro vo Ď en j em
p o l i ti ke i ka n to n al n i h za ko n a i d ru g i h ka n to n a l ni h p ro p i sa , a ko j e p ro vo Ď e nj e ti h
p ro p i sa p re n e se n o n a g ra d , o d n o sn o o p ći n u .
U ostvariva n j u m e Ď u so bn e sa ra d n j e o rg a n i u p ra ve od n o sn o sl u ţb e za upravu na istom nivou vlasti obavezni su jedni drugim dostavljati podatke i
i n fo rm a cij e p o tre b n e za o b a vl ja n j e p o sl o va i z n j i h o ve n a d le ţn o sti ko j im a
ra sp o l a ţu i d o ko j i h d o l a ze u v rše n j u svo j i h p o sl o v a, razmjenjuju informacije i
i sku stva , o b ra zu j u za j e d n i čke stru čn e ko m i si j e i d ru g a ra d na ti j el a , o rg a n i zu j u
sa vj e to va n j a i o stva ru j u d ru g e o b l i ke m e Ď u so b n e su ra d n j e .
ODNOSI ORGANA UPRAVE PREMA OMBUDSMENIMA
Organi uprave obavez ni su ombudsmenima na njih ov z ahtjev
o mo g u ć iti:
1) n e sm e ta n o i spi ti va n je d j el a tn o sti sl u ţb e n i ka o rg a n a u p ra ve koj i su ne g i ra li
l j u d sko d o sto j a n stvo , p ra va il i sl o b od e , u klj u ču j u ći p ro vo Ď e nj e e tni čko g
p ro g o n a i l i o d rţa va n j e n j e g o vi h p o slj e di ca .
2) o si g u ra ti sva sl u ţb e n a d o kum e n ta , u klj u ču j u ći i ta j n a , ka o i u p ra vn e spi se i
o si g u ra ti su ra d n j u sva ko g sl u ţb e n i ka po se b n o u p ri b a vlj a n j u p o tre b n i h
informacija, dokumanata i spisa.
3) o si g u ra ti p ri su stvo p ri rj e ša va n j u stva ri u u p ra vn o m p o stu p ku .
Ako organ uprave ne postupi po z ahtjevu ombudsmena, oni mogu od
ru ko vo d i o ca o rg a n a i zvršn e vl a sti za tra ţi ti o si g u ra n j e i sp u n j en j a nj i ho vi h za h tj e va od organa uprave, a organi uprave su obavezni postupiti po zahtjevima
ru ko vo d i o ca o rg a n a i zvršn e vl a sti .
ODNOSI ORGANA UPRAVE PREMA GRAĐANIMA - STRANKAMA
1. Org a n i u p ra ve rj e ša va ju za h tj e ve p o d e se n e o d stra n e g ra Ď a n a u ro ko vim a koji su propisani zakonom.
2. Organi uprave koji ostvaruju neposredne kontakte sa strankama obavezni
su o rg a n i zi ra ti o b a vlj a n j e p o sl o va n a na či n i p od u vj e tim a ko ji m a se
stra n ka m a o m o g u ćuj e d a što j ed n o sta vn i j e , b rţe i e fi ka sn ij e o stva ru j u
svo j a p ra va i i zvrša va j u o b a ve ze ko d ti h o rg a n a .
3. Org a n i u p ra ve o b a ve zn i su , b e z o d l a g a n j a ra zm o tri ti i i sp i ta ti p o d n e še n e
p re d sta vke i p ri j e dl o g e stra n a ka n a n ep ra vi l a n o d n o s sl u ţb e n i ka o rg a n a
uprave prema njima. Rukovodilac organa uprave je obavezan dati pismeni odgovor stranki o podu zetim mjerama u vezi sa njegovom predstavkom, odnosno prijedlogom u roku od 10 dana od dana prijema predstavke, odn. prijedloga.
4. Org a n i u p ra ve n e m o g u tra ţi ti o d g ra Ď a n a u vjerenja i isprave o kojima
o rg a n i u p ra ve vo d e sl u ţb e n u e vi d e n ci j u . Ova uvjerenja i isprave, organ
u p ra ve , o d n . i n sti tu ci j a koj a i m a j a vn a o vl a šte n j a , o b a ve zn o p ri b a vl j a p o
sl u ţb e n o j d u ţn o sti .
5. Kad se u upravnom postupku stranka odazove pozivu, a be z njen e krivice
sl u ţb e n a ra d n j a ra d i ko j e j e p o zva n a n i j e o b a vl j e nj a , i m a p ra vo za h ti j e va ti
n a kn a d u n a sta li h tro ško va . O za h tj e vu za n a kn a d u tro ško va o dl u ču j e se
za kl j u čko m . P ro ti v o vo g za kl j u čka , stra n ka m o ţe p o k re n u ti u p ra vn i sp o r
ko d n a d l e ţn o g su d a .
OSNOVNE ODREDBE O INSPEKCIJSKOM NADZORU
In s p e k c ijs k i n a d z o r v rš e o rg a n i u p ra v e - federalna/kantonalna inspekcijska uprava, a u okviru njih inspektori.
Inspektori su d rţ a v n i s lu ţ b e n ic i s a p o s e b n im o v la š te n j ima .
Oni obavljaju inspekcijske pre g le d e p o s lu ţb e n o j d uţn o s ti ili po z ahtjevu stranke. U kol i ko se ra d i o za h tj e vu stra n ke i n sp e kto r j e du ţa n d a i zvrši
p re g l e d i o b a vi je sti stra n ku u ro ku o d 1 5 d a n a o d d a n a p o d n o še n j a za h tj e va .
In sp e kto r i m a i ska zn i cu , ko j o m d o ka zu j e svo j e sl u ţb e n o svo j stvo , i d e n ti te t i
o vl a šte n j a p re d vi Ď e n a za ko n o m .
S v a k o ĉ iji ra d p o d lije ţ e in s p e kc ijs k o m n a dz o ru d uţa n je in s p e k to ru
o mo g u ć iti o b a v lja n je n a d z o ra i d a v a ti mu p o tre b n a o b a v je š te n ja i p o d a tk e
o d z n a ĉa ja z a o b a v lja n je to g n a d z o ra .
U obavljanju inspekcijskog nadzora inspektor ima pravo i obavezu da neposredno pregleda poslovne prostorije i druge objekte, proces rada, proizvode i drugu robu, isprave i druge dokumente, kao i da obavlja druge radnje u skladu sa svrhom inspekcijskog nadzora (utvrĎi vanje identiteta osoba, saslušavanje, uzimanje uzoraka radi anali za i sl.).
O s vakom i nspekcijskom preg ledu inspektor je obavez an sastaviti
z apisnik i u nje m u na ve sti či nje ni čno sta n je ut vrĎ e no i nsp e kci jski m p re g le d o m .
K a d a u o b av lja n ju in s p e k c ijs k o g p re g le d a u tv rd i d a je p o v ri je Ċ e n z akon ili d ru g i p ro p is ĉ i je iz v rš e n je n a d z ire , in s p e k to r ima o v la š te n ja i
o b a v ez u d a n a lo ţ i s lje d e ć e mje re :
d o n i j e ti rj e še n je ko jim će n a re d i ti o tkl an j a nj e u tvrĎ e n i h n e d o sta ta ka , i odrediti rok u kojem se moraju otkloniti,
d o n i j e ti rj e še nj e o za b ra n i ra d a ,
i zre ć i mandatnu kaznu , samo ako je to propisano materijalnim zakonom,
m o ţe p o d n i j e ti za h tj e v za p o kre ta n j e d i sci p li n sko g p o stu p ka , za h tj e v za
p re krša j , p ri vre d n i p ri j e stu p , kri vi čn u p ri j a vu .
O p o d u zi m a n j u u p ra vn i h m j e ra , i n sp e kto r d o n o si rj e še n j e , n a ko j e ovl a šte n a o so b a im a p ra vo i zj a vi ti ţa l b u n a d l e ţn o m o rg a n u (fe d e ra l n o m mi n i stru
či j i j e i n spe kto r d o n i o rj e še n je ) u ro ku o d 8 d a n a o d da n a p rij em a rj e še n j a .
R j e še nj e p o ţa l b i mo ra se d o n i je ti n a j ka sni j e u ro ku o d 1 5 d a n a o d d a n a p rij em a
ţa l b e . P ro ti v rj e še n j a d o n o se n o g p o ţa l b i , m o ţe se p o kre n u ti u p ra vn i sp o r ko d
n a d l e ţn o g su d a (ko d V rh o vn o g su d a F e d e ra ci j e B i H ).
Federalna upravna ins pek cija o s ta l a j e u n a d le ţn o sti Federalnog
ministarstva p ra vd e i n a d l e ţn a j e za n a d zo r n a d sp ro vo Ď e n j em Z a ko n a o orga n i za ci j i u p ra ve , i fe d e ra l ni h za ko n a ko ji se o dn o se n a sl u ţb e n i ke i
n a m j e šte ni ke o rg a n a u p ra ve , u p ra vni p o stu p a k i p o se b n e up ra vn e p o stu p ke , ka o i kancelarijsko poslovanje u organima uprave.
M o g u rj e ša va ti u u p ra vn im stva rim a sam o ka d a je u pitanju primjena
rokova. P ro ti v rj e še n j a Fe d e ra l n o g u p ra vn o g i n sp e kto ra m o ţe se u l o ţi ti ţa l b a
M i ni sta rstvu p ra vd e F B i H . D o n e se n o rj e še nj e j e ko n a čn o , i p ro ti v n j e g a se m o ţe
pokrenuti upravni spor pred Kantonalnim sudom i Sudom BiH.
ZAKON O VLADI FEDERACIJE (Sl. novine FBIH 1/94, 8/95, 19/03, 54/05 i 2/06)
V l a d a F ed e ra ci j e j e i zvršn i o rg a n F Bi H , ko ja vrši i zvršn u vl a st F e d e ra ci je ,
a ko o d re Ď e n e i zvršn e ko m p e te n ci j e n i su U sta vo m F ed e ra ci j e p re d vi Ď e n e za Predsjednika, odnosno Potpredsjednike Federacije.
Vladu FBiH imenuje Predsjednik FBiH , uz saglasnost dva potpredsjednika, i nakon konsultacija sa Premijerom, odnosno kandidatom z a premijera - mandatarom.
Od lu k u o ime n o v a n ju p o tv rĊ u je P re d s ta v n iĉ k i d o m P a r la me n ta F B iH .
V la d u F B iH ĉ in i p re mi je r i m in is t ri, premijer ima 2 z amjenika, a Vladu
ĉ in i 1 5 min is ta ra .
V l a d a F Bi H o d g o vo rn a j e svom še fu , tj . P re d sj e d ni ku fe d e ra cij e , ka o i Parlamentu FBIH, a ministri su, pored navedenog, odgovorni i pre mijeru FBiH.
V la d a F B iH d o n o s i s lije d e ć e p ro p is e :
1. uredbe sa z akonskom snagom,
2. uredbe - uredbom se:
a. u re Ď u j u n a j va ţn i j a p i ta n j a i z n a d l e ţn o sti V l a d e ,
b. b l i ţe u re Ď u j u o d n o si za sp ro vo Ď e n j e za ko n a ,
c. o sn i va j u stru čn e i d ru g e sl u ţb e i
d. u tvrĎ u j u n a če l a za u n u tra šn j e u stro j stvo fe d e ra l n i h o rg a n a
d rţa vn e u p ra ve .
3. odluke - odlukom se:
a. u re Ď u j u p o j e d in a p i ta n j a i li p ro p i su j u m j e re V l ad e ,
b. d a j e sa g l a sn o st i li p o tvrĎ u j u a kti d ru g i h o rg a n a i li organizacija,
c. o d l u ču j e o d r. p i ta n j i m a o ko ji m a se n e o d l u čuj e u re d b o m .
4. rje š e n ja - rješenjem se odlučuje o imenovanjima i razrješenjima, i
drugim po j e di n a čni m p i ta nj im a i z n a d l e ţn o sti V l a d e .
5. z a k lju ĉ k e - zaključcima se utvrĎuju stavovi o pitanjima značajnim
za sp ro vo Ď e n j e u tvrĎ e n e p o l i ti ke .
ZAKON O FEDERALNIM MINISTARSTVIMA I DRUGIM TIJELIMA FEDERALNE UPRAVE
Ukupno ima 15 ministarstva (Ministarstvo odbrane je od kraja 2005.
u sta n o vl j e n o n a n i vo u Bi H ). Je d a n b ro j m i ni sta rsta va sj e d i šte i m a u M o sta ru , a drugi u Sarajevu.
Ov im z a k o n o m u tv rĊ e n a je n a d leţ n o s t fe d e ra ln ih min is ta rs ta v a , a
osnovano je nekoliko federalnih uprava ko je mogu biti samostalne ili okviru minis tarstava.
Samosta lne uprave su npr.:
1) Federalna uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove,
2) F e d e ra l n a u p ra va ci vi l ne za šti te ,
3) Federalni zavod za satistiku,
4) Arhiv FBiH,
5) Federalna direkcija robnih rezervi.
I o ne s u formira ne o vim zakono m, kojim je u t vrĎ e na i nji ho va na d le ţno s t.
ZAKON O DRŢAVLJANSTVU BIH
S T IC AN J E D R ŢAV L J AN S T V A B IH :
1. S tic a n je d rţ a v lja n s tv a p orijek lom
N a o v a j n a ĉ in d rţ a v lja n s tv o s tiĉ e d ije te :
1) či j a su o b a ro di te l j a b il i d rţa vl j a n i B i H u vrij em e ro Ď e nj a d je te ta , b e z o b zi ra
n a m j e sto n j e g o vo g ro Ď e n j a ;
2) či j i j e j e d a n ro d i te l j b i o d rţa vl j a n i n B iH u vrij em e ro Ď e nj a dj e te ta , a dijete je
ro Ď e n o n a te ri to ri j i B i H ;
3) či j i j e j e d a n ro di te l j bi o d rţa vl j a n in Bi H u vri j em e dj e te to vo g ro Ď e n j a , a
d i j e te j e ro Ď e n o u i n o stra n stvu , a ko b i o n o i n a če b i l o b e z d r ţa vl j a n stva ;
4) ro Ď e n o u i n o stra n stvu , a či ji j e je d a n ro d i te lj bi o d rţa vl j a n in Bi H u vri j em e
d j e te to vo g ro Ď e n j a , p o d u sl o vo m d a d o vre m e n a ka d a n a p u n i 2 3 g o d i n e :
a) bude registrovano kod n a d l e ţn i h vl a sti u BiH u zemlji ili inostranstvu;
b) ima stalno mjesto boravka na terito riji BiH;
2. S tic a n je d rţ a v lja n s tv a r o Ċ e n je m n a te ri to rij i B IH
Ak o je d ije te ro Ċ e n o il i n a Ċ e n o n a te r ito r ij i B iH , a o b a ro d ite lja s u
n e p oz n a ta ili n e p oz na to g d rţ a v lja nstva. Ovo d ij e te će i zg u b i ti d rţa vl j a n stvo
BiH ako do 14 god. p u te m p o ri j e kl a d o b ij e d rţa vl j a n stvo d ru g e d r ţa ve .
3. S tic a n je d rţ a v lja n s tv a u svajanjem
A ko j e d i j e te m la Ď e o d 1 8 g o d i n a i a ko se ra d i o p o tp u n o m u svo j e n j u .
4. S tic a n je d rţ a v lja n s tv a n aturaliz acijom
Stra n a c k o ji je p o d n io z a h tje v z a s tic a n je d rţ a v lja n s tv a B iH moţ e
s te ć i d rţ a v lja n s tv o n a tu ra l iz a c ijo m a k o is p u n ja v a s l ije d e ć e u s lo v e :
1) da je napunio 18 godina starosti;
2) da ima prijavljeno stalno mjesto boravka u BiH najmanje 8 g. prije
p o d n o še n j a zahtjeva;
3) da poznaje jedan od jezika ustavo tvornih naroda BiH;
4) d a m u n i j e i zre če n a m j e ra b e zb j e d n o sti p ro tj e ri va n j a stra n a ca i z ze m l j e ;
5) d a n i j e o su Ď i va n n a i zd rţa va n j e ka zn e za k ri v. d j e l a n a za tvo r d u ţe o d 3 g ;
6) d a se o d re kn e i l i n a n e ki d ru g i n a či n i zg u b i svo j e ra n i je d rţa vl j a n stvo
n a ko n sti ca n j a d rţa vl j a n stva BiH, osim ako bilateralni sporazum ne
p re d vi Ď a d ru g a či j e .
5. S tic a n je d rţ a v lja n s tv a o la k š a n o m n a tu ra l iz a c ijo m
S tra n a c k o ji je b ra ĉ n i d rug d rţ a v lja n in a B iH , mo ţe s te ć i d rţ a v lja n s tv o BiH pod slije d e ć im u s lo v ima :
1) d a j e b ra k tra j a o n a jm a n j e 5 g o d i n a p rij e p o dn o še n j a za h tj e va i d a j o š
u vi j e k tra j e u m o m e n tu p o d n o še nj a za h tj e va ;
2) da ima stalno mjesto boravka u BiH najmanje posljednje 3 godine;
3) d a se o d re kn e i l i n a n e ki d ru g i n a či n i zg u b i svo j e ra n i j e d rţa vl j a n stvo
n a ko n sti ca n j a d rţa vl j a n stva BiH, o si m a ko to n ij e d ru g a čij e ri j e še n o bilateralnim sporazumom;
D i j e te m l a Ďe o d 1 8 g o di n a či j i j e j e d a n ro d i te lj ste ka o d rţa vl j a n stvo B iH
i m a p ra vo d a d o bi j e d rţa vl j a n stvo B iH n a tu ra l i za ci j om a ko o n o sta l n o boravi na
teritoriji BiH.
N e ke o so b e i b e z i sp u n j a va nj a o vi h u sl o va m o g u ste ći d rţa vl j a n stvo Bi H , a to je ako se radi o emigrantima koji su se vratili u BiH i ako se radi o njihovim
potomcima (1. i 2. generacija), te osobe koje su od posebne koristi za BiH.
6. Me Ċ u n a ro d n im u g o v o ro m
P R E ST AN AK D R ŢAV L J AN S T V A B IH
1. Po sili z akona - drţavljanstvo prestaje dobrovoljnim sticanjem drugog
d rţa vl j a n stva , a ko b i l a te ra l n i m sp o ra zu m o m i zm e Ď u B iH i te d rţa ve n i j e
d ru g a či j e u re Ď e n o .
2. Odricanjem - drţavljanstvo prestaje ako je graĎanin BiH napunio 18
g o d i n a , a ţi vi u i n o ze m stvu i i m a d r ţa vl j a n stvo d ru g e d r ţa ve i l i m u j e o n o zagarantirano - o n se m o ţe o d re ći d r ţa vl j a n stva B i H . Od ri ca n j e m o ţe
tra ţi ti i ma l ol j e tn a o so ba , ali moraju postojati zahtjevi oba roditelja za odricanje.
3. Otpustom - d r ţa vl j a n stvo p re sta j e p o d sl i j e d e ći m u vj e ti m a :
a. da ima 18 godina,
b. d a se p ro ti v te o so b e n e vo d i kri vi čn i p o stu p a k zb o g kri vi čn o g d j el a
za ko j e se g o n i p o sl u ţb e n o j d u ţn o s ti ,
c. d a j e ta o so b a i zm i ri l a o d re Ď en e p o re ze , d o p ri n o se i l i d ru g e
obave ze ko j e su u tv rĎ e n e p ra vo m o ćn i m o d l u kam a , i
d. d a i m a d rţa vl j a n stvo d ru g e d r ţa ve i l i m u j e o n o za g ra n ti ra n o .
4. Od u z ima n je m d rţ a v lja n s tv a - drţavljanstvo se moţe oduzeti:
a. a ko j e ste če n o p re va ro m , n a o sn o vu l a ţn i h d o ka za i i n fo rm a cij a , i li skrivanjem podataka ko j i b i b i li re l e va n tn i za d o d j e l u d rţa vl j a n stva ,
b. a ko d rţa vl j a n i n B iH vrši vo j n u sl u ţb u u n e ko j d ru g o j d rţa vi , a n e m a
sa g l a sn o st n a d l e ţn i h o rg a n a B i H ,
c. a ko p o sto j i p ra vo sn a ţn a kri vi čn a p re su d a ve za n o za p o d u zi m a n j e
radnji kojm a se n a ru ša va u sta vn i p o re d a k i sigurnost BiH,
d. o d l u ko m D rţa vn e ko m i si j e za re vi zi j u o d l u ka o n a tu ra l i za ci j i stra n i h
d rţa vl j a n a ko j a j e b il a za d u ţen a za p ro vj e ru sti ca n j a d rţa vl j a n stva o d 6. aprila 1992. do 1. januara 2006.
ZAKON O RADU
R a d n i o d n o s z a s n iv a s e za k lju ĉ i v a n je m u g o v o ra o ra d u iz me Ċu z aposlenika i poslodavca.
Ugovor o radu
E lementi ugovora o radu su:
1) n a zi v i sj e d i šte p o sl o d a vca ,
2) ime i prezime zaposlenika,
3) d a l i se u g o vo r za kl j u ču j e n a o d re Ď e n o i li n e o d re Ď e n o vri j em e ,
4) p o če ta k ra d a n a o d re Ď e n i m p o sl o vi ma ,
5) mjesto rada,
6) radno mjesto,
7) opis poslova,
8) raspored radnog vremena,
9) p l a ća i o sta l e n a kn a d e n a ko j e i m a p ra vo za p o sl e n i k,
10) otkazni rokovi,
11) g o d i šn ji o d m o ri i o d su stva (p l a će n a i n e p l a ćen a ) i
12) d ru g i e l e m e n ti p re d viĎ e n i p ra vi ln i kom o radu.
P o s lo d a v a c mo ţ e z ak lju ĉ iti u g o v o r o ra d u s a p rip ra v n ik o m i volonterom ra d i s tru ĉ n o g o s p o s o b lja v a n ja z a o b av lja n je o d re Ċ e n o g p os la .
U k o lik o je p o tre b n o ra d n o is k u s tv o z a o b a v lja n je o d re Ċ e n o g p o s la
p o s lo d a v a c moţ e s a os o b o m z a k lju ĉ iti u g o v o r o p rip ra v n iĉ k o m ra d u n a
g o d in u d an a k o ji s e d o s ta v lja z a v o du z a z a p o š lja v a n je , k a o i u g o v o r o
volonterskom radu. R a d n o i sku stvo ko j e je o so b a ste kl a ob a vlj a j u ći p ri p ra vn i čki i volonterski rad uzima se kao radno iskustvo za obavljanje nekih drugih poslov a.
Z a vri j em e o b a vlj a nj a vo l o n te rsko g ra d a p o slo d a va c j e d u ţa n d a o si gu ra o so b u od povreda na radu i p rofesionalnih bolesti.
R a d n o v rije me k o d p o s lo d a v c a tra je 4 0 s a ti s e d m iĉ n o , s ti m d a
ra d n o v rije me mo ţ e b iti:
1. puno,
2. nepuno (zn a či 4 i li 5 sati u toku dana) - ta o so b a m o ţe za kl j u či ti j o š j ed a n ugovor kod drugog poslodavca na nepuno vrijeme kako bi imala puno radno vrijeme,
3. s k ra ć e n o ra d no v rije me - to je puno radno vrijeme za osobu koj oj je
umanjena ra d n a sp o so b n o st o d stra n e n a d l e ţn o g o rg a n a i u tvrĎ e n o d a ta
o so b a m o ţe d a ra d i n a i sti m p o sl o vi m a n e 8 ve ć npr. 6 ili 4 sata, kao i radno vrijeme na radnim mjestima na kojima su p o slo vi n a ro či to te ški i p o
zd ra vl j e o p a sn i , i g d j e se n i mj e ra ma za šti te n a ra d u n e m o g u p o b o l j ša ti
uslovi rada – ra ču n a se ka o p u n o ra d n o vri j e m e .
4. prekovremeni rad (1 0 sa ti se d m i čn o + 1 0 sa ti u z sa g l a sn o st zaposlenika). Prekovremeno ne mogu raditi maloljetnici i trudnice
Ţe n e n e mo g u d a ra d e : 1. n o ću , 2. pod vodom, 3. pod zemljom i 4. na
n a ro či to te ški m i p o zd ra vl j e šte tn i m p o sl o vim a .
Malolje tne osobe ne mogu da rade: 1. n o ću , 2. pod vodom, 3. pod
zemljom, 4 . n a n a ro či to te ški m i p o zd ra vl j e šte tn i m p o sl o vi m a i 5.prekovremeno.
Ak o p riro d a p o s la to z a h tije v a , p o s lo d a v a c moţ e n a p ra v iti preraspodjelu radnog vremena. Npr. je d a n b ro j d a na i li mje se ci ra d i vi še a
drugi dio ma nje ili nikako.
N o ć n i ra d s e s ma tra ra d od 22.00-06 .00, a u poljoprivredi do 05:00 sati.
Pravo na odmor postoji:
1) u toku rada - ne mo ţe b i ti ma n je o d 3 0 mi n uta ,
2) o d mo r iz me Ċ u d va radna dana - koji ne mo ţe b i ti kra ći o d 1 2 sa ti ,
3) s e d miĉ n i o d mo r – ne mo ţe b i ti ma n je o d 2 4 sa ta i
4) g o d iš n ji o d mo r – ne mo ţe b i ti ma n ji o d 1 8 d a na . Go d i š nji o d mo r se
mo ţe ko ri sti ti i z d va d i je la , p r vi ne mo ţe b i ti k ra ći o d 1 2 d a na , a d r ug i d i o
se mo ţe k oristiti do 30 . juna nared ne godine .
Od s u s tv a mo g u b iti p la ć e n a i n e p la ć e n a . P l a će n a su u tra j a n j u d o 7 (sedam) d a n a i n e p l a će n o o d su stvo ko j e u tvrĎ u j e p o sl o d a va c . (npr. po 4 da na za
vje rske p ra zni ke , 2 d a na p la će no i 2 ne p la će no )
Na k n a d a p la ć e : p l a će n o o d su stvo , g o d i šn j i o dm o r, b o l o va n j e ...
Prestanak ugovora o radu:
1. istekom vremena - ako je zaključen na odreĎeno vrijeme,
2. sporazumom strana – posloda vca i zapos lenika,
3. otkaz om ugovora o radu (rokovi: 7 dana – ako zaposlenik daje otkaz i 14 dana – ako poslodavac daje otkaz). Ako poslodavac otka zuje ugovor o
ra d u zb o g n e p re d vi Ď e n i h o ko l n o sti , a za p o sl e n i k se na l a zi ko d n j e g a d u ţe
od 2 godine, zaposlenik ima pravo na otpremninu.
4. kada z aposlenik ostvari uslove z a starosnu penz iju (kad n a vrši 6 5
g o d i n a ţi vo ta i 2 0 g o di n a o si g u ra n j a i li a ko n a vrši 40 g o d i na o si g u ra nj a bez ob zira na starosnu dob) - ako se s tra ne ne d o g o vo re d r ug a či je ,
5. gubitkom radne sposobnosti - danom dostavljanja pravosnaţnog
rj e še n j a o g u b i tku ra d n e sp o so b n o sti ,
6. ako je z a p o s le n ik o s u Ċ e n n a k az n u z a tv o ra d uţ e o d 3 mje s e c a ,
7. o d lu k o m n a d le ţ n og s u d a k o ja z a p o s lje d ic u ima p re s ta n a k ra d n o g odnosa,
8. s mrć u z a p o s le n ik a .
P re sta n ko m u g o vo ra o ra d u n e sm a tra se : b o l o va nj e , g o d i šnj i o d mo r, porodiljsko odsutstvo, dopusti sa posla regulisani ugovorom o radu, vremenski
p e ri o d o d 1 5 d a n a i zm e Ď u d va u g o vo ra o ra d u ko d i sto g p o sl o d a vca .
Zaposlenik z aš titu s v o j ih p ra v a mo ţ e tra ţ iti:
1) kod poslodavca,
2) kod inspekcije i
3) ko d n a d l e ţn o g su d a (p re m a stva rn o j n a d l e ţn o s ti , to j e o p ći n ski su d ). K od
su d a za šti tu m o ţe tra ţi ti u ro ku o d g o d i n u d a n a o d d a n a sa zn a n j a za povredu prava.
Ako poslodavac ima preko 15 z aposlenika, z aposlenici mogu
fo rmira t i V i je ć e z a p o s le n ik a , a a k o n e ma 1 5 z a p o s le n ik a ili n i je fo r mira n o ,
s in d ik a t o b a v lja fu n k c iju V i je ć a z aposlenika.
Š tra jk – za p o sl e n i ci im a j u p ra vo o rg a n i zi ra ti štra j k i n i ko n e smi j e i z ti h
ra zl o g a i m a ti m a n j a p ra va o d o n i h ko j i n i su u če stvo va li u štra j ku .
Radna knjiţica
T o je ja v n a is p ra v a k o ju iz d a je n a d le ţ n a o p ć in s k a s luţ b a z a rad i
mo ţ e s e iz d a ti o s o b i k o ja ima 1 5 g o d in a ţ iv o ta na z ahtjev te osobe.
U radnu knjiţicu se upisuju opći podaci o zaposleniku i poslodavcu,
s te ĉ e n a z v a n ja i d ip lo me , z a s n iv a n je i p re s ta n a k ra d n o g o d n o s a itd .
Prilikom zasnivanja ra d n o g o d n o sa za p o sl e n i k j e d u ţa n p re d a ti ra d n u
kn j i ţi cu p o sl o d a vcu , a p o sl o d a va c j e d u ţa n i zd a ti mu potv rdu o tome.
Ako se desi da se zaposleniku poslije prestanka radnog odnosa ne
p re d a ra d n a kn j i ţi ca , i sta se d o sta vl j a n a d l e ţn o j o p ći n sk o j sl u ţb u p o p re b i va l i štu
zaposlenika. Ako je zapos lenik umro – predaje se srod nicima.
Isp ra vk u ne ta č no up i sni h p o d a ta ka mo ţe d a vrši Fond P IO i o p ći nska
slu ţb a za pita nje rada.
Privremeni i povremeni poslov i
To su poslovi z a ko je s e n e mo ţe z a k lju ĉ iti u g o v o r o ra d u n a
o d re Ċ e n o ili n e o d re Ċ e n o v r ijeme, dakle poslovi z a koje nije sistematiz ovan
radno mjesto u pravilniku.
Ov i p o s lo v i n e mo g u tra ja ti d u ţ e o d 6 0 d a n a u to k u g o d in e
Za obavljanje privre menih i povremenih p o s lo v a z a k lju ĉ u je s e poseban ugovor.
ZAKON O PIO (Sl. novine FBiH 29/98, 49/00, 32/01 i 73/05)
P re ma o v o m z a k o n u , o s ig u ra n ik ima s l ije d e ć a p ra v a iz PIO:
1) pravo na starosnu penziju,
2) pravo na invalidsku penziju,
3) p ra vo n a p o ro d i čn u p e n zi j u , i
4) prava osiguranika sa preostalom radnom sposobnošću .
Invalidnost postoji kada osiguranik z bog trajnih promjena
z d ra v s tv e no g s ta n ja n e moţe d a ra d i n a o d go v a ra ju ć im p o s lo v ima z b og
nastalog gubitka radne sposobnosti, i to usljed:
a) povrede na radu,
b) povrede van rada,
c) b o l e sti ko j a se n e m o ţe o tkl o n i ti l i j e če nj e m il i me d i ci n sko m re h a b il i ta cij om ,
d) profesionalne bolesti.
Iz mjenjena/umanjena radna sposobnost postoji kada osiguranik ne
mo ţ e d a o b avlja poslove svog radnog mjesta sa punim radnim vremenom, ali mo ţ e d a o b a v lja d ru g e p o s lo v e , uz prekvalifikaciju ili dokvalifikaciju .
Starosna penz ija – uvjeti:
a) d a o so b a i m a 6 5 g o d i n a ţi vo ta i m i n im a l n o 2 0 g o d in a sta ţa o si g u ra n j a , ili
b) 4 0 g o d i n a sta ţa o si g u ra n j a b e z o b zi ra n a g o d i n e sta ro sti .
Invalidska penz ija – dovoljno je da se utvrdi gubitak radne sposobnosti
p ro u zro ko va n p o v re d o m n a ra d u i l i p ro fe si o n a l n om b o l e šću .
P o ro d iĉ n a p e nz ija – pravo na nju ima:
1. b ra čn i p a rtn e r ( ţe n a p re ko 4 5 , m u ška ra c p re ko 6 5 g o d i n a ),
2. djeca do 15, odnosno do 25 god. a ko se n a l a ze n a re d o vn o m ško l o va n j u ,
3. supruga iz razvedenog braka , a ko j e p re su d o m za ra zvo d b ra ka u tv rĎ e n o
p ra vo n a i zd r ţa va n j e .
V rs te s ta ţ a :
1. p e nz ijs k i s ta ţ – to j e sta ţ n a o sn o vu ko g a o si g u ra n i k o stva ru j e p ra va i z PIO, a to je samo onaj sta ţ za ko j i su p l a će n i p ri p a d a j u ći d o p ri n o si ,
2. s ta ţ o s ig u ra n ja s a e fe k tiv n im tra ja n je m (tz v . ra d n i s ta ţ ) - pravo na taj
sta ţ i m a j u o so b e 1. koje rade puno radno vrijeme, 2. nepuno radno vrijeme i 3. o so b e ko j e ra d e sa skra će n im ra d ni m vre m e n om ko j e se
ra č u n a ka o p u n o ra d n o vri j e m e (u ra ču n a va se b o l o va n j e , GO , p l a ć. o d s., )
3. s ta ţ o s ig u ra n ja k o ji s e ra ĉ u na s a u v e ća n im tra ja n je m – odnosi se na
o si g u ra n i ke ko ji ra d e n a n a ro či to te ški m i p o zd ra vl j e šte tn i m p o sl o vi m a , na kojima se n i p o se b n im m j e ram a za šti te n a r a d u n e m o g u p o b o l j ša ti uslovi rada,
4. p o s e b a n s ta ţ – na njega imaju pravo pripadnici Armije BiH, HVO i policije
ko j i su u ze l i u če šće u o d b ra n i B iH i to u p e ri o d u o d 3 0 .0 4 .1 9 9 1 . –
2 2 .1 2 .1 9 9 5 . g o d i n e (ra ču n a se u d vo st ru ko m tra j a n j u ) .
ZAKON O DRŢAVNOJ SLUŢBI U FBIH
S v i in s t itu t i k o j i n is u u re Ċ e n i o v im z a k o n o m u re Ċ u ju s e p rim je n o m
o p ć ih p ro p is a – Zakon o radu FBiH.
Ov im Zakonom u re Ċ u je s e ra dn o -p ra v n i s ta tu s d rţ a v n ih s luţ b en ik a u
o rg a n ima u p ra v e F B iH , k a n to n a , g ra d a i o p ć in e .
Z a p o šl j a va n j e i u n a p re Ď e n je p ro fe si o n a l n e ka rij e re vrši se sam o n a osnovu javnog konkursa i profesionalne sposobnosti.
Ov im z a k o n o m, o d n o s n o d rţ av n o m s lu ţb o m, o b ez b je Ċ u j e se
primjena principa: z akonitosti, transparentnosti, odgovornosti, efikas nosti
i e k o n o miĉ n o s ti, p ro fe s io n a ln e n e p ris tra s n o s ti i p o l itiĉ k e n e z a v is n o s ti .
Za k o n o d rţ a v n o j slu ţ b i u F B iH n e p rimjenjuje se na:
1. čl a n o ve P a rl am e n ta , p re d sj e d n i ka i dopredsjednik FBiH, te čl . Vlade FBiH,
2. su d i j e , tu ţi o ce ,
3. čl a n o ve ka n to n a l n ih vlada i zakonodavnih tijela kantona,
4. čl a n o ve o p ći n skih i gradskih vi j e ća , g ra d o n a če l ni k e i o p ći n sk e n a če ln i k e,
5. pripadnike policije,
6. savjetnike nosilaca funkcija i
7. zaposlenike Ureda za reviziju.
V rs te d rţ a v n ih s lu ţ b en ik a
R u k o v od e ć i d rţ a v n i s lu ţ be n ic i , i to:
1. rukovodilac samostalne uprave i samostalne ustanove,
2. rukovodilac uprave i ustanove koja je u sastavu ministarstva,
3. se kre ta r o rg a n a d r ţa vn e sl u ţb e ,
4. p o m o ćn i k rukovodioca o rg a n a d rţa vn e sl u ţb e i
5. glavni inspektori (federalni i kantonalni).
Ostali d rţ a v n i s lu ţ b e n ic i, i to:
1. še f u n u tra šn j e o rg a n i za ci o n e j e d i n i ce ,
2. inspektori,
3. stru čn i savjetnici,
4. vi ši stru čn i sa ra d n i ci i
5. stru čn i saradnici.
O p ra v ima i d u ţ n o s tima d rţ a v n ih s luţ b e n ik a o d lu ĉ u je :
1) rukovodilac organa uprave,
2) Od b o r d r ţa vn e sl u ţb e za ţa l b e i
3) Ag e n ci ja za d r ţa vn u sl u ţb u .
D rţ a vn i s lu ţ b e n ik mora da ispunjava s li je d e ć e u s lo v e :
1) da je d rţa vl j a n i n B i H ,
2) da je stariji od 18 godina,
3) da ima univerzitetsku diplomu,
4) da je zd ra vs tve n o sp o so b a n za o b a vl j a n j e o d re Ď e n o g p o sl a ,
5) da u zadnje 3 godine nij e o tp u šte n i z d rţa vn e sl u ţb e kao rezultat disciplinske mjere i
6) d a n i j e o b u h va će n o d re d b om čl a n a IX 1 . U sta va B i H .
P o s ta v lje n je d rţ a v n ih s lu ţb e n ik a , nakon provedenog konkursa, v rš i rukovoditelj organa uprave rje š e n je m, uz p rib a v lje n o miš lje n je Agencije z a
d rţ a v nu s lu ţ b u (ADS), koje n ije o b a v e z u ju ć e .
P o p u n ja v a n je u p ra ţ n je n ih ra d n ih mje s ta v rš i s e :
1. In te rn i p re mje š ta j - zn a či d a se d rţa vn i sl u ţb e n i ci i z to g o rg a n a m o g u premjestiti na drugo radno mjesto u istom organu. Ovaj p re mj e šta j m o ţe biti dobrovoljan i nametnut.
2. Pre u z ima n je d rţ av n ih s lu ţ b en ik a iz jednog u drugi organ, s tim da ovi
organi moraju biti na istom nivou vlasti.
3. Popuna sa l i ste p re ko b ro j n i h slu ţb e n i ka .
4. Konkursom (javno popunjavanje) preko ADS, a ko se n e m o ţe v rši ti
popuna na gore n a ve d e n e n a či n e .
U n a p rj e Ď e nj e se ta ko Ď e r vrši i n te rn i m o g l a so m .
R a d n i o d no s n a o d re Ċ e no v rije me - procedura je ista kao i kod
za p o šl j a va n j a n a n e o d re Ď e n o vrij em e , a l i o n n e m o ţe p re ra sti u ra d n i o d n o s n a
n e o d re Ď e n o vri j e me .
Svoja prava drţavni sluţbenik ostvaruje tako što ima pravo ţalbe
Od b o ru d rţ a v n e s luţ b e z a ţ a lb u (OD S Ţ), a z a tim p ra v o tu ţ b e s u d u .
K a d a s e o s o b a p rv i p u t z ap o š lja v a u o rg a n ima u p ra v e probni rad traje 6 mjeseci.
Oc je n jiv a n je d rţ a v n ih s luţ b e n ik a v rš i se svakih 12 mjeseci i
ru k o v o d ila c o rg a n a u p ra v e o to me d o no s i rje š e n je . R j e še n j e se d o n o si n a
p ri j e d l o g n e p o sre d n o n a d re Ď e n og sl u ţb e n i ka .
U organima uprave mogu se zaposliti pripravnici i to na 1 godinu.
Naknada z a privremeno obavljene poslove - ako drţavni sluţbenik privremeno
obavlja poslove ra zl i či te o d svojih poslova, za ko n p re d vi Ď a n a kn a du o d 5 0 %.
Go d iš n ji o d mo r - rukovodioci imaju min. 25, a max. 36 radnih dana, a ostali
d rţa vn i sl u ţb e n i ci min. 20 dana.
Radni odnos d rţ a v n og s lu ţ b en ik a prestaje:
1. dobrovoljnim istupanjem iz d rţa vn e sl u ţb e ,
2. odlaskom u starosnu penziju,
3. a ko i zg u b i d r ţa vl j a n stvo B i H ,
4. a ko j e ste ka o d r ţa vl j a n stvo d ru g e d r ţa ve su p ro tn o U sta vu ,
5. u sl u ča j u p re ko b ro j n o sti ,
6. odbijanjem polaganja/potpisivanja teksta zakletve vjernosti,
7. kada mu se izrekne disciplinska mjera prestanka radnog odnosa (o disciplinskoj odgovornosti o d l u čuj e kom i sij a ko ju fo rm i ra ADS, protiv
rj e še n j a ko mi sij e m o ţe se p o d n i j e ti ţa l b a OD S Ţ ),
8. sm rću sl u ţb e n i ka ,
9. ako ne zadovolji na probnom radu,
10. ako ima 2 uzastopne ocjene «ne zadovoljava»,
11. a ko j e o su Ď e n n a ka zn u za tvo ra p re ko 6 m j e se ci ,
12. p re d a j o m l a ţn o g d o ku m e n ta i li l a ţn e i zj a ve u p ro ce su p ri j em a u d rţa vn u
sl u ţb u .
Mjere komisije:
1) prestanak radnog odnosa
2) javna opomena
3) suspenzija prava uče stvo va n j a za u n a p re Ď e n j e u n a re d n e 2 g o di n e
(postoje obligatorna i fakultativna suspenzija)
Ag e n c ija z a d rţ a v n u s luţ b u (ADS) (postoji i na nivou FBiH i BiH )
N a d le ţn o s ti i obavez e ADS:
1) u tvrĎ u j e j e d i n stve n e kri te ri j e , p ra vil a i p o stu p ke za p o sta vl j e n j e d rţa vn i h
sl u ţb e n i ka ,
2) planira i realizira p ro ce s za p o šl j a va n j a ,
3) planira i realizira proces edukacije d rţa vn i h sl u ţb e n i ka
4) p ru ţa s tru čn u p o m o ć o rg a n i m a u p ra ve , i
5) p o d n o si i zvj e šta j o svo m ra d u V l a d i F Bi H .
Od b o r d rţ av n e s luţ b e z a ţ a lb u: To je samostalna institucija. Sastoji se od 3
čl a n a . Od l u ču j e o ţa l b a m a p ro ti v svi h rj e še nj a ru ko vo d il a ca o rg a n a u p ra ve koj a se odnose na radne odnose sl u ţb e n i ka i n am je šte n i ka , o ţa l b am a n a o dl u ke
d i sci pl i n ske ko mi sij e , te o ţa l b a m a ko j e se i zj a ve n a o d l u ke A D S .
ZAKON O NAMJEŠTENICIMA (Sl. novi ne FBiH 49/05)
Ovi m Z a ko n o m u re Ď u j e se ra d n o -p ra vn i sta tu s n a m j e šte n i ka u o rg a n im a
u p ra ve F B iH , ka n to n a , g ra d a i o p ći n e . S vi i nsti tu ti ko ji ni su u re Ď e ni o vi m
za ko no m u re Ď u j u se p ri mje no m o p će g p ro p i sa – Zako n o radu FBiH.
N a mje š te n ic i ra d e n a d o pu n s k im p o s lo v ima , odnosno poslovima koji
su funkcionalno povez ani sa poslovima osnovne djelatnosti organa uprave
(s tru ĉ n o -operativni,informaciono-dokumentacioni, administra tivno-te h n iĉ k i
i p o s lo v i p o mo ć n ih d je la tn o s t i).
O p ra vi m a i d u ţn o sti m a o d l u čuj e ru ko vo di l a c o rg a n a u p ra ve , a ţa l b e
m o g u u l o ţi ti OD S Ţ , i ukoliko nisu zadovoljni odlukom OD SŢ , m o g u tra ţi ti za šti tu
o d o p ći n sko g su d a .
Ra sp o re Ď i va nje i p o sta vl ja nje na mje š te ni ka vrši r uko vo d i la c.
P o p u n ja v a n je u p ra ţ n je no g ra d no g mje sta v rš i s e p u te m in te rn o g oglasa, a rukovodilac organa uprave ime n u je in te rn u k o mis iju k o ja ć e
sprovesti taj oglas. A ko se m j e sta n e m o g u p o p un i ti n a ta j n a čin o n d a će se
popuniti javnim oglasom, sa tim da ga ne raspisuje ADS ve ć ru ko vo d i l a c.
U v je ti s u is t i k a o z a d rţ a v n e s lu ţb e n ik e , o s im s tru ĉ n e s p re me .
N a mje š te n c i s u o s o b e s a OŠ , S S S i V Š S .
Probni rad traje 3 mjeseca, p ri p ra vn i čki sta ţ: S S S 6 m j e se ci , a V Š S 9 m j .
Ugovo r n a o d re Ċ e n o v rije me -do 2 god. (kod drţ. sl u ţb. n i j e o d re Ď e n o ).
N a m j e šte n i ci se o cj e nj u j u sva ki h 1 2 m j e se ci a d vi j e n e g a ti vn e o cje n e
d o vo d e d o p re sta n ka ra d n o g o d n o sa . Go d i šn j i o d m o r je min. 18, a max. 30 dana.
P la ć e n o g o d s u s tv o - max. 7 dana, n ep la ć e n o u s k la d u s a k o le k t . ugovorom i praviln ikom. Pres tanak radnog odnosa - ka o ko d d r ţ. sl u ţb .
OPĆENITO O USTAVU BIH
U sta v j e n a j vi ši p ra vn i a kt, g a ra n ci j a d e m o kra ti j e .
Ustav BiH je potpisan, nije usvojen. On j e d i o Op će g o kvi rn o g sporazuma za mir u BiH (OOSMBiH - Daytonski sporazum). Aneks IV ovog Sporazuma je Ustav BiH.
Ustav BiH je parafiran 21.11.1995. god. u Daytonu, SAD, a po tpisan u Parizu, 14.12.1995 . god. i isti dan je stupio na snagu. Nikada nije objavljen u
sl u ţb e n o m g lasniku.
On predstavlja decentralizirani model ogranizacije d rţa v e. Zasniva se na principu podjele vlasti.
Im a p re a m b ul u i n o rm a ti vni di o . P re a m b ul a g o vo ri o za šti ti vl a sn i š tva i
tr ţi šn e e ko n o mi j e . U n o rma ti vn o m d ij e l u o b ra Ď e n a su lj u d ska p ra va i i n sti tu cije
vlasti. OOSMBiH j e vrlo kra ta k, i m a sa m o 1 1 čl an o va , a li j e za n j e g a
ka ra kte ri sti čn o d a i m a 1 1 a n e ksa , i to :
1. Aneks 1: 1A – Sporazum o vojnim pitanjima;
1B- Spora zum o regionalnoj stabilizaciji;
2. Aneks 2: S p o ra zu m o m e Ď u e n ti te tsko j l i ni ji – de fi n i še p i ta n je te ri to ri j e
entiteta;
3. Aneks 3: Sporazum o izbo rima;
4. Aneks 4: Ustav BiH – Ustav ima svoja 2 aneksa: Aneks 1: „D odatni
sporazum o ljudskim pravima“ i Aneks 2: „P relaz ne odredbe“;
5. Aneks 5: S p o ra zu m o a rb i tra ţi (u sta n o vl j e n zb o g B rčko g , a l i i ka snije
ko ri šte n za ra zg ra n i če n j e m e Ď u e n ti te tske l i n i je n a D o b ri n ji );
6. Aneks 6: Sporazum o ljudskim pravima;
7. Aneks 7: Sporazum o izbjeglicama i raseljenim licima;
8. Aneks 8: S p o ra zu m o K o m i si ji za o ču va n j e n a ci o n a l ni h sp o m e ni ka ;
9. Aneks 9: Sporazum o osnivanju javnih korporacija;
10. Aneks 10: Visoki predstavnik – civilna implementacija OOSMBiH;
11. Aneks 11: Sporazum o policijskim snagama;
USTAVNI PRINCIPI USTAVA BIH SU:
1. Princip kontinuiteta BiH (čl a n I .1 . U sta va B i H ) sa R e p u b li ko m B i H či j e j e
zva n i čn o i m e o d tada BiH, nastavlja svoje pravno postojanje po
m e Ď u n a ro d n om p ra vu ka o d rţa va sa u n u tra šn j o m stru ktu ro m , modificiranom
o vi m u sta vom i sa p o sto je ćim m eĎ u n a ro d n o p ri zn a ti m g ra n i cam a . On a o sta j e
d rţa va čl a n i ca UN i mo ţe ka o B iH za d rţa ti čl a n stvo i l i za tra ţi ti p ri j e m u
organizacijama unutar sistema UN -a , ka o i u d ru g im m e Ď un a ro d n im organizacijama.
2. Princip vladavine prava (z akona) (čl a n I.2 U sta va Bi H ) – BiH je
d e m o kra tska d rţa va ko j a fu n kci on i ra u skl a d u sa za ko n o m i n a o sn o vu slobodnih i demokratskih izbora.
3. Princip podjele vlasti - trodioba vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku
vl a st. S u d ska vl a st j e n a za vi sn a i sa m o sta l n a o d za ko n o d a vn e i i zv ršn e vl a sti .
4. P rin c ip iz v rš e n ja s ud s k ih o d lu k a - svi organi vlasti su duţni provoditi
sudske odluke i pomagati u njihovom izvrše n j u .
5. Princip kontinuiteta propisa koji su se z atekli na dan potpisivanja ustava BiH i usvajanja ustava FBiH - zatečeni propisi ostaju na snazi, ako nisu u
suprotnosti sa ovim ustavom, dok kompetentna vlast ne donese svoj propis .
6. Princip ustavnosti - pod ra zu m i j e va u skl a Ď e n o st sa u sta vo m B i H svi h n i ţi h
ustava, zakona i pod zakonskih akata ( tzv.hijerarhija zakonskih akata) .
EVROPSKA KONVENCIJA O LJUDSKIM PRAVIMA (EKLJP)
Potpisana je u Rimu 04.11 .1950. god., a primjenju je se od 1952. god.
Do sada je dopunjena 14 puta, pa ima 14 protokola.
U FBiH se primjenjuje od 1994. god. Objavljena je u "Sl. glasniku BIH",
broj 6/99.
Odnos Ustava BIH i Evropske konvencije o ljudskim prav ima (EKLJP)
Ĉ la n II. 2 U s ta v a B iH – „m e Ď u n a ro d n i sta n d a rd i “ o d re Ď u je odnos ustava BiH i EKLJP.
EKLJP je inkorporirana u ustavni sistem BiH, i ona ima hijerarhijsku
supremaciju u primjeni. Ona se direktno i prioritetno primjenjuje u BiH.
D i re ktn o zn a či d a se p rimj e n j uj e po čla n u II.2 u sta va Bi H . S am o j e o n a sa sta vn i dio n a še g u sta vn o g p o re tka . P ri o ri te tn o zn a či d a i m a p ri o ri te t n a d o sta l i m
d o m a ćim za ko n i m a , ko j i tre b a j u d a b u d u u skl a Ď e ni sa i sto m . (Ĉ la n II .2 U s ta v a
BiH – „p ra va i slo b o d e utvrĎ e ne u E K L JP i nje ni m p ro to kli ma se d i re ktno
primjenjuju u BiH. Ovi ak ti imaju p ri o ri te t na d s vi m o s ta li m za ko ni ma “ ). Ostale ko nvencije se ne p rimje njuju direktno i prioritetno.
Ljudska prava po EKLJP:
pra v o n a ţiv o t,
pravo na slobodu i sigurnost,
pravo na dom,
pravo na jednakost pred zakonom,
pra v o n a pra v i ĉn o s u Ċe n je ,
ka ţn j avanje samo na osnovu zakona i zabrana retroak tivnog djelovanja
pravne norme,
pra v o n a po š tiv a n je priv a tn o g i po ro d i ĉn o g ţiv o ta ,
pravo na sklapanje braka,
pravo na dje lotvorni pravni lijek , i dr.
P ra v o n a p ra v iĉ n o s u Ċe n je (Ĉ l. 6 ) je k lju ĉ n o z a d ip lo mi rane pravnike i glasi:
„svako, to ko m o d l u či va n j a o n j eg o vim g ra Ď a n skim p ra vi ma i o b a ve za m a i li o
kri vi čn o j o p tu ţb i p ro ti v n j eg a , im a p ra vo n a p ra vi čn u i j a vn u ra sp ra vu u razumnom roku, pred nezavisnim i nepristrasnim sudom, obrazovanim na
osnovu zakona. Sudija mora biti nezavisan od svega osim od zakona i morala.
N e p ri stra sn o zn a či d a se sa j e d n a kom p a ţn o m cij e n e n a vo di o b j e stra n e (« b e z
m rţn j e i n a kl o n o sti » ). Samostalnost s uda -„o p rvo ste p e no j s ud sko j o d l uci mo ţe
o d luči va ti sa mo d r ug o ste p e ni s ud “.
Pravo n a p o š tiv a n je p riv a tn o g i p o ro d iĉ n o g ţ iv o ta (čla n 8 ) – V a ţe ći p o ro d i čn i
za ko n : m u ţ n e m a p ra vo na tu ţb u n a ra zvo d b ra ka za vri j em e tru d n o će ţe n e odnosno starosti djeteta do 3 godine. Ovdje su pobijedili interesi materinstva i
za šti ta d j e te ta .
Pravo na djelotvorni pravni lijek (čl a n 1 3 ) - pravna pouka u svakoj I s t. odluci
Ljudske slobode po EKLJP:
sl o b o d a mi sl i , sa vj e sti i vj e ro i sp o vj e sti (čl a n 9 ),
sl o b o d a i zra ţa va n j a (čl a n 1 0 ) i
sl o b o d a o ku p lj a n j a i u d ru ţi va n j a (čl a n 1 1 ).
Zabrane po EKLJP:
zabra na m uče n ja (čla n 3 ),
za b ra na ro p st va i li p ri n ud no g ra d a (čla n 4 ),
za b ra na d i skri mi na ci je (č la n 1 4 ) i
za b ra na zlo up o tre b e p ra va (č la n 1 7 ) .
Protokoli EKLJP
n a j va ţn i j i j e 1 . P ro to ko l – za š tita imo v in e .
va ţa n j e i P ro to ko l 6 – ukidanje smrtne kazne. U ra nijem sistemu je
p o sto ja la , a 1 9 9 8 . g o d i ne je b ri sa na i z kri vi čno g za ko no d a vs t va F B IH i z
ra zlo g a uskla Ď i va nja sa E K L JP .
Uslovi z a pokretanje postupka pred Evropskim sudom z a ljudska prava
D a j e ze m l j a čl a ni ca V i je ća E vro p e ;
Da su iscrpljeni svi djelotvorni p ra vn i l ij e ko vi p re d vi Ď e ni u d rţa vi čl a ni ci i z
ko j e d o l a zi tu ţi te l j ;
Da se postupak pred sudom pokrene u roku od 6. mjeseci od dana
p ri j e ma p o sl j e d nj e o d l u ke p o e fe kti vn o m p ra vn om l ij e ku u d o m a ćem
pravnom sistemu;
Efektivni (djelotvorni) pravni lijek podra zu m j e va d a su u d om a ćem
pravnom sistemu primjenjeni svi redovni p ra vn i li j e ko vi , a to j e ţa l b a , te d ru g i
p ra vn i l i j e ko vi ko j i su d j el o tvo rn i u sm i sl u n a dl e ţn o sti o d l u či va n j a o rg a n a i li su d a (revizija kod Vrhovnog suda FBiH, jer se samo u postupku revizije u g ra Ď a n skim
stva ri m a m o ţe m e ri to rn o o d l u či ti ). N i j e n u ţn o i scrp lj i va nj e va n re d n i h p ra vni h
l i j e ko va , ve ć sa m o o n i h d j e l o tvo rn i h .
USTAVNI SISTEM
Ustavn i s is te m u B iH ĉ in e : Ustav BiH, Ustavi entiteta, Ustavi kantona
u F B iH , S ta tu t B rĉ k o D is t rik ta BiH (13 us tava + 1 sta tut).
Poslije ustava, a kti n i ţe p ra vn e sn a g e su zakoni. Im a m o d rţa vn e za ko n e , entitetske (federalne i RS), kantonalne zakone i za ko n e B rčko d i stri kta BIH.
Nakon zakona idu propisi-d rţa v ni, entitetski, kantonalni, gradski/o p ći n ski .
Kada se s p u š ta mo s a n iv o a d rţ a v e n a F e d e ra c iju BiH, kao entitet,
ima mo k a n to n a ln o u re Ċ e n je fe d e ra c i je , sa 10 (deset) kantona, kako s lijedi:
RAZLIKE VAŠINGTONSKOG I DEJTONSKOG USTAVA PO FORMI
Raz like p o fo rmi iz me Ċ u D a y to n s k o g i Ustava FBiH (tz v. Washingtonskog ustava) s u s lije d e ć e :
1. Ustav BiH je potpisan 14.12.1995. godine, nije ga donijela Ustavotvorna
sku p šti n a , D e j to n ski u sta v j e di o m i ro vn o g sp o ra zu m a i stu p i o j e n a sna g u danom potpisivanja,
2. Ustav Federacije BiH je usvojen u ustavnopravnoj proceduri od strane
U sta vo tvo rn e sku p šti n e .
3. Ustav BiH n i j e o b j a vl j e n u sl u ţb e n im g l a sil im a ,
4. Ustav FBiH je objavljen u Slu ţb e n i m n o vi na m a FBiH broj 1/94. i stupio je
na snagu 30.03.1994. godine.
KO OBAVLJA ZAKONODAVNU VLAST U BIH?
Zakonodavnu vlast u BiH obavljaju:
1. na nivou BiH - P a rl a m e n ta rn a sku p šti n a B i H ,
2. na nivou FBiH - Parlament FBiH,
3. na nivou kantona - S ku p šti n e kantona,
4. u RS – Na ro d na sk up šti na RS ,
5. u B rĉ k o d is trik tu BiH - S ku p šti n a B rčko d i stri kta BiH,
U gradovima i o p ći n am a postoje gradska, odnosno o p ći n sk a vij e ć a (sku p šti n e gradova i o p šti n a u RS ), ko j e n em aj u za ko n o d a vn u vl a st, ve ć su to
p re d sta vn i čka ti j e l a ko j a donose samo propise i z svo j e n a d l e ţn o sti .
NADLEŢNOSTI INSTITUCIJA BIH
Slije d e ć a p ita n ja s p a d a ju u is k lju ĉ iv u nadle ţ n o s t institucija BiH:
1. Vanjska politika;
2. Vanjskotrgovinska politika;
3. Carinska politika;
4. Monetarna politika;
5. Finansiranje institucija i m e Ď u n a ro d ni h o b a ve za B i H ;
6. Politika u vezi s pitanjem useljavanja, izbjeglica i azila;
7. M e Ď u n a ro d n a p ro ve d b a kri vi čn o g p ra va, te p ro ve d b a kri vi čn o g p ra va
i zm e Ď u e n ti te ta , u kl j u ču j u ći o d n o se s In te rp o l o m ;
8. Reguliranje m e Ďu n a ro d n o g i m e Ď u en ti te tsko g p ro m e ta , u kl j u ču j u ći
osnivanje javnih korporacija;
9. K o n tro l a zra čn o g p ro stora ;
D o d a tn e n a d leţ n o s ti
BiH mo ţ e p re uz e ti odgovornost i u drugim pitanjima o kojima se
s lo ţ e e n tite ti, a k o je s u u n a d le ţ n o s ti e n tite ta il i p a k k o ja s u n e o p h o d n a z a
o ĉ u v a n je s u v e re n ite ta , te r ito ri ja ln e c je lo v ito s t i, p o l it iĉ k e n e z a v is n o s ti i
me Ċ u n a ro d n og s u b je k tiv ite ta B iH .
Pre ma potrebi se z a ostvarivanje takvih odgovornosti mogu osnivati
dodatne institucije . Do sada je, u z saglasnost entiteta i zvrše n p rijenos
n a d l e ţn o sti u p o g l e d u 1. odbrane, 2. indirektnog oporezivanja, 3. gra n i čn e policije i dr.
ZAKONODAVNA VLAST NA NIVOU BIH
To je Parla me n ta rn a s k u p š t in a B iH , koja se sastoji od dva doma:
1. P re d s ta v n iĉ k i (z a s tu p n iĉ k i) d o m - ima 42 poslanika (zas tupnika) koji se biraju sukladno izbornom zakonu na neposrednim tajnim izborima, i to 2/3
i z F B i H a 1 /3 i z R S . K vo ru m či n i ve ći n a svi h za stu p n i ka .
2. Dom naroda - ima 15 delegata (izaslanika) i to 2 /3 iz FBiH (5 H + 5B) a 1/3 iz RS (5S). Bira ih Dom naroda Parlamenta FBiH , odnosno Narodna
sku p šti n e R S . D e ve t d el e g a ta D om a n a ro d a čin e kvo ru m , s ti m d a su prisutna najmanje 3 hrvatska, 3 bo šn j a čka i 3 srpska delegata.
Poslan i ci P re d sta vn i čko g do m a B i H se b i ra j u n a ne p o sre d n im ta j n im izborima, sa li sta p ol i ti čki h stra n a ka , li sta n e za vi sn i h ka n d i d a ta i ne za vi sn i h kadidata, a delegati Doma naroda BiH se delegiraju iz Doma naroda Parlamenta FBiH i Vi j e ća n a ro d a N a ro d n e sku p šti n e R S , na mandat od 4 godine.
N AĈ IN OD L U Ĉ IV AN J A
U Z a s tu pn iĉk o m do mu vri j e d i p ra vil o ve ći n e . U to j ve ći ni m o ra b i ti
u kl j u če n o m i n . po 1/3 zastupnika iz oba e n ti te ta . A ko n e m a 1 /3 , sl i j e d i p o ku šaj
u sa g l a ša va nj a u n u ta r kl u b o va e n ti te ta, a ako i to ne uspije, onda se odluka
d o n o si ve ći n om o ni h ko ji su p ri su tn i i ko ji g l a saj u , s ti m d a ta ve ći n a n e u kl j u čuj e
vi še o d 2 /3 o n i h ko j i su p ro ti v i z j e d n o g e n ti te ta !
U Domu naroda o d l u ču j e se ve ći n ski (8 d e l e g a ta ). A ko j e d a n o d kl u b o va naroda p o kre n e pi ta n j e vi ta l n o g n a ci o n a l n og in te re sa p o vo d om o dl u či van j a o
n e ko m pi ta n j u , m o ra se p o sti ći ve ći n a u sva ko m kl u b u n a ro d a . A ko p o sto ji sp o r
da li je neko pitanje zaista od vitalnog nacionalnog interesa, u sta v n a l a ţe formiranje posebne komisije koja nastoji usaglasiti sporna pitanja. Ako to ne
u sp i j e , o n d a o to m p i ta n j u o d l u čuj e U sta vn i su d B iH . Ovi sn o o d o d l u ke su d a , zavisi dalji postupak.
Im a j u ći u vi d u p o sto j a n je d va d om a , p o sta vlj a se pi ta n j e da li svi zakoni
prola ze kro z oba doma? DA! Zakon se smatra usvojenim kad je u istovjetnom
te kstu u svo j e n u o b a d o m a . U sl u ča j u d a b u d e u svo j e n u ra zl i či ti m te ksto vi m a ,
i d e se n a u sa g l a ša va n j e , ko j e o b a vlj a za j e d n i čka ko m i si j a o b a d om a .
N AD L E ŢN OS T
N a d le ţn o s t je k o g e n tn a n o rma i p o v re d a n a d leţ n o s ti p re d s ta v lja
n a jte ţ u fo rma ln u p o v re d u p o s tu p k a .
N a d le ţ n o s ti P a rla me n ta rn e s k u p š tin e B iH s u :
1. D o n o še n j e ustava i zakona;
2. Od l u či va n j e o i zvo ri m a i vi si ni sre d sta va za ra d i n sti tu ci j a B i H i za
p o d m i ri va n j e me Ď u n a rd o n i h o b a ve za B i H ;
3. Od o b ra va n j e b u d ţe ta za institucije BiH;
4. P o tvrĎ i va n j e im e n o va n ja V i j e ća m i ni sta ra ;
5. Od l u či va n j e o d a va nj u sa g la sn o sti n a ra ti fi ka cij u u g o vo ra , koje ratificira
P re d sj e d n i štvo B iH , n a ko n d o b i va n j a o ve sa g l a sn o sti ;
6. Osta l e n a d l e ţn o sti p o tre b n e za i zvrša va n j e n j e ni h d u ţn o sti il i o n e nad l e ţn o sti ko j e su j o j d o d i j el j e n e u za j a m nim sp o ra zu m o m e n ti te ta ;
IZVRŠNA VLAST U BiH
I zv rš n a u v la s t BI H : 1. V i j e će M i ni stara, 2. P re d sj e d n i štvo , 3. Centralna banka;
I zv rš n a u v la s t u F e de ra c ij i: 1. Predsjednik i 2 dopredsjednika i 2. Vlada;
I zv rš n a v last u RS: 1. Predsjednik republike i 2. Vlada RS;
I zv rš n a u v la s t u k a n to n u : V l a d a ka n to n a n a če l u sa predsjednikom Vlade Kantona (Premijer kantona)
I zv rš n a u v la s t u o pć in i i gra du : Op ći n ski n a če l n i k i Gra d o n a če l n i k.
Predsjedništvo BiH
P re d s je d n iš tv o BiH s a s to ji s e o d 3 ĉ la n a : je d n o g B o š n ja k a i je d n o g
H rv a ta , o d k o jih je sv a k i d ire k tn o b ira n n a po d ru ĉ ju F ed e ra c ije , te je d n o g Srbina, d ire k tn o b ira n o g n a p o d ru ĉ ju R S .
Ĉ la n o v i P re d s je d n iš tv a n e p o s re d n o s e b ira ju u s v a k o m e n tite tu n a mandat od 4 godine.
Č l a n o vi P re d sj e d n i štva m o g u b i ti b i ra ni d va p u t u za sto p ce , te p o to m 4 g o d . ne mogu biti ponovo birani.
N a d le ţn o s ti P re d s je d n iš tv a B iH su:
1. V o Ď e n j e va nj ske p o li ti ke B iH , u kl j u či vo im e n o va nj e a m b a sa d o ra i predstavnika BiH u d ru g i m me Ď u n a ro d n im organizacijama;
2. K o l e kti vn i kom a n d a n t Oru ţa n i h sn a g a B i H – imenovanje i postavljenja
generala u OS BiH;
3. Z a stu p a n j e B iH u m e Ď u n a ro d n im i e vro p skim i n te g ra ci j am a ;
4. V o Ď e n j e p re g o vo ra o skla p a n j u m eĎ u n a ro d n i h u g o vo ra Bi H i ra ti fi ci ra nj e takvih ugovora;
5. Imenovan j e p re d sj e d a va j u će g Vi j e ća mi n i sta ra ;
6. Izv rša va n j e o d l u ka P a rl a m e n ta rn e sku p šti n e B iH ;
7. P re d l a g a n je g o d i šn j eg b u d ţe ta P a rl a m e n ta rn o j sku p šti n i B i H ;
8. Ob a vl j a n j e i d ru g i h fu n kcij a ko j e m u d o d j el i P a rl am e n ta rn a sku p šti n a i li n a koje pristanu entiteti;
Vijeće ministara BiH
T o je o rg a n iz v rš n e v la s ti B iH k o ji v rš i s v o ja p ra v a i d u ţ n o s ti k a o vladine funkcije, u skladu sa Ustavom BiH, z akonima i drugim propisima BiH. S je d iš te V i je ć a m in is ta ra je u S a ra je v u .
V ije ć e min is ta ra ĉ in e p re d s je d a v a ju ć i i m in is t ri, i to :
1. Ministar vanjskih poslova;
2. Ministar vanjske trgovine i ekonomskih odnosa;
3. Ministar financija i trezo ra;
4. Ministar komunikacija i prometa;
5. Ministar civilnih poslova;
6. Ministar za ljudska prava i izbjeglice;
7. Ministar pravde;
8. Ministar sigurnosti;
9. Ministar odbrane;
Navedena ministarstva se osnivaju Zakonom o ministarstvima i drugim
ti j e l im a u p ra ve u B i H , i i sti m za ko n o m su o d re Ď e n e n a d l e ţn o sti ti h m i n i sta rsta va .
M a n d a t Vi j e ća mi n i sta ra j e 4 g o d in e , i sto ka o i čl a n o va P a rl am e n ta rn e
sku p šti n e BiH.
P re d s je d a v a ju ć e g V ije ć a min is ta ra ime n u je P re d s je d n iš tv o B iH , a
o d lu k u o ime n o v a n ju p o trv Ċ u je P re d s ta v n iĉ k i d o m P a rla me n ta rn e
s k u p š tin e B iH .
M i ni stre i m e n u j e p re d sje d a va j u ći V ij e ća m i ni sta ra (2/3 i z FBiH, a 1/3 iz RS), a o d l u ku o i m e no va n j u ta ko Ď e r p o trv Ď u j e P re d sta vn i čki d om P a rl am e n ta rn e
sku p šti n e . Svaki ministar ima ?jednog? za m j e n i ka . On i su i z ra zl i či ti h konstitutivnih naroda u odnosu na ministra i zamjenjuju ministre u sl u čaj u
n j i h o ve o d su tn o sti i li sp ri j e če n o sti d a o b a vlj a j u d u ţn o st.
Predsjedavajuć i V ije ć a min is ta ra mo ţ e p o d n ije ti o s ta v k u
P re d s je d n iš tv u B iH . P o d n o š e n je m o s tavke pre d s je d a v a ju ć e g , c ije lo V i je ć e
ministara je u ostavci.
Is to ta k o , P re d s je d n iš tv o B iH m oţ e p ok re n u ti p o s tu p a k o p oz iv a pre d s je d a v a ju ć e g V ije ć a min is ta ra , a a k o to p r ih v a ti P arlamenta rna
s k u p š tin a , d o la z i s e u is tu s itu a c iju k a o i d a s a m p o d no s i o s ta v k u . Č l a n o vi
V i j e ća m i ni sta ra i pre d sj e d a va ju ći o sta j u d a o b a vl j aj u te p o sl o ve d o i zb o ra n o vi h
čl a n o va .
V ije ć e min is ta ra ra d i i o d lu ĉ u je u s je d n ic a ma . U ostvarivanju svojih
prava i d u ţ n o s ti V ije ć e m in is ta ra :
1. donosi: o d l u ke , za kl j u čke i rj e še n j a ;
2. usvaja: nacrte i prijedloge zakona, analize, informacije, strategijska
dokumenta, programe, spora zume, protokole i druga ak ta;
V ije ć e min is ta ra , o svim pitanjima i temama o kojima u daljoj
p ro c e d u ri k o n a ĉ no o d lu ĉ u je P a rla me n ta rn a s k u p š tin a B iH , donosi akta
v e ć in o m g la s o v a o d u k up n o g b ro ja s vo jih ĉ la n o v a , a o ostalim pitanjima
o d lu ĉ u je k o n s e nz usom, a n a ro ĉ ito o p ro p is ima , ime n o v a n jima i postavljenjima .
U sl u čaj u d a se ko n se n zu s n e p o sti g n e , p re d sj e d a vaj u ći sa zi va m i ni stre
ko j i su p ro ti v ka ko bi se p o sti g l o rje še n j e , a a ko ni n a o va j na či n ko n se n zus ne
b u d e p o sti g n u t u ro ku o d 7 d a n a , o d l u ka se d o n o si ve ći n o m g l a so va ko j a
p o d ra zu m i j e va n a jm a n j e 2 čl a n a i z sva ko g ko n sti tu ti vn o g n a ro d a .
ZAKONODAVNA VLAST FBIH
Zakonodavna vlast FBiH je Parla ment FBiH koji ima 2 doma:
1. Za s tu p n iĉ k i (p re d s ta v n iĉ k i) d o m - sas toji se od 98 poslanika
(zas tupnika), koji se biraju na na neposrednim tajnim izborima, sa lista
p o l i ti čki h stra n a ka , l i sta n e za vi sn i h ka n d i d ata i nezavisnih kadidata.
2. Dom naroda - sastoji se od 58 de lega ta (i zaslanika) i to po 17 delegata iz
reda svakog o d konstitutivnih naroda i 7 delegata i z reda ostalih.
D e l e g a te b i ra j u ka n to n a l ne sku p šti n e n a m a n d a t o d 4 g o d i n e .
N a d le ţ n o s ti P a r lamenta FBIH su:
1. D o n o še n j e u sta va
2. D o n o še n j e za ko n a o vrše n j u fu n kci j a fe d e ra l n e vl a sti ;
3. Izbo r predsjednika i dva potpredsjednika FBiH;
4. P o tvrĎ i va n j e im e n o va n ja V l a d e F Bi H ve ći n om g l a so va ;
5. D o n o še n j e b u d ţe ta F B i H ;
6. V rše n j e d ru g i h n a d l e ţn o sti ko j e su m u p o vj e re ne;
IZVRŠNA VLAST F BIH
Š e f fe d e ra ln e iz v rš n e v la s ti je Predsjednik FBiH i dva dopredsjednika.
B ira ju s e u P a rla me n tu FB iH , n a n a ĉ in d a u Za s tu p n iĉ k o m d o mu d o b iju
v e ć in u , a u D o mu n a ro d a v e ć in u u s v im k lu b o v ima . Ma n d a t im je 4 g o d in e , a mogu biti smjenjeni od strane Ustavnog suda FBiH, na prijedlog Parlamenta FBiH.
N a d le ţn o s ti P re d s je d n ik a (i dopredsjednka) FBIH su:
1. Imenovanje Vlade FBiH;
2. Imenovanje sudija Ustavnog suda FBIH na prijedlog Visokog sudskog i
tu ţi l a čko g vi j e ća B i H ;
3. Potpisivanje odlu ka P a rl am e n ta F B iH n a ko n n j i h o vo g d o n o še n j a ;
4. D a va n j e p om il o va n j a za d j e l a u tvrĎ e n a fe d e ra l n i m za ko n i m a ;
V la d a F e d e ra c ije je iz v rš n i o rg an FB iH , k o ja v rš i iz v rš n u v la s t
Federacije, a ko o d re Ď e n e i zvršn e ko m p e te n ci j e n i su U sta vo m F e d e ra cij e
p re d vi Ď e n e za P re dsjednika, odnosno Potpredsjednike Federacije.
Vladu FBiH imenuje Predsjednik FBiH uz saglasnost dva potpredsjednika i nakon konsultacija sa Premijerom, odnosno kandidatom
z a premijera - Ma n d a ta ro m. Od lu k u o ime n o v a n ju p o tv rĊ u je P re d s ta v n iĉ k i
dom Parlamenta FBiH. V la d u F B iH ĉ in i p re mije r i min is tri , p re mi je r i ma 2
z a mje n ik a , a V la d u ĉ in i 1 5 m in is ta ra .
V la d a F B iH u tv rĊ u je n a c rte i p rije d lo g e z a k on a , u re d b e s a z a ko n s k o m snagom, uredbe, odluke, rje š e n ja i z a k lju ĉ k e .
K AN T ON AL N O U R E ĐE N JE F B IH - Zakon o federalnim jedinicama-kantonima
F B i H je j e d a n o d e n ti te ta d r ţa ve B i H . Sastoji od federalnih jedinica – kantona. Imamo 10 kantona obrazovanih u FBiH.
K a n to n i ima ju n a z iv e o d re Ċ en e is k lju ĉ iv o p re ma g ra do v ima k o ji s u
s je d iš ta o d g o v a ra ju ć ih kantonalnih vlasti ili prema regionalnim geografskim karakteris tikama.
Svaki kanton ima ustav kojim se osiguravaju instituc ije vlasti i
z a š tita lju d s k ih p ra v a . Na z iv k a n to n a s e u tv rĊ u je u s ta v o m k a n to n a :
1. Unsko-sa n ski ka n to n sa sj e d i šte m u B i h a ću
2. P o sa vski ka n to n sa sj e d i šte m u Ora šj u (sj e d i šte ka n t . su d a j e u Od ţa ku )
3. T u zl a n ski ka n to n sa sj e d i šte m u T u zl i
4. Z e n i čko -d o b o j ski ka n to n sa sj e d i šte m u Z e n i ci
5. Bosansko-p o d ri n j ski ka n to n sa sj e d i šte m u Go ra ţd u
6. H e rce g o va čko -n e re tva n ski ka n to n sa sj e d i šte m u Mostaru
7. Srednje-b o sa n ski ka n to n sa sj e di šte m u T ra vn i ku (sj e d i šte ka n to n a ln o g
suda je u Novom Travniku)
8. Z a p a d n o h e rce g o va čki ka n to n sa sj e d i štem u Š i ro ko m B ri je g u
9. S a ra j e vski ka n to n sa sj e d i šte m u S a ra j e vu
10. K a n to n 1 0 sa sj e d i šte m u L i vn u
ZAKONODAVNA VLAST KANTONA
T o je K a n to n a ln a s k u p š tin a k o ja s e s a s to j i o d je d n o g d o ma .
N a d le ţ n o s ti k a n to n a ln e s k u p š tin e s u :
1. P ri p re m a i 2 /3 ve ći n o m u sva ja ka n to n a l n i u sta v ;
2. D o n o si za ko n e i d ru g e p ro p i se za i zvrša va n j e ka n to n a l n i h n a d l e ţn o sti ;
3. U sva j a b u d ţet kantona;
NADLEŢNOSTI GRADSKOG VIJEĆA
1. P ri p re m a i 2 /3 ve ći n o m u sva ja sta tu t g ra d a ;
2. B i ra g ra d o n a če l n i ka ;
3. D o n o si b u d ţe t g ra d a ;
4. D o n o si d ru g e p ro p i se u i zvrša va n j u p re n ese n i h o vl a šte n j a i vrši d ru g a
o vl a šte n j a u tvrĎ e n a sta tu to m ;
NADLEŢNOSTI OPĆINSKOG VIJEĆA
1. P ri p re m a i 2 /3 ve ći n o m u sva ja sta tu t o p ći n e ;
2. U sva j a o p ći n ski b u d ţe t;
3. D o n o si p ro p i se o o p o re zi va n j u i n a d ru g e n a či n e o si g u ra va p o tre b n o
oporezivanje;
4. Donosi propise i akte u i zvrša va n j u o p ći n ski h n a d l e ţn o sti ;
ZATEĈENI PROPISI PREMA USTAVU FBIH
To su z akoni, drugi propisi i sudska pravila koja su b ila na snaz i na dan stupanja na snagu Ustava FBiH (30.03.1994. godine).
Oni ostaju na snazi pod uvjetom da nisu u suprotnosti sa ustavom FBIH
d o k n a d l e ţn i o rg a n i vl a sti n e o d l u če d ru g a čij e , o d n osno dok kompetentna vlast ne donese svoj propis.
PRINCIP IZVRŠENJA SUDSKIH ODLUKA PREMA USTAVU FBIH
Svi organi vlasti izvrša va t će i p om a g a ti u i zvrša va n j u p re su da i rj e še nj a svih sudova navedenih u ovom Ustavu. Premijer FBIH – predsjednik Vlade FBIH
n a d l e ţa n j e za o si g u ra n j e i zvrša va n j a o d l u ka su d o va F B i H .
AMANDMANI NA USTAV FBIH
Mo ţ e ih p re d la g a ti:
1. Predsjednik FBiH u saglasnosti sa potpredsjednicima, ili
2. Vlada FBiH, ili
3. ve ći n a poslanika u Pred sta vn i čko m d o m u P a rl a m en ta F B i H , ili
4. ve ći n a b o šnj a čki h i li h rva tski h il i srp ski h d e l e g a ta u D o mu n a ro d a Parlamenta FBiH.
AMANDMANI NA USTAV BIH
Iz mje n e i d o p u n e us ta v a B iH mo g u s e v rš iti odlukom Parlamentarne
s k u p š tin e B iH d o n e s e n o m d v o tre ć in s k o m v e ć in o m p ris u tn ih d e le g a ta k o ji
su glasali.
STUPANJE NA SNAGU ZAKONA
Z a ko n i stu p a j u n a sn a g u ka ko j e u n ji m a u tvrĎ e n o , a li n e ra n ij e n e go što
b u d u o b j a vlj e n i u sl u ţb e n o m g l a si l u F Bi H . Zakoni nemaju retroaktivno dejstvo.
PRAVILO: U s ta v o m s e s tv a ri u tv rĊu ju , a za k o n o m p ro p is u ju .
Vacatio Legis - v a k a c io n i ro k (ĉ e k a n je z a k o n a ) – rok po isteku kojeg
ć e s e z a ko n po ĉ e ti p rimje n jiv a ti, ia k o je s tu p io n a s n a g u npr. zakon stupa na
snagu 8. dana od dana obj avljivanja, a p o če t će se p rim je n ji va ti u ro ku o d 6
m j e se ci ka o što j e npr b i o sl u ča j sa p o ro d i čn i m za ko n o m , (razlog za vakacioni rok je , na jče šće , ra d i d o no še nje p o d za ko nski h p ro p i sa ).
Od lu k e v is o k o g p re d s ta v n ik a s u k o n a ĉ n e i o b v e z u ju ć e (ĉ la n 1 0
Ustava BiH), o b ja v lju ju s e u s luţ be n im g la s ilima , a P a rla me n t je d u ţ an
u s v o jiti z a k o n e u id e n tiĉ n o m te k s tu k a o te o d lu k e .
SUDSKI SISTEM U BIH
Na nivou BiH postoji:
1. Ustavni sud BiH (ustavna kategorija) i
2. Sud BiH (zakonska kategorija)
USTAVNI SUD BIH
Ustavni sud BiH nije redovni sud, on je ustavna kategorija !
Sastav ustavnog suda
Ustavni sud ima 9 (devet) sudija, a od toga:
4 b i ra P re d sta vn i čki d o m P a rl am e n ta F B i H ,
2 N a ro d n a S ku p šti n a R S -a i
3 predsjednik Evropskog suda za ljudska prava uz obavezne ko nsultacije
sa P re d sj e d ni štvo m B i H ko j e n e m aj u o b a ve zu j u ći ka ra kte r (ne mogu biti iz susjednih zemalja).
Imenuju se bez o g ra n i če n j a mandata, i to do 70. go d . ţi vo ta , u ko l i ko ranije
n e b u d u ra zri j e še n i sa g l a sn o šću svi h su di j a i li sa mi p o d n e su o sta vku . Odlu ču j e
se ve ći n ski (potrebno 5 glasova). P ro ce d u re i p o stu p a k p re d su d o m u re Ď e ni su
P ra vi l im a p ro ce d u re , ko j e d o n o si U sta vn i su d ve ći n om g l a so va .
N a d le ţn o s t u s ta v n o g s u d a
1. R je š a v a n je u s ta v n ih s po ro v a ko ji se p o ja vl ju j u i zm e Ď u e n ti te ta , sporovi o uspostavljan ju p a ra l e l ni h o d n o sa sa su sj ed n im d rţa va m a , te o cj e n j u j e
u skl a Ď e n o st za ko n a BiH i entiteta sa ustavom BiH (ove sporove mogu
pokrenuti: svaki čl a n p re d sj e d n i štva , p re d sj ed a va j u ći ili zamjenik predsje d a va j u ćeg jednog od domova PS BiH, p re d sj e d a va j u ći VM, te ¼ zastupnika bilo kojeg doma zakonodavnog tijela u BiH ili entitetima);
2. Apelaciona n a d le ţ n o s t (tz v. u s ta v ne tu ţb e ) pred Ustavnim sudom BiH
m o ţe se p o j a vi ti pojedinac, jer je Ustavom propisano da on ima
d ru g o ste p e n u n a d l e ţn o st o p i ta nj im a sa d rţa n i m u U sta v u (lj. prava) kada ona postanu predmetom spora po osnovu odluke bilo kojeg suda u BiH. Tri su pre tpostavke da bi pojedinac podnio apelaciju Ustavnom sudu BiH: 1. krše n j e u sta vn o g p ra va , 2 . iscrpljivanje svih pravnih lijekova u entitetu i 3. rok od 60 dana o d p ra vo m o ćn e o dl u ke p o re d o vn im p ra vn im lijekovima – (ili 60 dana od da na prije ma odluke s uda iz e ntiteta???);
3. R je š a v a n je u s ta v n ih p ita n ja k o je pro s l je Ċu ju n e k i o d s u do v a u BiH
ka d a d o Ď u u si tu a ci j u d a o d l u ču ju u n e ko m sp o ru u ko j e m tre b a p ri m j e ni ti
neki zakon za koji smatraju da je neustavan;
4. Deblokada rada PS BiH, ve zano za pitanje vitalnog nacionalnog interesa;
SUD BIH
On je redovni sud, utemeljen Zakonom o sudu BiH. On je i prvostepeni i drugostepeni sud.
Sud BiH ima k riv iĉn o odjeljenje ( za kri vi čn a d j e l a i z K Z B IH i d ru g i h
za ko n a B i H n a dl e ţa n j e Su d Bi H u p rvo m ste p e n u ) , upravno odjeljenje (upravni
sp o ro vi p ro ti v ko n a čn i h a ka ta o rg a n a i i n sti tu cij a Bi H i g ra Ď a n ski h stva ri ve za n o
za d r ţa vu ) i ape laciono odjeljenje (o d l u ču j e p o ţa lbama na odluke njegovih odjeljenja i po prigovorima u i zbornom postupku).
Na nivou FBiH:
1. Ustavni sud FBiH (ustavna kategorija) i
2. Vrhovni sud FBiH (zakonska katego rija)
F i n a n si raj u se i z b u d ţe ta F B i H .
Na nivou kantona:
1. kantonalni sudovi (10 sudova - svaki kanton po jedan) i
2. o p ć in s k i s u d o v i (ukupno u FBiH ima ih 28)
F i n a n si raj u se i z b u d ţe ta ka n to n a .
Na nivou Republike Srpske:
1. Ustavni sud RS,
2. Vrhovni sud RS,
3. Okru ţn i su d o vi (u ku p n o 5 )
Osnovni sudovi (ukupno19) (F i n a n si ra j u se i z b u d ţe ta ka n to n a .)
N a n iv o u B rĉ k o d is trik ta :
1. Osnovni sud B rčko d i stri kta B IH (prvostepeni),
2. Apelacioni sud B rčko d i stri kta B i H (drugostepeni).
F i n a n si raj u se i z b u d ţe ta B rčko d i stri kta B i H .
P o sa d a šn j e m u sta vn o m si stem u , m i im am o p o d j el j e n u n a dl e ţn o st
i zm e Ď u n i vo a Bi H , d va e n ti te ta (u n u ta r F B i H – ka n to n a ), i B rčko d i stri kta . Trenutno postoje 4 sudska sistema, 2 za tvorska sistema i 4 k ri vi čn e p ro ce d u re .
SUDSKI SISTEM U FBIH - Mreţa sudova
Mje s n a n a d le ţ n o s t o p ć in s k ih s u d o v a
Mre ţ a s u d o v a u F B iH p ra ti k a n to n a ln o u re Ċ e n je . S je d iš ta opć. sudova:
1. Unsko – sanski kanton: Op ći nski sud u B i ha ć u, Op ći nski sud u
B o sa nsko j K r up i (p o sto ji Od je l je n je u B u ţi m u ), Op ći nski sud u C a zi n u,
Op ći nski s ud u S a nsko m Mo st u , Op ći nski s ud u V e li ko j K la d uši ;
2. Posavski kanton: Op ći nski sud u Ora š j u;
3. Tuz lanski kanton: Op ći nski sud u Tu zli , Op ći nski sud u Gra ča ni ci ,
Op ći nski sud u Gra d a čc u (p o sto ji Od je l je nje u S re b re ni ku) , Op ći nski s ud u
K a le si ji i Op ći nski s ud u Ţi vi ni ca ma (p o sto ji Od je l je n je u K la d nj u) ;
4. Ze n iĉ k o -dobojski kanton: Op ći nski sud u K a knj u , Op ći nski sud u Te šn j u,
Op ći nski sud u V i so ko m (i ma Od je lje n je u O lo vu) , Op ći nski sud u
Za vi d o vi ći ma (i ma Od je l je nje u Ma g la j u), Op ći nski sud u Ţe p č u, Op ći nski
sud u Ze nici;
5. Bosansko-podrinjski kanton: Op ći nski s ud u Go ra ţd u;
6. Herce g o v a ĉ ko -neretvanski kanton: Op ći nski sud u Mo sta r u, Op ći nski
sud u K o n ji cu , Op ći nski s ud u Č a p l ji ni ;
7. Srednje-bosanski kanton: Op ći nski sud u T ra vni ku , Op ći nski s ud u
B ug o j n u (i ma Od je l je n je u Ja jc u) , Op ći nski s ud u K i se lja k u;
8. Za p a d n o h e rc e g o v a ĉ k i k a n to n: Op ći nski sud u Š i ro ko m B ri je g u i
Op ći nski s ud u L j ub uško m ;
9. Sarajevski kanton: Op ći nski s ud u S a ra je vu;
10. Kanton 10: Op ći nski sud u L i vn u (i ma d va o d je l je n ja : u D r va r u i
Tomisla vgrad u) ;
Op ć in s k i s u d o v i s a p r iv re d n im o d je lje n j ima
Privredna odjeljenja obraz uju s e u o p ć in s k im s u d ov ima u s je d iš tu kantona: u B i h a ću , Ora šj u , Tu zl i , Z e n i ci , Go ra ţd u , T ra vn i ku , M o sta ru , Š i ro kom Brijegu, Sarajevu i Livnu.
U p riv re d n im p re d me t ima o v i o p ć in s k i s u d o v i m je s n o s u n a d le ţ n i z a
p o d ru ĉ je c ije lo g k a n to n a . B i H ne ma trg o va čke s udo ve.
Iz v rš e n a je k on c e n tra c ija o p ć in s k ih s u d ov a k a o p riv re d n ih s u d o va u
privrednim predmetima i to su naprijed navedeni sudovi koji se nalaz e u
s je d iš tu k a n to n a i mje s n o s u n a d le ţ n i z a c ije l i k a n to n .
D ru g o ste p e n i su d u o vo m sl u ča j u j e ka n to n a ln i su d tog kantona.
(U Rep ub lici Srpskoj prvos tepeni s udo vi sa privred nim odje lje njima s u os no vni
sud o vi u s je d i štu o kr u ţni h s ud o va /Trebi nje , Bijeljina , Ba nja Luka , Sokolac - o vo
je i zu ze ta k je r ni je u sje d i št u o kr u ţno g s ud a u Is to čno m S a ra je vu ; i Doboj), a u
B rčko D i stri ktu je to Osno vni sud B rčko D i stri kta BiH. To je sve uk up no 16 privred nih odje lje nja u BiH. Pri vred na odje lje nja i Registri pra vni h osoba s u u o vih 16 sudo va.)
Op ć in s k i s u d o v i k o j i v rš e p o s lo v e u p is a u R e g is ta r p ra v n ih o s o b a
P o s lo v e u p is a u R e g is ta r p ra v n ih o s o b a v rš e o p ć in s k i s u d o v i
s je d iš tu k a n to n a , a to s u op ć in s k i s u d o v i u : B i h a ću , Ora šj u , T u zl i , Z e ni ci ,
Go ra ţd u , T ra vn i ku , M o sta ru , Š i ro ko m B ri j e g u , S a raj e vu i Li vn u (svaki je
n a d l e ţa n za p o d ru čj e ci j e l o g ka n to n a ).
Ovd je je d o šlo d o p ro m je ne st va r ne na d le ţno sti , je r s u ra ni je o ve p o slo ve obavljali Ka nto nalni s udo vi (Zako n o s udovima u Federaciji, S N FB IH 38/05).
S tv a rn a n a d le ţ n os t o p ć in s k ih s u d o v a
1. U k riv iĉ n im p re d me ti ma :
1) D a u p rvom ste p e n u su di za kri vi čn a dj e la za koja je zakonom propisana
ka o g l a vn a ka zn a n o vča n a ka zn a i l i ka zn a za tvo ra d o 1 0 g o d i n a ;
2) Z a kri vi čn a d j el a za ko j a j e p o se b n im za ko n o m o d re Ď e n a n a d l e ţn o st
o p ći n sko g su d a ;
3) Z a kri vi čn a d j e l a za ko j a j e S u d B i H p re n i o n a d l e ţn o st n a o p ći n ski su d ;
4) U svim krivi čni m p o stu p cim a p re m a ma l ol j e tn i ci m a ;
5) D a p o stu p a to ko m i stra g e i n a ko n p o d i za n j a o p tu ţn i ce za djela iz
n a d l e ţn o sti o p ći n sko g su d a ;
6) D a o d l u ču j e o va n re d n im p ra vn im l ij e ko vim a ka d a j e to za ko n o m
p re d vi Ď e n o (p o n a vl j a nj e p o stu p ka );
7) D a o d l u čuj e o b ri sa nj u o su de i prestanku mjera sigurnosti i pravnih
posljedica osude na osnovu sudske odluke;
8) Da postupa po molbama za pomilovanje u skladu sa zakonom ;
2. U g ra Ċ a n s k im p re d me tima
U svi m g ra Ď a n skim sp o ro vim a i u va n p a rn i čn o m p o stu p ku .
3. U privrednim predmetima
a) u sporovima koji se odnose na prava i obaveze po osnovu p ravnog prometa roba, usluga, vrijednosn i h p a pi ra , vl a sn i čki h i d ru g i h stva rn i h prava na nekretninama, te na prava i obaveze proistekle iz vrijednosnih papira u kojima su obje stranke u postupku pravna osoba il i fi zi čka o so b a koje u svojstvu samostalnog poduzetnika ili u drugom svojstvu obavlja privrednu i drugu registriranu djelatnost u vidu osnovnog ili dopunskog zanimanja;
b) u sporovima koji se odnose na brodove i na plovidbu na moru i
u n u tra šn j i m vo d am a , te u sporovima na koje se primjenjuje plovidbeno
pravo, osim sporova o prijevozu pu tnika;
c) u sporovima koji se odnose na avione, te u sporovima na koje se primjenjuje vazduhoplovno pravo, osim sporova o prijevozu pu tnika ;
d) sporove iz au torskog prava , srodnih prava i p ra va i n d u stri j sko g vl a sn i štva ;
e) sporove nastale povodom djela za koja se tv rdi da predstavljaju nelojalnu
ko n ku re n ci j u il i m o no p o li sti čki sp o ra zu m ;
f) privredne prijestupe;
g) u p o stu p ci m a ste ča j a i l i kvid a cij e ;
4. U drugim predmetima:
a. d a vo d i i zvr šni p o st up a k (p o d ra zumi je va i up ući va nje na i zvrše n je kri vi č ni h sankcija - IKS refera t);
b. d a o d re Ď u je m je re o si g ura nja ;
c. d a o b a vl ja ze ml ji šno -k n ji ţne p o slo ve (mo ţe se fo r mi ra ti i zd vo je na ZK
je d i ni ca i zva n sje d i šta o p ći nsko g s ud a ) ;
d. d a p ru ţa p ra vn u p o mo ć s ud o vi ma u B i H ;
e. da vrši p o slo ve me Ď u na ro d ne p ra vne p o mo ći , a ko za ko no m ni je o d re Ď e no
d a ne ke o d ti h p o slo va vrši ka n to na l ni s ud (ka nto na l ni sud u vi je k ra d i
me Ď u na ro d n u p ra vn u p o mo ć u k ri vi č ni m p re d me ti ma , a o p ći nski s ud u
g ra Ď a nski m p re d me ti ma – p re ma p re b i va li št u st ra nke ) ;
f. d a vrši p o slo ve up i sa u Re g i stre p ra vni h o so b a ;
g. d a vrši d r ug e p o slo ve o d re Ď e ne za ko no m ;
Mje s n a i s tv a rn a n a d le ţ n o s t k a n to n a ln ih s u d o v a
S je d iš ta k a n to n a ln ih s u d o v a p ra te k a n to n a ln o u re Ċ e n je F B IH .
8 k a n to n a ln ih s u d o v a ima s je d iš te u s je d iš tu k a n to n a , u z 2 iz uz e tk a: Novi Travnik (Srednjo – bosanski kanton) i Od ţ a k (Posavski kanton).
P rv o s te pe n a s tv a rn a n a d le ţn o s t k a n to n a ln ih s u do v a :
1) d a su d i za kri vi čn a dj e l a za ko j a j e za ko n o m p ro pi sa n a ka zn a za tvo ra vi še od 10 godina ili dugotrajni zatvor;
2) d a p o stu p a u to ku i stra g e i n a kon p o d i za n j a o p tu ţn i ce za d j e l a i z
n a d l e ţn o sti ka n to n a l n o g su d a ;
3) d a su d i za kri vi čn a d j e l a na ko j a j e S u d Bi H p re n i o n a dl e ţn o st n a
kantonalne sudove;
4) d a o d l u čuj e u svim u p ra vni m spo ro vi ma , ka o i o za h tj e vi m a za za šti tu
sl o b o d a i p ra va u tvrĎ e n i h u sta vo m a ko su ta kve sl o b od e i p ra va
p o vri j e Ď e ni ko n a čn im p o j e di n a čn im a kto m i li ra d n j om sl u ţb e n e o so b e u
o rg a n i m a u p ra ve , o d n o sn o , o d g o vo rn e o sob e u p re d u ze ću , u sta n o vi , i li
drugoj p ra vn o j o so b i ka d a za za šti tu ti h prava nije osigurana druga sudska
za šti ta ;
Drugoste pena s tv a rn a n a dle ţn o s t k a n to n a ln ih s u do v a :
1) o d l u ču j e o ţa l b a m a p ro ti v o d l u ka o p ći n ski h su d o va i
2) o d l u ču j e o d ru g im re d o vni m i va n re d ni m p ra vn im li j e ko vim a a ko j e to odreĎeno zakonom (apelaciona2 i kasaciona nadleţnost);
Os ta le n a dle ţn o s ti kantonalnih su dova:
1) R j e ša va o slu ko b u m j e sne n a dl e ţn o sti o p ći n ski h su d o va sa p o d ru čj a
kantona;
2) Od l u ču j e o p re n o su m j e sn e n a d l e ţn o sti sa j e d n o g o p ći n sko g su d a n a
d ru g i o p ći n ski su d n a p o d ru čj u ka n to n a;
3) Od l u ču j e o b ri sa n j u o su d e i p re sta n ku m j e ra si g u rn o sti i p ra vni h p o sl j e di ca osude na osnovu sudske odluke;
4) Postupa po molbama za pomilovanje;
5) R j e ša va o p ri zn a va n j u o dl u ka stra n i h su d o va , stra n i h trg o va čki h su d o va i
stra n i h a rb i tra ţa ;
6) Pru ţa m e Ď u n a ro d n u p ra vn u p o m o ć u kri vi čn i m p re d m e tim a ;
7) Obavlja i d ru g e p o sl o ve o d re Ď e n e za ko n o m ;
2 Apelacija – ţalba; Kasacija – Vanredni pravni lijek
S tv a rn a n a d le ţ n os t V rh o v n o g s u d a F B iH :
1) d a o d lu ĉ u je o ţ a lb a ma p ro tiv o d lu k a k a n to n a ln ih s u d o v a ;
2) d a o d lu ĉ u je o v a n re d n im p ra v n im lije k o v ima p ro tiv p ra v o mo ć n ih
odluka sudova;
3) da o d lu ĉ u je o p ra v n im li je k o v ima p ro t iv o d lu k a s v o j ih v i je ć a ;
4) d a rje š a v a s u k o b e n a d le ţn o s ti iz me Ċ u k a n to n a ln ih i o p ć in s k ih
s u d o v a s a p o d ru ĉ ja ra z liĉ itih k a n to n a ;
5) d a o d lu ĉ u je o p re n o š en ju mje s n e n a d leţ n os ti s a je d n o g s u d a n a
drugi sud
6) da obavlja i druge poslove;
Prema navedenom, vidi se da Vrhovni sud FBiH nema prvostepene
n a d le ţ no s ti. R a n i j e j e im a o u u p ra vn i m sp o ro vim a i n e ki m kri vi čnim stva ri m a
(te ro ri za m , o rg a n i zi ra n i kri m i n al i sl .). U sta vo m FB i H j e p re d viĎ e n o d a V rh o vni
su d m o ţe i m a ti p rvo ste p e n u n a d l e ţn o st .
VISOKO SUDSKO I TUŢILAĈKO VIJEĆE BIH (VSTV)
VSTV je nez avisno i samostalno tijelo BiH i ima svojstvo pravne osobe. Ima z adatak da osigura nezavisno, nepristrasno i profesionalno
p ra v o s u Ċ e .
Ranije su postojala 3 VSTV u BiH (entitetska i na nivou BiH). Danas postoji jedno VSTV i ono je na nivou BiH.
Ima 1 5 ĉ la n o v a , ma n d a t im je 4 g o d . i mo ţ e s e jo š je d n o m o b no v iti.
Je d a n čl a n j e p re d sta vn i k m e Ď u n a ro d n e za j e d n i ce .
P re d s ta v n ik e d a ju s u d o v i, tuţ ila š tv a , P a rla me n ta rn a s k u p š tin a BiH,
V ije ć e min is ta ra BiH i advokatske komore.
N a d le ţn o s ti s u mu :
1. Im e n o va n j e su d ij a u re d o vn e su d o ve i tu ţi te l j a ,
2. Vodi disciplinske postupke,
3. D o n o si n a re d b e za ra zrj e še n j a su d i j a i tu ţi l a ca ,
4. Od re Ď u j e m i ni m um stru čn o g u sa vrša va n j a u saradnji sa Centrom za
e d u ka ci j u su di j a i tu ţi te l j a ,
5. U tvrĎ u j e kri te ri j e za o cj e n j i va n j e su d ij a i tu ţi l a ca ,
6. S ta ra se o ra zvo j u i n fo rm a ti čki h i te h n o l o ški h si stem a ,
7. S u d j el u j e u i zra d i g o d i šn j e g b u d ţe ta za p ra vo su Ď e , i td .
Centar za edukaciju sudija i tuţitelja
On je javna ustanova osnovana z akonom.
Na d le ţno st C e n tra za e d uka ci j u s ud i ja i tu ţi te lja je p e rma ne n t na i
o rg a ni zi ra na e d uka ci j u s ud i ja i t u ţi la ca . Ce ntro m ruko vodi direktor, a popuna
C e ntra vrši se u o kvi r u p ro ce d ura V S TV .
FUNKCIJA SUDOVA
Sudovi sude i kad sud sudi tada ima represivnu i preventivnu funkciju.
S u d je u re p re s iv n o j fu n k c iji k a d a s u d i u k riv iĉ n i m p re d me t ima . Preventivnost se ostvaruje kroz statis tiku i analitiku. Na os no vu toga
sa či nja va j u i n fo rma c i je za na d le ţna ti je la ( np r . p o d a ta k o p o ra stu ma lo l je t ni čko g kriminaliteta ).
SUDSKA POLICIJA U FBIH
T o je u F B iH u s ta v n a k a te g o rija , je r je u u s ta v u F B iH u tv rĊ e n o d a ć e
s e o s n o v a ti s u d s k a p o lic ija ra d i p o mo ć i s u d o v ima u F B iH u :
1) osiguranju informacija,
2) osiguranju prisustva svjedoka,
3) p ri vo Ď e n j u o p tu ţe n i h o so b a ,
4) o d rţa va n j u re d a u su d n i ci i si g u rn o sti su d a , te
5) i zvrša va n j u su d ski h n a l o g a .
Predsjednik Vrhovnog suda FBiH odgovoran je z a upravljanje sudskom policijom, a mo ţ e s v o ja o v la š te n ja p re n ije t i n a z a p o v je d n ik a sudske policije. Organiz ovana je u 11 odje ljenja (10 kantonalnih i 1 VS FBiH)
Pored usta va , posto ji i Zakon o s udskoj policiji.
P o sto j i sp o ra zu m i zm e Ď u V rh o vn o g su d a F B i H i F e d e ra l n o g tu ţi l a štva o
sa ra d n j i i p o d ršci su d ske p ol i ci j e tu ţi l a štvi m a . S u d ska p o li cij a p om a ţe i Ombudsmanima na njihov zahtjev.
Za sudsku policiju na nivou BiH odgovoran je Minista r pravde BiH.
TUŢILAŠTVA
T u ţ ila š tv o g o n i !
U re fo rm i kri vi čn o g p ra va p ol a zn i p ri n ci p b i o j e d a j e kri vi čn o p ra vo su Ď e
vrše n j e j a vni h o vl a šte n ja . T u ţi l a štvo g o n i za sva kri vi čn a d je l a . U FBiH privatne
tu ţb e vi še n e m a , o šte će ni n e mo ţe vi še p re u ze ti kri vi čn o g o nj e n j e (u RS jo š
u vi je k p o s to ji o va mo g uć no s t).
Organiz acija tu ţ ila š ta v a
N a n iv o u d rţ a v e postoji T u ţ ila š tv o B iH i ono postupa pred Sudom BiH. U n je m u i ma mo i me Ď u na ro d ne t u ţi te l je .
U FBiH postoji F e d e ra ln o tu ţ ila š tv o FB iH i 1 0 K a n to n a ln ih
tu ţ ila š ta v a .
U RS postoji 5 Okru ţn i h j a vn i h tu ţi l a šta va sa sj e di štim a ka o i o kru ţn i
su d o vi i R e p u bl i čko j a vn o tu ţi l a štvo R S
U B rĉ k o D is trik tu BiH postoji J a v n o tu ţ ila š tv o B rĉ k o d is tr ik ta B iH .
U o k v iru tu ţ ila š ta v a u FB iH po s to je Glavni federalni/kantonalni
tu ţ ila c i fe d e ra ln i/kantonalni tu ţ io c i. N e m a vi še za m j e n i ka .
K o d tu ţ ila š ta v a p o s to ji p rin c ip s u b o rd in a c i je (odnos viš e g i n iţ e g )
k o d n a d le ţn o s ti Gla v n o g fe d e ra ln o g tu ţ io c a k o ji je n a jo d g o v o rn iji z a ra d
tu ţ ila š ta v a u F B iH . On ima o v la š te n je d a :
izdaje obavezna uputs tva (m o ţe g a i zd a ti i u ko n k re tn o m p re d m e tu ),
n a l o ţi d a se p re d m e t i zu zm e o d j e d n o g tu ţi o ca /tu ţi l a štva i d a u ra d
d ru g o m tu ţi o cu /tu ţi l a štvu .
F e d e ra l n i tu ţi lac m o ţe b i ti o so b a sa 1 0 g o d i n a i sku stva u ra d u ka o su d i j a ,
tu ţi l a c, a d vo ka t i l i n a sli čn im p r a vn im p o slo vim a n a ko n p ol o ţe n o g p ra vo su d n o g
i sp i ta , a m a n d a t j e n e o g ra n i če n .
Gl a vn i fe d e ra l n i tu ţi lac mora da ima rukovodne i organizacione
sp o so b n o sti , n j e g o v m a n d a t j e 6 g o d i n a i m o ţe b i ti re i m e n o va n .
FEDERALNO PRAVOBRANILAŠTVO
Fede ra ln o p ra v o b ra n ila š tv o p ru ţ a p ra v n u z a š titu imo v in i i imovinskim interesima FBiH, kantonalno pravobranilaštvo pruţa pravnu
z a š titu imo v in i i imo v in s k im in te re s ima k a n to n u , a o pć in s k o
p ra v o b ra n ila š tv o p ra v n u z a š titu imo v in i i imo v in s k im in te re s ima o p ć in e.
Federa l n i p ra vo b ra n i te l j m o ţe b i ti d i p lo mi ra n i p ra vn i k sa p o l o ţe n im pravosudnim ispitom i 10 godina iskustva na imovinsko -pravnim poslovima i da je
ste ka o u g l e d stru čn j a ka u i mo vi n sko -pravnim odnosima, ko j i ni j e o su Ď i van za
o d re Ď e n a kri vi čn a d je l a i da i spu n j a va zd ra vstve n e u sl o ve ko ji se tra ţe za
d rţa vn o g sl u ţb e n i ka .
Pored federalnog pravobranitelja, imamo zamjenika federalnog
p ra vo b ra n i te l j a , p o m o ćni ke i d ru g e sl u ţb e n i ke p ra vo b ra n i te l j stva .
F e d e ra ln o g p ra v o b ra n ite lja p re d la ţ e F e d e ra l ni ministar pravde, a
imenuje ga Premijer FBiH uz saglasnost dva z amjenika, i uz potvrdu Parlamenta FBiH.
Obavez na uputstva federalnog pravobranitelja: izdaje ih kantonalnim i
o p ći n skim p ra vo b ra ni te l ji m a u po g l e d u p rim j e n e fe d e ra l n ih za ko n a (ra d i
u j e d n a ča va nj a p ri mj e n e fe d e ra l n i h za ko n a n a p o d ru čj u ci j e l e F Bi H ).
U ka n to ni ma su ka nto na l ni m za ko ni ma p ro p i sa na ka n to na l na /o p ći nska
p ra vo b ra ni la š t va .
ADVOKATURA
To je nezavisna pro fesionalna djelatnost koja se obavlja u skladu sa Zakonom o advokaturi FBiH.
Organiz acija
Na nivou FBiH postoji 5 regionalnih advokatskih komora i jedna
federalna advokatska komora. Organiz acija advokature ne prati kantonalno
u re Ċ e n je F B iH , nego je napravljena po principu regionaliz acije:
1. U Sarajevu - za S a ra j e vo i Go ra ţd e ;
2. U Mostaru - za H N K , K a n to n 1 0 i Z a p a d n o h e rce g o va čki ka n to n ;
3. U Tuzli - za Tu zlanski i Posavski kanton;
4. U Bih a ću - za Unsko-sanski kanton;
5. U Zenici - za Z e n i č ko-dobojski i Srednjebosanski kanton;
P o l a ţe se a d vo k a tski i sp i t ko ji u b u h va ta sl ij e d e će ob l a sti : Zakon o advokaturi, advokatska tarifa, pravilnik o disciplinskoj odgovornosti i kodeks advokatske etike. Ove oblasti, izu zev Zakona o advokaturi, istovremeno predstavljaju i osnovne akte komore.
Organi Federalne advokatske komore su:
1. S ku p šti n a ,
2. Nadzorni odbor,
3. Upravni odbor,
4. Predsjednik i Potpredsjednik,
5. Di sci pl i n ski su d i d i sci pl i n ski tu ţi l a c,
6. Komisija za advokatske ispite
Mandat organa Federalne advokatske komore traje 4 godine.
Advokatska djelatnost obuhvata:
1. davanje pravnih savjeta,
2. p i sa n j e ra zl i či ti h p o d n e sa ka ,
3. sastavljanje raznih isprava (ugo vori, tes tame nti i dr.),
4. zastupanje stranaka u s vi m p a rni č ni m, up ra vni m i o sta li m p o st up ci ma ,
5. o d b ra n a u kri vi čn o m , p re krša j n o m i d ru g im p o stu p ci m a ,
6. p ru ţa n j e d ru g i h o b l i ka p ra vn e p o m o ći fi zi čki m i p ra vn im o so b a m a .
Ad v o k a t ć e u v ije k o d b iti z a s tu p a n je :
1) a ko j e p ru ţa o p ra vn u p o m o ć su p ro tn o j stra n ci u i sto m p re d m e tu i l i p o b il o kom drugom pitanju vezanim za taj predmet,
2) ako je suprotnoj stranci u istom predmetu pra vn u p om o ć p ru ţa o a d vo ka t
ko j i ra d i u i sto j a d vo ka tsko j ka n ce l a rij i /d ru štvu ,
3) a ko j e o n il i čl a n il i za p o sl e ni k a d vo ka tske ka n ce l a ri j e /d ru štva ra d i o ka o
a d vo ka tski p ri p ra vn i k sa a d vo ka to m koj i p ru ţa p ra vn u p o m o ć su p ro tn o j stranci,
4) ako je u istom predmetu o n i l i čl a n il i za p o sl e ni k a d vo ka tske
ka n ce l a ri j e /d ru štva p o stu p a o ka o su d i j a , tu ţi l a c, o vl a šte n a sl u ţb e n a
osoba MUP-a , i li ka o sl u ţb e n a osoba u organu up rave,
5) a ko se o n i li čl a n il i za p o sl e ni k a d vo ka tske ka n ce l a rij e /d ru štva b a vi o n a drugi profesionalni n a či n p re dm e tn im sl u ča j em ,
6) a ko i li čl a n i l i za p o sl e n i k ad vo ka tske ka n ce la ri j e /d ru štva im a l i čn i i n te re s
ko j i j e il i m o ţe b i ti u su ko b u sa i n te re si m a za stu p a n e s tra n ke .
Pravo na upis u imenik advokata ima osoba:
1. d rţa vlja ni n B i H,
2. za vrše n p ra vni fa k ul te t ,
3. d a i ma p o lo ţe n p ra vo s ud ni i sp i t,
4. da je nako n p o lo ţe no g p ra vo s ud no g i sp i ta stekao na jma nje 2 godine radnog isk ustva na pra vnim pos lovima ,
5. d a ni je o suĎ i va n na ka zn u za t vo ra za o d re Ď e na kri vi čna d je la , osim ako je
p ro te klo 5 g o d i na o d i zd r ţa ne , o p ro šte ne i li zastarjele ka zne ,
6. da nije u rad nom odnos u,
7. d a p o ka ţe za d o vo l ja va j uće zna n je p re d ad vokatskom ispitnom komisijom i
8. da je dosto ja n oba vlja nja advoka tske d jelatnos ti.
Odobre nje na ad vokatsk u tarifu daje Federalno mi nistars tvo pra vde.
NOTARI
Notari su samostalni i nez avisni n o s ite lji ja v n e s lu ţ b e . Notarske
is p ra v e s u o n e is p ra v e k o je n o ta r, u ok v iru s v o je n a d leţ n o s ti, s a ĉ in i n a
te me lju Za k o n a o n o ta r ima . T o s u s l ije d e ć e is p ra v e :
1. Isprave nastale notars kom obradom ,
2. Notarske ovjere (npr. potpisa),
3. Notarske potvrde (npr. o ţi vo tu o d re Ď e n e o so b e ) .
Sve ove isprave ima ju karakter javnih isprava.
U s k la d u s a ĉ la no m 7 3 . Za k o n a o n o ta rima , u tv rĊ e n a je o b a v ez a
n o ta rs k e o b ra d e s lije d e ć ih p ra v n ih p o s lo v a :
1. R e g u li sa n j e im o vi n ski h o d n o sa b ra čn i h partnera,
2. P ra vn i p o sl o vi ko jim a se o b e ća va n e ka či n i d b a ka o p o kl o n ,
3. P ra vn i p o sl o vi koj im a se vrši p re n o s i sti ca n j e p ra va vl a sn i štva i d ru g i h
prava na nekretninama i
4. Osn i va čki a kti p ri vre d n i h d ru šta va i u tvrĎ i va n j e n j i h o vi h sta tu ta .
Ako ovi pravni poslov i n is u o b a v lje n i o d s tra n e n o ta ra , n iš ta v i s u !
Notare imenuje kantonalni Ministar pravde uz saglasnost federalnog Ministra pravde. U sl u ča j u d a za j e d n o m j e sto n o ta ra ko n ku ri še vi še o so b a ko ji ispunjavaju uslove, prednost ima kandidat sa najboljom ocjenom na notarskom ispitu. Z a n o ta ra m o ţe b i ti i m e n o va n d rţa vl j a n i n B iH , d i p l om i ra n i p ra vn i k sa 1 0
g o d i n a i sku stva n a p ra vn im p o sl o vim a i sa p ol o ţe n i m p ra vo su d n im i n o ta rskim
i sp i to m , ko j i n ij e o su Ď i va n za o d re Ď e n a kri vi čn a d j e l a i d a i sp u n j a va zd ra vstve n e
uslove ko j i se tra ţe za d r ţa vn o g sl u ţb e n i ka .
N o ta r m o ra b i ti o si gu ra n n a 2 5 0 .0 0 0 KM ko d o si g u ra va j u ćeg d ru štva za
sl u ča j n a kn a d e šte te u či n j e n j e to ko m o b a vl j a nj a n o ta rski h p o sl o va .
N o ta rski o b ra Ď e n a i sp ra va i m a sn a g u i zvršn o g n a sl o va .
OMBUDSMENI BiH
Imamo trojicu ombudsm ena za ljudska prava BiH. Osnovna im je funkcija
d a šti te l j u d ska p ra va i slobode u BiH. Im e n u j e i h P a rl am e n ta rn a sku p šti n a B i H .
M a n d a t i m j e še st g o d i n a i m o g u b i ti p o n o vo im e n o va ni . Im e n u j u se i z reda tri kons titutivna n a ro d a , n e i skl j u ču j u ći m o g u ćno st d a b u d e i iz reda os talih.
Z a o m bu d sm an a m o ţe b i ti im e n o van d rţa vl j a n i n B iH , ko ji ni j e o su Ď i va n za
o d re Ď e n a kri vi čn a dj e la , ko j i i sp u nj a va zd ra vstve n e u sl o ve ko ji se tra ţe za
d rţa vn o g sl u ţb e n i ka , diplomirani pravnik sa pol o ţe n i m p ra vo su d ni m i spi to m i sa 10 godina iskustva na pravnim poslovima, te sa dokazanim iskustvom u oblasti
za šti te l j u d ski h p ra va i sl o b o d a , te koji ima visok moralni ugled.
S j e d i šte i m j e u Banjaluci, a uredi u Sarajevu, Mostaru i B rčko D i stri ktu .
III dio
Privredno pravo Upravno pravo Radno pravo Ustavno pravo
Organizacije uprave i pravosuĊa
april, 2009. god.
Sadrţaj:
PRIVREDNO PRAVO ................................ 3. str.
UPRAVNO PRAVO ................................. 99. str.
Upravni postupak ........................................ 99. str.
Upravni spor ................................................ 135. str.
ORGANIZACIJA UPRAVE ................... 148. str. RADNO PRAVO ...................................... 162. str. USTAVNO PRAVO – SISTEM ................. 169. str.
ORGANIZACIJA PRAVOSUĐA ............. 179. str.
(ZAKON O PRIVREDNIM DRUŠTVIMA)
POJAM PRIVREDNOG DRUŠTVA (Šta je privredno društvo?)
P r iv re d n o d ru š tv o je pravno lice koje samostalno obavlja privrednu djelatnost, tj. djela tnost proiz vodnje i pro d a je p ro iz v od a i v rš e n ja u s lu g a na
trţ iš tu , a rad i sticanja dobiti.
Svojstvo p ravnog lica se propisuje zakonom. Ne m o ţe g ru p a l j u d i svo j im
o sn i va čkim a kto m sa m oi n i ci j a ti vn o o dl u či ti d a n e što i m a svo j stvo p ra vn o g l i ca .
Koje dje latn o s ti p riv re d n o d ru š tv o moţ e o b a v lja ti o d re Ċ e n o je
Od lu k o m o k la s i fik a c i ji d je la tn o s ti . T o je p ro p is k o ji u s u š t in i o p re d je l ju je ,
a li i o g ra n iĉ a v a p ra v n u o s o b u u iz b o ru p ra v n e d je la tn o s ti. Š ta će su b j e kti
izabrati to je njihovo autonomno pravo i takva djel a tn o st će b i ti u p i sa n a i u registar privrednih pravnih subjekata. U p is d je la tn o s ti je b ita n z a to š to p ra v n a
o s o b a mo ţ e d a s tu p a u p ra v n i o d n o s samo povodom tih dje latnosti.
PRETPOSTAVKE (USLOVI) ZA OSNIVANJE DRUŠTVA
1. da postoje osobe - o s n iv a ĉ i koje su sag la s n e s a o s n iv a n je m d ru š tv a ;
2. da imaju kapital;
3. da su te osobe saglasne oko iz bora djelatnosti;
4. d a s u to o s o b e k o je mo g u o s no v a ti d ru š tv o – ako su pravne osobe
d a s u u p is a n e u re g is ta r p riv re d n ih d ru š ta v a , a a k o s u fiz iĉ k a l ic a d a
imaju poslovnu sposobnost;
5. d a s e u s k la d u s a z a ko n o m o d lu ĉ e (ima ju n a mje ru ) k o j i oblik d ru š tv a
će osnovati;
KO MOŢE BITI OSNIVAĈ DRUŠTVA
Os n iv a ĉ d ru š tv a mo ţ e b iti d o ma ć e i s tra n o f iz iĉ k o i p ra v n o l ic e .
F iz iĉ k a o s o b a u s mis lu o s n iv a ĉ a mo ra b iti p o s lo v n o s p o s o b n a . Pravna osoba u s mis lu o s n iv a ĉ a s vo je s v o js tv o p ra v ne o s ob e
dokaz uje iz vodom iz upisa u sudski registar.
K a d a se ra d i o stra n i m o so b a m a ka o o sn i va čima (fi zi čk e i pravne osobe), uslovi i procedura detaljnije su regulisani Zakonom o stranim ulaganjima.
OBLICI ORGANIZOVANJA
Postoje 4 (ĉ e t iri ) osnovna oblika priv rednih d ru š ta v a :
1. D ru štvo sa o g ra n i če n o m o d g o vo rn o šću (d .o .o . ) – “ dru š tv o k a p ita la ”
2. D i o ni čko d ru štvo (d .d .) – “ dru š tv o k a pita la ”
3. D ru štvo sa n e o g ra n i č . solidar. odgovorn. (d .n.s.o.) – “ dru š tvo o s o b a ”
4. Komanditno dru štvo (k .d .) – “ dru š tv o o s o b a ”
Os n iv a ĉ i sami v rš e iz b o r o b lik a d ru š tv a k o je ć e o s n o v a ti.
PRAVNA I POSLOVNA SPOSOBNOST DRUŠTVA I ODGOVORNOST ZA OBAVEZE
Dru š tv o s tiĉ e p ra v n u i po s lo v n u sp o s o b no s t upisom u sudski registar.
Prije upisa u sudski registar niko n e mo ţ e n a s tu p a ti u ime d ru š tv a , a
lice koje postupi suprotno, odgovara z a stvorene obavez e cjelokupnom
svojom imovinom, a k a d a ta k o n a s tu p a v iš e lic a z a o b a vez e o dg o v a ra ju
n e o g ra n iĉ e n o s o lid a rn o .
P o s lo v n a s p o s ob n o s t p ra v n e o so b e je o g ra n iĉ e n a time d a d ru š tv o
mo ţ e p re duz ima ti p ra v n e ra d n je i v rš it i p ra v n e p o s lo v e s a mo u o k v iru
s v o je d je la tn o s ti il i u v e z i s a s v o jo m d je la tn o š ć u . Izvan toga postoji zakonska
zabrana. M e Ď u ti m , a ko pravna osoba preduzima pravni posao izvan svoje djelatnosti, taj posao nije ništa v . Pravna osoba n e m o ţe se p o zva ti n a
p re ko ra če n j e svo j e p o sl o vn e sp o so b n o sti i b il a b i du ţn a d a o b a vi svo je o b a ve ze , a ni tre će li ce se n e b i n a to m o gl o p o zva ti , ako je znalo ili moglo znati da to
o g ra n i če n j e p o sto ji .
P o s lo v n a s p os o b n o s t d ruš tv a s e p r o s u Ċu je p re ma n je g o v o m z astupniku. (K a ko p ro su Ď u j e m o p o sl o vn u sp o so b n o st d ru štva ? )
ODGOVORNOST DRUŠTVA ZA OBAVEZE
S v a k o d ru š tv o o d g o va ra z a s v o je o b av ez e cjelokupnom imovinom
d ru š tv a , o s im k a d a je z a k o no m p ro p is a n o d a z a o b a v ez e d ru š tv a
o d g o v a ra ju i ĉ la n ovi d ru š tv a so lidarno svojom c jelokupnom imovinom.
Od o b lik a d ru š tv a z a v is i i o d g o v o rn os t ĉ la n o v a z a p ra v a i o b av ez e
d ru š tv a :
S va ki čl a n d.n.s.o. i komplementar k.d. o d g o va ra za o b a ve ze d ru štva
n e o g ra n i če n o so li d a rn o cj e l o ku p no m svo j om im o vi n om .
D io n iĉ a r u d.d., vlasnik udjela u d.o.o . i komanditor u k.d . ne odgovaraju z a o b av ez e d ru š tv a svojom imovinom , osim:
1) ka d a ko ri ste d ru štvo za p o sti za n j e l i čn o g ci l ja ,
2) ka d a u p ra vl j a j u im o vi n o m d ru štva ka o svo j o m im o vi n om i
3) ka d a d ru štvo ko ri ste za p re va ru i l i o št e će n j e svo j i h p o vj e ri l a ca .
DJELATNOST
D ru š tv o mo ţe k a o s v o ju d je la tn o s t o b a v lja ti s v e p o s lo v e , o s im o n ih koji se po z akonu ne mogu obavljati kao privredna djela tnost.
Z a ko n o m m o ţe b i ti u tvrĎ e n o d a se o d re Ď e n e d j e l a tn o sti m o g u o b a vlj a ti samo temeljem odo b re nj a n a d l e ţn o g d rţ.organa (n pr. proi zvodnja nao ru ţanja).
D ru š tv o moţ e p o ĉe ti s o b a v lja n je m d je la tn o s ti d a n o m u p is a u s u d s k i
registar i kada o rg a n u n a d le ţ n o m z a in s p e k c ijs k i n a d z o r d o s ta v i
o b a v je š te n je o po ĉ e tk u ob a v lja n ja d je la tn o s ti i is p u n ja v a n ju u v j e ta te h n iĉ k e
o p re mlje n o s ti, z a š tite n a ra d u , z a š tite i u n a p re Ċ e n ja ţ iv o tn e s re d in e i drugih uvjeta propisanih z a obavljanje te ili tih djela tnosti.
D ru š tv o moţ e ob a v lja ti p o s lo v e s a mo u ok v iru d je la tn o s ti u p is a n e u sudski registar, kao i druge poslove koji s e u ob iĉ a je n o o b a v lja ju uz
d je la tn o s ti u p is a n e u s u d s k i re g is ta r, u o b imu i n a n a ĉ in ko ji s u p o tre b n i z a poslovanje, a ne predstavljaju obavljanje tih poslova kao redovne djelatnosti. A ko d ru š tvo p ro ti vn o o vo m e p re d u zi m a i n e ke d ru g e p ra vn e ra d n j e , odnosno poslove izvan djelatnosti upisane u sudski registar, prema zakonu taj ugovor obavezuje d ru štvo , o si m a ko j e tre će l i ce zn a l o i li m o ra l o zn a ti d a su ta kvi poslovi izvan djelatnosti d ru štva .
OSNIVAĈKI AKT DRUŠTVA (Kako se osniva privredno društvo-Osnivački akt?)
Z a o sn i va n j e p ri vre d n o g d ru štva , za ko n o m j e p ro p i sa n a stro g a fo rm a .
P riv re d n o d ru š tv o s e o s n iv a o s n iv a ĉ k im a k to m.
Ako ga os n iv a je d n a o s o b a , o sn iv a ĉ k i a k t je o d lu k a (što m o ţe b i ti
sl u ča j samo kod d.o.o. i d.d.)
K a d a d ru š tv o o s n iv a ju d v ije ili v iš e o s o b a , o n i z a k lju ĉ u ju u g o vo r i o n
p re d s ta v lja o s n iv a ĉ k i a k t.
D o n o š en je o s n iv a ĉ k o g a k ta je o s n o v za u p is u re g is ta r i o n je s tro g o formalan akt. Po ZPD, osnivaĉki akt mora biti u pisanom obliku i sa potpisima ovjerenim u sk ladu sa z akonom.
Prema Zakonu o n o ta rim a o sni va čke a kte p ri vre d n i h d ru šta va sa či n j a vaj u i
o b ra Ď u j u n o ta ri , p a o sn i va čki a kt i m a ka ra kte r n o ta rske i sp ra ve . P o re d
o sn i va čko g a kta , n o ta r j e o vl a šte n d a sa či n i i n a crt s ta tu ta p ri vre d n o g d ru štva .
N e d o sta ta k o vj e re n o g p o tp i sa či n i o sn i va čk i a kt n i šta vi m .
Ob a v e z a n s a d rţ a j o s n iv a ĉ k o g a k ta s u :
1. p o d a c i o o s n iv a ĉ ima ,
2. iz b o r o b lik a d ru š tv a u k o je m s e o rg a n iz ira ju ,
3. firma i s je d iš te ,
4. d je la tn o s t k o ju ć e v rš it i p r iv re d n o d ru š tv o ,
5. kapital koji o s n iv a ĉ i u n o s e u d ru š tv o i njegova struktura,
A ko d ru štvo o sn i va j e dn o li ce , d o vol j n o j e d a se u n e su p o d a ci šta či ni osnovni kapital i koliko iznosi. A ko d ru štvo o sn i va vi še l i ca , p o re d navedenog, u n o si se i šta ta l i ca u n o se ka o ka p i ta l i za vi sn o o d te
vri j e d n o sti o d re Ď u j e se nj i h o v u d io u d ru štvu , ko j i se m o ţe izraziti u
razlomcima ili procentima.
Kod d.n.s.o udjeli su jednaki, a kod k.d. i d.o.o. udjeli ne moraju biti jednaki. Kod d.d. vri j e d n o st u n e se n o g ka p i ta l a i zra ţa va se b ro j e m d i o n i ca
či j a n omi n a l n a vri j e d no st n e m o ţe b i ti n i ţa o d 1 0 K M , a kol i ko će koj i
o sn i va č i m a ti di o n i ca za vi si o d vi si n e ka p i ta la ko j i j e u n i o u d ru štvo .
6. ime osobe koja ga z a s tu p a (a k o je mo g u ć e ) ,
7. o s o b u k o ju o v la š ć u ju d a p o d n e s e p rija v u z a u p is u re g is ta r i
8. p o d a tk e o n a ĉ in u n a ko ji ć e s e fo rmi ra ti tro š k o v i a k o d o Ċ e d o
neuspjeha formiran ja d ru š tv a .
Ovo s u b itn i s a s to j ci o s n iv a ĉk o g a k ta , a mogu se urediti i neka druga pitanja u skladu sa zakonom.
S v e š to n ije u re Ċ e n o o s n iv a ĉ k im a k to m, u re Ċ u je s e s ta tu to m.
Statut je a kt ko ji se ne mo ra p ri lo ţi ti p ri li ko m p o d no še n ja p ri ja ve za up i s
osniva nja. D a kl e , m o ţe se p ril o ţi ti i nakon osnivanja. Ako je statutom propisano
d a će d ru štvo i m a ti p o d ru ţn i ce , a to n i j e b il o u tvrĎ e n o o u o sn i va čkom a ktu , o n d a
će d ru štvo m o ra ti p o d n i j e ti p ri j a vu d a se u p i šu I p o d ru ţn i ce .
SJEDIŠTE I PODRUŢNICE DRUŠTVA (Unutrašnja organi zacija društva?)
S je d iš te d ru š tv a je mje s to k o je je k a o s je d iš te u p is a n o u s u d s k i
re g is ta r. S je d iš te s e u tv rĊ u je o s n iv a ĉ k i m a k to m il i s ta tu to m.
D ru š tv o mo ţ e ima ti p o d ru ţ n ic e iz v a n mje s ta s je d iš ta d ru š tv a .
P o d ruţ n ic e s u organiz acione jedinice d ru š tv a k o je o b a v lja ju s v e ili
n e k e o d d je la tn o s ti d ru š tv a , a li iz v a n n je g o v o g s je d iš ta .
P o d ruţ n ic a u p ra v n o m p ro me tu n a s tu p a , o d n o s n o s tje ĉ e p ra v a i
o b a v ez e u ime i z a ra ĉ u n d ru š tv a .
K a d a d ru š tv o ima p o d ruţ n ic e , d uţ no je d a o to me p o dn e s e p rija v u kod suda registra kod kojeg je upisano i s a mo d ru š tv o . S u d sj e di šta će o
u p i su p o d ru ţn i ce o b a vij e sti su d re g i stra n a čij o j te ri to ri ji se p o d ru ţn i ca n a l a zi
(n a j l a kši n a čin j e d a m u d o sta vi p ri j e p i s rj e še nj a o re g i stra ci j i ) .
L i ce ko j e b u d e o vl a šte n o d a p re d u zi m a pravne poslove i radnje u
p o d ru ţn i ci u p i su j e se u re g i sta r.
FIRMA DRUŠTVA
F irma je i me p o d k o jim d ru š tv o p o s lu je i ko ja je upisana u regista r.
D ru š tv o je d u ţ n o u s v o m p o s lo v an ju (k o re n s p o d e n c iji) k o ris t i tu firmu. Ona mora biti napisana na jednom od jez ik a k o ji s u u s lu ţ b e n o j
upotrebi u FBiH.
F irma s e o b a v e z n o is tiĉ e n a p o s lo v n im p ro s to rija ma d ru š tv a .
F i rm a d ru štva m o ra sa d rţa va ti o zn a ku o b l i ka d ru štva ( “d.n .s.o.”, “k.d.”,
“d.o.o.” i “d .d.”), a u z to, d.n .s.o . m o ra sa d r ţa va ti p re zi m e n a j m an j e j e dn o g
č l a n a , u z o zn a ku d a i h i m a vi še , d o k fi rm a k.d . m o ra sa d rţa va ti p re zi m e
n a j m a nj e j e d n og ko m p l em e n ta ra , a n e sm i j e sa d rţa va ti i m e n a ko m a n d i to ra .
F i rm a m o ţe sa d r ţa va ti d o d a tn e sa sto j ke ko j i b l i ţe o zn a ča va j u d ru štvo i
njegovo sj e di šte .
D ru štvo m o ţe ko ri sti ti skra će n u fi rm u , ko j a m o ra sa d rţa va ti o zn a ke p o kojim se razlikuje od drugih firmi i o zn a ku o b l i ka d ru štva .
F irma d ru š tv a mo ra s e ja s n o raz lik o v a ti o d firme d ru g ih d ru š ta v a .
Dva pravna lica ne mogu kod istog registra biti upisani sa istom firmom
ako obavlja ju is tu ili s liĉ n u d je la tn o s t (n a ĉ e lo is k lju ĉ iv o s ti fir me ).
R e g i sta rski su d n a o vo p a zi p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti i o d b i će u p i s u re g i sta r
d ru šta va fi rm e ko j a se j a sn o n e ra zl i ku j e o d ve ć re g i stro va n i h fi rm i u F e d e ra ci j i .
Re g i sta rski sud je o b a ve za n , na t ra ţe nje podnosioca prijave, o mo g ući ti
mu u vi d u re g i sta r i p o mo ći m u u i zb o r u fi rme .
Firma i s k ra ć e n a fi rma u p is u ju s e u re g is ta r d ru š ta v a . P o Zakonu o registraciji poslovnih subjekata u FBIH , n a p rija v i s e o z na ĉ a v a i ĉ a s ka d a je
prijava primljena upravo z bog o d re Ċ iv a n ja firme (u ko l i ko vi še o so b a p o dn e se zahtjev za istu firmu – v a ţ i p ra v o p rv e n s tv a ).
F irma n e s m ije s a d rţ a v a ti:
1. ri j e či i o zn a ke ko j i su p ro ti vn i za ko n u ;
2. za šti će n e ro b n e i l i u sl u ţn e zn a ko ve d ru g i h p ra vn i h i fi zi čki h l i ca ;
3. sl u ţb e n e si m b o l e i znakove;
4. n a zi ve i l i zn a ko ve st ra n i h d r ţa va i l i m e Ď u n a ro d ni h o rg a n i za ci j a ;
5. ri j e či i o zn a ke ko j i bi m o g li stvo ri ti za b u n u u p o g l e d u vrste i ob im a
p o sl o va n j a i li d o ve sti d o za m j e n e s fi rm om il i zn a ko m d ru g o g d ru štva i li
povrijediti prava drugih lica.
Firma se ne mo ţ e p re n o s iti , n it i mo ţ e b iti p re d me t p ro me ta , i mo ţ e
s e p re n o s iti n a d ru g o g s a mo z a je d n o s a d ru š tv o m.
ZASTUPANJE
D ru š tv o z a s tu p a u p ra va d ru š tv a .
Uprava ru k o v o d i d ru š tv o m, organiz uje rad, rukovodi poslovanjem,
z astupa i predstavlja dru š tv o , te odgovara z a z akonitost njegovog poslovanja. U p ra v u ĉ in e lic a k o ja s u o s n iv a ĉ k im a k to m ili s ta tu to m d ru š tv a ,
u s k la d u s a z a k o n o m, o v la š te n a d a v o d e p o s lo v a n je d ru š tv a .
L ic a o v la š te n a z a z a s tu p a n je u p is u ju s e u s u d s k i re g is ta r.
D ru štvo m o g u za stu p a ti i druga lica odre Ď e n a o sni va čkim a kto m i li statutom, u skladu sa zakonom.
P o s lo v n a s p os o b n o s t d ruš tv a p ro s u Ċ u je s e p re ma n je g o v o m
z astupniku.
Zastupnik je dakle osoba koja je kao takva o d re Ċ en a o s n iv a ĉ k im aktom ili sta tutom, koja je upisana u registar i kojoj na osnovu zakona,
s ta tu ta i li o p ć e g a k ta p rip a d a ju p ra v a z a s tu p n ik a .
Ov la š te n ja z a s tu p n ik a s u :
1) da zas tupa/predstavlja pravnu osobu pred sudovima i d rţa vn i m o rg a n i m a ,
2) da obavlja pravne poslove i radnje i druge poslove povjerene zakonom.
Za oba ve ze ko je pre uzme za st up ni k d r uš t va ( li ce o vla š te no za za s tup a n je )
o d g o va ra d ruš t vo . Uko li ko d o Ď e d o p re ko ra če nja o vla šte nja , d ruš t vo će
o d g o va ra ti za p re u ze te o b a ve ze , uko li ko t re će li ce ni je zna lo ni ti je mo g lo zna ti
(a ko je b i lo sa vje s no ) d a je za st up ni k p re ko ra či o s vo ja o vla šte nja .
Ovl a šte n j a za stu p n i ka za p re d u zi m a n j e n e ki h ra d nj i m o ţe se o g ra n i či ti
o sn i va čkim a kto m i li sta tu to m n a n a či n d a o d re Ď e n e p ra vn e po sl o ve i li p ra vn e
ra d n j e m o ţe p re d u ze ti n a o sn o vu o d o b re n j a il i u z sa g l a sn o st o rg a n a u p ra vl ja n j a .
Ako takvo ograniče n j e p o sto j i , o n o m o ra b i ti u p i sa n o u re g i sta r .
K o j e za stu p n i k p ra vn e o so be mo ţe se u tvrd i ti i z re g i stra . On ko d su d a
m o ra i m a ti d e p on o va n svo j p o tp i s. T o zn a či d a n j e g o v p o tp i s m o ra b i ti o vj e re n u
skladu sa zakonom. Svako ko ima pravni i nteres moţe uvidom u registar utvrditi da li se radi o zakonskom zastupniku.
Pored z astupnika, d ru š tv o mo ţ e imati i druge o v la š te n e o s o b e :
a) pu n o mo ćn ik e i b) prokuriste.
a) P u n o mo ć n ik je osoba na koju z astupnik prenosi neko od svojih
o v la š te n ja . P u n o m o ćn i k mo ra i m a ti i zri či to o vl a šte n j e ka d a se ra d i o
p re d u zi m a n j u n e ki h p ra vn i h ra d n ji (p ro m e t n e kre tn i n a , p o vl a če n j e /
p ri zn a n j e tu ţb e ) . K a ko se p uno mo ć mo ţe d a ti ne o g ra ni če no m b ro j u li ca to
se ona ne upisuje u s udski registar.
b) Prokuristi su osobe koje preduz imaju pravne radnje iz djelatnosti
d ru š tv a . P ro k u ra je p is me n o o v la š te n je z a p re d uz ima n je s v ih p ra v n ih
ra d n ji i p o s lo v a u ime i z a ra ĉ u n d ru š tv a , o s im p re n o s a i o p te re ć e n ja nekretnina, a k o o v la š te n je z a to n ije p o s e b n o i iz riĉ ito n a v e d e n o .
P ro k u ra s e moţe d a ti s a mo f iz iĉ k o j o s o b i, a ne i pravnom licu.
Ov la š te n je p ro k u ris t e z a p re d uz ima n je o d re Ċe n ih p ra v n ih ra dn ji mora biti upisano u sudski registar. Proku risti mogu biti i osobe izvan
p ra vn o g l i ca (n e m o ra bi ti za p o sl e ni k) i n ji h o v p o tpi s se ta ko Ď e r d e p o n uj e kod suda. P ro ku ri st n e m o ţe svo j a o vl a šte n j a p re n i j e ti n a d ru g o l i ce .
P ro k u ra mo ţ e b iti:
- za je dn i ĉk a - ko j a j e d a ta za n e ko l i ko li ca d a p o stu p a j u za j e d n i čki . Ta
za j e d n i čka p ro ku ra o b a ve zu j e p ro ku ri ste d a m o ra j u b i ti sa gl a sn i o
preduzimanju neke pravne radnje, a osoba s ko j om su za kl j u čil i p ra vni posao privilegovana je, j e r se sm a tra d a j e i zvrše n j e u či n j e n o j e d n om
p ro ku ri sti za p ra vo u či n j e n o svi m a .
- posebna - pretpostavlja se da se u vi j e k ra d i o j e d n o m li cu , i a ko m o ţe b i ti
d a ta vi še l i ca (sva ko m o d n j i h p o se b n o ).
Proku ra se m o ţe i o po zva ti , a u sva kom sl u ča j u p re sta j e ka da prestane
p o sto j a ti i p ra vn a o so b a , tj . p ri vre d n o d ru štvo , ka o i u p o stu p ku ste ča ja , i
to d a n o m o tva ra n j a ste ča j a
POSLOVNA TAJNA I ZABRANA KONKURENCIJE
Poslovnom tajnom smatraju se informacije o po slovanju z a koje je
o ĉ ito d a b i p ro uz ro k o va le zn a ĉ a jn u š te tu d ru š tv u a k o b i d o š le u posjed
tre ć e g lic a b e z s a g la s n o s ti d ru š tv a .
N a d l e ţn i o rg a n d ru štva ¸j e d u ţa n p i sm e ni m a kto m o d re d i ti i n fo rm a ci j e koj e imaju karakter poslovne tajne i lica odgovorna za njiho vo ko ri šte n j e i za šti tu .
Zabrana konkurencije
Ĉ la n d .n.s.o., komplementar u k .d., v la s n ik u d je la i ĉ la n u p ra v e u d.o.o., ĉ la n n a d z o rn og o db o ra i u p ra v e u d.d., te prokurist, ne smiju u tom
s v o js tv u ili k a o z a p o s le n i u d ru g o m d ruš tv u i k a o s a mo s ta ln i p o d uz etnik sudjelovati u djelatnosti koja je ili bi mogla biti u konkurentnom odnosu s
d je la tn o š ć u p rv o g d ru š tv a .
Osni va čki m a k to m i li s ta t u to m d ruš t va mo ţe se o d re d i ti tra ja n je za b ra ne i
na ko n p re s ta nka s vo js t va i z s ta va 1 . o vo g za ko na , a na jd u ţe d vi je g o d i ne .
D ru štvo m o ţe o d l i ca ko j e p re krši za b ra n u ko n ku re n ci j e tra ţi ti n a kn a d u
šte te i u stu p a n j e za kl j u če ni h p o sl o va , il i p re n o s o stva re n e ko ri sti i li p ra va i z
za kl j u če n i h p o sl o va , u roku od tri mjeseca od saznanja za prekršaj, a najkasnije
pet godina od uči njenog prekršaja zabrane konkurencije.
OSNOVNI KAPITAL I ULOZI
Temeljni kapital je onaj k a p ita l k o ji o s n iv a ĉ i u n o s e u d ru š tv o prilikom njegovog osnivanja i k o ji s e n a v o d i u a k t ima d ru š tv a .
Za n e k e o b lik e d ru š tv a za k o n o m je p rop is a n n a jn iţ i iz n o s te me ljn o g kapitala k o ji s u ĉ la n o v i d ru š tv a d uţn i u n ije ti u d ru š tv o (d.o.o. = 2.000 KM i d.d. = 50.000 KM) . U d.n .o. i k .d. o sn i va či m o g u u n i j e ti ka p i ta l a ko li ko h o će .
T e me ljn i k a p ita l s e mo ţ e p o v is iti i s n iz iti . K o d d ru š ta v a g d je je
z a k on o m p ro p is a n n a jn iţ i iz n o s kapitala (d.o .o. = 2.000 KM i d.d. = 50 .000
KM), o s n o v n i k a p ita l s e n e mo ţ e s n iz iti is p o d te g ra n ic e , a k o d o s ta l ih (d.n.s.o i k .d . ), k a p i ta l s e n e mo ţ e s n iţ a v a ti is p o d iz nosa fonda rezervi koje
d ru š tv o mo ra o s ig u ra ti p rilik o m o s n iv a n ja . Promjena se upisuje u registar i
o b j a vlj u j e u sl u ţb e n im n o vi na m a i sre d stvi m a i n fo rmi sa n j a , uz garanciju
p o vj e ri o cim a d a sni ţa va n j e te me l jn o g ka pi ta l a n e će u tj e ca ti n a i sp u nj a va nj e
o b a ve za d ru š tva p re m a n j i m a .
K a o te me ljn i k a p ita l u d ru š tv o s e mo g u u n o s iti: novac, stvari i prava.
Kod d.n.s.o . ka o u l o g se m o g u u n i j e ti i i zvrše n e u sl u g e .
Za v is n o o d o b lik a d ru š tv a , vrlo je bitno da se iz v rš i procjena stvari i prava koja se unose u osnovni kapital društva, što znaĉi da se njihova
v rije d n o s t iz ra ţ a v a u no v c u . Procjena stvari u pravilu pripada samim
o sn i va čim a , što zn a či d a o n i sam i m o g u d a p ro cj e n e vrij e d n o st stva ri i p ra va , a ako to ne mogu, vrši se vj e šta če nj e , o d n o sn o su d će u va n p a rni čn om p o stu p ku
i zvrši ti p ro cj e n u . Zakonom nije definisano koja s u to prava koja se unose u druš t vo , a li b i to s va ka ko mo ra la b i ti p ra va ko ja s u p ro cje n ji va npr. patent.
P ro cj e n a stva ri i p ra va j e vrl o b i tn a ra d i u tvrĎ i va nj a u ku p n e vri j ed n o st i
ka p i ta l a i u dj e la p o j e di n i h o sn i va ča . Ud i o o sni va ča se i zra ţa va u ra zlo mci ma i li u procentima , I kao takav se upis uje u registar .
Kod d.o.o., d.d. i k.d. u d je l i ĉ la n o v a d ru š tv a n e mo ra ju b it i je d n a k i, a
kod d.n.s.o mora ju.
Kod k.d. udjeli komanditora i komplementara ne moraju biti jednaki,
a li je ra z liĉ i ta i odgovornost (komanditori odgovaraju samo do visine svog
udjela, a komplementari cijelom svojom imovinom).
Kod d.d. u d io ĉ la n o v a d ru š tv a u k a p ita lu d ru š tv a s e iz ra ţ a v a u b ro ju
d io n ic a , a k o lik o ć e ko ji o s n iv a ĉ ima ti d io n ic a z a v is i o d v is in e k a p ita la k o ji
je u n io u d ru š tv o . B ro j d i o n i ca o d re Ď u j e se n a o sn o vu njihove nominalne
vri j e d n o sti , a kol i ka će bi ti n om i na l n a vri j e d no st d i o ni ce u tvrĎ u j e se o sni va čkim aktom, s tim da n e m o ţe b i ti i sp o d i zn o sa p ro p i sa n og zakonom (10 KM).
S v i u d je li s u u p ro me tu , o s n iv a ĉ i n jima mo g u ra s p o la g a ti .
K a d a o sn iv a ĉ u n e s e imo v in u u d ru š tv o , on a p o s ta je v la s n iš tv o
d ru š tv a . On mo ţ e ra s p o la g a ti s a mo s v o ji m u d je lo m , a n e i mo v in o m k o ju je
u n io u d ru š tv o .
P ro me t s e n e moţe v rš iti k a d a p o s to ji p ra v o p re ĉ e kupovine. Kod
d.o.o. . ĉ la n d ru š tv a je d u ţ a n p rv o p o n ud iti o s ta le ĉ la n o v e d ru š tv a da oni
iz v rš e o tk u p n je g o vo g d ije la . Ak o ih n e p o n u d i u s k la d u s a z ak o n o m, o s ta li
o s n iv a ĉ i mo g u tra ţ iti d a s e u g o v o r k o ji m je u d io p ro d a t tre ć e m lic u p o n iš t i .
U p rvo j g o d i ni o d o sn i va nj a d .o .o ., o sn i va č n e m o ţe p ri stu p i ti p ro d a j i svo g udjela, a kod d.d. se to m o ţe p ro p i sa ti s ta tu to m .
Po Za ko n u o i zvršn o m p o stu p ku (Z IP), u d i o o so b e u d ru š tvu m o ţe b i ti predmet pljenidbe i prodaje za obaveze te osobe , a n e d ru štva . K o d p ro d aj e
u d j e l a o sta li čl a n o vi im a j u p ra vo p re če ku p nj e , a o d i mo vi n e koj a o sta n e n a ko n pod m i re nj a p o vj e ri l a ca i o b a ve za o sta ta k se ra sp o d j e lj u j e m e Ďu čl a no vim a srazmjesno njihovim udjelima.
U d i o u d ru štvu m o ţe se n a sl j e Ďi va ti , a a ko j e o sn i va č p ra vn a o so b a ,
p ra vn i slj e d n i k p re u zi m a ta j u d i o . Na sl je d n i ci se p o p ra vo sn a ţn o sti rj e še n j a o
n a sl j e Ďi va n j u i zj a šn j a vaj u d a li će p o sta ti čl a n om d ru štva il i će tra ţi ti samo isplatu svog udjela. Osta li čla no vi d r uš t va će o d l uči ti d a li će i zm je ni ti o sni va čki a kt i li će
d ruš t vo p re s ta ti .
K a d a j e o sn i va č d ru štva p ra vn a o so b a , p a u to j o so b i n a stu p e o d re Ď e n e statusne promjene, onda na njeno mjesto stupa pravni sljednik.
Mo g u ć e je is tu p a n je iz d ru š tv a , a is to ta k o i p ris tu p a n je d ru š tv u .
Pristup pretp o s ta v lja d a s e o s o b a p rid ruţ u je v e ć p o s to je ć im ĉ la n o v ima
d ru š tv a . K o d d.o .o. dovoljna je pis mena iz java o pristu p a n ju d ru š tv u k o ju
s u p rih v a til i o s ta li o s n iv a ĉ i.
Prava (p ra v n i p o lo ţ a j) ĉ la n o v a d ru š tv a
1. pravo na upravljanje, - u D.D. i D.O.O. ostvaruje se kroz skupštinu
d ru štva , a ko d D .N .S .O. i K .D . o u p ra vl j a n j u se o d l u ču j e ko n se zu so m .
2. pravo na ostvarenu dobit dru š tv a - članovi društva imaju pravo da
su d j e l uj u u ra sp o d j el i d o bi ti i z p o sl o va n j a d ru štva , ka d a se za to stvo re
za ko n ski u sl o vi , a l i o n i ta ko Ď e r sn o se i ri zik gubitka u poslovanju,
3. pravo ras pola ganja svojim u dje lom/imovinom, - ovo pravo vrijedi za
ţi vo ta , o g ra n i če n o j e za ko n o m , a n a o d go va ra j u ći n a či n m o ţe se u re d i ti i
o sn i va čkim a ktom . N a sl j e d ni cim a čl a n a d ru štva , fi zi čko g l i ca , n e m o ţe se
o g ra n i či ti p ra vo n a i m o vi nu ko j u j e o va j u n i o u d ru štvo .
D i o ni ča ri b e z o g ra n i če n j a m o g u sta vl j a ti u p ro m e t d i o n i c e.
Č l a n o vi D .O.O . o g ra n i če n i su u ra sp o l a g a n j u svo j im u d j e li ma p ra vo m
p re če ku p n j e o sta l i h čl an o va d ru štva . Ovo se p ra vo n e m o ţe o g ra n i či ti
o sn i va čkim a kto m il i sta tu to m . (n a či n o stva ri va n j a o vo g p ra va re g u l i sa n j e ZPD-o m /sli čn o ka o u Z PN / – “p i sm e n a p o n u da, ako nema odgovora ili se ne prihvati, ide prodaja, ali ne po povoljnijim uslovima, u suprotnom postoji
p ra vo n a tu ţb u za p o n i šte n j e u g o vo ra , u z p o l a g a n j e i zn o sa ka o d o ka z
o zb i l j n o sti ”)
4. pra v o is tu pa n ja i z d ru š tv a .
P OV E ZAN A D R U Š T V A
P o v ez a n a d ru š tv a s u :
1. vl a d a j u će i za vi sn o d ru štvo ;
2. d ru štva sa u za j a m n i m u če šćem ;
3. holding;
4. koncern.
V la d a ju ć e i z a v is n o d ru š tv o
Ak o je d n o d ru š tv o ima v e ć in s k o u ĉ e š će u o sn o v n o m k ap ita lu
d ru g o g d ru š tv a ili a k o n a o s no v u u g o v o ra za k lju ĉ e n o g s a d ru g im d ru š tv o m
ima pravo d a ime n u je v e ć in u ĉ la n o v a n a d zo rn o g od b o ra to g d ru g og
d ru š tv a , o d n o s n o ima v e ć in u g la s o v a u s k u p š tin i, to s e d ru š tv o s ma tra
v la d a ju ć im.
V l a d aj u će d ru štvo sa ve ći n skim u če šćem u o sn o vn om ka pi ta l u j e d ru štvo koje, neposredno ili posredno, p re ko d ru g o g d ru š tva , n a o sn o vu vi še o d 5 0 %
u če šća u o sno vn o m ka p i tal u d ru g o g d ru štva im a vi še o d 5 0 % gl a so va u sku p šti ni
za vi sn o g d ru štva ( „vl a d a j u će j e p o si l i ka p i ta l a “!) .
Ovo d ru g o d ru štvo j e za vi sn o d ru štvo . On o n e m o ţe ra vn o p ra vn o
o d l u či va ti o vo Ď en j u p o sl o vn e p o li tike, niti o drugim pitanjima koja se odnose na poslovanje, promjenu oblika itd.
Z a vi sn o d ru štvo m o ţe u vl a d a j u će m d ru štvu p ri b a vi ti di o n i ce i u d j e le i
o stva ri ti svo j e p ra vo g l a sa n a o sn o vu di o n i ca i u d j el a ko jim a ve ć ra sp o l a ţe , u skladu sa odredbama ZPD-a o d ru štvu sa u za j a m n im u če šće m .
D ru š tv a s a uz a ja mn im u ĉ e š ć e m : D ru štva sa u za j a m n im u če šćem u o sn o vn om
ka p i ta l u su p o ve za n a d ru štva ko d ko j i h sva ko d ru štvo i m a u če šće u o sn o vn o m
ka p i ta l u d ru g o g d ru štva .
Holding: On se o sn i va u cil j u vo Ď en j a za j e d n i čko g p oslovanja. A ko se vl a d aj u će
i j ed n o i li vi še za vi sn i h d ru šta va , n a o sn o vu za kl j u če n o g u g o vo ra o vo Ď e nj u
p o sl o va , o b j e di n e j e d i n stve ni m voĎ e n j em p o sl o va o d stra n e vla d a j u ćeg d ru štva ,
o n a či n e h o l d i n g , a p o j e d in a čn a d ru štva su d ru š tva h o l d i n g a .
Koncern: Ako vla d a j u će d ru štvo , n a o sn o vu za kl j u če n o g u g o vo ra o vo Ď e nj u
p o sl o va , p o re d j e d i n stve n o g vo Ď e nj a p o sl o va za vi sn i h d ru šta va , o b a vl j a i d ru g e
d j e l a tn o sti , o n a či n e ko n ce rn , a p o j e d i n a čn a d ru štva su d ru š tva ko n ce rn a .
P o s lo v n o u d ruţ e n je: P o sl o vno u d ru ţe n j e m o g u o sn o va ti d va i li vi še d ru šta va ,
ra d i u n a p re Ď e n j a so p stve n o g p ri vre Ď i va n j a i u skl a Ď i va nj a svoj e d je l a tn o sti . Ono se ne osniva radi sticanja dobiti. P o sl o vn o u d ru ţe n j e j e p ra vn o li ce i upisuje se u
re g i sta r d ru šta va , a o zn a ka " p o sl o vn o u d ru ţe n j e " n a vo d i s e u firmi. Poslovno
u d ru ţe n j e i stu p a u p ra vn o m p ro m e tu u svo j e i m e i za ra ču n svo j i h čl a n o va i li u
i m e i za ra ču n svo ji h čl a n o va . Za obaveze preu zete u pravnom prometu poslovno
u d ru ţe n j e o d g o va ra svo j o m i mo vi n om , a čl a n o vi o d g o va ra j u n a n a či n o d re Ď e n ugovoro m o o sn i va n j u , o d n o sn o u g o vo ro m s tre ći m l i cem .
D ru štva se m o g u p o ve zi va ti u g o vo ro m i u d ru g e o b l i ke p o ve zi va n j a (konzorcij, franš izing , zaj ednic a druš tav a, pos lov na unija, pos lov ni s is tem , pul i dr .).
ORGANI UPRAVLJANJA
1. D ru š tv a ima ju s k u p š tin u (d.d. i d .o.o.):
a. kod d.d. - sku p šti n u či n e svi d i o n i ča ri ,
b. kod d.o.o. - sku p šti n u či n e svi vl a sni ci u dj e l a , o d ko j eg broja zavisi i broj glasova. Ukupan broj glasova u d.o.o. i znosi 100.
Kod d.n.s.o. - svi čl a n o vi d ru štva za j e d n i čki o d l u čuj u , a p o sto j i
mogućn o st d a se u p ra vl j a n j e i o d lu či va nj e p re n e se n a j e d n u o so b u .
Kod k.d. - poslovima upravljaju samo komplementari.
2. D ru š tv a ima ju u pravu ka o i zv ršn i o rg a n ko j u či n e za stu p n i k i n e ko l i ko
d i re kto ra , ko j i su o d g o vo rn i za p o sl o vn u p o l i ti ku d ru štva .
3. Nadz orni odbor obavezno mora imati d.d., a d .o .o . sa m o a ko im a vi še
o d 1 0 o sn i va ča ili ka p i ta l vi ši o d 1.000.000 KM i d va čl a n a .
4. D.D. mora imati i odbor z a reviz iju.
STATUSNE PROMJENE DRUŠTVA
P o d s ta tu s n im p ro mje n a ma d ru š tv a p od raz u mje v a mo : spajanje, pripajanje, podjelu i promjenu oblika d ru š tv a .
Dva ili viš e druš tava mogu se spojiti u jedno, osnivanjem novog
d ru š tv a , tako što prenose imovinu i obaveze u n o vo d ru štvo , bez provoĎ enja postupka likvidacije. To novo druš tvo postaje njihov pravni sljednik.
Druš tvo se moţ e pripojiti drugom druš tvu prenosom imovine i
obaveza, be z provoĎ enja postupka likvidacije. T o d ru g o d ru štvo postaje njegov pravni sljednik.
Druš tvo se moţ e podijeliti na dva ili viš e druš tava prenosom imovine i
obaveza be z provoĎ enja postupka likvidacije. T a n o va d ru štva postaju njegovi pravni sljednici, solidarno odgovorni za njegove obaveze. Ta
p o d j e l a m o ţe se i zvrši ti n a j e d a n od slijedeć ih načina:
a) pripajanjem, kada druš tvo koje se dijeli prenese ukupnu imovinu i
obaveze na dva ili viš e postojećih društava, ili
b) osnivanjem novih druš tava, kada društvo koje se dijeli prenese ukupnu
imovinu i obaveze na dva ili više novih društava.
U slučajevima spajanja, pripajanja ili podjele društva, dioničari ili vlasnici udjela spojenog, pripojenog ili podijeljenog društva dobijaju dionice (udjele) druš tva sljednika, uz mogućnost isplate u novcu do 10% ukupne nominalne vrijednosti dionica (udjela) koje druš tva sljednici emituju po tom osnovu.
Otvoreno d.d. mo ţe s e po di je l iti pr ipa ja n je m s a dv a i li v iš e
po s to je ćih o tvorenih d.d. i li po dje lo m n a dv a il i v iš e n o v ih o tv o re n ih d.d.
Svako druš tvo, iskljuĉ ujuć i d.n.s.o. i otvoreno d.d., moţ e promijeniti
oblik.
Odluka o spajanju, pripajanju , podjeli i promjeni oblika druš tva
Odluku o spajanju, pripajanju, podjeli ili p ro mje n i o b l ik a d ru š tv a , u d.n.s.o. i k.d. d o n o s e ĉ la n o v i d ru š tv a , a u d .o.o. i d.d. takvu odluku donosi
s k u p š tin a d ru š tv a , na na či n u t vrĎ e n o s ni va čki m a kto m i li sta t u to m, u skla d u sa zako nom.
U p o stu p ku sp a j a nj a , i sto vj e tn u o dl u ku m o ra j u d o ni j e ti sva d ru š tva koja se
sp a j a j u , a u p o stu p ku p ri p a j a nj a , i sto vje tn u o d l u ku mo ra j u d o ni j e ti d ru štvo ko j e se
p ri p a j a i d ru štvo ko j e m se o n o p ri p a j a .
Plan reorganiz acije
Odluka o spajanju, pripajanju, podjeli ili promjeni oblika donosi se na osnovu plana reorganizacije, koji uprava i nadzorni odbor ili drugi organ svakog druš tva učesnika, ovlaš ten osnivač kim aktom ili statutom, moraju pripremiti i o njemu obavijestiti dioničare, odnosno članove druš tva i povjerioce druš tva najmanje 30 dana prije datuma odlučivanja. Odluku o namjeravanoj reorganizaciji društvo je duţno objaviti u sredstvima javnog informisanja.
P la n re o rg a n iz a c ije o b a v e zn o s a d rţ i:
1. o b l i k, fi rm u i sj e d i šte d ru šta va u če sn i ka i d ru šta va sl j e d n i ka ;
2. vl a sn i čka p ra va d i on i ča ra i li čl an o va d ru šta va p re th o d n i ka u d ru štvu sljedniku;
3. opis, procjenu i raspodjelu imovine i obaveza d ru šta va p re th o d n i ka , koj i se
p re n o se n a d ru štvo sl j e d n i ka , sa i zvj e šta j e m re vi zo ra ;
4. d a tu m o d ko j e g će vl a sn i ci di o n i ca il i u d j el a d ru štva sl j e dn i ka m o ći
u če stvo va ti u d o b i ti i u sl o ve ko j e u ti ču n a to p ra vo ;
5. d a tu m o d koj e g će se p o sl o vi d ru štva p re th o d n i ka ra ču n o vo d stve n o
i ska zi va ti za d ru štvo sl j e d n i ka .
U s lu ĉ a ju p od je le d ru š tv a , uz navedene elemente, plan reorganiz acije
o b a v ez n o s a d rţ i i s l je d e ć e d o d a tn e e le me n te :
1. omjer zamjene prava;
2. uslove alokacije dionica ili udjela i iznos isplata u novcu;
3. prava u d ru štvi m a sl j e d n i cim a ko j a p ri p a d aj u vl a sni cim a d i o ni ca i li u d j el a
p o d i j el j e n og d ru štva ko j i su sa d r ţa va l i p o se b n a p ra va , ka o i vl a sn i cim a
d ru g i h vri j e d n o sni h p a p i ra p o d i je l j en o g d ru štva ; i
4. o p i s i a l o ka ci j u im o vi ne i o b a ve za ko j i se p re n o se n a sva ko d ru št vo sljednika.
Plan reorganiz acije obavezno sadrţ i pismeni iz vješ taj reviz ora o raĉ unovodstvenim iskaz ima druš tava uĉ esnika, koji ukljuĉ uje i:
1. naznaku metoda korištenih u utrĎ ivanju omjera zamjene;
2. mišljenje revizora da li je primijenjen odgovarajući metod, naznaku vrijednosti do kojih bi se došlo korištenjem drugih metoda i mišljenje o
relativnom značaju svakog od metoda u utvrĎ ivanju omjera zamjene;
3. o p i s p ro b l e m a vre d n o va nj a sa ko j im se re vi zo r su o či o , a ko j e ste .
Č l a n o vi u p ra ve d ru štva i d ru g a li ca ko j a su pripremila plan reorganizacije i
re vi zo ri ko j i su i zvrši l i p re g l ed i d al i m i šl j e nj e za d ru štva u če sn i ke , o d g o vo rn i su
n e o g ra n i če n o sol i d a rn o d ru štvi m a u če sn i ci m a i nj i h o vim d i on i ča rim a i li čl a no vim a
za š te tu , a ko u u tvrĎ i va n j u o m j e ra za m j e ne p ra va p ri spajanju, pripajanju, podjeli
i l i p ro mj e n i o bl i ka d ru štva n i su p o stu p a l i p o p ra vi l im a stru ke .
REGISTAR PRIVREDNIH DRUŠTAVA
P o stu p a k u p i sa u re Ď e n j e Z a ko n o m o re g i str . poslovnih subjekata u FBIH.
ZPD je propisao obavez u d ru š tv a d a p rija v u z a u p is d ruš tv a podnese
u ro k u o d 1 5 d a n a od d a n a z a v rš en o g po s tu p k a o sn iv a n ja , a u tv rĊ e n a je i obavez a suda da u roku od 15 dana od dana uredno podnesene prijave
iz v rš i u p is . R j e še nj e o u pi su p o d a ta ka u re g i sta r d ru šta va p o sl u ţb e n o j du ţn o sti
se objavljuje u "Sl. novinam a F B iH " i u d ru g o m šta m p a n om j a vn om g l a si l u .
D a n o m u p is a u re g is ta r s tiĉ e s e p ra v n a i p o s lo v n a s p o s o b n o s t
p ra v n o g s ub je k ta , a p ra v n i e fe k ti u p is a p re ma tre ć im o s o b a ma n a s tu p a ju 16. d a n a o d d a n a o b ja v ljiv a n ja rje š e n ja o u p is u u S lu ţ b e n im n o v in a ma . Pravni efe kti za tre ća l i ca m o g u n a stu p i ti i prije a ko j e d ru štvo n a ko j e se u p i s
o d n o si d o ka za l o d a j e tre ća o so b a zn a l a i l i j e m o gl a zn a ti za p o d a tke i i sp ra ve koje su predate u registar. Te ret doka zi vanja o ve či n je ni ce je na d r ušt vu.
P rija v u z a u p is moţ e p o d n ijeti s a mo lic e o d re Ċ e n o o s n iv a ĉ k im a k to m
ili statutom, odnosno z astupnik (d a kle ne mo ţe np r. – ad vokat).
P o d a c i i is p ra v e iz re g is tra z a s v a ko d ru š tv o mo ra ju b iti d o s tu p n i
z ainteresiranim licima . T a d o stu p n o st p re tp o sta vl j a d a se vrši u vi d i d a se zahtijevaj u ko p ij e u z vj e ro d o sto j nu o vje ru u z p l a ća n je o d g o va raj u će n a kna d e koja bi trebala biti propisana posebnim propisima.
U R E GI S TA R DR U ŠT A VA S E U PI SU J E :
I U p is o s n iv a n ja d ru š tv a – kada se u registar obavez no moraju unijeti:
1) z a k on o m p re d v iĊ e n i p o d a c i o i d e n tite tu d ru š tv a , i to :
a. p u n a fi rm a i , a ko p o sto j i , skra će n a fi rm a
b. o b l i k d ru štva
c. d j e l a tn o st, o d n . d j e l a tn o sti d ru štva
d. sj e d i šte d ru štva i p o d ru ţn i ce d ru štva , ako se one osnivaju
e. podaci koji se odnose na zastupnika i lice koj e j e o vl a šte n o d a
za stu p a p o d ru ţnicu (ime i prezime, adresa prebivališta, funkcija i obim ovlaštenja zastupnika).
2) p o d a c i o ĉ la n o v ima , u lo z ima i o dg o v o rn o s ti z a o b a v ez e d ru š tv a , i to
i m e i p re zi m e i a d re sa p re b i va li šta (i l i fi rm a i a d re sa sj e di šta ) čl a n o va d.n.o., k.d . i d .o.o.
3) podaci o os n o v no m k a p ita lu d ru š tv a , u d je lima i d io n ic a ma u d ru š tv u ,
i to:
a) vi si n a ug o vo re n o g (u p i sa n o g ) i i zn o s u p l a ćen o g o sn o vno g ka pi ta l a d.d. i d .o.o.;
b) i zn o s u g o vo re n i h (u p i sa n ih ) i i zn o s u p l a će ni h u l og a ko ma n d i to ra u
k.d . i čl a n o va d .o .o .;
c) ukupan broj udjela i vi si n a p ri p ad a j u ći h u dj e l a u osnovnom kapitalu, iskazana procentualno, za sva ko g čl a n a d .o .o . ;
d) oznaka klase, b roj i nominalna vrijednost dionica d.d., po klasama.
II U p is i p ro mje n a d ru š tv a – ka o što su :
a) statusne promjene (spajanje, pripajanje, podjela i p ro mj e n a o b li ka d ru štva )
b) sve p ro m j e n e koj e su zn a ča j n e za p ra vn i p ro m e t, i to o g ra n i če n j e
o vl a šte n j a i li p ro mj e n a za stu p n i ka , p ro mj e n a p ro ku ri sta , b ri sa nj e n a zi va
fi rm e , p ro m j e n a sj e d i šta , p ro m j e n a vi si n e o sn o vn o g ka p i ta la d ru štva i d r .
III Upisi prestan k a d ru š tv a
K o n a ĉ n i u p is je u p is o s n iv a n ja d ru š tv a , a s v i s lije d e ć i s u u p is i
p ro mje n a d ru š tv a .
D o k d ru š tv o tra je mo g u s e v rš iti i z a b ilje ţ b e (o kojima sud ne donosi
rj e še n j e , ve ć za kl j u ča k).
On e s u o b a v je š ta v a ju ć i u p is i, k o ji tre ć i m o s o b a ma d a je informaciju o nekim postupcima ili stanjima u pravnoj osobi.
Za b il je ţ iti s e mo ţ e :
1. za b i l j e ţb a p o stu p ka l i kvi d a ci j e i li ste ča j a d ru štva , za j e d n o sa p o d a cim a o likvidatoru i l i ste ča j n om u p ra vi te l ju , te d a tu m o b u sta vl j a n j a p o stu p ka likvidacije,
2. zabrana obavl j a n j a o d re Ď e n e d j e l a tn o sti ,
3. privremene mjere itd.
R e g is ta r n e v rš i z a b ilje ţ b e s a m. N a dl e ţn i o rg a n ko j i n p r. vo d i p o stu p a k
ste ča j a d o sta vl j a j u re g i stru rj e še n j e o p o kre ta n j u p o stu p ka i n a o sn o vu to g a se
vrši za b i l j e ţb a .
Registar obuhvata (sastoji se od):
1. registra podataka (glavna knjiga re gistra) – j a vn i d i o re g i stra ko j i sa d rţi
p o d a tke o su bj e kti m a u pi sa , a vo di se u el e ktro n sko m i štam p a n om o bl i ku .
Gla vn u k nji g u re g i stra u š ta mp a no m o b li ku vo d i s ud na d le ţa n p re ma
sje d i štu p o slo vno g s ub je k ta , a u nju se upis uje: 1. F i rma i sje d i šte , 2. Ime i
p re zi me , te p re b i va li šte o s ni va ča , t j. s je d i šte p ra vne o so b e a ko je o na
o sni va č , 3. Predmet upisa, 4. D a t um (d a n i ča s p ri ja ve ) , 5. ID – ma ti č ni
broj, 6. Ob lik (vrsta) pra vnog-pri vred nog sub jekta , 7. Ob i m o vla šte nja zastup nika i prok uriste (ako ga ima), 8. Visina kapita la, 9. Djela tnost, 10.
Ud i o sva ko g o sni va ča u te me lj no m ka p i ta l u; i
2. registra isprava ( zb irka is prava re gis tra) – d i o re g i stra ko j i sa d r ţi
i sp ra ve n a o sn o vu koj i h j e i zvrše n u p i s p o d a ta ka o su b j e ktim a upisa u glavnu knjigu registra, i druge dokaze dostavljene i sastavljene u postupku upisa u registar, kao i odluke donesene u postupku upisa u registar.
R e g is ta r je ja v n a k n jig a , z a k o ju v a ţ e s l ije d e ć a n a ĉ e la :
1. n a ĉ e lo z a k o n ito s ti - postupak registracije se u re Ď u j e za ko n i m a ;
2. n a ĉ e lo o fic ije ln o s ti - re g i sta rski su d n e m o ţe o d b i ti p ri j a vu za u p i s u
registar, ako je ona uredno podnesena i a ko su p ri l o ţe n e i sp ra ve u re d n e ;
3. n a ĉ e lo ja v n o s ti – ono osigurava svakom ko ima pravni interes (pravni interes se ne mora d o ka zi va ti ) d a i zvrši u vi d u p o d a tke u p i sa n e u i sp ra va ma i za tra ţi ovjerene kopije tih isprava (uz odgovarajuću naknadu);
4. n a ĉ e lo o b a v ez n o s ti - iz njega proizlazi obaveza svakog p ri vre d n o g d ru štva
d a i zvrši u p i s u re g i sta r p ri j e n e g o što p o čn e sa svo j o m d j e l a tn o šću ;
5. n a ĉ e lo is tin i to s ti - ono p o l a zi o d to g a d a su svi p o d a ci i či n j e n i ce u pi sa n e u
re g i sta r i sti n i te , a su p ro tn o se m o ţe d o ka zi va ti ;
6. n a ĉ e lo fo rma ln o s ti - znači da svi registracijski obrasci imaju propisanu formu
i sa m o se n a n j i ma m o ţe p o d n i j e ti p rijava za upis;
7. n a ĉ e lo prvenstva- sud obavezno u p i s vrši o n i m re d o m ka ko j e p ri m i o p rij a ve ;
8. n a ĉ e lo k o n s titu tiv n o s ti - u p i so m u re g i sta r d ru štvo sti če p ra vn u i p o sl o vn u
sp o so b n o st, tre n u tko m u p i sa u re g i sta r fa k ti čke či n j e n i ce p o sta ju p ra vn e i time se konsti tu i šu o d re Ď e n a p ra va ko j a će d j e l o va ti i p re m a tre ći m o so b a m a ;
9. n a ĉ e lo je d n o o b raz n o s ti re g is tra c i je z a s v e p o s lo v n e s u b je k te - pravila i
postupak upisa je jednoobrazan za sve subjekte;
P OS T U P AK U P IS A U R E GIS T AR D R UŠ T AV A
Pravila po kojima sud postupa pri l i ko m u p i sa su p ra vil a va n p a rn i čn o g postupka, propisana Zakonom o registraciji poslovnih subjekata u FBIH, a ako
n e što n i j e u re Ď e n o o vim za ko n o m , su p si d ij a rn o se p rim j e nj u j u p ra vi l a Z a ko n a o
p a rn i čn o m p o stu p ku .
P o d n o š en je p rija v e z a u p is u s u d s k i re g is t ar
P o s tu p a k z a u p is u s ud s k i re g is ta r p o k re ć e s e p is me n o m p rija v o m na propisanom obrasc u , o d s tra n e o v la š te n o g l ic a .
P rija v u z a u p is u re g is ta r d ru š ta v a d uţn o je p o dn ije ti l ic e k o je je p o
a k tima d ru š tv a (o s n iv a ĉ k im a k to m i li s ta tu to m ) o v la š te n o z a z a s tu panje
d ru š tv a , o d n o s n o o v la š te n o z a p re d a v an je p rija v e . P ri j a va sa d rţi za h ti j e v za upis svih podataka ili njihovih promjena koje se obavezno upisuju u sudski registar, a podnosi se u dovoljnom broju primjeraka za sud i svaki subjekt upisa.
P re d la g a ĉ u p is a je d uţ a n d a uz p rija v u p rilo ţ i p ro p is a n e is p ra v e
k o jima s e u tv rĊ u ju p o d a c i k o j i s e u p is u ju u s u d s k i re g is ta r, k a o i d ru g e
is p ra v e k o jima s e u tv rĊ u je d a s u is p u n je n i o p ć i i p o s e b n i u s lo v i u obavljanju djelatnosti, odn. poslova (n pr. za obavljanje privatne ljekarske prakse potrebno je pre thodno pribaviti dozvolu Ministarstva zdravlja).
Prijava z a upis u sudski registar podnosi se u roku od 15 dana od dana kad su se stekli uslovi z a upis, odnosno o d d an a z a v rš e no g p o s tup k a
osnivanja, organiz ovanja, statusnih promjena itd.
K a d d ru štvo p re sta j e sa p o sto j a n j em u sl j e d sta tu sn e p ro mj e n e p re d la g a č
u p i sa j e d u ţa n d a i sto vre m e n o sa p o d n o še n j e m prijave za upis osnivanja novog
d ru štva , podnese i p ri j a vu za b ri sa n j e d ru štva ko j i p re sta j e d a p o sto j i .
Postupak upisa u sudski registar je hitan.
S v a k i u ĉ e s n ik u p o s tu p k u s n o s i s v o je tro š k o v e .
Ispitivanje prijave
K a d a z a p rimi p rija v u z a u p is u re g is ta r p riv re d n ih d ru š ta v a , s u d p rv o
is p itu je d a l i je s tv a rn o i m je s n o n a d le ţ a n z a p o s tu p a n je p o p rija v i.
Za v o Ċ e n je re g is tra stvarno n a d leţ an je o p ć in s k i s u d u s je d iš tu kantona koji ima privredno odjeljenje, a z a k o n k re tn o d ru š tv o , mje s n o je
n a d le ţ an o p ć in s k i sud u s je d iš tu k a n to n a n a ĉ ije m p o d ru ĉ ju d ru š tv o ima
s je d iš te .
Ako sud koji primi prijavu za upis, utvrdi da nije stvarno i mjesno nad le ţa n
za p o stu p a n j e p o i stoj , p ri j a vu n e će od b a ci ti n e g o će se o gl a si ti n e n a dl e ţn i m i
u stu p i će j e n a d l e ţn o m re g i sta rsko m su d u . K a d a m o ţe d o ći d o p ro m je n e
n a d l e ţn o g su d a ? Ak o pra v n i s u b je k a t mije n ja s je d iš te . U to m sl u ča j u , sud kod
kojeg je taj subjekat upi san, d o sta vi će n a d l e ţn o m su d u p re m a n o vo m sj e di štu , bez odlaganja, sve podatke i prijave koje se na njega odnose. O upisu promjene
sj e d i šta o d l u či će su d n o vo g sj e d i šta .
S u d re g is tra p o s lu ţ b e n o j d u ţn o s ti p a z i n a is k lju ĉ iv o s t fir me . S u d će
podnosioca prijave , o dm a h u p o zo ri ti n a si tu a ci j u a ko ve ć p o sto ji fi rm a sa i stim imenom i odrediti rok od 15 dana za promjenu firme. Ako podnosilac koji je
u p u će n d a p ro m j e ni fi rm u to n e u či n i u o sta vl j en o m ro ku , su d će p ri j a vu o d b i ti , a
ako podnosilac otkloni ovaj nedostata k, o n d a će su d ra ču n a ti d a j e p ri j a va b i l a
va l j a n a o d m om e n ta p o d n o še nj a p ri j a ve za u p i s.
P rije d o n o š e n ja rje š e n ja o z a h tije v u -prijav i z a upis u sudski regis tar,
re g is ta rs k i s u d p o s lu ţ b e n o j d uţ n o s ti is p itu je d a li s u z a u p is is p u n je n i:
1. formalni uslovi - su d is pitu je: 1. da li je prijavu potpisala i podnijela
o vl a šte n a o so b a , 2. d a l i su ko ri šte n i p ro pi sa n i ob ra sci , 3. da li su podnesene
o d g o va ra j u će i sp ra ve i 4. da li te isprave i m a j u o d g o va ra j u ći sa d rţa j .
2. materija lni uslovi - sud is pituje: 1. da li je zahtjev za upis u skladu sa
zakonom i 2. d a l i su o p ći a kti p o d n o sio ca p ri j a ve u skla d u sa za ko n o m (npr.
d a li je ni šta v o s ni va čki a kt, d a li su u d r ušt vo u ne se ni u lo zi , d a li su up la će ni ,
d a li se ra d i o d r ušt vu ko je se mo ţe up i sa ti i d r .) .
Ako prijava ne ispunjava navedene uslove (tj . a ko p ri j a va sa d rţi za h tj e v
ko j i n e o d g o va ra p ro p i san im u sl o vim a il i a ko i sp ra ve koj e se p ril a ţu u z p ri j a vu n e
sa d rţe sve p o d a tke ko j i se u p i su j u u su d ski re g i sta r ), s u d mo ţ e z a k lju ĉ k o m
n a lo ţ iti d a s e o v i n e do s ta c i o tk lo n e u o d go v o ra ju ć e m ro k u (30 dana). Protiv
o v o g z ak lju ĉ k a n ije d o z v o lje n a p o s e b n a ţ a lb a .
Ak o s e n e d os ta c i n e o tk lo n e u o s ta v lje n o m ro k u , s ud ć e rje š e n je m odbiti prijavu z a upis, i to u s l ije d e ć im s lu ĉ a je v i ma :
1. zb o g n i šta vo sti o sn i va čko g a kta ;
2. ka d a p ri j e p o d n o š e nj a p ri j a ve za u p i s o sni va n j a d ru štva u re g i sta r
d ru šta va n i su u p l a će n i u l o zi u i zn o su u tvrĎ e n o m o sn i va čkim a kto m ;
3. ka d a j e d j e l a tn o st i l i cil j p o sl o va n j a d ru štva p ro ti va n za ko n u ;
4. a ko o sn i va či d ru štva to n e m o g u b i ti p o za ko n u ;
5. a ko j e o sn i va č ve ći n ski vl a sni k u d ru štvu ko j e im a n e p o dm i re n e do sp j el e obaveze prema povjeriocima, odnosno nepodmirene poreze;
6. a ko j e o sn i va č i l i j e da n o d o sn i va ča d ru štva čl a n p o sto j e će g d .n .s .o . i l i komplementar u k.d.;
7. a ko j e o sn i va č i li j e d a n o d o sni va ča d ru štva j e d i n i čl an d.o.o. nad kojim je
p o kre n u t p o stu p a k s te ča j a i l i l i kvi d a cij e i li j e p ro ti v to g a d ru š tva p o d i g n u ta
tu ţb a jednog ili više povjerilaca čija dospjela, a neizmirena potraţivanja
premašuju polovinu osnovnog kapitala društva
P ro ti v rj e še n j a ko j im su d o d b i j a u pi s u re g i sta r, stra n ka m o ţe u l o ţi ti ţa l b u .
Od lu ĉ iv a n je p o v o d o m z a h tjeva z a upis u sudski registar
O z a h tje v u z a u p is u s u ds k i re g is ta r u p rv o m s te pe n u o d lu ĉ u je s ud ija
p o je d in a c , a u d ru g o m s te p e n u v i je ć e s a s ta v l je n o o d tro j ic e s u d ija .
U postupku upisa u s u d sk i re g is ta r s u d o d lu ĉ u je r je š e n je m ili
z a k lju ĉ k o m.
R je š e n je m s e o d lu ĉ u je o z a h tje v u z a up is (su d d o n o si ri j e še nj e i ka d a
vrši u p i s i ka d a se u p i s odbija), a z a k lju ĉ k o m o p ita n jima u p ra v lja n ja
postupkom (npr. kada ocijeni da je podnositelju prijave potre b n o n a l o ţi ti d a dopuni neke podatke i sl.).
R je š e n je k o jim s e v rš i u p is s u d n ije d uţ a n o b raz loţ iti, a a k o o db ija
z a h tje v z a u p is o b raz loţ e n je je o b a v e z no . R j e še n je o u p i su j e sa sta vn i d i o same prijave (formulara) i sudija ga samo potpisuje.
N a d le ţn i re g is ta rs k i s u d d o n o s i rje š e n je o z a h tje v u z a up is u
re g is ta r, p o p ra v i lu , b e z o d rţ a v a n ja ra s p ra v e . Iz uz etno, ako mu je potrebno
d a ra z mo tri n e k e ĉ in je n ic e k o je s u z n a ĉ a jn e z a iz v rš e n je u p is a , sud mo ţ e
ra d i iz v iĊ a n ja o k o ln o s ti, o d re d iti ro ĉ iš te n a k o je ć e p o z v a ti p re d la g a ĉ a i
d ru g a lic a k o jima s u p o z n a te o k o ln o s ti k o je s e iz v iĊ a ju . Ak o n a Ċ e d a n e
postoje z akonski uslovi z a upis, s u d ć e odbiti z ahtjev z a upis (npr. ako registarski sud posumnja u istinitost akata). To nije ročište kao u ZPP, radi se samo o razjašnjenju, a ne o utvrĎivanju či njenica.
P re d la g a ĉ mo ţ e p o v u ć i p rija v u za u p is u s u d sk i re g is ta r d o
d o n o š e n ja p rv o s te p e n og rje š e n ja – tada registarski sud rješenjem obustavlja
postupak. R je š e n je o u p is u , s a u p u ts tv o m o pravnom lijeku - ţ a lb i, u
p rije p is u s e d o s ta v l ja p re d la g a ĉ u i u ĉ e s n ic ima n a k o je s e rje š e n je o d n o s i.
Pravni lijekovi u postupku povodom z ahjteva z a upis u sudski registar
P ro tiv rje š e n ja o u p is u /odbijanju upisa u s u d s k i re g is ta r mo ţ e s e
iz ja v iti ţ a lb a , d o k p ro t iv z a k lju ĉ k a nije d o z v o lje n a p o s e b n a ţ a lb a .
U p o stu p ku za u p i s u re g i sta r n i j e d o zvo l j e n o vra ća nj e u p re Ď a šnj e sta n j e , nema mirovanja postupka, ne m o ţe se i zj a vi ti re vi zi j a , ni zahtijev za obnovu post.
P ro tiv rje š e n ja o u p is u /odbijanju upisa u regis tar z ainteresirano lice
mo ţ e p o dn ije ti ţ a lb u u ro k u o d 8 d a n a o d d a n a p rije ma rje š e n ja .
U s lu ĉ a ju ţ a lb e n a d le ţ n i re g is ta rs k i s u d (prvostepeni sud) ispitu je je
li ţ a lb a d op u š te n a , b la g o v re me n a i iz ja v lje n a o d o v la š te n o g lic a . Ako utvrdi
neki od ovih nedostata ka , ţa l b u će o d b a ci ti .
Prvostepen u o d lu k u , re g is ta rs k i (p rv o s te p e n i) s u d moţ e iz mje n iti i
s a m u s k la d u s a ţ a lb o m, a k o u tv rd i d a je ţ a lb a o s n o va n a , a nije potrebno
p ro v o d iti d o p u n s k i p o s tu p a k i a k o s e time n e v ri je Ċ a ju p ra v a d ru g ih lic a z asnovana na pobija n o m rje š e n ju .
Ak o s e u ţ a lb i iz n os e no v e ĉ in je n ic e , d o k az i i is p ra v e , s ma tra ć e s e da se radi o novoj prijav i!
U ko l i ko n a d l e ţn i re g i sta rski su d n e p o stu p i n i n a j e d a n o d d va g o re
n a ve d e n a n a či n a , d u ţa n j e spi s p re d me ta d o sta vi ti n a dl e ţn o m d ru g o ste p e n om su d u n a o d l u či va n j e u ro ku o d 8 d a n a o d d a n a p ri j e m a ţa l b e .
POSTUPAK BRISANJA IZ REGISTRA
Z a b ri sa n j e i z re g i stra n a d l e ţa n j e n a d l e ţn i re g i sta rski su d u sl u ča j u a ko
se ra d i o n e o sn o va n o m i l i n e u tem e lj e n om ko n a čn o m u p i su .
Lice koje ima pravni interes moţe n a d l e ţn o m re g i stru podnijeti zahtjev za
b ri sa n j e n e o sno va n o g ko n a čn og u p i sa u roku od 15 dana od dana saznanja za
upis, a najkasnije 90 dana od dana objavljivanja u «Sl . novinama F BiH».
Raz loz i za brisanje iz registra
N a d le ţn i re g is ta rs k i s u d b ris a ć e n e o s n ov a n i u p is n a z ah tje v lic a k o je
ima p ra v n i in te re s il i p o s lu ţb e n o j d uţn o s ti u s lu ĉ a ju d a s e u p o s tu p ku utvrdi:
1. d a j e u p i s i zvrše n b e z p o d n o še n j a p ro p i sa n i h i sp ra va ,
2. d a j e n a ko n d o n o še n j a rj e še nj a o u p i su d o šl o d o i zm j en e u sl o va za registraciju, a subjekt nije u propisanom roku uskladio te uslove sa zakonom i
3. u d ru g i m sl u ča je vim a u koj im a j e p re m a za ko n u u p i s bi o n e do p u sti v il i j e naknadno postao nedopustiv.
Postupak suda po z ahtjevu z a brisanje
N a d le ţn i re g is ta rs k i s u d ć e o b a v ije s titi s u b je k t upisa o podnesenom z ahtjevu z a brisanje zajedno sa poz ivom tom s u b je k tu d a s e u o d re Ċe n o m roku iz jasni o z ahtjevu i/ili dostavi neophodne isprave.
R e g is ta rs k i s u d ć e o b a v e z no z ak az a ti ro ĉ iš te ra d i u tv rĊ iv a n ja
o d lu ĉ u ju ć ih ĉ in je n ic a .
R e g i sta rski su d će p o o cj e ni u tvrĎ e n i h či n je n i ca d o n ij e ti rj e šen j e o b ri sa nj u
ko n a čn o g u pi sa il i o o b u sta vl j a nj u p o stu p ka , o d n o sn o rj e še nj e o odbijanju
zahtjeva za b risanje.
N e o sn o va n i u p i s b ri še se n a ko n p ra vom o ćn o sti rj e še n j a o b ri sa nj u
donesenom u ovom postupku.
To se objav lju je u s lu ţ b e n im n o v in a ma i n a o g la s n o j ta b l i s u d a , a
p o s e b n o o b a v ije š te n je s e d o s ta v lja :
1. p o re zn o m o rg a n u n a d l e ţn o m p re m a sj e d i štu su bj e kta u p i sa - Upravi za indirektno oporezivanje;
2. o p ći n i i ka n to n u n a d l e ţn o m p re m a sj e di štu su b j e kta u p i sa ;
3. sta ti sti čk om uredu i privrednoj komori;
4. F o n d u P IO, p re m a sj e d i štu su b j e kta u p i sa ra d i re g i stra ci j e ;
5. ca ri n sko m o rg a n u n a dl e ţn o m p re m a m j e stu sj e di šta su b j e kta u p i sa , ukoliko je subjekt upisa registriran za vanjskotrgovinsko poslovanje;
Organi unutrašnjih poslova, poreska i carinska uprava, te finansijska
p o lic ija , ta k o Ċ e r mo g u tra ţ iti b ris a n je p riv re d n o g d ru š tv a iz re g is tra u
o k v iru s v o g re s o ra , i to iz s lje d e ć ih ra z lo g a :
a) a ko su l a ţn e i sp ra ve i l i l a ţn e i n fo rm a ci j e ko ri šte n e za u p i s u re g i sta r , odnosno za p ro d u ţe nje sudske registracije, i
b) a ko se su b j e kt re g i stra ci j e ko ri sti i l i j e ko ri šte n za o rg a n i zi ra n i kri m i n a l .
Osn i va č b ri sa n o g su b je kta u p i sa n e m o ţe p ri j a vi ti za re g i stra ci j u n o vi subjekt upisa sve dok postoje okolnosti koje su predstavljale razlog za brisa nje, ili
p o sl j e di ce o d l u ka n a d le ţn o g o rg a n a ko j e su p re th o d i l e b ri sa n j u su b j e kta .
OBLICI PRIVREDNIH DRUŠTAVA
DIONIĈKO DRUŠTVO (d.d.)
D.D. je d ru š tv o ĉ ij i je o s n o v n i k a p ita l p o d ije l je n n a d io n ic e . mogu biti:
1. otvorena i
2. zatvo rena.
Otvorena D.D. su dru š tv a ĉ ije s u d io n ic e e mito v a n e p u te m ja v n e ponude i koja ispunjavaju je d a n o d s li je d e ć ih k ri te ri ja :
1) d a se ra d i o b a n ka m a i l i d ru štvi m a za o si g u ra n j e , ili
2) da imaju osnovni kapital u iznosu od najmanje 4.000.000,00 KM i
n a j m a nj e 4 0 d i o ni ča ra .
Pod dionicama emitovanim putem javne ponude smatraju se dionice emitovane po Zakonu o vrijednosnim papirima.
Otvoreno D.D. n e m o ţe o g ra n i či ti p ri j e n o s d i o ni ca tre ći m l i ci m a .
Zatvoreno D.D. postaje otvoreno kada ispuni jedan od naprijed
navedenih uslova.
D.D. n e o d g o v a ra z a o b a v ez e d io n iĉ a ra .
OS N I VA N J E DI ONI Ĉ K OG D R UŠ T VA
D.D. mo g u o s n o v a ti je d a n i li v iš e o s n iv a ĉ a . Os n iv a ĉ i s u o b a v e z no i
d io n iĉ a ri D.D. Ono s e o s n iv a u g o v o ro m o o s n iv a n ju k o ji o b a v e z no s a d rţ i:
1. ime i prezime i a d re su p re b i va l i šta o sn i va ča ili firmu i sj e di šte o sn i va ča ;
2. fi rm u i sj e d i šte d i o n i čko g d ru štva ;
3. djelatnost;
4. p ra va i o b a ve ze o sn i va ča ;
5. iznos osnovnog kapitala;
6. oznaku klase, ukupan b roj i nominalnu vrijednost dionica;
7. o p i s p ra va sa d rţa n i h u d i o n i ci ;
8. b ro j d i o n i ca ko ji u p i su j e sva ki o sn i va č;
9. po stu p a k i ro ko ve p ro d a j e i b a n ku ko d ko j e se v rši u p l a ta d i o n i ca ;
10. opis i procjena vrijednosti uloga u stvarima i pravima;
11. n a či n n a kn a d e tro ško va o sn i va n j a ;
12. p o sl j e di ce n e i zvrša va n j a o b a ve za o sn i va ča ;
13. n a či n rj e ša va n j a sp o ro va i zm e Ď u o sn i va ča ; i
14. ime i prezime lica koje predstavlja dionič ko druš tvo u postupku osnivanja.
Ugovor o osnivanju D.D. mora biti potpisan od svih osnivaĉ a ili njihovih punomoć nika, a potpis i ovjereni u skladu sa z akonom.
Kada D.D. o s n iv a je d a n o s n iv a ĉ , o s n iv a ĉ k i a k t je o d lu k a o o s n iv a n j u.
Prilikom osnivanja D.D., sve di o n i ce m o gu o tku p i ti o sni va či ( simultano osnivanje), ili o d re Ď e n i , u g o vo re ni b ro j di o n i ca o tku pl j uj u o sn i va či , a p re o sta l e dionice kupuju druga lica na osnovu javnog poziva za upis i uplatu (suk cesivno osnivanje).
Kada se ra d i o s imu lta n o m o s n iv a n ju d ru š tv a smatra se da je upis
d i o n i ca i zvrše n p o tp i si va n j em u g o vo ra o o sni va n j u o d stra n e o sni va ča , a u p l a ta
se vrši n a ko n što K om i si j a za vri je d n o sn e p a p i re FB iH (u daljem tekstu: Komisija) donese rj e še n j e ko ji m u tvrĎ u j e da je emisija dionica uspjela.
Kada se radi o sukcesivnom o s n iv a n ju d ru š tv a , o sn i va či , n a ko n što
Komisija izda odobrenje, objavljuju javni poziv za upis i uplatu dionica. Ako sve
d i o n i ce n i su u p i sa ne u ob j a vl j e n om ro ku , o sni va či m o gu n a kn a dn o u pi sa ti
preostale di o n i ce , a a ko to n e u či n e , sm a tra se d a o sn i va n j e D.D. nije uspjelo.
Os n iv a ĉ k a s k u p š tin a
S v rh a o s n iv a ĉ k e s k u p š tin e , iz me Ċu o s ta lo g , je i d a s e o c ije n i
u s p je š n o s t o tk u p a d io n ic a , o d n os n o u s vo ji iz v je š ta j o o s n iv a n ju d ru š tv a .
Naime, ako se radi o simulatno m o sn i va n j u n i ka da n e će b i ti sp o rn o d a l i j e
o sn i va n j e u sp j el o il i n i je , j e r se u o vom sl u ča j u sm a tra d a je d ru štvo n a sta l o
potpisivanjem ugovora o osnivanju, a kod sukcesivnog osnivanja se to vidi tek na
sku p šti n i .
Os im to g a , o s n iv a ĉ k a s k u p š tin a : 1. usvaja statut, 2. bira
p re d sj e d a va j u ćeg sku p šti n e , 3. im e n uj e čl a n o ve n a d zo rn o g o d b o r , 4. p o tvrĎ u j e vrijednost uloga u stvarima i pravima i 5. u tvrĎ u j e b ro j d i o ni ca e mi to va n i h p o tom osnovu.
Osn i va či su d u ţn i sa zva ti o sn i va čku sku p šti n u n a j ka sn i je 6 0 d a n a o d dana
p ri j e ma rj e še n j a K om i si j e ko ji m se u tvrĎ u j e d a j e e m i si j a d i o ni ca u sp j el a .
Upis u registar k o mite n a ta , o d n o s n o d ru š ta v a
N a k o n o d rţ a n e o s n iv a ĉ k e s k up š tin e , u p ra v a D.D. d u ţn a je p o d n ije ti z ahtjev z a upis u registar emitenata vrijednosnih papira (u daljem tekstu: Registar emitenata) kod Komisije, najkasnije 15 dana o d d a n a o d rţ a v a n ja
o s n iv a ĉ k e s k u p š tin e .
Uz ovaj z ahtjev, dostavlja se:
1. zapisnik sa o sn i va čke sku p šti n e ,
2. dokaz o uplati ukupnog i znosa upisanih dionica po cijeni nakon emisije ,
3. statut i
4. p o p i s čl a n o va n a d zo rn o g o d b o ra i u p ra ve .
N a o s n o v u rje š e n ja K o mis ije o u p is u u Registar emitenata, uprava podnosi prijavu z a upis D.D. u Re g is ta r d ru š ta v a .
OS N OV N I KA P IT A L DI ON IĈ K OG D R UŠ T VA
Osnovni kapital prilikom osnivanja
Osnovni kapital D.D. prilikom osnivanja iz nosi najmanje 50 .000 KM.
N o min a ln a v rije d n o s t d io n ic e n e mo ţ e b iti ma n ja o d 1 0 K M.
Nominalna vrijednost je ona vrijednost koja se dobije kada se osnovni
ka p i ta l p o di j el i n a b roj o sn i va ča . N o mi n al n a vri j ed n o st se d a j e d i o ni ci u o sn i va nj u
d ru štva , a ona se ka sn i j e to ko m p o sl o va n j a m o ţe m i je n j a ti .
Ako se osnovni kapital prilikom osnivanja D.D., osim uloz ima u
n o v c u , o b ez b je Ċ u je i u loz ima u s tv a rima i p ra v ima , u k u p n i u lo z i u n o v c u n e mogu biti manji od 50.000 KM.
P o v e ć a n je o s n o v no g k a p ita la
P o v e ć a n je o s n o vn o g k a p ita la v rš i s e n a o s n o v u o d lu k e k o ju , n a prijedlog nadzornog odbora, donosi skupština društva dvotrećinskom
v e ć in o m z a s tu p lje n ih d io n ic a s p ra v o m g la s a , p o s v a k o j k la s i d io n ic a .
N a ĉ in i p o v e ć a n ja o s n o v n o g k a p ita la D.D. su:
a) emitovanjem novih dionica - ono moţe biti i putem javne ponude ako
o d l u ko m ni j e u re Ď e no d a se d i o ni ce p ro d a j u u za tvo re n o j e m i si j i (sam o za
d i o n i ča re ) i
b) p o v e ć a n je m n o min a ln e v rije d n o s ti d io n ic a , a li n a te re t re z ervnog fonda - ta j se fo n d n e m o ţe smanjiti ispod zakonom propisanog
m i ni m um a (fo n d re ze rvi i zn o si n a j m a nj e 2 5 % o sn o vn o g ka p i ta l a di o ni čko g
d ru štva ). D.D. mo ţe , u mje s to p o ve ća n ja no mi na l ne vri je d no sti p o sto je ći h dionica, emito vati bespla tne no ve dionice.
Smanjenje osnovnog kapitala
Smanjenje osnovno g k a p ita la v rš i s e n a o s n o v u o d lu k e s k u p š tin e
d o n e s e n e d v o tre ć in s k o m v e ć in o m z a s tu p lje n ih d io n ic a s p ra v o m g la s a .
Odluka o smanjenju osnovnog kapitala donosi se odvojenim glasanjem za
sva ku kl a su di o n i ca i ob j a vl j uj e se n aj ma n j e u j e d n om do m a ćem d ne vn o m l istu,
d va p u ta u ro ku o d 3 0 d a n a o d d a n a d o n o še n j a .
D o k s e p o ve ć a n je o s n o vn o g k ap ita la mo ţ e v rš iti b e z ik a k v o g limita ,
o s n o v n i k a p ita l s e n e mo ţ e s ma n jiti is p o d z a k o n o m p ro p is a n o g min imu ma .
S ma n je n je o s n o v n o g k a p ita la v rš i s e s li je d e ć e n a ĉ in e :
1. po v la ĉe n je m vlastitih dionica ko j e d ru štvo d rţi n a d a n d o n o še n ja o dl u ke
o sm a n j e nj u o sn o vn o g ka pi ta l a , (m o ţe se vrši ti n a o sn o vu j a vn e p o n u d e
d i o n i ča rim a za o tku p d i o n i ca )
2. odustajanjem o d emis ije dionica ko j e n i su u cj el i ni u pl a će n e d o da n a
d o n o še n j a o dl u ke o sm a n j en ju osnovnog kapitala – do iznosa nominalne
vri j e d n o sti d i o ni ca ko j i n ij e p l a će n .
Ukoliko o p i sa n e m o g u ćn o sti za sm a n j en j e o sn o vn og ka p i ta l a n e po sto j e
i l i se n a ta j n a či n n e d o sti ţe i zn o s sm a n j e nj a o sn o vn o g ka p i ta l a u tvrĎ e n o d l u kom
o smanjenu, smanjenje osn o vn og ka p i ta l a vrši se :
1. sm a n ji va n j em n om i na l n e vrij e d n o sti di o n i ca koj e d rţe d i o n i ča ri , d o zakonom propisanog minimum, ili
2. o tku p o m i p o vl a če nj e m d i on i ca ko j e d rţe d i o n i ča ri .
Fond rez ervi
D.D. je obavezno imati fond rez ervi, koji se formira iz dobiti i drugih iz vora. Fond reze rvi iznosi najmanje 25% osnovnog kapitala D.D.
F o n d rez e rv i k o ris ti s e z a p o k rić e g ub ita k a i d ru g ih n ep re d v iĊ e n ih
tro š k o v a u p o s lo v a n ju d io n iĉ k o g d ru š tv a .
Gubitak
Kada D.D. u polugod. ili god. o b ra ču n u i ska ţe g u b i ta k u i zn o su ve će m o d
zb i ra t re ći n e o sn o vn o g ka p i ta l a i fo n d a re ze rvi , i l i ka d a n a sta n u o ko l n o sti koj e
u ka zu j u d a j e vri j e d no st im o vi n e d i o ni čko g d ru štva m a nj a il i b i d o kra j a g o di n e
m o g l a b i ti m a n j a o d i zn o sa o b a ve za , n a d zo rn i o d b o r j e d u ţa n sa zva ti sku p šti n u .
Na osnovu iz v je š ta ja n a dz o rn og o d b o ra , k o ji u k lju ĉ u je b ila n s s ta n ja i
bilans uspjeha, s a iz v je š ta je m re v iz ije , s k u p š tin a d o n o s i o d lu k u o n as ta v k u rada, prestanku ili likv idaciji D.D.
D ION IC E I D I ON IĈ AR I
Dionice
Dionice D.D. su dematerija liz ovane, nedjeljive i glase na ime.
D io n ic e s u n e o g ra n iĉ e no p re n o s iv e , o sim u sl u čaj e vim a u tvrĎ e n im statutom D.D.
D io n ic a s a d rţ i p ra v a n a u ĉ e š ć e u :
1. upravljan ju D.D. – d i o n i ca o si g u ra va u če šće d i o n i ča ra u sku p šti n i D.D;
2. raspodjeli dobiti – u skladu sa zakonom ;
3. diobi imovine p re o sta l e n a ko n ste ča j a i l i l i kvi d a ci j e D.D.
D io n iĉ a r - p ra v a d io n iĉ a ra
D io n iĉ a r ima p ra v o u ĉ e s tv o v a ti u ra d u i o d lu ĉ iv a n ju s k u p š tin e D.D.
D io n iĉ a r ima p ra v o n a je d a n g la s z a s v a k u o b iĉ n u d io n ic u . (D.D. ne
mo ţe i zd a va ti d i o ni ce ko je d a j u p ra vo na vi še o d jed nog g lasa po dio nici)
D io n iĉ a r ima p ra v o u ĉ e š ć a u d ob iti D.D., naplatom div idende ili
sticanjem novih d ionica, u sklad u sa zakono m i s tatuto m.
D io n iĉ a r ima p ra v o p ro d a ti il i p o d ru g o m o s n o v u s v o je d io n ic e prenijeti drugom licu. Prodaja ili prenos dionica po drugom osnovu, osim
n a sl j e Ďi va n j a , m o ţe se i sklj u či ti i li o g ra n i či ti za o d re Ď e n i p e ri o d . P ro d aj u
d i o n i ca vrši profesionalni posrednik u prometu vrijednosnih papira.
P ra v o p re ĉ e k u p n je - Prilikom nove emisije dionica postojeći dioničari
imaju pravo kup i ti n o ve d io n i ce . P ra vo p re če ku p n je d io n i ca m o ţe se
i skl j u či ti i li o g ra n i či ti o d lu ko m sku p šti n e d i o ni čko g d ru štva .
Pravo uvida u isprave (u ugovor o osnivanju, bilanse stanja, bilanse
u sp j e h a , za p i sn i ke sku p šti n e i o d bo ra za re vi zi j u , p o p i s o so b a o vl a šte ni h
za za s tu p a n j e d i o n i čko g d ru štva ).
Dionice z aposlenih
Statutom D.D. m o ţe se u tvrd i ti m o g u ćn o st em i si j e p o se b n e kl a se d i o ni ca za zaposlene. Zbir nominalnih vrijednosti svih dionica za zaposlene ne moţe biti veći od 5% osnovnog kapitala dioničkog društva.
Dionice za zaposlene mogu se prenositi jedino na druge zaposlene i penzionisane radnike D.D.
Prava sadrţana u dionicama za zaposlene prestaju danom smrti ili prestanka zaposlenja kod emitenta. K o d p re sta n ka za p o sl e n j a , d ru štvo će o d takvog zaposlenika o tku p i ti d i o n i ce p o tr ţi šn o j vri j e d n o sti .
Prioritetne dionice
D.D. moţe emitovati dionice koje sadrţe pravo prioritetne naplate dividende i srazmjernog dijela ostatka imovine nakon likvidacije D.D., uz ograničeno pravo glasa (priorite tne dionice).
Pravo glasa po osno vu prioritetni h dionica ne mo ţe se ograničiti za sluča je ve od voje nog izjašnja va nja za s vak u k las u dionica.
Nominalna vrijednost prioritetnih dionica moţe iznositi najviš e do 50% osnovnog kapitala D.D.
Zamjenjive obvez nice i obvez nice sa pra v o m p re ĉ e k u p n je d io n ic a
D.D. m o ţe , n a o sn o vu o d l u ke sku p šti n e , em i to va ti o b ve zn i ce ko j e sa d rţe pravo na zamjenu za dionice D.D. (zamjenjive obveznice) ili obveznice koje
sa d rţe p ra vo p re če ku p n j e d i o n i ca (o b ve zn i ce s p ra vo m p re če ku p n j e ).
Zabrana finansiranja kupovine dionica
D.D. ne smije davati i garantirati avanse, zajmove i kredite za prodaju svojih dionica.
U P R AV L J AN JE D ION IĈ K IM D R U Š TV OM
Organi D.D. su:
1. sku p šti n a ,
2. nadzorni odbor,
3. uprava i
4. odbor za revi ziju.
1) S k u p š tin a
S k u p š tin u D.D ĉ in e d io n iĉ a ri.
S ku p šti n a se , u p ra vi l u , o d r ţa va u m j e stu sj e d i šta D.D.
S k u p š tin o m, d o iz bo ra p re d s je d n ik a s k u pš tin e , p re d s je d a v a p ris u tn i
d io n iĉ a r ili p u n o mo ć n ik d io n iĉ a ra , s a n a jv e ć im b ro je m d io n ic a s a p ra v o m glasa.
S k u p š tin a v e ć in o m g la s o v a , iz me Ċu p ris u tn ih d io n i ĉ a ra i
p u n o mo ć n ik a d io n iĉ a ra , b ira p re d s je d n ik a s k u p š tin e i d v a o v je riv a ĉ a
z a p is n ik a s k u p š tin e .
P re d sj e d n i k i čl an o vi n a d zo rn o g o d b o ra i o d b o ra za re vi zi j u , d i re kto r i
d ru g i čl a n o vi u p ra ve d u ţn i su p ri su stvo va ti sku p šti n i .
U D.D. sa j e d n i m d i o ni ča re m o vl a š te nj a sku p šti n e vrši d i o n i ča r.
S k u p š tin a s e o d rţ a v a n a jma n je je d n o m g o d iš n je , ra d i iz ja š n ja v a n ja o
g o d iš n je m iz v je š ta ju d ru š tv a , k o ji u k l ju ĉ u je f in a n s ijs k e iz v je š ta je d ru š tv a i
iz v je š ta je re v iz o ra , n a d z o rn o g o d bo ra i o d b o ra z a re v iz iju .
S ku p šti n u sa zi va n a dzorni odbor, po vlastitoj inicijativi, prijedlogu uprave ili
za h tj e vu o vl a šte n i h d i o n i ča ra , a m o ţe j e sa zva ti o vl a šte n i d i o n i ča r i l i g ru p a
d i o n i ča ra u sl u ča j e vim a u tvrĎ e n i m o vim za ko n o m .
P ra v o o d lu ĉ iv a n ja u s k u p š tin i ima d io n iĉ a r k o j i s e n a lis t i d io n iĉ a r a
k o d R e g is tra n a la z io 3 0 d a n a p rije d a tu ma o d rţ a v a n ja s k u p š tin e ili posljednjeg radnog dana koji prethodi tom roku ako on pada u neradni dan.
S ku p šti n i d ru štva m o g u p ri su stvo va ti d i o n i ča ri il i p u n om o ćn i ci d i o n i ča ra , koji su se prijavili odboru za glasanje p ri j e p o če tka ra d a sku p šti n e u ro ku
u tvrĎ e n o m sta tu to m , ko j i n e m o ţe b i ti d u ţi o d tri d a n a p rij e d a n a o d re Ď e no g za
o d rţa va n j e sku p šti n e .
Na či n i ro k p ri ja vl ji va n ja za p ri sus t vo skup š ti ni o b a ve zno se o b ja vlj u ju u
o b a vje š te n j u o sa zi va n ju sk up šti ne .
Saz ivanje skupš tine
Ob a v je š te n je o d n e v n o m re d u , mje s tu , d a tu mu i v re me n u o d rţ a v a n ja
s k u p š tin e , te n a ĉ in u d a v an ja p u n o moć i i n a ĉ in u g la s a n ja na s k u pš tin i mo ra
biti objavljeno najmanje u jednom dnevnom listu koji se iz daje u Federaciji, najkasnije 20 dana prije d a tu ma o d re Ċ e n o g z a z a s je d a n je s k u p š tin e .
D i o ni ča r i l i g ru p a di o n i ča ra sa n a jm a nj e 5 % u ku p n o g b ro j a d i o ni ca s
p ra vo m g l a sa i ma p ra vo p i sm e n o p re d lo ţi ti p i ta n j a i p rij e dl o g e o d lu ka za
u vršta va n j e n a d n e vni re d n a re d n e sku p šti n e d ru štva , u sva ko d ob a p rij e
ob j a vlj i va nj a o b a vj e šte n j a o o d rţa va n j u sku p šti n e , ka o i i zm j e n u d n e vn o g re d a i
p ri j e d l o ga o dl u ka sku p šti n e ko j a j e sa zva n a , n a j ka sn ij e o sam d a n a o d da n a
o b j a vlj i va nj a o b a vj e šte n j a
Za h tje v z a s a z iv a n je s k u p š tin e mo ţ e p o d n ije ti:
1. d i o n i ča r i li g ru p a d i on i ča ra sa vi še o d 1 0 % u ku p no g b ro ja di o n i ca s pravom glasa;
2. čl a n n a d zo rn o g o d b o ra ;
3. odbor za revi ziju.
Ukoliko nadzorni odbor, u roku od 15 d a n a o d d a n a p o d n o še n j a za h tj e va ,
n e o b j a vi o b a vje šte n j e o sa zi va n j u sku p šti n e , p o d n o si l a c za h tj e va o vl a šte n j e n a
i sti n a č in n e p o sre d n o sa zva ti sku p šti n u i o b a ve za n j e o to m e p i sm e n o o b a vij e sti ti Komisiju.
P o d n o s ila c z a h tje v a , u k o lik o n e p os re d n o s az iv a s k u p š tin u , moţ e
z a duţ iti s e k re ta ra d ru š tv a d a iz v rš i u tv rĊ iv a n je s a s ta v a ra d n ih t ije la
s k u p š tin e , o b ja v ljiv a n je o b a v je š te n ja o s a z iv a n ju s k u p š tin e , te d a p o d uz me
i s v e d ru g e ra d n je n e o p h o d n e z a o d rţ a v a n je s k u p š tin e d ru š tv a .
Od lu ĉ iv a n je
S k u p š tin a moţ e o d lu ĉ iv a ti u k o lik o je n a n jo j z a s tu p lje n o v iš e od 30% ukupnog broja dionica s pravom glasa.
Ukoliko po isteku 60 minuta od zakaza n o g vre m e n a p o če tka skup šti n e
n i j e p o sti gn u t kvo ru m za o d l u či va nj e , sku p šti n a se o d g aĎ a , a s a ziv a ĉ s k u pš t in e
j e d u ţa n n a j ra ni j e za 1 5 , a n a j ka sni j e za 3 0 d a n a od p rvo b i tn o za ka za n o g d a n a
o d rţa va n j a o b j a vi ti o b a vj e šte n j e o p o n o vn om sa zi va n j u sku p šti n e .
Tako p o n o vn o sa zva n a sku p šti n a m o ţe o d l u či va ti u ko l i ko j e n a n j oj
za stu p l j e n o vi še o d 1 0 % u ku p n o g b ro j a d i o n i ca s p ra vo m g l a sa .
Statutom D.D. m o ţe se u tv rd i ti ve ći , a l i n e i manji procenat od tog i znosa.
Iz uz etno, p re d s je dn ik s k u p š tin e moţe p re k in u ti ra d s k u p š tin e
n a jd u ţ e do 1 5 d a n a , uz u tv rĊ iv a n je ta ĉ n o g d a tu ma i mje s ta n a s ta v k a ra d a
z a po ĉ e te s k u p š tin e .
S k u p š tin a D.D. o d lu ĉ u je o :
1. p o ve ća n j u i sm a nj e nj u o sn o vn o g ka p i ta l a ;
2. e m i si ji n o vi h d i o ni ca p o sto j e će i li n o ve kl a se i em i si j i o b ve zn i ca i d ru gi h
d u ţn i čki h vri j ednosnih papira;
3. o g ra n i če n j u i li i skl j u če nj u p ra va p re če kup n j e no vi h di o n i ca , u o kvi ru
o d l u ke o e m i si ji n o vi h d i o ni ca d i o n i ca p o sto j e će i l i n o ve kl a se ;
4. u sva j a n j u g o d i šn j e g i zvj e šta j a d ru štva , ko j i u klj u ču je fi n a n si j ski i zvj e šta j i
i zvj e šta j e re vi zo ra , n a d zornog odbora i odbora za revi ziju;
5. rasporedu dobiti i isplati dividende;
6. n a či n u p o kri ća g u b i tka ;
7. sp a j a n j u sa d ru g im d ru štvi m a i p ri p aj a nj u d ru g i h d ru šta va d i o n i čkom
d ru štvu i l i d i o n i čko g d ru štva d ru g o m d ru štvu ;
8. p ro m j e ni o b l i ka i p o dj e li d i o n i čkog d ru štva ;
9. i zb o ru i ra zrj e še n j u čl a n o va n a d zo rn o g o d b o ra p o j e d i n a čn o ;
10. i zb o ru va n j sko g re vi zo ra i i zb o ru i ra zrj e še n j u čl a n o va o d b o ra za re vi zi j u ;
11. n a kn a d a m a čl an o vim a n a d zo rn o g o d b o ra i o d b o ra za re vi zi j u ;
12. izuzimanju stalnih sredstava u neprivatizovanim privrednim dru štvi m a ;
13. d ru g i m p i ta nj im a b i tn im za p o sl o va n j e di o n i čko g d ru štva , u skl a d u sa
za ko n o m i sta tu to m d i o n i čko g d ru štva .
S k u p š tin a o d lu ĉ u je d v o tre ć in s k o m v e ć in o m z a s tu p lje n ih d io n ic a s pravom glasa o pitanjima z a koja je pojedinim odredbama ovog z akona
iz riĉ ito tako propisano,
U d ru š tv ima s a u ĉ e š ć e m d rţa v n o g k a p ita la v e ć im o d 5 0% i k o ja s e nalaze u postupku privatizacije, aktom Vlade FBiH moţe biti utvrĊeno da
s k u p š tin a d ru š tv a o s v im ili o p o je d in im p ita n j ima iz s v o je n a d leţ n o s ti
o d lu ĉ u je v e ć in o m g la s o v a v e ć o m od d v o tre ć in s k e i n a tpo lo v iĉ n e v e ć in e iz
s ta v a 1 . o v o g ĉ la n a .
Gl a sa n j e u sku p šti n i vrši se p u tem gl a sa čki h l i sti ća ko ji sa d rţe i m e il i fi rm u
d i o n i ča ra i b ro j g l a so va ko ji m ra sp o la ţe .
O radu sk upš tine sačinja va se zapis nik. S e kre ta r D r ušt va je d u ţa n osi g ura ti d a se za p i sni k sa či ni u ro k u o d 3 0 d a na o d d a na o d r ţa va nja sk up šti ne .
Za š ti ta ma n j in e u o d lu ĉ iv a n ju i p o b i ja n je o d lu k a s k u p š tin e
Dioničar koji je pisanom izjavom, dostavljenom nadzornom odboru prije datuma odrţavanja skupštine ili usmeno u zapisnik prije početka glasanja na skupštini, izjavio da se protivi prijedlogu odluke koja uzrokuje znač ajne promjene u društvu ili pravima dionič ara, a koju je skupština potom usvojila, ima pravo u roku od 8 (osam) dana od dana odrţavanja skupš tine podnijeti pisani zahtjev da druš tvo otkupi njegove dionice, o s im u s lu ĉ a ju re s tru k tu rira n ja i li
re o rg a n iz a c ije d ru š tv a s a v e ć in s k im d rţ a v n im k a p ita lo m.
Po ovakvom za h tj e vu di o n i ča ra , d ru štvo j e du ţn o o tku p i ti nj e g o ve d i o ni ce u roku od tri mjeseca od dana prijema zahtj e va , u z i sp l a tu po trţi šn o j vri j ed n o sti
za p e ri o d o d d a n a o b j a vl j i va n j a o b a vje šte n j a d o d a tu m a o d rţa va n j a sku p šti n e .
Od lu k a s k u p š tin e D.D. n iš ta v a je :
1. ako sku p šti n a n i j e sa zva n a u skladu sa zakonom (član 242. ZPD),
2. ako odluka nije unesena u zapisnik,
3. ako j e n i šta vo st u tvrĎ e n a o d l u ko m su d a .
2) Nadz orni odbor
N a dz o rn i o d b o r s a ĉ in ja v a ju p re d s je d n ik i n a jma n je d v a ĉ la n a , k o je
ime n u je i ra z rje š a v a s k u p š tin a , s tim d a u k u p a n b ro j ĉ la n o v a n a d z o rn og
odbora mora biti neparan.
P re d sj e d n i k i čl a n o vi n a d zo rn o g o d b o ra imenuju se istovremeno na period
o d če ti ri g o d i n e , s ti m d a p o i ste ku p e ri o d a o d d vi je g o d i n e o d d a n a im e n o va n j a ,
sku p šti n a d ru štva g l a sa o p o vj e re n j u čl a n o vi ma n a d zo rn o g o d b o ra .
S k u p š tin a moţ e raz rije š iti p re d s je d n ik a i ĉ la n o v e n a dz o rno g od b o ra i
prije isteka perioda na ko ji su imenovani:
1. ka d n a d zo rn i o d b o r i l i p o j e d i n i n j e go v čl a n i zg u b i p o vj e re n j e d i o ni ča ra ,
2. ka d sku p šti n a o d b ij e u svo ji ti g o d i šnj i i zvj e šta j d ru štva , ko j i u kl j u čuj e
fi n a n si j ski i zvj e šta j i i zvj e šta j re vi zo ra , n a d zornog odbora i odbora za reviziju,
3. ka d sku p šti n a u tvrd i o d g o vo rn o st p re d sj e d n i ka i čl a n o va na d zo rn o g
o d b o ra za šte tu ko j u j e p re trp i l o d .d. zb o g ra zl o g a i z čl . 2 7 0 . i 2 7 3 . ZPD,
4. i u d ru g i m sl u ča j e vim a u tvrĎ e n i m sta tu to m D.D.
P re d s je d n ik i ĉ la n n a d z o rn og o d b o ra n e mo ţ e b iti lice:
1. o su Ď i va n o za kri vi čn o d je l o i za p ri vre d n i p ri j e stu p n e sp oj i ve s d u ţn o šću u
n a d zo rn o m o d b o ru , p e t g o d i n a o d d a n a p ra vo sn a ţn o sti p re su d e ,
i skl j u ču j u ći vrij e m e za tvo rske ka zn e ;
2. ko j e m j e p re su d om su d a za b ra n j e n o o b a vl j a n je a kti vn o sti u n a d l e ţn o sti nadzornog odbora; i
3. starije od 65 godina na dan imenovanja.
K a n d i d a ta za čl a n a n a d zo rn o g o d b o ra m o ţe p re d l o ţi ti d i o n i ča r i l i g ru p a
d i o n i ča ra s najmanje 5% dionica s pravom glasa.
Ĉ la n o v i n a dz o rn og o db o ra b ira ju s e g la s a n je m, p ri ĉ e mu s v a k o j
dionici sa pravom g la s a p rip a d a b ro j g la s o v a je d n a k u b ro ju ĉ la n o v a nadz ornog odbora koji se biraju.
K a n d id a te k o ji s u d o b ili n a jv e ć i b ro j g la s o v a s ku p š tin a p ro g la š a v a z a
ĉ la n o v e n a d zo rn o g o d bo ra .
N a p rv o j k o n s titu ira ju ć o j s je d n ic i n a d z o rn o g o d bo ra , k o ju u ro k u o d
15 dana od d a n a od rţa v a n ja s k u p š tin e iz s ta v a 3 . o v o g ĉ la n a s az iv a
s e k re ta r d ru š tv a , n a d zo rn i o d b o r je d n og o d sv o jih ĉ la n o v a b ira z a predsjednika nadzornog odbora.
D i re kto r i čl a n u p ra ve D.D. n e m o ţe b i ti p re d sj e d n i k i čla n n a d zo rn o g odbora ili upravnog odbora u p ri vre d n im d ru štvim a il i i n sti tu ci j am a , u klj u čuj u ći , a li
i n e o g ra n i ča va j u ći se n a : fo n d o ve , b a n ke , a g e n ci j e , ko m i si j e .
D i o ni ča r sa 5 0 % i vi še d i o ni ca , d i re kto r i čl a n u p ra ve b il o ko j e g D.D. kao i
vl a sn i k sa 5 0 % i vi še vl a sn i štva , d i re kto r i čl a n u p ra ve bi l o koj e g d ru štva sa
o g ra n i če n o m o d g o vo rn o šću n e m o ţe b i ti p re d sj e d n i k i čl a n n a d zo rn o g i li
u p ra vn o g o d b o ra u d ru štvi m a sa ve ći n ski m d rţa vn i m ka p i ta l o m il i i n sti tu cij am a .
P re d sj e d n i k i li čl an n a d zo rn o g i l i u p ra vn o g o d b o ra d ru štva sa ve ći n skim
d rţa vn i m ka p i ta l om i li i n sti tu ci j e n e m o ţe i sto vre m e n o bi ti p re d sj e d ni k il i čl a n
n a d zo rn o g i l i u p ra vn o g o d b o ra d ru g o g d ru š tva i l i i n sti tu ci j e .
(navedena ograničenja ne odnose se na čl. nadzornog odbora privrednog
društva sa većinskim drţ. kapitalom, koji su imenovani ispred privatnog kapitala)
P re d sj e d n i k i čl a no vi n a d zo rn o g o d b o ra i čl a no vi u p ra ve P.D. sa ve ći n skim
d rţa vn i m ka p i ta l om , d u ţn i su p ro ći o dg o va ra j u će stru čn o u sa vrša va n j e u skla d u
sa propisom koji donosi Vlada Federacije Bosne i Hercegovine.
Sjednica nadz ornog odbora o d rţ a v a s e min . je d n o m u 3 mjeseca.
Sjednicu nadz. odbora sa ziva predsjednik, slanjem pismenog poziva. Uz
p o zi v za sj e d n i cu d o sta vl j a j u se m a te ri j al i za sva ku ta čku d n e vn o g re d a . Za
o d rţa va n j e sj e d n i ce n a d z. odbora potreban je kvorum od d vi j e tre ći n e u ku p n o g
b ro j a čl a n o va . Nadz. o d b o r d o n o si o d l u ke ve ći n o m g la so va p ri su tn i h čl a n o va .
Nadz orni odbor D.D. nadleţ an je da:
1. nadzire poslovanje D.D.;
2. nadzire rad uprave;
3. u sva j a i zvj e šta j u p ra ve o po sl o va nj u p o p o lu g o d i šnj em i g o d i šn j em
o b ra ču n u , sa b i l a n so m sta n j a i b i l an so m u sp je h a i i zvj e šta j e m re vi zi j e ;
4. p o d n o si sku p šti n i g o di šn ji i zvj e šta j o p o sl o va n j u D.D., koji obavezno
u kl j u čuj e i zvj e šta j re vi zi o ra , i zvj e šta j o ra d u n a d zo rn o g o d b o ra i o d b o ra za reviziju, i plan poslovanja za narednu poslovnu godinu;
5. bira predsjednika nadzornog odbora; 1
6. p re d l a ţe ra sp o d j e l u i n a či n u p o tre b e d o b i ti i n a či n p o kri ća g u b i tka ;
7. odobrava kupovinu, prodaju, zamjenu, uzimanje u lizing i druge
tra n sa kci j e im o vi n o m , di re ktn o il i p o sre d stvo m su p si d ij a rn i h d ru šta va u toku poslovne godine u obimu od 15 do 33% knjigovodstv. vrijednosti ukupne imovine D.D.;
8. i m e n uj e p re d sj e d n i ke i čl an o ve o d b o ra za n a kn a d e i o d b o ra za imenovanje;
9. o b ra zu j e p o vre m e n e ko m i sij e i u tvrĎ u j e n j i h o v sa sta v i za d a tke ;
10. sa zi va sku p šti n u ; i
11. odobrava emi si j u n o vi h d io n i ca p o sto j e će kl a se u i zn o su d o tre ći n e zb i ra
n o m i n al n e vrij e d n o sti p o sto j e ći h d i o ni ca i o d re Ď u j e i zn o s, vri j e m e p ro d a j e i
ci j e n u o vi h di o ni ca , ko j a n e m o ţe b i ti m a n j a o d p ro sj e čn e trţi šn e
vri j e d n o sti po sto j e ći h d i o ni ca i ste kla se u 3 0 u zastopnih dana prije dana
d o n o še n j a o d l u ke .
P re d s je d n ik i ĉ la n o v i n a d z o rn o g o d b o ra s u o dg o v o rn i za š te tu k o ju je pretrpilo D.D. ako su suprotno odredbama ZPD, statuta D.D. i odlukama
s k u p š tin e :
1. vra ti l i u p l a te d i o n i ča ri m a ;
2. d i o n i ča rim a i spl a ti li d i vi d e nd u ;
3. vlasnicima obveznica D.D. isplatili kamatu;
4. upisali, sticali ili otkupljivali dionice;
5. p ro d a va l i im o vi n u d ru štva ;
1 Izmjena ranijeg teksta: “imenuje upravu dioničkog društva”.
6. vrši l i p l a ća nj a n a ko n što j e D.D. postalo nesolventno;
7. p ro d u ţa va l i ro ko ve vra ća n j a kre d i ta D.D.;
8. i zd a va l i d i o n i ce p o o sn o vu u sl o vn og p o ve ća n j a osnovnog kapitala
3) Uprava
Uprava organiz uje rad i rukovodi poslovanjem, z astupa i predstavlja D.D. i odgovara z a z akonitost poslovanja.
Upravu D.D. ĉ in i d i re k to r, il i d ire k to r i je d a n il i v iš e iz v rš n ih d ire k to ra .
P o s tu p a k iz b o ra , ime n o v a n ja , raz rje š e n ja , s a s ta v i n a ĉ in o d lu ĉ iv a n ja uprave D.D. u tv rĊ u je s e s ta tu to m .
Direktor predsjedava upravom, rukovodi poslovanjem, zastupa i
predstavlja D.D. i odgovara z a z akonitost poslovanja.
Ma n d a t ĉ la n o v ima u p ra v e je ĉ e t iri g o d in e .
P o lo ţ a j, o v la š te n ja , o d g o v o rn o s ti i p ra v a u p ra v e u re Ċ u ju s e ugovorom.
N a ĉ in ra z rje š e n ja ĉ la n o v a u p ra v e D.D. i prije isteka mandata na koji
s u ime n o v a n i, u tv rĊ u je s e s ta tu to m d ru š tv a .
Direktor pismeno ovlašć uje jednog od izvrš nih direktora da ga zamjenjuje u slučaju spriječ enosti, i utvrĎ uje ovlaštenja.
Uko li ko d i re kto r p o d ne se o sta vk u, d u ţa n je na sta vi ti o b a vl ja nje p o s lo va u
o tka zno m ro k u ko ji ut vrĎ u je na d zo r ni o d b o r i ko ji ne mo ţe b i ti kra ći o d 3 0 d a na .
D.D. ima sekretara . P o s tu p a k iz b o ra , ime n o v a n ja i ra z rje š e n ja
s e k re ta ra d ru š tv a u tv rĊ u je s e s ta tu to m d ru š tv a , a me Ď u so b n i o d n o si u
o b a vl j a nj u p o sl o va , vi si n a n o vča n e n a kn a d e , o d g o vo rn o st u i zvrša va n j u
p ro p i sa n i h o b a ve za se kre ta ra d ru štva , ka o i d ru g a p i ta n j a u re Ď u j u se u g o vo ro m .
S e k re ta r je o d g o v o ra n z a v o Ċe n je k n jig e d io n iĉ a ra , re g i stra z apisnika
s k u p š tin e i n a dz o rno g o d b o ra i ĉ u v a n je d o k u me n a ta u tv rĊ e n ih o v im
z a k on o m i s ta tu to m d io n iĉ k o g d ru š tv a , o s im fin a n s ijs k ih iz v je š ta ja .
S e k re ta r je o v la š te n z a p ro v oĊ e n je o d lu k a s k u p š tin e , n a dz o rno g odbora i direktora .
Sekretar je odgovoran za p ri p re m u sj e d n i ca i vo Ď e n je za p i sn i ka sku p šti n e i nadzornog odbora.
4) Odbor z a reviz iju
U D.D. se formira odbor z a reviz iju.
P re d s je d n ik i ĉ la n o d b o ra z a re v iz iju n e moţ e b iti ĉ la n n a d z o rno g odbora i uprave, z aposlen u D.D., niti u njemu ima ti direk tni ili indirektni
fin a n s ijs k i in te re s , iz uz e v p la ć e /naknade po osnovu te funkcije.
N a kn a d a i d ru g a p ra va čl a n o va o d b o ra za re vi zi j u u re Ď u j u se u g o vo rom
n a o sn o vu o d l u ke sku p šti n e .
Od b o r za re vi zi j u j e d u ţa n i zvrši ti re vi zi j u p ol u g o d i šnj e g i g od i šnj e g
o b ra č una i reviziju finansijskog poslovanja D.D. n a za h tj e v d i o n i ča ra s najmanje
10% dionica s pravom glasa, i o tome dostaviti izvještaj skupštini i nadzornom odboru, najkasnije osam dana po okončanju revizije.
Odbor za reviziju ovlaš ten je zahtijevati sazivanje sjednice nadzornog odbora i skupš tine kada smatra da su ugroţeni interesi dioničara ili utvrdi nepravilnosti u radu predsjednika ili članova nadzornog odbora, direktora ili
č lanova uprave.
Promjena oblika
Zatvoreno D.D. moţ e promijeniti oblik u d.o .o., na osnovu odluke skupš tine donesene dvotreć inskom već inom z astupljenih dionica s pravom glasa, tako da dioniĉ ari steknu udio u d.o.o. sraz mjeran njihovom uĉ ešć u u osnovnom kapitalu D.D.
D.D. podnosi Komisiji zahtjev za odobrenje promjene oblika potpisan od
č lanova nadzornog odbora, koji su glasali za prijedloge odluka o promjeni oblika i
č lanova uprave koji su predloţili plan reorganizacije i odluku o promjeni oblika.
Na osnovu odluke Komisije o odobrenju promjene oblika, iz vrš ić e se upis promjene oblika D.D. u reg istar druš tava .
Pripajanje i spajanje
D.D. se pripaja prenosom imovine i obaveza drugom D.D. ili d.o.o., koje emituje svoje dionice ili udjele u zamjenu za dionice pripojenog društva.
D.D. se spaja prenosom imovine i obaveza na novo D.D. ili d.o.o. koje u
zamjenu za dionice spojenih društava emituje svoje dionice ili udjele.
Otvoreno D.D. mo ţ e s e p rip o jiti s a mo d ru g o m d ru š tv u k o je ć e n a k o n
pripajanja ispunjavati jedan od kriterija z a otvoreno D.D.
Otvoreno D.D. mo ţ e s e s p o jiti s a je d n im il i v iš e d ru g ih d ru š ta v a
s a mo n a n a ĉ in d a t im s p a ja n je m o s n u ju n o v o o tv o re n o D.D.
Prestanak D.D.
D.D. prestaje, u skladu sa z akonom i sta tutom:
1) o d l u ko m sku p šti n e ,
2) spajanjem, pripajanjem i podjelom,
3) odlukom suda i
4) ste ča j e m .
D.D. prestaje odlukom suda:
1. p o tu ţb i p o vj e ri l a ca čij a d o spj e l a , a n ei zm i re n a p o tra ţi va n j a p re m a šuj u tre ći n u osnovnog kapitala D.D.
2. kada sku p šti n a D.D. n ij e o d rţa n a d e se t mj e se ci o d i ste ka ro ka za i zra d u
g o d i šn j e g o b ra ču n a ,
3. kada se i poslije izricanja kazni nastavljaju povrede zakona i drugih propisa
ko j im se u g ro ţa va j u i n te re si p o vj e ril a ca i l i vl a sni ka vrij e d n o sni h p ap i ra koj e j e
d ru štvo emitovalo,
4. ka d a se ste ča j za vrši d i o b o m ste ča j n e i m o vi n e i
5. kada ste ča j ni j e p o kre n u t, j e r i m o vi n a d ru štva n i je d o vol j n a za p o kri će tro ško va
ste ča j n o g p o stu p ka i l i se ste ča j o b u sta vi o zbog nedovoljne imovine.
T a ko Ď e r, DD p re sta j e i o d l u ko m kri vi čn o g su da, kada mu sud izrekne kaznu “p restanak pravnog lica ”. Od l u ka su d a u p i su j e se p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti u Registar emitenata i Re g i sta r d ru šta va .
Likvidacija
Ako D.D. prestaje n a o s n o v u od lu k e S k up š tin e ili K o mis i je i s u d a
p o k re ć e s e p o s tu p a k lik v id a c ije . U p rv o m s lu ĉ a ju lik v id a c iju p ro v o d i uprava, a u drugom likvidator kojeg imenuje sud.
Od d a n a d o n o še n ja o d l u ke o p re sta n ku , o rg a n i D.D. rade u skladu sa
o d re d b a m a o vo g za ko n a ko j i m se u re Ď u j e p o stu p a k l i kvi d a ci j e .
L ik v id a to r je d u ţ a n , n a jk a s n ije d o k ra ja p o slovne godine u kojoj je
p o k re n u t p o s tu p a k lik v id a c ije , s a ĉ in iti i p o d n ije ti s k u p š tin i n a o d o b re n je
p o ĉ e tn i lik v id a c io n i b i la n s .
S k u p š tin a D.D. je d u ţ n a , is to v re me n o s a o d o b re n je m p o ĉ e tn o g likvidacionog bilansa, ra z rije š i ti n a d z o rn i o d b o r i u p ra v u .
Likvidato r j e d u ţa n n a kra j u p o sl o vn e g o d i n e sku p šti n i p o d n ij e ti b il a n s stanja i bilans uspjeha, te i zvj e šta j o to ku l i kvi d a cij e .
L ik v id a to r je d u ţ a n de p o n ov a ti n a p o s e bn o m ra ĉ u n u n o v a c po tre b a n
z a iz mirenje:
1. poznatih obave za za koje se povjerioci nisu prijavili;
2. obaveza koje nisu dospjele;
3. spornih obaveza.
Ako imovina D.D. n ij e d o vo lj n a za i sp l a tu p u n o g i zn o sa u p l a ta d i o n i ča ra ,
i m o vi n a se d i j el i sra zm j e rn o i zvrše n i m u p l a ta m a .
D R UŠ T V O S A OGR AN IĈ E N OM OD GOV OR N OŠ Ć U (D .O.O. )
DOO je d ru š tv o ĉ i ji je o s n o v n i k a p i ta l p o dijeljen na udjele. Za obavez e DOO ĉ la n d ru š tv a o d g o v a ra s v o ji m u d je lo m .
U d j el i o sni va ča DOO m o g u bi ti ra zl i či ti , a sva ki o sn i va č m o ţe ste ći sam o jedan udio.
Os n iv a ĉ k i a k t
DOO o s n iv a s e u go v o ro m u p is me n o j fo rmi k o ji z a k lju ĉ u ju o s n iv a ĉ i,
ĉ iji p o tp is i s e ovjeravaju u skladu sa z akonom. Kada DOO osniva samo
je d a n o s n iv a ĉ , o s n iv a ĉ k i a k t je o d lu k a o o s n iv a n ju .
Os n iv a ĉ k i a k t DOO o b a v e z no s a d rţ i:
1. i m e i p re zi m e i a d re su p re b i va l i šta i li fi rm u i sj e d i šte o sn i va ča ;
2. fi rm u , sj e d i šte i d j e l a tn o st d ru štva ;
3. iznos osno vn o g ka pi ta l a d ru štva , i zn o s u l o g a u n o vcu , o pi s i vrij e d n o st
u l o g a u stva ri m a i p ra vi m a , b ro j i vi si n a u d j el a čl a n o va ;
4. p ra va i o b a ve ze čl a n o va d ru š tva ;
5. p o stu p a k u sl u ča j u ka d a ne ko o d o sn i va ča n e u p l a ti svoj u l og d o ugovorenog roka ili ne ispuni drugu obavezu;
6. n a či n i zm i re n j a tro ško va o sn i va n j a d ru štva ;
7. i m e n o van j e li ca o vla šte n i h za vo Ď e n j e p o sl o van j a i za stu p a n j e d ru štva i
p ri j a vu za u p i s o sn i va n j a d ru štva u su d ski re g i sta r;
8. posljedice neuspjelog osnivanja;
9. p o se b n u o d re d b u a ko se d ru štvo o sn i va n a o d re Ď e n o vri j e m e .
Osnovni kapital
Osnovni kapital DOO, s je d n im il i v iš e o s n iv a ĉ a , iz nosi najmanje 2.000 K M, a k o d ru g i m z a k o n o m n ije o d re Ċ e n o d ru g a ĉ ije .
V rije d n o s t p o je d in a ĉ n o g u lo g a n e mo ţ e b iti ma n ja o d 1 0 0 K M.
Ulozi u stvarima i pravima moraju biti u cij e l o sti u n e se n i u d ru štvo d o da n a
p o d n o še n j a p ri j a ve za u p i s o sni va n ja d ru štva u re g i sta r d ru šta va , ta ko d a d ru štvo
m o ţe n j i m a tra j n o i sl o b o d n o ra sp o l a g a ti .
Osn i va čki m a kto m m o ţe se o d re d i ti i o b a ve za čl a n a d a u ko ri st d ru štva
i zvrši o d re Ď e n u či n i d b u či j a vri j e d n o st se m o ţe n o vča n o i zra zi ti .
Troškove osnivanja društva snose osnivaĉi srazmjerno svojim
u d je lima , a k o u g o v o ro m n ije o d re Ċ e n o d ru g a ĉ ije .
Statut
DOO obavez no ima statut.
S ta tu t d ru š tv a d o no s e os n iv a ĉ i, u ro k u o d re Ċ e no m o s n iv a ĉ k im aktom, koji ne moţ e b it i d u ţ i o d 6 0 d a n a o d d a n a u p is a o s n iv a n ja d ru š tv a
u re g is ta r d ru š ta v a . S ta tu to m d ru š tv a o b a v e z n o s e u re Ċ u je :
1. fi rm a i sj e d i šte ;
2. djelatnost;
3. i zn o s o sn o vn o g ka p i ta l a i vi si n a u d j e la sva ko g čl a n a ;
4. vo Ď e n j e p o sl o va nj a i za stu p a n j e d ru štva ;
5. n a či n u tvrĎ i va n j a i d i o b e d o bi ti i p o kri ća g u b i tka ;
6. p ra va i o b a ve ze čl a n o va ;
7. o rg a n i za ci j a d ru štva ;
8. u p ra vl j a n je i n a či n d o n o še nj a od l u ka , sa sta v, n a či n im e n o va nj a i
ra zrj e še n j a , o vl a šte n j a i o d g o vo rn o sti o rg a n a d ru štva , a ko se fo rm i ra j u ;
9. n a či n i n fo rm i ra nj a čl a n o va o p o sl o va nj u d ru štva i vo Ď e n j a kn j i g e u d j el a ;
10. n a či n p ro m j e ne vi si n e o sn o vn o g ka p i tal a ;
11. n a či n p ri stu p a n j a d ru štvu i p re sta n ka čl a n stva u d ru štvu ;
12. p re sta n a k d ru štva ;
13. postupak izmjena i dopuna statuta.
U p is u re g is ta r d ru š ta v a
Uz prijavu z a upis osnivanja DOO u reg is ta r d ru š ta v a p r ila ţ u s e u iz vorniku ili ovjerenom prepisu:
1. o sn i va čki a kt;
2. d o ka z o i zvrše n o j u p l a ti u l o g a u n o vcu ;
3. i zvj e šta j o p ro cj e n i vri j e d n o sti i i sp ra ve o u n o su u l o g a u stva ri m a i
pravima;
4. sp i sa k sa l i čni m p o da cim a čl a n o va u p ra ve i n a d zo rn o g o d b o ra , ako se on
i m e n uj e , sa n j i h o vim i zj a va m a o p ri h va ta n j u d u ţn o sti .
Uplata uloga
Ĉ la n d ru š tv a d uţ a n je u ro k u i n a n aĉ in o d re Ċ e n o s n iv a ĉ k im a k to m,
s ta tu to m i o d lu k a ma s k u p š tin e d ru š tv a iz v rš iti u p la tu u lo g a .
Č l a n d ru štva ko j i j e ka o u lo g u n i o stva ri il i p ra va n e m o ţe n a n j im a za d r ţa ti n i ka kvo p ra vo n i ti d ru štvu n a m e tn u ti o g ra n i če n j a .
D rušt vo ne mo ţe up la t u u lo g a o d g o d i ti , ne mo ţe čla na o s lo b o d i ti o b a ve ze
up la te , ni ti na i me up la te ulo g a p ri mi ti ne što d rug o o si m o no g a što je ug o vo re no .
Udjeli
Udio ĉ lana druš tva je sraz mjeran uĉ ešć u njegovog uloga u osnovnom kapitalu.
S v a k i ĉ la n d ru š tv a i ma je d a n u d io .
U d i o čl a n a d ru štva se p o ve ća va ka d up l a ti n o vi ul o g i l i ste kn e u d i o d ru g o g
čl a n a .
U p ra va d ru štva d u ţn a j e vo d i ti kn j i g u ud j el a n a n a čin ko j im se o si g u ra va
tačn a i p o tp u n a e vi d e n ci j a o čl a n o vim a d ru štva i n j i h o vim u d j el im a .
U p ra v a d ru š tv a d uţ n a je , n a jk a s n ije o s a m d an a o d d a n a u p is a
o s n iv a n ja d ru š tv a u re g is ta r d ru š ta v a , u s p o s ta v it i k n j ig u u d je la u k o ju obavez no unosi:
1. ime i prezime ili firmu i adresu prebival i šta i li sj e d i šta čl a n o va d ru štva ,
2. vrstu i i zn o s u g o vo re n o g u l o g a i u p l a će n i i zn o s,
3. posebna prava i obaveze ve zani za udio.
Prenos udjela
U d je li u d ru š tv u s u p re n o s iv i.
P re n o s u d je la v rš i s e p is me n im u g o v o ro m i n a s l je Ċ iv a n je m .
Ĉ lanovi druš tva ima ju pravo preĉ e kupnje udjela .
Ĉ lan druš tva koji prodaje udio duţ an je u pismenoj formi, preko uprave druš tva, obavijestiti osta le ĉ lanove o c ijeni i drugim uslovima prodaje.
Ako niko od članova u pismenoj formi preko uprave druš tva ne prihvati ponudu za kupnju, ili ne izjavi interes, a posao ne bude zaključen u roku od 30 dana, č lan moţe svoj udio prodati treć im licima pod uslovima koji ne mogu biti povoljniji od date ponude.
Ako su vi še lica vlas nici jed nog ud jela , zajed nički ostvaruju pra va i solidarno odgo vara ju za oba ve ze ko ji se od nose na taj udio.
Ako vlas nici udje la ne odrede zajed ničkog zastup nika, pra vne rad nje poduzete od stra ne druš tva prema jed nom od nji h djeluju prema svima . Prijenos i prijela z udje la proizvodi pra vni uči nak prema druš tvu od tre nutka upisa u k njigu udje la.
Istupanje i iskljuĉ enje ĉ lana
U g o v o ro m ili s ta tu to m u tv rĊ u ju s e u s lo v i, p o s tu p a k i p o s lje d ic e
is tu p a n ja iz d ru š tv a .
Ĉ la n mo ţ e b iti is k lju ĉ e n iz d ru š tv a iz ra z lo g a i u p o s tu p k u k o ji s u
u n a p rije d o d re Ċ e n i u g o v o ro m ili s ta tu to m d ru š tva. Od l u ka o i skl j u če nj u
d o sta vl j a se čl a n u u pi sm e n oj fo rmi , u z n a vo Ď e n j e ra zl o g a za i skl j u če nj e . Čl a n
ko j i j e i sklj u če n i z d ru štva m o ţe p o b ij a ti o dl u ku o i skl j u če nj u tu ţb o m kod su d a u roku od 30 dana od dana kada mu je odluka dostavljena.
Is tupa njem i iskl j uče n je m i z č la ns t va u d r uš t vu p re sta j u p ra va ko ja i z to g
čla ns t va p ro i zla ze .
UPRAVLJANJE
S k u p š tin a d ru š tv a
D ru š tv o ima s k u p š tin u , k o ju ĉ in e s v i ĉ la n o v i d ru š tv a .
U k u p a n iz n os o s n o vn o g k ap ita la d ru š tv a p re d s ta v lje n je u s k u p š tin i
s a 1 0 0 g la s o v a , a ĉ la n d ru š tv a ima b ro j g la s o v a s ra z mje ra n n je g o v o m
u d je lu u o s n o v n o m k a p ita lu d ru š tv a .
Skupš tina obavez no odluĉ uje o: 1. godiš njem obraĉ unu, 2. raspodjeli dobiti i 3. pokrić u gubitka.
U d.o.o. sa jednim članom, ovlaš tenja skupš tine vrši član društva.
S k u p š tin u d ru š tv a s a z iv a:
1. uprava,
2. čl a n i li čl a n o vi čij i u d j el i či n e n aj m an j e 1/10 osnovnog kapitala.
U p ra v a je d u ţ na s a zv a ti s k u p š tin u n a jma n je je d n o m g o d iš n je , i u
to k u g o d in e k a d a d ru š tv o o s tv a ri g u b ita k v e ć i o d p e tin e o s n o v n o g ka p ita la
p re ma p o s lje d n je m g o d iš n je m o b ra ĉ u n u .
S ku p šti n a m o ţe o d l u či va ti a ko su , l i čn o il i p u te m p u n om o ćn i ka , za stu p l j e ni
čl a n o vi čij i u d j el i či n e p ol o vi n u o sn o vn o g ka pi ta l a d ru štva .
A ko ni je p o sti g n ut k vo r um , sk up šti na se sa zi va sa i sti m d ne vni m re d o m najkas nije za 15 da na od prvobitno zaka za no g d a na o d r ţa va nja .
U p ra v a d ru š tv a
P o s lo v a n je d ru š tv a v o d i i d ru š tv o z a s tu p a u p ra v a .
U p ra v u ĉ in e je d n o ili v iš e lic a (d ire k to r i iz v rš n i d ire k to ri) , koja ne
mo ra ju b it i ĉ la n o v i d ru š tv a , i me n o v a n i n a n a ĉ in i z a p e rio d u tv rĊ e n
o s n iv a ĉ k im a k to m il i s ta tu to m d ru š tv a . K a d a u p ra va i m a vi še čl a n o va ,
o sn i va čkim a kto m i li sta tu to m se u re Ď u j u n j i h o va o vl a šte n j a i o d g o vo rn o sti .
Nadz orni odbor
U g o vo ro m il i sta tu to m m o ţe se o d re d i ti d a DOO ima nadzorni odbor.
N a dz o rn i o d bo r o b a v ez no je ima ti d ru š tv o k o je ima v i š e o d d e s e t
ĉ la n o v a i d ru š tv o ko je ima o s n o v n i ka p ita l u iz no s u v e će m o d 1 .000.000 KM
i n a jma n je d v a ĉ la n a .
P OV E Ć AN J E I S MAN J E N J E OS N OV N OG K AP IT AL A
P o v e ć a n je o s n o v no g k a p ita la
Os n o v n i k a p ita l p o v e ć a v a s e n a o s no v u o d lu k e sk u p š tin e DOO,
u p la to m i li u n o š e njem novih uloga.
Č l a n o vi d ru štva i m a j u p ra vo p rve n stva u p l a te n o vi h u l o g a , u sra zm j e ri
svo j i h u dj e l a u o sn o vn om ka p i ta lu , u ro ku o d 3 0 d a n a o d da n a d o n o še nj a o dl u ke
o p o ve ća n j u o sn o vn o g ka p i ta l a , a ko o sn i va čkim a kto m i l i sta tu to m n i j e d ru g a čij e
o d re Ď e n o .
P o ve ća n j e o sn o vn o g ka pi ta l a i z re ze rvi m o ţe se v rši ti a ko fi n a n si j ski
i zvj e šta j i i zvj e šta j re vi zo ra za p o sl j e d nj u p o sl o vn u go d i n u u tvrĎ u j u da nema
nepokrivenog gubitka.
P o ve ća n je o s no vno g ka p i ta la d r ušt va i z re ze r vi vrši se p o ve ća n je m nomi nalnih iznosa ud jela .
Smanjenje osnovnog kapitala
Osn o vn i ka p i ta l d ru štva m o ţe se sm a n j i ti o d l u ko m sku p šti n e d ru štva , u
skl a d u sa o vi m za ko n o m , o sn i va čkim a kto m i sta tu to m d ru štva , a l i n e i sp o d zakono m u tvrĎ e n o g m i n i m um a .
Od l uk u o sma nje n j u o sno vno g ka p i ta la d r uš t vo je d u ţno d o sta vi ti
sud sko m re g i str u i o b ja vi ti u “S lu ţb e ni m no vi na ma F e d e ra ci je B i H”.
P R OMJ E N A OB L IK A I P R E S T AN AK D R UŠ T V A
Promjena oblika
DOO mo ţ e p ro mije n it i o b lik u DD, n a o s n o v u o d lu k e s k u p š tin e
d o n e s e n e d v o tre ć in s k o m v e ć in o m g la s o v a s v ih ĉ la n o v a d ru š tv a .
DD, nastalo promjenom oblika DOO, mora imati osnovni kapital najmanje
u i zn o su u tv rĎ e n o m o vi m za ko n o m .
Uprava DOO podnosi Komisiji zahtjev za odobrenje promjene oblika u
dioničko društvo, uz koji prilaţe odluku skupš tine o promjeni oblika i ugovor s Registrom.
Pripajanje i spajanje
DOO se moţ e spojiti s drugim DOO ili DD ili se pripojiti jednom od njih, a li ne prije isteka dvije godine od dana upisa druš tva u registar druš tava.
Im o vi n om sp o j e ni h d ru šta va u p ra vl j a t će se p o se b n o , ta ko d a j e u o dn o su spojenih DD i odnosu prema povjeriocima odvojeno predstavljena imovina svakog od spojenih DD.
P re s ta n a k d ru š tv a
DOO prestaje , u sk ladu sa z akonom i statutom:
1. spajanjem, pripajanjem i podjelom,
2. o d l u ko m sku p šti n e ,
3. odlukom suda i
4. ste ča j e m .
Odluka o prestanku DOO dostavlja se registarskom sudu, najkasnije osam dana od dana donoš enja.
DOO prestaje odlukom suda:
1. po tuţbi jednog ili vi š e povjerilaca čija dospjela a neizmirena potraţivanja premašuju polovinu osnovnog kapitala društva,
2. ako skupština društva nije odrţana osam mjeseci od isteka roka za izradu
godiš njeg obračuna,
3. kada se i poslije izricanja kazni nastavljaju povrede zakona i drugih propisa kojim se ugroţavaju interesi povjerilaca,
4. ka d a se ste ča j za vrši d i o b o m ste ča j n e i m o vi n e ,
5. a ko ste ča j n i j e p o kre n u t j e r i m o vi n a d ru štva n i j e d o vo l j n a za p o kri će
tro ško va ste ča j n. postupka ili o b u sta vo m ste ča j a zbog nedovoljne imovine.
Od l u ka su d a u p i su j e se p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti u re g i sta r d ru šta va .
Likvidacija
Kada DOO p re s ta n e n a o s n ov u od lu k e s k up š tin e ili o d lu k e suda,
p o k re ć e s e p o s tu p a k lik v id a c ije .
U s lu ĉa ju pre s ta n k a dru š tv a n a o s n o v u o dlu k e s k u pš tin e , lik v i da ci ju provodi Up ra v a d ru š tv a , a u s lu ĉa ju pre s ta n k a n a o s n o v u o dlu k e s u da , likvidatora imenuje su d.
Likvidatora DOO s je d n im ĉ la n o m , ta k o Ċ e r, imenuje sud.
Od d a n a d o n o še n j a o d l u ke o p re sta n ku , o rg a n i DOO rade u skladu sa
o d re d b a m a za ko n a ko j i m se u re Ď u j e p o stu p a k l i kvid a ci je .
Uprava ili likvidator DOO d u ţn i su o b j a vi ti n a j m a nj e u j e d n o m d om a ćem
dnevnom listu da je pokrenut postupak likvidacije, tri puta od da n a d o n o še n j a
o d l u ke sku p šti n e d ru štva i l i su d a , u ra zmacima od 15 do 30 dana.
L ik v id a to r je d u ţ a n , n a jk a s n ije d o k ra ja p o s lo v n e g o d in e u k o jo j je
p o k re n u t p o s tu p a k lik v id a c ije , s a ĉ in iti i p o d n ije ti s k u p š tin i n a o d o b re n je
p o ĉ e tn i lik v id a c io n i b i la n s .
S ku p š tina DOO d u ţn a j e i sto vre m e no sa o d o b re nj e m p o če tn o g
l i kvi da ci o n o g b il a n sa ra zri j e ši ti n a d zo rn i o d b o r i u p ra vu .
L i kvi d a to r j e du ţa n o ko n ča ti te ku će p o sl o ve DOO, n a p l a ti ti p o tra ţi va n j a ,
u n o vči ti o sta l u i m o vi n u i i zm i ri ti o b a ve ze d ru štva .
L ik v id a to r je d u ţ a n de p o n ov a ti n a p o s e bn o m ra ĉ u n u n o v a c po tre b a n z a iz mirenje:
1. poznatih obave za za koje se povjerioci nisu prijavili;
2. obaveza koje nisu dospjele;
3. spornih obaveza.
DRUŠTVO SA NEOGRANIĈ. SOLID ARNOM ODGOVORNOŠĆU (d.n.s.o.)
1. POJAM I OSNIVANJE
T o je d ru š tv o n a jma n je d v a l ic a k o ja s u n e o g ra n iĉ e n o s o lid a rn o
o d g o v o rn a z a o b av ez e d ru š tv a . D ak le , s v a k i ĉ la n d ru š tv a o d go v a ra
cjelokupnom svojom imovinom. (sm a tra se d ru štvo m o so b a , ka o i K .D .)
Osniva se ugovorom o osnivanju, k o ji o b a v e z no s a d rţ i:
1. ime, prezime i adre su p re b i va l i šta čl a n o va d ru štva ,
2. fi rm u , sj e d i šte i d j e l a tn o st d ru štva i
3. p ra va i o b a ve ze čl a n o va .
Izm j e n e i d o p u ne u g o vo ra vrše se u z sa g l a sn o st svi h čl a n o va . P ri j a vu za
u p i s o sn i va n ja d ru štva u re g i sta r d ru š ta va p o tp i su j u svi čl a n o vi d ru štva .
2. ULOZ I Ĉ L A N OVA
U lo z i ĉ la n ov a u d .n .s .o . mo g u b iti iz raţ e n i u no v c u , s tv a rima , p ra v ima
i iz v rš e n im u s lu g a ma .
V ri j e d n o st u l o ga čl a n o va d ru štva za vi si o d n j i ho ve vo l je i u tvrĎ u j e se
u g o vo ro m o o sn i va n j u d ru štva . U l o zi čl a n o va su j e d n a ke vri j e d n o sti .
U l o zi čl a n o va p o sta j u im o vi n a d ru štva i ta d a j e d ru štvo p o sta l o vl a sn i k te
imovine.
3. DOBIT I GU BITAK
K a ko su n j i ho vi u lo zi u d ru štvo j e d n a ki , čl a n o vi d ru štva u če stvu j u u
ra sp o d j e l i d o b i ti i p o kri ću g u bi tka u j e d n a ki m i zn o si m a , a ko u g o vo rom n ij e
o d re Ď e n o d ru g a či j e .
4. UPRAVLJANJE I ZASTUPANJE
S v a k i ĉ la n d .n .s .o . ima p ra v o i o b a v e z u d a u p ra v lja d ru š tv o m , u skladu s ugovorom. Me Ċ u tim , ĉ la n d ru š tv a mo ţ e s e z a o d reĊ e n o v rije me
o d re ć i o v o g p ra v a i s v o je p ra vo u p ra v lja n ja p re n ije ti n a d ru g o g ĉ la n a
d ru š tv a . (Ovo ovl a šte n j e se m o ţe o p o zva ti )
Ĉ la n s v o je p ra v o u p ra v lja n ja mo ţ e p re n ije ti i n a lic e k o je n ije ĉ la n
d ru š tv a , a li s a mo u z s a g la s n o s t o s ta lih ĉ la n o v a . Č l a n o vi d ru štva ko j i i m aj u
p ra vo u p ra vl j a n j a vo d e p o sl o va nj e d ru štva .
U g o v o ro m s e o d re Ċu je d a li z a preduz ima n je o d re Ċ e n ih po s lo v a
o d lu ĉ u ju s v i ĉ la n o v i il i je d o v o ljn a n jih o v a me Ċ u s o b n a s a g la s n o s t.
Za s tu p a n je d ru š tv a v rš e s v i ĉ la n o v i , a li se u g o v o ro m mo ţ e o d re d iti da s a mo n e k i ĉ la n o v i z a je d n o il i p o je d in a ĉ n o z a s tu p a ju d ru š tv o .
S va ki čl a n d ru štva i m a p ra vo u vi d a u p o sl o vn e kn j i ge i i sp ra ve d ru štva .
Č l a n d ru štva m o ţe svo j a p ra va i ob a ve ze p re n o si ti n a tre ća l i ca sa m o u z
sa g l a sn o st svi h o sta l i h čl a n o va d ru štva .
5. O BI M OD GOV OR N OS T I Ĉ L AN OV A
S v a k i ĉ la n d ru š tv a n e o g ra n iĉ e n o s o lid a rn o od g o v a ra tre ć im lic ima z a oba v ez e d ru š tv a , ĉ a k i a k o n a k n a dn o p ris tu p i d ru š tv u , o sim a ko tre će li ce
p ri l i kom skla p a n j a p ra vn o g p o sl a sa j e d n im o d čl a n o va zn a d a ta j čl a n n ij e
o vl a šte n za stu p a ti d ru štvo .
6. I S T U PA N J E IZ D RU Š T VA I P RI S TU PA N J E DR UŠ T VU
Ĉ la n d ru š tv a moţ e is tu p iti iz d ru š tv a , a d ru š tv u moţ e p ris tu p iti n o v i
ĉ la n . I p ri stu p a n j e i i stu p a n j e se u re Ď u j e u g o vo ro m .
7. P R E S T AN AK D R UŠ T V A
Os im o p š t ih o s n o v a i n a ĉ in a pres tanka, d .n .s .o . p re s ta je i u s lu ĉ a ju :
1. k a d a je d a n ĉ la n is tu p i iz d ru š tv a - ima pravo namirenja udjela,
2. smrti ĉ la n a - osim ako po ugovoru nasljednik umrlog postane novi
ĉ la n . P ri h va ta n j e m čl a n stva u d ru štvu , n a sl j ed n i k p re u zi m a p ra va i
o b a ve ze u m rl o g čl a n a o d d a n a n j e g o ve sm rti . Ako nasljednik ne pristupi
d ru štvu , d ru štvo će p re sta ti i l i će i zvrši ti i zm j e n u u g ovora o osnivanju, s tim
d a su d u ţn i n al j e d ni ku i sp l a ti ti n a kn a d u u n o vcu on o g a što j e n je g o v
p re d n i k u n i o u d ru štvo . A ko i m a vi še n a slj e d n i ka , a sa m o j e d a n p ri h va ta
čl a n stvo , o sta l i i m a j u p ra vo n a sra zm e j ra n d i o n a kn a d e .
3. p re s ta n k a p ra v n o g lic a k a o ĉ la n a d ru š tv a ;
4. s te ĉ a ja (ka d a j e čla n d .n .s.o p ra vn o l i ce ), odnosno gubitka ili
o g ra n iĉ e n ja p ra v n e s p o s o b n o s ti je d n o g o d ĉ la n o v a d ru š tv a (fiz. lica);
5. o d lu k e s u d a o p re s ta n k u d ru š tv a .
6. u s lu ĉ a ju l ik v id a c i je d ru š tv a - imovina društva nakon likvidacije dijeli se
me Ď u čla n o vim a p rvo d o i zn o sa n j i h o vi h u p l a cen i h ul o g a , a za ti m n a jednake dijelove.
KOMANDITNO DRUŠTVO (K.D.)
1. POJAM I OSNIVANJE
K.D. je dru š tv o u ko j e m j e d a n i l i vi še čl a n o va d ru štva odgovara za
o b a ve ze d ru štva n e o g ra n i če n o so l i d a rn o cj el o ku p n om s vojom imovinom (komple mentari), a j e d a n i li vi še čl an o va d ru štva o d go va ra za o b a ve ze d ru štva
samo do iznosa njihovih uloga upisanih u sudski registar (komanditori).
S m a tra se d ru štvo m o so b a , ka o i d .n.s .o.
Na K.D. primjenjuju se odredbe ovog z akona o d.n.s.o., ukoliko drugim
o d re d b a m a o vo g za ko n a n i j e p ro p i sa n o d ru g a či j e . K.D. se m o ţe tra n s fo rm i sa ti u K.D. na dionice.
K.D. se osniva ugovorom, k o j i o b a v e z n o s a d rţ i:
1. fi rm u i sj e d i šte d ru štva ;
2. i m e , p re zi m e i a d re su p re b i va l i šta , o d n o sn o fi rm u i sj e d i šte čl anova;
3. o d re Ď e n j e ko j i čl an o vi su ko m pl e m en ta ri , a ko j i ko m a n d i to ri ;
4. vrstu i i zn o s u l o g a sva ko g čl a n a ; i
5. d j e l a tn o st ko m a n di tn o g d ru štva .
Za izmjene ugovora o osnivanju K.D. p o tre b n a j e sa g l a sn o st svi h čl a n o va .
Prijavu za upis osnivanja K.D. u sudski reg i sta r p o tp i su j u svi čl a n o vi .
2. UPRAVLJANJE I ZASTUPANJE
Poslovima K.D. upravlja ju komplementari.
Komanditor ima pravo uvida u p o s lo v n e k n jig e i is p ra v e d ru š tv a , te
g o d iš n ji f in a n s ijs k i iz v je š ta j.
K.D. zastupa svaki komplementar, a k o ma n d ito r moţ e z astupati K.D.
s a mo n a o s n o v u p o s e b no g o v la š te n ja d a to g s a g la s n o š ć u s v ih ĉ la n o v a .
K o ma n d ito r k o ji b e z o v la š te n ja z a k lju ĉ i u g o v o r u ime d ru š tv a ,
odgovora z a obavez e iz tog ugovora kao komplementar.
3. DOBIT
Dobit K.D. dijeli se na dio z a komplementare i dio z a komanditore, u
o mje ru u tv rĊ e n o m u g o v o ru .
D i o d ob i ti na mi j e nj e n kom pl e m e n ta rim a di j el i se m e Ď u nj im a na j e dn a ke dijelove. D i o d o b i ti n am ij e n j e n kom a n di to ri m a d ij e li se m e Ď u n ji m a sra zm j e rn o
u p l a će n im u l o zi m a , a ko u g o vo ro m n ij e o d re Ď e n o d ru g a či j e .
4. PRESTANAK K.D.
S vi čl a n o vi K.D. im a ju p ra vo n a sra zm j e ra n u d io u o sta tku i m o vi n e d ru štva nakon likvidacije.
Ako je ostatak imovine nakon likvidacije K.D. nedovoljan za povrat uplaćenih uloga, komanditori imaju pravo prvenstva na povrat uloga.
Ostatak im o vi n e n a ko n p o vra ta u l o g a , di j el i se m e Ď u čl a no vim a
ko m a n d i tn o g d ru štva po omjeru za raspodjelu dobiti.
JAVNA PREDUZEĆA
1. POJAM
J a v n o p re duz e ć e (JP) je s te p re duz e ć e , tj. pravno lice upisano u
s u d s k i re g is ta r k a o p riv re d n o d ru š tv o , k o je o b a v lja d je la tnosti od javnog
d ru š tv e n o g in te re s a (e n e rg e tik a , k o mu n ik a c ije , k o mu n a ln e d je la tn o s ti,
u p ra v lja n je ja v n i m d o b rima i d ru g e d je la tn o s ti o d ja v n o g d ru š tv e n o g
in te re s a ), i li p ra v n o lic e d e f in is a n o k a o ja v n o p re d u z e ć e p o s e b n im
propisom.
Djelatnosti od javnog dru štve n o g in te re sa u tvrĎ u j u o p ći n a , ka n to n i
F e d e ra ci j a B o sn e i He rce g o vi n e , sva ko u o kvi ru svo j i h n a d l e ţn o sti .
2. UPRAVLJANJE
Organi JP su:
1. skup šti na ,
2. nad zorni odbor,
3. up ra va (me na d ţme nt ) , kao orga ni upra vlja nja i
4. odbor za re vi ziju.
2.1. Skup š tin a
P o re d o d lu k a u tv rĊ e n ih ZPD s k u p š tin a d o n o s i o d lu k e i o :
1. poslovniku ili poslovnicima na prijedlog nadzornog odbora,
2. e ti čko m ko d e ksu n a p ri j e d l og n a d zo rn o g o d b o ra ,
3. planu poslovanja, odnosno revidiranom planu poslovanja .
S kup šti na p o d no si o p šti nsko m vi je ću , sk up šti ni ka n to na , o d no sno Parlame ntu FBi H i zvje š ta je o ra d u i p o s lo va nj u JP na jma n je je d no m g o d i šn je .
2.2. Nadz orni odbor
P o re d n a d leţ n o s ti u tv rĊ e n ih u ZPD, nadzorni odbor ima i slije d e ć e
n a d le ţ no s ti:
1. priprema poslovnike i predla ţe i h sku p šti n i ;
2. p ri p re m a e ti čki ko d e ks i p re d l a ţe g a sku p šti n i ;
3. vrši i zb o r ka n d i d a ta o d b o ra za re vi zi j u i p o d n o si p rij e d lo g za n j e g o vo
i m e n o van j e sku p šti n i ;
4. razmatra provedbeni propis za postupak nabavke i nadzire njegovo
p ro vo Ď e n j e ;
5. d a j e m i šl j e nj e s ku p šti n i o p ri j e dl o g u u p ra ve za ra sp o d j e l u d o b i ti ;
6. d a j e o vl a šte n j a za a kti vn o sti koj e su o g ra n i če ne n a o sn o vu o d re d a b a o vo g Zakona;
7. d a j e u pu te d i re kto ru za p ro vo Ď e n j e p re p o ru ka u ve zi sa u o če n im nepravilnostima.
Nadz orni odbor sastoji se od najmanje tri ĉ la n a . Jedno mjesto u
na d zo r no m o d b o r u p ri p a d a ka nd i d a tu sa na j ve ći m b ro je m g la so va i z sk up šti ne
ko ji je b i o ka nd i d i ra n o d d i o ni ča ra sa na jma n je 5 % d i o ni ca sa p ra vo m g la sa .
2.3. Uprava
P o re d n a d le ţn o s ti u tv rĊ e n ih u ZP D , u p ra v a je n a d le ţ n a i z a
1. izvj e šta va n j e n a d zo rn o g o d b o ra n a za h tj e v n a d zo rn o g o d b o ra ;
2. p ro ve d b u e ti čko g ko d e ksa ;
3. izradu i nadgledanje realizacije planova poslovanja;
4. izradu provedbenih propisa za postupak nabavki i provedbu Zakona o javnim nabavkama BiH
5. pripremu prijedloga o raspodjeli dobiti;
6. za p o šl j a va n j e i o tp u šta n j e za p o sl e n i ka u skl ad u sa p o stu p cim a u tvrĎ e n im
u p o sl o vn i ku i li p o sl o vni cim a te va ţe ći m za ko n i m a .
U p ra va se b i ra , im e n u j e i ra zrj e ša va u skl a d u sa p o stu p kom u tvrĎ e n im u statutu JP, na osnovu javnog konkursa iz red a ka n d id a ta ko j i p o me n a d ţe rski m
zn a n j i m a i i sku stvu n a j b ol j e o d g o va ra ju za i zvrše n j e o p e ra ti vn i h i po sl o vni h
potreba JP. U u p ra vu n e m o g u b i ti i m e n o va n a li ca ko j a vrše fu n kci j u u p o li ti čkim strankama.
Sukob interesa
P o v ez a n o lic e d u ţ no je iz b je g a v a ti s tv a rn e il i o ĉ ig le d n e s u k o b e interesa sa J.P . u liĉ n i m i li p ro fe s io n a ln im o d n o s ima .
S u ko b i n te re sa j a vlj a se ka d a l i čn i , o d n o sn o p ro fe si o n a ln i i n te re s
p o ve za n o g l i ca o n e m o g u ća va , e ve n tu a l n o m o ţe o n e m o g u ći ti i li i n te re s, i l i poslovanje JP ili sposobnost povezanog lica da ispunjava svoje obaveze i odgovornosti.
U smislu ZJP, s lje d e ć a lic a s e s ma tra ju p o v e z a n im lic ima :
1. čl a n o vi u ţe p o ro d i ce p o ve za n i h li ca d o tre će g ste p e n a krvn o g sro d stva i li
ta zb i n e , o d n o sn o l i ca ko j a ţi ve u i sto m d o m a ći n stvu sa p o ve za n i m licima;
2. p ra vn a l i ca ko j a ra sp o l a ţu g l a sa čki m p ra vim a u JP;
3. pravna lica u kojima JP ima udio od najmanje 10% od ukupne sume
g l a sa čki h p ra va ;
4. pravna lica u kojima JP ima najmanje 10% dionica sa pravom glasa;
5. p ra vn a l i ca u ko j im a j e p o ve za n o l i ce i li čl a n o vi u ţe p o ro d i ce , čl a n nadzornog odbora ili uprave.
Poveza na lica JP d u ţna s u vrši ti svo je f u nkci je , i zvrša va ti svo je o b a ve ze
u z d u ţn u p a ţn j u, s tr uč no i sa vje s no .
Odbor z a reviz iju
Nadz orni odbor odgovoran je da:
1. p re d l a ţe sku p šti n i sa sta v o d b o ra za revi ziju, nakon izbora kandidata
ve ći n o m gl a so va n a o sn o vu ja vn o g ko n ku rsa , s ti m d a o d a b e re l i ca koj a
su najkvalifikovanija za tu funkciju;
2. nadzire upravu u primjeni preporuka datih od odbora za reviziju i vanjskog
re vi zo ra u u tvrĎ e n i m vre m e n ski m ro k ovima.
Odbor z a reviz iju, iz me Ċ u o s ta lo g , d u ţ a n je :
1. imenovati vanjskog revizora;
2. imenovati direktora odjela za internu reviziju na osnovu javnog konkursa
za i zb o r te h n i čki n a j b ol j e kva li fi ko va n o g ka n di d a ta , u ko l i ko U re d g l a vn o g revizora nije upoznao JP sa svo j o m n a m j e rom d a i zvrši i m e n o va n j e ;
3. ra zm o tri ti g o d i šn j u stu d i j u ri zi ka i p l a n re vi zi j e u ko j i m a su p ri ka za n e
p o j e d i n o sti u p o g l ed u ri zi čn i h p o d ru čj a i re vi zi j a ko j e će se i zv rši ti ;
4. razmotriti navedenu studiju ri zika i plan revizije;
5. osigurati da odjel za int. rev. i zv rši svo j p o sa o u skl a d u sa p l a n o m re vi zi j e ;
6. osigurati da interne kontrole u JP budu adekvatne i da funkcioniraju kako
j e p re d vi Ď e n o ;
7. osigurati da odjel za internu reviziju obavlja svoje obaveze u skladu sa
m e Ď u n a ro d ni m re vi zi j skim standardima.
Up ra va je d u ţna i o d g o vo r na za p ri mje n u p re p o ruka o d b o ra za re vi zi j u .
Odjel z a inte rnu reviz iju
Od je l z a in te rn u re v iz iju (Od je l) fo r mira s e u J P ko ja z a p o š lja v a ju v iš e od 50 radnika. JP će sn o si ti tro ško ve i m e n o va n j a d i re kto ra Od j e l a.
U skladu sa odredbama ovog ZJP direktor Odjela d u ţa n j e i o d g o vo ra n d a uspostavi Odjel o dg o va ra j u će g o b im a p o tre b n o g d a se a d e kva tn o o b a vl j aj u
d u ţn o sti Odjela, te i m a i skl j u či vu o d g o vo rn o st za i zb o r i ru ko vo Ď e n j e l i cim a
zaposlenim u Odjelu.
Odjel je odgovoran da:
1. p o d n o si g o di šn j u studiju rizika i plan revizije Odboru za reviziju u kojima je
sa d rţa n d e ta l j a n p ri ka z ri zi čn i h p o d ru čj a i re vi zi j a ko j e će b i ti i zvrše n e ;
2. p o d n o si i zvj e šta j o o b a vlj e n im re vi zi j am a i p re p o ru ke Odboru za reviziju
putem direktora Odjela;
3. o b a vl j a svo j e d u ţn o sti u p o tp u n o m skl a d u sa MRS (m e Ď .rev. standardima)
Od je l o vu d u ţno st ne mo ţe p re no si ti na d r ug i o rg a n. C je lo k up no o so b lje Odjela s u zaposle nici JP. Direktor Odjela ne mo ţe b i ti za p o sle ni k JP, a li će za
usl ug e ko je p r u ţa JP b i ti s ho d no to me na g ra Ď e n o d to g p re d u ze ća .
Nabavka
Od g o v a ra ju ć i p o s tu p c i n a b a v k e k o ji s e o b a v lja ju u JP b it ć e
p ro v e d e n i u z s tro g o p o š tiv a n je o d re d a b a Za k o n a o ja v n im n a b a v k a ma B iH .
Uprava i nadzorni odbor JP d u ţn i su p ro vo di ti o d re d b e va ţe ći h p ro pisa o nabavci.
N e d o p uš te n e a k tiv n o s ti
JP strogo je z abranjeno obavljanje, iz me Ċ u o s ta lo g , i s l je d e ć ih aktivnosti:
dava nje kredita ili pozajmica zaposle nim u JP i li tre ći m li ci ma , i li p ruţa nje garancija ili osigura nja za kredite osim u p rocesu p res truk tuiranja kada JP
mo ţe i zvrši ti u la g a n je i li d a ti p o za jmi c u p ri vre d no m d ruš t vu i sklj uči vo na
o sno vu o d l uke sk up šti ne JP;
d a va nja p u te m d o na ci ja u sup ro t no sti sa o d re d b a ma va ţe ći h za ko na o
dodjeli sredsta va ili donacija ma;
i sp la ta p la ća za p o s le ni m b e z uplate dopri nosa i poreza u sk lad u sa
va ţe ći m za ko nski m p ro p i si ma
vrše n je i zmje na i li d o p u na u b i lo ko je m ve ć za k l juče no m ug o vo r u o
na b a vci , o si m a ko ni s u i zvrše ne u skla d u sa va ţe ći m za ko ni ma o na b a vci ;
p ri h va t p la ća n ja sre d st vo m ko je za m je nj u je no va c, p la ća n ja u na tu ri , i li gotovi nskom ek vi vale ntu;
za kl j uče nje ug o vo ra o ra sp o la g a n j u sa uk up no m vri je d no šć u ve ćo m o d
1 0 .0 0 0 ,0 0 K M, b e z p o tp i sa d i re kto ra i o d g o vo r no g čla na up ra ve ;
Za š ti ta i mo v in e ja v n o g p re d u z e ć a
U ispunjavanju svojih obaveza i odgovornosti nad zorni odbor i uprava
d u ţn i su p o d sti ca ti n a o d g o vo rn o ko ri šte n j e i ko n tro l u i m o vi n e i re su rsa JP.
PRESTANAK DRUŠTVA
D ru š tv o p re s ta je g u b itk o m s v o js tv a p ra v no g lic a , i to na dan upisa
p re s ta n k a u re g is ta r d ru š ta v a . Te k u to m m o m e n tu d ru štvo g u bi svojstvo pravnog lica.
U ko l i ko o vim za ko n o m n ij e d ru g a či j e o d re Ď e n o , po pre s ta n k u dru š tv a provodi se likv ida cija (n e p ro vo d i se u sl u ča j u sp a j a n j a , p ri p a ja n j a i p o d je l e ).
D ru š tv o p re s ta je u s l ije d e ć im s lu ĉ a je v i ma :
1. istekom perioda z a koji je osnovano;
2. spajanjem, pripajanjem i podjelom; (o ve sta tu sn e p ro m j e n e d ru štva su
n a či n p re sta n ka d ru štva b e z u n o vča va n j a nj e g o ve im o vi n e – ne provodi se likvidacija!!!)
3. o k o n ĉ a n je m s te ĉ a jn o g p o s tu p k a ili o d b ija n je m z a h tje v a z a o tv a ra n je
s te ĉ a jn o g p o s tu p k a u s lije d n e dostatka imovine;
4. prestankom na osnovu odluke suda, donesen e na osnovu z ahtjeva
n a d le ţ n ih o rg a n a ili lic a k o je d o k aţ e p ra v n i in te re s , u s lje d e ć im
s lu ĉ a je v ima :
a. ka d a se n aj vi ši o rg a n u tvrĎ e n o sn i va čkim a kto m il i sta tu to m n e
sa sta j e i n e vrši svoj a o vla šte n j a il i ni j e vrše n i zb o r o rg a n a či j i j e
m a n d a t i ste ka o d u ţe o d 2 g o d i n e ;
b. ka d a d u ţe o d 2 g o d i n e d ru štvo n e o stva ru j e p ri h o d e ;
c. ka d a j e d ru štvu o d u ze to o d o b re n j e za o b a vl j a n j e d j e l a tn o sti ; ( npr.
kri vi čn i za ko n ko d o d g o vo rn o sti p ra vn i h o so ba ka o sa n kcij u
predvi Ď a p re sta n a k p ra vn e o so b e i l i za b ra n u o b a vl j a n a d j e l a tn o sti )
d. ka d a vi še n e p o sto j e za ko n o m u tvrĎ e n i u sl o vi za d a l je p o sto j a nj e
d ru štva u o b l i ku u ko j e m j e u p i sa n o u re g i sta r d ru šta va .
P ri je d o no še nja o d l uke o p re s ta nk u d r ušt va , s ud mo ţe o d re d i ti ro k za
o tkla nja n je u zro ka zb o g ko ji h je d o no še n je o d l uke p re d lo ţe no . Sud takvu odluku (presudu) d o sta vlj a re gi stru d a se p o kre n e p o stu p a k ste ča j a i li
l i kvi da ci j e . T e k po o ko n čan j u p o stu p ka m o ţe se d o ni j e ti rj e še nj e o b ri sa nj u
to g d ru štva i z re g i stra .
5. odlukom sku p š tin e d ru š tv a .
Os im u s lu ĉ a ju s ta tu s n ih p ro mje n a , navedeni raz loz i su osnov da se
n a d d ru š tv o m p o k re n e p o s tu p a k likvidacije, odnosno s te ĉ a ja . Naime,
p re tp o sta vl j a se d a j e u m om e n tu p re sta n ka d ru štvo im a lo im o vi n u , zb o g če g a treba provesti pos tupak likvi d a cij e i li ste ča j a .
I postupak likvidacije i steĉaja provodi sud.
L ik v id a c ija i s te ĉ a j s a mi p o s e b i n is u o s n o v d a s e d ru š tv o b riš e u registru. N a ime , k a d a s e o k o n ĉ a p o s tu p ak lik v id a c ije i li s te ĉ a ja o n d a se to
rje š e n je d o s ta v lja s u d u re g is tra . Ov o rje š e n j e je osnov da se donese
rje š e n je o b r is a n ju te p ra v n e o s o b e iz re g is tra i to će objaviti u sl.novinama.
STEĈAJNI POSTUPAK
Za k o n o s te ĉ a jnom postupku je visoko razvijen mehanizam za
u re Ď i va n j e ste ča j n o g p o stu p ka i koji je potpuno sposoban za funkcionisanje.
On d a j e o d g o vo re za sve sl u ča je ve u p ra ksi , j a sa n je , i ma u skl a Ďe n u
sistematiku.
N je g o v a o s n o v n a p re mis a o d ko je p o laz i je d a je imo v in a s te ĉ a jn o g
d u ţn ik a imo v in a n je g o v ih p o v je ri la c a . Sud u tome samo stvara uslove za
izraţavanje autonomne volje povjerilaca.
S te ĉ a jn i p o s tu p a k je p o s e b n a v rs ta p o s tu p k a . S p a d a p o s v o jo j
prirodi u vanparniĉ n e p o s tu p k e .
RAZLOZI ZA POKRETANJE I CILJ STEĈAJNOG POSTUPKA
S te ĉ a jn i p o s tu p a k s e p rovodi iz raz loga plateţ n e n e sp o s o bn o s ti ili
z b og p rije te ć e p la te ţ n e n e sp o s o b no s ti s te ĉ a jn o g d uţ n ik a i ima z a c ilj
u n o v ĉ e n je n je g o v e imo v in e ra d i g ru p n o g n a mire n ja p o v je rila c a s te ĉ a jn o g
d u ţn ik a .
P la te ţ n a n e s p o s ob n o s t je o p ć i, o s n ov n i i re d o v n i ra z lo g z a o tv a ranje
s te ĉ a jn o g p o s tu p k a - v a ţi za s v e k a te go rije s te ĉa jn o g du ţn ik a .
S te ĉ a jn i d u ţ n ik je p la te ţ no n e s po s o b a n u k o lik o n ije u s ta n ju
iz v rš a v a ti s v o je d o s p je le i p o tra ţ iv a n e o b a v ez e p la ć a n ja n e p re k id no u
periodu od 30 dana.
S te ĉ a jn i p o s tu p a k s e moţ e o tv o riti i z b o g p rije te ć e p la te ţ n e
nesposobnosti (p o u zo ru n a n j e m a čko ste ča j n o p ra vo ). P rije te ć a p la te ţ n a nesposobnost pos to ji a k o s te ĉ a jn i d u ţ n ik , p re ma p re d v iĊ a n ji ma , u
v re me n u d o s p je lo s ti n e ć e b iti u s ta n ju d a is p u n i po s to je ć e o b av ez e
p la ć a n ja .
Z b o g p ri j e te će pl a te ţn e n e sp o so b n o sti p ri j e dl o g za o tva ra n j e ste ča j n o g
p o stu p ka m o ţe p o d n i j e ti s a mo s te ĉa jn i du ţn ik .
POKRETANJE STEĈAJNOG POSTUPKA
S te ĉ a jn i p o s tu p a k s e po k re ć e p is me n im p rije d lo g o m. Za
p o d n o š en je p rije d lo g a o v la š te n i s u :
a) s te ĉ a jn i d u ţ n ik i
b) svaki povjerilac koji ima pravni inte res z a p ro v o Ċe n je s te ĉ a jn o g
postupka (kada povjerilac p o kre će ste ča j ni p o stu p a k d u ţa n j e u
p ri j e d l o gu p ril o ţi ti o d g o va ra j u ću d o kum e n ta cij u , čim e će u či n i ti vj e ro va tn im
svo j e p o tra ţi va n j e i p l a te ţn u n e sp o so b n o st ste ča j n o g d u ţn i ka ) .
Prijedlog se mora podnijeti u roku od 30 dana od dana nastupanja
p la te ţ n e n e s po s o b no s ti, a s u d g a mo ra ra z mo tri ti u ro k u o d 1 5 d a n a od dana njegovog prijema. N e u re d a n i n e p o tp u n p ri j e d l o g , su d će vra ti ti
p re d l a g a ču i n al o ţi ti mu d a p ri j e dl o g u re d i i nedostatke otkloni u roku od 15 dana.
A ko p re d l a g a č vra ti sud u p ri je d l o g ko j i n ij e u re Ď e n p o u p u tstvu su d a , su d će
p ri j e d l o g rj e šen j em odbaciti, a ako ga ne vrati u ostavljenom roku, sm a tra t će se
da ga je povukao. U o vo m s l uča j u tro ško ve p o st up ka s no si p re d la g a č .
P rije d lo g s e moţ e p o v u ć i do o tv a ra n ja s te ĉ a jn o g po s tu p k a . U tom
s lu ĉ a ju tro š k o v e s n o s i p o d n o s ila c p ri je d lo g a .
U ko l i ko ste ča j n i d u ţn i k n a ko n p o d n o še n j a p rij e d l o ga i sp u n i p o tra ţi va n j e
p o d n o si o ca p rij e dl o g a , ko j e j e bi l o ra zl o g za p o d n o še n j e p ri j edloga za otvaranje
ste ča j n o g p o stu p ka , ste ča j n i su d i j a , na prijedlog podnosioca prijedloga ili
ste ča j n o g d u ţn i ka m o ţe o b u sta vi ti s te č . postupak (tro ško ve s no si ste č a j. d u ţni k) .
S te ĉ a jn i p o s tu p a k v o d i s te ĉ a jn i s u d ija k a o p o je d in a c .
K a k o s e ra d i o v a n p a rn iĉ n o m p o s tu p k u , nema se pravo:
1) n a p o vra t u p re Ď a šn j e sta n j e ,
2) na ponavljanje postupka, niti
3) na reviziju.
S te ĉ a jn i p ostupak provodi privredno odjeljenje o p ć in s k o g s u d a u
s je d iš tu k a n to n a n a ĉ i je m je p o d ru ĉ ju s je d iš te s te ĉ a jn o g d u ţ n ik a .
S te ĉ a jn i p o s tu p a k je hitan. On se provodi nad:
1) imovinom pravnog lica,
2) d u ţn i ka p o j e d inca - a to su:
a) komplementari kod K.D. i
b) o sn i va či d.n.s.o.
Postupak se provodi nad imovinom pravnih lica javnim pozivom, izuzev
nad imovinom FBIH, op ći n a i j a vn i h fo n d o va .
A ko s te ča j n i d u ţn i k p ro i zvo d i p re d m e te n a o ru ţa n j a i vo j n e o p re m e , za
o tva ra n j e ste ča j n o g p o stu p ka n a d ta kvi m p ra vni m l i cem p o tre b n a j e p o seb n a saglasnost Ministra odbrane.
U s te ĉ a jn o m p o s tu p k u p o s to je d v a s tadija:
1) prethodni postupak i
2) g la v n i s te ĉ a jn i p o s tu p a k .
U p re th o d n o m p o s tu p k u u re Ċ u je s e p o s to ja n je p ro c e s n ih i
ma te rija ln ih p re tp o s ta v k i z a o tv a ra n je s te ĉ a jn o g p o s tu p k a . U tu s v rh u
s te ĉ a jn i s u d ija mo ţ e :
a) imenova ti p ri vrem e n o g ste ča j n o g u p ra vn ika,
b) odred i ti o d g o va ra j u će g vj e ša ta ka ,
c) rj e še n j em o d re d i ti mj e re ra d i o b e zb j e Ď e n ja ste ča j n e m a se , a ka sni j e i h i ukinuti.
ORGANI STEĈAJNOG POSTUPKA:
Org a n i s te ĉ a jn o g p o s tu p k a s u :
1) s te ĉ a jn i s u d ija ,
2) s te ĉ a jni upravnik,
3) s k u p š tin a p o v je rila c a i
4) odbor povjerilaca (i m a p o l o ţa j fa ku l ta ti vn o g o rg a n a ).
1) S te ĉ a jn i s u d ija
To je jedini sudski organ, jer z a raz liku od ranijeg z akona, nema
s te ĉ a jn o g v ije ć a .
On v o d i i u p ra v lja s te ĉ a jn im p o s tu p k o m, a li s a mo d o d o no š e n ja
rje š e n ja o otvaranju s te ĉ a jnog postupka.
N je g o v a o s n o v n a fu k c ija je d a ime n u je s te ĉ a jn o g u p ra v n ik a i d a v rš i pravni nadz or nad njegovim radom.
2) S te ĉ a jn i u p ra v n ik
On je operativni organ, koji je ov la š te n i o b a v e z a n :
1. da bez odlaganja u Ċe u po s je d imo v in e ste ča j n o g d u ţn i ka koja spada u
ste ča j n u m a su , u pra v lja n jo m i u n o v ĉi je u skl a d u sa o d l u ko m skup šti n e povjerilaca.
2. d a i zvrši d e ta l j a n po pis s te ĉa jn e ma s e i popis svih povjerila ca d u ţn i ka ,
za ko j e j e sa zn a o i d o ko j i h j e d o ša o i z kn j i g a i poslovne dokumentacije
ste ča j n o g d u ţn i ka .
3. d a vo d i p o sl o vn e kn j i ge , a n a ro či to da s a ĉin i po ĉe tn i b ila n s ,
4. da podnosi potrebne i zv je š ta je n a d l e ţn i m o rg a n i m a .
L ic a k o ja mo g u b i ti ime n o v a n a z a s te ĉ a jn o g u p ra v n ik a
Za s te ĉ a jn o g u p ra v n ik a mo ţ e s e ime n o v a ti s a mo f iz iĉ k o lic e k o je
ra s p o la ţ e p o tre b no m s tru ĉ n o š ć u i p o s lo v n im is k u s tv o m. S te ĉ a jn i u p ra v n ik
mo ra ima ti z a v rš e n o s tru ĉ n o ob ra zo v a n je i po lo ţe n s tru ĉ n i is p it. Za
s te ĉ a jn o g u p ra v n ik a mog u b iti ime n o v a n a s a mo lic a s a lis te s te ĉ a jn ih upravnika. Listu ste ča j n ih upravnika vodi federalni ministar pravde i ona se
o b j a vlj u j e u " Sl u ţb e n i m n o vi n am a F e d e ra cij e B iH " .
S k u p š tin a p o v je rila c a
S te ĉ a jn i s u d ija s a z iv a s k u p š tin u p o v je rila c a . S a z iv a n je p rv e
s k u p š tin e p o v je rila c a v rš i s e u o k v iru od lu k e o o tv a ra n ju s te ĉ a jn o g postupka. D ru g e sku p šti n e p o vj e ri la ca m o ra j u se sa zva ti a ko to za tra ţi ste ča j n i upravnik, odbor povjerilaca ili najmanje pet povjerilaca koji zajedno zastupaju
n a j m a nj e 1 /5 p ri j a vlj e n i h i zn o sa p o tra ţi va n j a .
P ra vo g l a sa u sku p šti ni p o vje ri l a ca im a j u p o vj e ri oci koji su prijavili svoja
p o tra ţi va n j a , a ko j e n i j e o sp o ri o ste ča j n i u p ra vn i k i li n e ko o d p o vj e ri l a ca s p ra vo m glasa. S k u p š tin o m p o v je rila c a ru k o v o d i s te ĉ a jn i s u d i ja . Od lu k e s e d o n o s e
v e ć in o m p ris u tn ih p o v je r ila c a .
N a p rv o j s ku p š tin i p o v je rila c a k o ja u s l ijedi nakon postavljanja
s te ĉ a jn o g u p ra v n ik a , s k u p š tin a mo ţ e iz a b ra ti d ru g o g s te ĉ a jn o g u p ra v n ik a
k o me je p o tre b n o p o s ta v lje n je o d s te ĉ a jn o g s u d ije . Izb o r d ru g o g ste ča j n o g
u p ra vn i ka m o ţe p re d l o ţi ti n a j m a n j e 5 p o vj e ril a ca ko j i za j e d n o p re d sta vl j aj u najmanje 1 /5 p ri j a vl j en i h i zn o sa p o tra ţi va n j a . S te ĉ a jn i s u d ija moţ e o d b iti
p o s ta v lja n je iz a b ra n o g s te ĉ a jn o g u p ra vn ik a , ako postoje raz loz i koji
u p u ć u ju d a je p ris t ra s a n , nepodoban ili ne ispunjava uvjete z a imenovanje.
Odbor povjerilaca
To je fakultativni organ. Ima ulogu kontrolnog organa, koji se osniva
ra d i z a š tite in te re s a p o v je ri la c a . On k o n tro l iš e i p o d rţ a v a s te ĉ a jn o g upravnika. Odbor povjerilaca, iz kruga povjerilaca, bira sku p šti n a p o vj e ri l a ca .
STEĈAJNA MASA I RASPOREĐIVANJE POVJERILACA
P o ja m s te ĉ a jn e ma s e
S te ĉ a jn a ma s a o b u h v a ta c je lo k u p n u imo v in u k o ja p rip a d a s te ĉ a jn o m
d u ţn ik u u v rije me o tv a ra n ja s te ĉ a jn o g p o s tu p k a , k a o i imo v in u k o ju
s te ĉ a jn i d u ţ n ik s te k n e z a v rije me s te ĉ a jn o g p o s tu p k a .
S te ča j n a m a sa sl u ţi n a mi re n j u tro ško va ste ča j n o g p o stu p ka , p o vj e ri laca
ko j i u vri je m e o tva ra n j a ste čaj n o g p o stu p ka im a j u o sn o va n im o vin ski za h tj e v
p re m a ste ča j n o m d u ţn i ku ( s te ĉa jn i po v je rio ci ), kao i povjerilaca koji u toku
o tvo re n o g ste ča j n o g p o stu p ka ste kn u p ra vo p o tra ţi va n j a p re m a ste ča j n o j masi (povjerioci steĉajne mase).
N a m ire n je p o v je ri la c a v rš i s e iz p o s to je ć ih s re d s ta v a s lo b o d n e
s te ĉ a jn e ma s e , p o s li je d e ć e m re d o s lje d u :
1. s te ĉ a jn i p o v je r io c i v iš ih is p la tn ih re d o v a :
a) p ri j e o sta l i h ste čaj n i h p o vj e ril a ca n am i ru j u se p o tra ţi va n j a ko j a
p o ti ču i z p e ri o d a p ri vremene uprave i koja nije mogao namiriti
ste ča j n i u p ra vn i k,
b) p o tra ţi va n j a za p o sl e n ika ste ča j n o g d u ţn i ka i z ra d n o g o d n o sa za
p o sl j e d nj i h 8 mj e se ci d o d a n a o tva ra n j a ste ča j n o g p o stu p ka , a u
vi si n i n aj n i ţe p l a će za sva ki m j e se c .
2. s te ĉ a jn i p o v je rio c i o p ć e g is p latnog reda: to su povjerioci koji u trenutku
o tva ra n j a ste ča j n o g p o stu p ka i m aj u o p ra vd a n i mo vi n ski za h tj e v p re m a
ste ča j n o m d u ţn i ku , u ko l i ko n e sp a d a j u u vi še i li n i ţe i sp l a tn e re d o ve .
3. s te ĉ a jn i p o v je r io c i n iţ ih is p la tn ih re d o v a : to su p o vj e ri o ci či j a se
potra ţi va n j a n a m i ru j u iza o sta l i h ste ča j n i h p o vj e ri la ca ovim re doslijedom :
a) ka m a te ko j e te ku od o tva ra n j a ste ča j n o g p o stu p ka n a p o tra ţi va n j a
ste ča j n i h p o vj e ril a ca ,
b) tro ško vi ko j i su p oj e d in im ste ča j ni m p o vje ri o cim a na sta l i n j ih o vim
u če šće m u p o stu p ku ,
c) n o vča n e ka zn e i p re krša j n e no vča n e ka zn e , ka o i i m o vi n sko -pravna
šte ta n a sta l a ka o p o sl j e d i ca i zvrše n o g kri vi čn o g d j e l a i l i p re krša j a ,
d) p o tra ţi va n j a ko j a se o d n o se n a n e ku b e sp l a tn u u sl u g u ste ča jn o g
d u ţn i ka ,
e) p o tra ţi va n j a ko j a se o d n o se n a p o vra t za j m a ko j i n a d om j e š ta
ka p i ta l n e ko g o sn i va ča i li p o tra ţi va n j a ko j a su s ti m i zj e d n a če n a .
L i ce ko j e i m a p ra vo n a i zd va j a n je stva ri ko j a n e p ri p a d a ste ča j n om
d u ţn i ku n i j e ste čaj n i p o vj e ril a c (iz lu ĉ n o p ra v o ). Njegovo pravo na izluči vanje
reguliše se posebnim propisom.
R a z lu ĉ n i p o v je rio c i imaju pravo na odvojeno i prioritetno namirenje
s v ih p o tra ţ iv a n ja iz o d re Ċ e n ih d ije lo v a s te ĉ a jn e ma s e . R a z lu ĉ n i p o v je rio c i
s u o n i k o ji s u z a k on o m o d re Ċ e n i k a o ta k v i (npr. hipotekarni povjerioci,
p o vj e ri o ci ze m lj i šn o g d u g a ).
PRAVNE POSLJEDICE OTVARANJA STEĈAJNOG POSTUPKA
One nastaju ex lege.
Is tic a n je rje š e n ja o o tv a ra n ju s te ĉ a jn o g po s tu p k a n a o g la s n u p lo ĉ u suda predstavlja konstitutivan karakter, jer bez ovoga ne bi mogle nastupiti pravne posljedice.
Neke od njih su uvjetne, a neke bezuvjetne, neke su trajne, a neke privremene.
P o v o d o m p ra v n ih p o s lje d ic a , z a k o n o d re Ċ u je tri g ru p e p i ta n ja :
1. o p će d e j stvo o tva ra n j a ste ča j n o g p o stu p ka ,
2. ispunjenje pravnih poslova i
3. prebijanje i pobijanje
Danom otvaranja ste ĉ a jn o g postupka, prestaju radni odnosi radnika.
R a d n ic i k o ji s u o s ta li n a ra d u do k tra je s te ĉ a jn i p o s tu p a k , p rima ju p la tu i
o s ta la p rima n ja u v is in i k o ju o d re d i s te ĉ a jn i u p ra v n ik .
Danom otvaranja ste ča j no g postupka obrazuje se ste čaj n a m a sa , ko j u či ni
cj e l o ku p n a im o vi n a d u ţn i ka u vri j e m e o tva ra n j a ste ča j a .
P o o tv a ra n ju s te ĉ a jn o g p o s tu pk a u vo d i s e s te ĉ a jn i u p ra vn ik u
d u ţn o s t, g a s e s e ra ĉ u n i s te ĉ a jn o g d u ţ n ik a i o tv a ra s e n o v i ra ĉ u n , presta ju
p ra v a o s o b a k o je s u b ile o v la š ć e n e d a r a s p o la ţ u imo v in o m d u ţ n ik a , a uz
firmu s te ĉ a jn o g d u ţ n ik a , d o d a je s e o z n a k a « u s te ĉa ju » .
Protiv ste ča j n o g d u ţn i ka ne mogu se dopustiti mjere osiguranja, niti prinu dn o g i zv rš e n ja ra d i n a m i re nj a po tra ţi va n j a u p o gl e d u ko ji h p o sto ji i zvršn a isprava.
N o v ĉ a n a p o traţ iv a n ja povjerioca prema duţ n ik u k o ji n is u d o s p je la
smatraju se dospjelim.
No vča na i ne no vča na p o tra ţi va nja ko ja i ma j u p re d no s t p o vre me ni h dava nja pretvara ju se u jed nokra tna no vča na p o t ra ţi va nja .
Prestaju teć i k a ma te n a p o tra ţ iv a n ja k o ja s e iz miru ju iz s te ĉ a jn e
mase.
Prijavljivanje p o tra ţ iv a n ja u s te ĉ a jn u ma s u p re k id a z a s ta ru .
K a d ste ča jni up ra vni k o ko nča s ve p o slo ve i z ste ča j no g p o st up ka o n
podnosi izvje šta j ste ča j no m vi je ć u za za kl j uči va nje p o st up ka . Od luk u o tome donosi Ste ča j no V i je će i o na se o b ja vljuje u S lu ţb e ni m novi nama Federacije BiH.
D a n o m up is a u s u d s k i re g is ta r R je š en j a o z a k lju ĉ e n ju s te ĉ a jn o g
p o s tu p k a d uţ n ik p re s ta je p o s to ja ti .
UPRAVLJANJE I UNOVĈAVANJE STEĈAJNE MASE
S te ĉ a jn i u p ra v n ik je d u ţ a n d a s a s ta v i p o p is p re d me ta s te ĉ a jn e mase. P o vj e ri o ci u tom slu ča j u , n a ko n o b a vj e šta va n j a o o tva ra n j u ste ča jn o g
p o stu p ka , p ri j a vl j u j u svo ja p o tra ţi va n j a ste ča j n o m su d u .
S te ĉ a jn i u p ra v n ik n a k o n u p o zn a v a n ja s a p o traţ iv a n jima p o v je ri la c a
mo ra d a s e iz ja s n i k o ja p o t ra ţ iv a n ja p riz n a je ili osporava u cjelosti ili
d je lim iĉ n o .
Ak o s e p o tra ţ iv a n je nekog povjerioca ospori, onda se takav
p o v je rila c u p u ć u je n a p a rn ic u d a s e u tv rd i o s n o v a n o s t n je g o v o g
p o tra ţ iv a n ja . R o k za p o kre ta n j e p a rn i ce j e 3 0 d a n a od d a n a ro či šta n a kom e se
vrši i sp i ti va n j a p o tra ţi va n j a . T a j ro k j e p re kl u zi va n .
REORGANIZACIJA
T o je p o s e b n i p ra v n i in s ti tu t k o j im s e d u ţ n ik u n e s a mo o mo g u ć a v a da „ p re ţ iv i“ nego i da „oz dravi“, kako bi mogao nastaviti poslovati.
P o n o vom za ko n u n em a m o g u ćn o sti p ro d a j e du ţn i ka kao pravne osobe, a nema ni brisanja prisilne nagodbe.
R e o rg a n iz a c ija p o ĉ iv a n a n aĉ e lu p riv a tn e a u ton o mije . P o k re ć u je
s te ĉ a jn i d u ţ n ik i s te ĉ a jn i u p ra v n ik , a o n jo j o d lu ĉ u ju p o v je rio c i . Uloga suda
j e p o tvrĎ u j u ća i n a d zo rn a .
Reorganiz acija se provodi na o s no v u s te ĉ a jn o g p la n a ko ji
p re d s ta v lja iz ra z v o lje u ĉ e s n ik a u p o s tu pku, a k o ji p o tv rĊ u je s te ĉ a jn i s u d ija .
S te ĉ a jn i p la n s e s a s to ji o d pripremne osnove i osnove z a
p ro v o Ċ e n je .
S te ča j n i du ţn i k m o ţe p o d n ij e ti ste ča jn i pl a n za j e d n o sa p rij e d l og o m za otvaranj e ste ča j n o g p o stu p ka .
N a ko n o tva ra n j a ste ča j n o g p o stu p ka , ste ča j ni pl a n i m a p ra vo po d n ij e ti
ste ča j n i u p ra vn i k, a l i i ste ča j n i d u ţn i k.
Na sk up šti ni p o vje ri la ca s te ča j no m up ra vni k u mo ţe b i ti na lo ţe na i zra d a
ste ča j no g p la na u ro k u o d 3 0 d a na o d d a na o d r ţa va n ja sk up šti ne .
K a d a s e do n e s e s te ĉ a jn i p la n , s te ĉ a jn i s u d ija g a p o tv rĊ u je ili
odbacuje.
Ak o s te ĉ a jn i s u d ija u tv rd i d a je s te ĉ a jn i p la n p o d o b a n , o n n e d o n o s i
n ik a k v o rje š e n je o to me i p o s tu p a k p o s te ĉ a jn o m p la n u s e n a s ta v lja
konkludentno.
Me Ċ u tim, s te ĉ a jn i s u d ija mo ţ e i d a o d b a c i s te ĉ a jn i p la n :
1. a ko ste ča j n i p l a n n e p o štu j e p ro pi se o p o stu p ku p o d n o še nj a il i p ro p i se o
sa d rţa j u p l a n a ,
2. ako nema izgleda da ga povjerioci prihvate i
3. a ko j e o či g l e d n o d a se n e m o g u o stva ri ti p ra va i z ste ča j n o g p l a n a .
U sl u ča j u o d b a ci va n j a ste ča j n og p l a n a , ste ča j n i su d ij a j e d u ţa n d o n i j e t i
rj e še n j e o njegovom odbacivanju, protiv kojeg je d o zvo l j e n a ţa l b a u ro ku o d 8 dana.
LIKVIDACIJA
D o n o š en je m Zakona o likvidacionom postupku propisano je da se ovaj postupak vodi u sudu. Ra nije je mo g lo i u sa mo m d r ušt vu .
Za p ro v o Ċ e n je lik v id a c io n o g p o s tu p k a , n a d le ţ a n je is ti s u d k a o i z a steĉajni postupak, a to je općinski sud u sjedištu kantona tj. njegovo privredno odjeljenje .
Likvidacija se provodi nad imovinom pravnog lica sa ciljem namire n ja s v ih p o v je rila c a u n o v ĉ a v a n je m imo v in e p ra v n o g l ic a .
L ik v id a c io n i p o s tu p a k p ro v o d i s e u s lje d e ć im s lu ĉ a je v ima :
1. ka d a j e p ra vn o m l i cu rj e še nj e m n a dl e ţn o g d rţa vn o g o rg a n a i zre če n a mjera trajne zabrane daljnjeg obavljanja djelatnosti pravnog lica;
2. kada je p ra vo sn a ţn i m rj e še n j em su d a u tvrĎ e n a ni šta vo st u p i sa u su d ski
re g i sta r i l i n i šta vo st o sn i va n j a p ra vn o g l i ca ;
3. u sl u ča j e vi ma u ko ji m a se , p re m a Z PD , mora provesti likvidacioni
p o stu p a k. U o vom sl u ča j u , za stu p n i k d ru štva j e ob a ve za n p o d n ij e ti
prijedlog za pokretanje likvidacionog postupka.
P o k re ta n je p o s tu p k a lik v id a c i je u p is u je s e u re g is ta r d ru š ta v a . Danom upisa pokretanja postupka likvidacije u registar, prestaje
mandat uprave i drugih organa, a n j ih o v a o v la š te n ja s e p re n o s e n a likvidatora, či j e se i m e , p re zi m e i a d re sa p re b i va l i šta u p i suj e u re g i sta r.
V rš i s e p o p is imo v in e i po v je rila c a , a n a k ra ju s lije d i u n o v ĉ a v a n je imovine (n e ka d a d j e l i m i čno , a nekada u cjelini).
A k o s e pri je u n o v ĉa v a n ja u s ta n o v i da imo v in a n i je do v o ljn a da s e pokriju povjerio ci pokre n u će s e s te ĉa jn i po s tu pa k !
Redoslijed namirenja povje rilaca je s li je d e ć i:
1) tro ško vi p o stu p ka i su d ske ta kse , i zd a ci l i kvi d a to ra i n u ţn i tro ško vi uprave,
2) povjerioci,
3) p re o sta l i d i o sra zm j e rn o se d i j e l i čl a no vim a d ru štva .
R je š e n je o z a k lju ĉ iv a n ju postupka likvidacije se objavljuje u Slu ţ b en im novinama FBiH, a po njegovoj p ra v o sn aţ n o s ti, dostavlja se registracijskom sudu, koji o n d a d o n o s i rje š e n je o b ris a n ju . Ovo rj e še n j e će ,
ta ko Ď e r, biti objavljeno u slu ţb e n i m n o vi n am a .
Organi likvidacije su: 1. likvidacioni sudija i 2. likvidator.
L ik v id a to ra ime n u je o rg a n d ru š tv a k o ji je d o n io o d lu k u o p re s ta n k u
d ru š tv a , a k a d a d ru š tv o p re s ta je n a o s n o v u s u d s k e o d lu k e , is to m o d lu k o m
s u d ć e ime n o v a ti lik v id a to ra .
L ik v id a to r mo ţ e b iti s a mo f iz iĉ k o lic e .
Likvidator je ov laš te n u ime d ru š tv a p re d u z ima ti i z a k lju ĉ iv a ti s a mo
radnje i poslove koji se odnose na likvidaciju.
U v rš e n ju s v o jih o v la š te n ja , lik v id a to r o b a v lja s li je d e ć e :
a) za stu p a d ru štvo ,
b) i zm i ru j e o b a ve ze i n a p l a ću j e p o tra ţi va n j a d ru štva ,
c) za kl j u ču j e sp o ra zu m e o p o ra vn anju i
d) za kl j u ču j e sp o ra zu m e o p ro m j e n i i p re sta n ku p ra va i o b a ve za d ru štva .
No ve u g o vo re m o ţe za kl j u či va ti sa m o a ko se o d n o se n a ra ski d a nj e
n e za vrše n i h p o sl o va .
L ik v id a to r je d u ţ a n:
1. o b a vi j e sti ti sve p o zn a te p o vj e ri o ce d a j e d ru štvo u l i kvi d a cij i ,
2. objavi ti j a vn i p o zi v za p ri j a vu p o tra ţi va n j a u ro ku ko ji n e m o ţe b i ti kra ći o d 3 mjeseca od dana objavljivanja poziva,
3. p o d n i j e ti n a o d o b re n j e d i on i ča rim a i li čl a n o vim a d ru štva fi n a n sij ski i zvj e štaj
sa ko n a čn im i zvj e šta j em o to ku l i kvi d a cij e i p ri je d l o g om za r aspodjelu
p re o sta l e d o stu p n e i m o vi n e d i on i ča rim a i li čl a n o vi m a d ru štva ,
4. u re g i sta r d ru šta va p o d n i j e ti p ri j a vu za u p i s p re sta n ka d ru štva , u ro ku o d 30 dana od dana odobrenja navedenog finansijskog izvje štaja.
Ak o lik v id a to r u tv rd i d a d ru š tv o u lik v id a c iji nije sposobno iz miriti
o b a v ez e , d uţ a n je b e z o d la g an ja p o d n ije ti pismen i prijedlog, tj. z ahtjev z a
o tv a ra n je s te ĉ a jn o g p o s tu p k a .
UGOVORI U PRIVREDI
OSNOVNA OBILJEŢJA UGOVORA U PRIVREDI
Ugovori u privredi po pravnoj prirodi su posebna vrsta ugovora.
Odredbe ZOO koje se odnose na ugovore primjenjuju se i na ove
u g o vo re , o si m a ko za u g o vo re u p ri vre d i n i j e i zri či to d ru kči j e o d re Ď e n o .
Ugovori u privredi su u go v o ri k o je p re duz e ć a i d rug a p ra vn a lic a k o ja obavljaju privrednu djelatnost, kao i imaoci radnji i drugi pojednici koji u
vidu registrovanog z animanja obavljaju neku priv rednu djelatnost,
z a k lju ĉ u ju me Ċ u s o bo m u o b a v lja n ju d je la tn o s ti k o je s a ĉ in ja v a ju p re d me te njihovog poslovanja ili su u vez i sa tim djela tnostima . (čl a n 2 5 . sta v 2 Z O O)
S tra n e ko j e u č estvuju u ugovoru su najče šče p ra vn a l i ca sa obje strane,
a l i i zu ze tn o m o g u će j e d a j e d n a o d ti h stra n a b u d e fi zi čk o lice.
Zakon raz likuje:
1. osnovne ugovore u privredi - oni proizilaze iz redovne registrovane djelatnosti;
2. sporedne (akcesorne) ugovore - oni proizilaze iz djelatnosti koje
p o tp o m a ţu d a se re g i stro va n a dj e l a tn o st u p o tp u n o sti o stva ri . T o su ugovori gdje obje ugovorne strane nisu pravna lica (npr. ugo vo r o prevo zu, izdavački ugovor i sl.);
P re d me t tih u g o v o ra s u ro b e il i v rš e n je ra z n ih u s lu g a u vez i sa prometom robe (npr. o tp re m a n j e , p re vo z, u skl a d i šte n j e i td ). Oni s u u p ra vno m i
d ruš t ve no m ţi vo t u vrlo če sti , a na ro či to ug o vo r o p ro d a ji .
Ov i u g o v o ri n is u fo rma ln i i p o p ra v ilu z a k lju ĉ u ju s e u s me n o , a
s ma tra ju s e z a k lju ĉ e n im k a d a s e n a b ilo k o ji n a ĉ in p o d u d a re ili iz ra z e ponuda i prihvat ponude. Bitno je da se ugovorne strane sporaz umiju o osnovnim elementima ugovora.
Me Ċ u tim u o v a k v im o d n os ima za k o n n e k a d a p ro p is u je fo rmu ugovora, (npr. ZOO ko d u g o vo ra o g ra Ď e n j u , l i cen ci , b a n ka rskim kre d i tim a ,
alotmanu i dr.) a nekada i same ugovorne strane odrede formu ugovora.
T re b a ra zl i ko va ti p ra vn e p o sl j e di ce ka d a za ko n o d re Ď u j e fo rm u u g o vo ra od pravnih posljedica kada su ugovorne strane od redile formu ugovora.
U p riv re d n o p ra v n im o d n o s ima p o o š tre n a je o d g o vornost ugovornih
s tra n a u o d n o s u n a g ra Ċ a n s k o p ra v n e o d n os e .
U graĊanskom pravu predviĊena je paţnja dobrog domaćina, a u privrednom pravu dobrog privrednika, odn osno u iz v rš a v a n ju o b a v ez a iz profesionalne djelatnosti p a ţ n ja d o b rog s tru ĉ n ja k a , a to z n a ĉ i d a u g o v a ra ĉ i
s n o s e i o d re Ċ e n i p ro fe s io n a ln i riz ik .
Dakle, odgovo rnost u g ra Ď a nsko m i pri vred nom pra vu nije ista.
U g ra Ċ a n s ko m p ra v u , o d g ov ornost je postavljena u dva stepena:
o n a j ko po vri j e di u g o vo r, d a kle za ka sn i sa i sp u n j e nj em il i u o p će n e i spuni obavezu, o d g o va ra a ko j e d o ti h o ko l n o sti d o šl o : 1. u m i šl j a j em (dolusom) ili 2. iz
ra zl o g a kra j n j e n e p a ţn j e .
U privrednom pravu ta odgovornost se odnosi i na to da onaj koji je
p o v rije d io u g o v o r o d g o v a ra i z a o b iĉ n u n ep aţ n ju , d a k le ne odgovara samo
za culpa latu nego i z a culpa brevis (odgovora kao dobar privrednik, a ne
d o b a r d o ma ć in ). Iz ovoga proi zilazi da je u p ri vre d n o m p ra vu o d g o vo rn o st ši ra .
Karakteristika privredno pravnih odnosa postoji i kod djeljivih obaveza.
K a d p o s to ji v iš e d uţ n ik a , i po re d to g a š to je o b a v ez a d je ljiv a , d u ţ n ic i
odgov a ra ju s o lid a rn o , a to z n a ĉ i d a o d g ov a ra ju b e z p ra v a n a p rig o v o r
redoslijeda.
S u š tin a s o lid a rn e o d g o v o rno s ti je s te d a je d a n o d g ov a ra z a s v e , a s v i
z a jednog. Solidarnu odgovornost ugovorne strane mogu da isklju ĉ e .
U s lu ĉ a ju n e is p u n je n ja o b a v e z a , u g o v o rn e s tra n e u me Ċ u s o b n im
o d n o s ima s a mo p o s ta v lja ju p ita n je n a k n a d e s tv a rn e š te te , a ne i iz gubljene
dobiti, a s a mo u iz u z e tn im s lu ĉ a je v ima i n a k n a d u k o n k re tn e š te te . Od redbe
o p re ko m j e rn om o šte će n j u n e o d n o se se n a ugovore u privredi, a osnov tome je profesionalnost ugovornih strana.
Shodno tome, kod ugovora u privredi, kada su u pitanju neki rokovi (npr.
ro ko vi za s ta rj e l o sti ), o n i su kra ći , jer tr ţi šte n e trp i d a n e i zvj e sn o st d u ţe t ra j e .
Kada se radi o prijemu robe , p re n o s u v la s n iš tv a n a ro b i, u
p riv re d n o m p ra v u ta j p re n o s s e v rš i na s imb o liĉ a n n a ĉ in , (npr. kod
d i sta n ci o n e p ro d a j e , ku p a c n a j če šče n e vi d i ro b u , a l i j e d o b i o p a pi re za n j u ).
P re d a j a stva ri ko d p re n o sa p ra va ko ri šte n j a n a ro b i če sto se vrši
si m b ol i čn om predajom papira (npr. skl a d i šni ce , ko n o sm a n a ), a ponekad
indosamentom tih papira (m j e ni ce , skl a d i šn i ce - ako glase po naredbi).
Za r je š a v a n je s p o ro v a iz u g o v o ra u p riv re d i v a ţ i p o s e b a n p o s tu p a k
Za k o n a o p a rn iĉ n o m p o s tu p k u (u g o v o ra u p riv re d i ) .
Privredni sporovi se, u n a ĉ e lu , ra z lik u ju o d g ra Ċ a n s k ih .
Z A K L JU ĈI VA N J E U GOV OR A U PR I VR ED I
N A ĈE L O A U T ON OMI J E
K a o i u g ra Ď a n sko m p ra vu , i u privrednom pravu vrlo j e va ţn o n a če l o
a u to n o m ij e vo l j e i sl ob o d n o g u re Ď i va nj a o b l i ga ci o ni h o d n o sa .
Ugovorne strane same, slobodnom voljom:
1) biraju poslovnog partnera,
2) o d l u ču j u o vrsti u g o vo ra ko j i će za kl j u či ti ,
3) o d re Ď u j u sa d rţa j u g o vo ra ,
4) o d re Ď u j u a rb i tra ţu , i za b ra n i su d (ali ne i redovni sud).
P R E GOV OR I Z A Z AK L JU ĈI V AN J E U GOV OR A
P re g o v o ri z a z ak lju ĉ iv a n je u g o v o ra p re thode z a k lju ĉ iv a n ju u g o v o ra . Oni mogu, a li i n e mo ra ju d o v e s ti d o z a k lju ĉ iv a n ja u g o v o ra . U če sn i ci
p re g o vo ra ra zg o va ra j u o n i zu p i ta n j a zn a ča j n i h za za kl j u če n j e u g o vo ra , d a kl e o svim bitnim elem en tim a i i z to g a se za i sta m o ţe o če ki va ti d a d o Ď e d o za kl j u če nj a ugovora, da se pregovori transformišu u ugovor putem ponude i prihvata ponude.
Pregovori se mogu voditi sa jednim ili sa vi še li ca . S liĉ n o je i s a ponudom, jer ponuda je je d n o s tra n a iz ja v a v o lje u p u ć e n a je d n o m l ic u , a li
mo g u ć a je i p o n u d a u p u ć e n a v e ć e m b ro ju i n e o d re Ċ e n o m b ro ju lic a .
P oz iv n a p re g o v o re tre b a raz lik o v a ti o d p on u d e z a z a k lju ĉ e n je
u g o v o ra . P oz iv n a p re g ov o re n e s a d rţ i s v e b itn e e le me n te (s a s to jk e ) ugovora i njihov je cilj da dovedu do ponude, a ponuda mora imati sve bitne elemente ugovora. Osim toga, pregovori ne obavez uju, dok ponuda
o b a v ez u je , b a r z a o d re Ċe n o v rije me . Poslije obavljenih pregovora, bilo koji od učesnika moţe staviti ponudu.
S d ru g e s tra n e , p re g o v o ri ĉ e s to ima ju k a ra k te ris tik e p o n u d e . N a ime ,
p re g o v a ra ĉ i s u p re g o v o re duţ n i v o d it i o z b iljn o , s a n a mje ro m d a s e z a k lju ĉ i
u g o v o r, te u s k la d u s a n a ĉ e lima s a v je s n o s ti i p o š te n ja . L ic e k o je n e ma
n a mje ru d a z a k lju ĉ i u g o vo r, n e s mije p re g o va ra ĉ ima s tv a ra ti p riv id d a ta k a v
u g o v o r ţ e li z a k lju ĉ iti, je r u k o lik o ta k o p o s tu p i o d go v a ra ć e za š te tu
prouz rokovanu pregovorima. Dakle, i za p regovo re se odgo vara, a li u smislu
a ko ne ko u nji h u la zi d a b i d r ug o m uči ni o šte t u .
U o v a k v im s lu ĉ a je v ima o d g o v a ra s e s a mo z a s tv a rn u š te tu , tj. o n u
k o ja je s tv a rn o n a s ta la , a n e o n u k o ja ć e n a s ta ti. Zn a ĉ i, z a ra z lik u od ugovornih odnosa u graĊanskom pravu, gdje se izmakla korist uvijek
n a d o k n a Ċu je , u u g o v o rima u p riv re d i to n i je s lu ĉ a j , je r se odgo vara samo za
stva r nu šte t u, a li ne i i zma k l u d o b i t.
Š ta je o s n o v o d go v o rn o s ti k o d pre go v o ra ?
Po svojoj pravnoj prirodi, ova odgovornost kod pregovora spada u kategoriju deliktne, a ne ugovorne odgovornosti. Kada je u pitanju krivica,
o n a s e z a sn iv a n a k riv ic i š te tn ik a . Oš te ć e n i n ije d u ţ a n d a d o k az u je k riv ic u ,
o n je d u ţ a n da d o k aţ e d a mu je š te ta n a s ta la , a d ru g i (š te tn ik ) dokaz uje da nije kriv.
P ON U DA Z A Z A KL J UĈ IV A NJ E U GOV OR A
Ponuda je jednostrana iz java volje koja je kao prijed log z a
z a k lju ĉ iv a n je u g o v o ra u p u ć en a o d re Ċ e n o m lic u u c ilju z a k lju ĉ iv a n ja
u g o v o ra i mo ra d a sa d rţ i s ve b itn e e le me n te u g o v o ra , ta k o d a b i s e n je nim
p rih v a ta n je m mo g a o z a k lju ĉ it i u g o v o r.
P o n u d a s e moţ e iz raz iti n e s a mo iz riĉ ito m v o l jo m n e g o i s v im
n a ĉ in ima k o ji ma s e v o l ja u o p š te mo ţ e iz ra z iti.
Kod jednostrane iz jave, onaj koji je dao tu iz javu, odgovara z a svoju
obavez u, a kod dvostran e moţ e i z a tu Ċ u o b a v ez u (npr. jamac odgovara za
d u ţn i ka ).
P o n u d ila c je s lo b o d a n u iz b o ru lic a k o jima ć e u p u tit i p o n u d u .
M e Ď u tim , j e d a n vi d o g ra n i če n j a o ve sl o b od e i zb o ra p re d sta vl j a p ra vo p re če
ku p o vi n e . Osi m u g o vo ro m , za o d re Ď e n a l i ca p ra vo p re če ku p o vi n e m o ţe b i ti
u sta n o vl j e n o za ko n o m . L i ca ko j a p o sa m om za ko n u i m a j u p ra vo p re če ku p o vi n e
m o ra j u b i ti pi sm e n o o ba vi je šte n a o n amj e ra va n o j p ro d a j i i o nj e n im u sl o vim a ,
i n a če i m aj u p ra vo za h ti j e va ti p o n i šte n j e p ro d a j e .
Pored posebne ponude (u p u će n e j e d n oj o d re Ď e n o j o so bi), postoji i
o p š ta p o n ud a , k o ja s e u p u ć u je ne o d re Ċ e no m b ro ju lic a , a s a d rţ i s v e b itn e
elemente (sastojke) ugovora. T u p o n u d u ka ra kte ri še sta l n o st, j e r se o n a n e
g a si ti m e što j e j e d n o l i ce p ri h va til o p o n u d u .
Iz laganje robe bez oz nake c ije n e n e z n a ĉ i d a je u ĉ in je n a p o n u d a . Slanje kataloga, cjenovnika, tarifa , raz nih o b a v je š te n ja , o g la s a p u te m
š ta mp e , ra d ija , T V i sl., ne smatra se ponudom, v e ć s a mo poz iv o m d a s e
u ĉ in i p o n u d a p o d o b ja v lje n im u s lo v ima , a to iz ra z lo g a š to n ije o d re Ċ en a
k o liĉ in a k o ja je b ita n ele menat ugovora.
Ponuda obavez uje od mo me n ta o d k o je g je p o n u d ila c n e moţ e opoz vati, a to z n a ĉ i o d p ris p ije ć a p o n u d e p o n uĊ e n o m. P o s lije to g a p o n u d a postaje neopoz iva! U p o n ud i se mo ţe o d re d i ti ro k tra ja nja p o n ud e (n pr. stavi se opcija 15 dana) i u tom s l uča j u , p o n ud a o b a ve zuje p o n ud i o ca d o i ste ka to g ro ka .
P rih v a ta n je p o n u d e k o je je s tig lo po n u d io c u s a z ak a š n je n je m , po
pravilu, n e d o v o d i d o z a k lju ĉ iv a n ja u g o vo ra . P ri hva ta n je p o n ud e i zvrše no sa
za ka š nje n je m s ma tra se ka o no va p o n ud a , sa d a o d s tra ne p o n uĎ e no g .
P o n u d a u g o vo ra za či j e za kl j u če n j e za ko n za h ti j e va p o se b n u fo rm u
o b a ve zu j e p o n u d i o ca sa m o a ko j e u či nj e n a u to j fo rm i .
PRIHVATANJE PONUDE
Prihvat ponude je je d n o s tra n a iz ja v a v o lje k o jo m p o nu Ċ e n a s tra n a daje saglasnost na ponudu koju je primila. T ime se smatra da je ugovor
z a k lju ĉ e n .
P rih v a t p o n u d e p o s a d rţ in i tre b a d a o d g o v a ra po n u d i, a to zn a ĉ i d a su se ugovorne strane saglasile o bitnim ele mentima ugovora. Ponuda
če sto i m a i e l em e n a ta koj i n i su b i tn i , n e g o sp o re d n i . P ri h va t p o n u d e se ne o d n o s i
n a o ve sp o re d n e e l e m e n te i o n i se m o g u o d re Ď i va ti i n a ko n p ri h va ta p o n u d e .
Prihvat ponude mora biti bez uslovan! A ko j e p o nu d a p ri h va će n a p o d
nekim uslovom, onda se takav prihvat ponude smatra novom ponudom .
V o lja z a z a k lju ĉ e n je u g o v o ra , tj. prihvat ponude, mo ţ e se iz raz iti:
1. izri ĉi to – pismeno, usmeno,
2. pre ću tn o – konkludentnim radnjama- samo neformalni ugovori (npr. kod d ra ţb e podizanjem ruke).
U privrednom p ra v u n e v a ţ i n a ĉ e lo d a š u tn ja p o n u Ċ en o g z n a ĉ i prihvat ponude. M e Ď u tim , o d o vo g p ra vi la p o sto j e i izuze ci, ka d a se šu tn j a
ponuĎenog sm atra pri hvatom ponude , i to u dv a s lu ĉa ja :
1) a k o s e ra d i o v iš e g o d iš n jo j p o s lo v n o j v e z i u go v o rn ih s tra n a u
p o g le d u od re Ċ e n e rob e – ta d a se sm a tra d a j e p o n u Ď e ni p rih va ti o ponudu koja se odnosi na takvu robu, osim ako je ponudu odmah ili u ostavljenom roku odbio.
2) kod ugovora o osiguranju, kada osiguranik obavijesti o s ig u ra v a ju ć e
d ru š tv o d a ţ e li d a z a k lju ĉ i u g o v o r, a o no u roku od 30 dana ne odbije
ponudu - tada se smatra da je ugovor zaključen i za slijedeći rizični period
p o d i sti m u sl o vi m a ka o u ri zi čn o m p e ri o d u ko j i j e i ste ka o .
Z A K L JU ĈE N J E U GOV OR A
U g o v o r u p riv re d n o m p ra v u s ma tra s e z a k lju ĉ e n im kada postoji saglasnost ugovornih strana o bitnim elementima ugovora.
Iz ja v a o z a k lju ĉ e n ju u g o v o ra moţ e se d a ti rije ĉ i ma , u o b iĉ a je n im
z n a c ima ili d ru g i m p o n a š a n je m.
On o što j e b i tn o j e d a ta i zj a va vo l j e m o ra b i ti d a ta sl o b o d n o i o zb i l j n o .
V rije me z a k lju ĉ e n ja u g o v o ra - Ugovor je zaključen onog časa kad
p o n u d i l a c p rim i i zj a vu p o n u Ď e n og d a p rih va ta p o n u d u , al i u g o vo rn e stra n e m ogu
p re d vi d j e ti d ru g o vri j em e za kl j u če n j a u g o vo ra .
U n e kim sl u ča je vim a za za kl j u če n j e u g o vo ra p o tre b n a j e i saglasnost
tre ć ih li ca , pa se postavlja pitanje - k a da je u go v o r za k lju ĉe n u to m sl u ča j u ? U
o v o m s lu ĉ a ju , u g o v o r je ta k o Ċ e r z a k lju ĉ e n o n o g ĉ a s a k a d ponudilac primi
iz ja v u p o n uĊ e n o g d a p rih v a ta p o n ud u , a tre ći sa g l a sn o st m o ţe d a ti p ri j e
za kl j u če n j a u g o vo ra (dozvola), i l i n a ko n za kl j u če n j a u g o vo ra (saglasnost).
Mje s to z a k lju ĉ e n ja u g o v o ra - Smatra se da je ugovor zaključen u mjestu
u kome je ponudilac im a o svo j e sj e di šte , odnosno p re b i va l i šte , u trenutku kad je
u či n i o p o n u d u (o p šte n a čel o ), a l i u g o vo rn e stra n e m og u u g o vo rom o d re d i ti d ru g o
m j e sto za kl j u če n j a .
Da bi ugovor nastao kao valjan pravni posao, predmet obavez e iz tog
u g o v o ra mo ra b iti mo g u ć , d o p u š te n i o d re Ċ e n ili o d re d iv . U s u p ro tn o m,
u g o v o r je n iš ta v !
N I ŠT A V OS T U GOV OR A U PR I VR ED I
N iš ta v o s t u g o v o ra p o s to ji u s lje d e ć im s lu ĉ a je v i ma :
1. a ko j e u go vo r p ro ti va n n a čel im a d ru štve n o g u re Ď e nj a (u sta vu ), p ri n u d n im
p ro p i sim a i m o ra l u d ru štva ;
2. ako je predme t o b a ve ze u g o vo ra n e m o g u ć (n p r. p ro d a j a « vij e ćn i ce» ),
n e d o p u šte n (j a vn o d o b ro ), i l i n e o d re Ď e n , odn. neodrediv;
3. ako osnov ugovora ne postoji ili ako postoji ali je nedopustiv;
4. zbog mane volje – a ko j e u g o vo r za kl j u čil a p o tp u n o p o sl o vn o n e sp o sob n a
osoba (djeca do 14 godina starosti);
5. ako se ugovor odnosi na pravnog subjekta koji ne postoji ;
6. a ko u g o vo r n i j e za kl j u če n u za ko n o m p re d vi Ď e n o j fo rm i .
N iš ta v u g o v o r n e k o n v a lid ira n i u s lu ĉ a ju n a k n a d n o g p re s ta n k a prvobitnog nedostataka. Ako je nedostatak minoran, a ugovor ispunjen, ugovor
e g zi sti ra i n e m o ţe se tra ţi ti d a se n i šta vo st u tvrd i .
N a n iš ta v o s t s e p az i p o s luţ b e n o j d uţ n o s ti. P ri g o vo r ni šta vo sti m o ţe
i sta ći sva ko za i n te re si ra n o l i ce , ka o i l i ce koje nema pravni interes.
Od n iš ta v o s ti tre b a ra z lik o v a ti ruš ljiv o s t (pobojnost).
R u š ljiv (p o b o ja n ) u g o v o r je n a s ta o , a li ima n e d o s ta ta k a z b o g k o jih s e
mo ţ e p ob ija ti. Ni šta v ug o vo r ni ka d a ni je ni na s ta o , p a s ud p re s ud o m sa mo
ut vrĎ u je ni šta vo s t.
FORMA UGOVORA U PRIVREDI
Ugovori u privredi su u n a ĉ e lu neformalni. Oni su konsenz ualni - bitna je saglasnost njihovih volja. M e Ď u ti m , u p ra ksi , o ni se i p a k n aj če šće
za kl j u ču j u u p i sm e n oj fo rm i (n p r. n a ru d ţb e n i ca za ro b u , otpremnica uz robu).
Me Ċ u tim, z a p o je d in e u g o v o re tra ţ i s e fo rma , n a jĉ e š ć e p is me n a .
Ovdje treba ra zl i ko va ti sl u ča j e ve ka d a za ko n tra ţi fo rm u (n a j če šće p i sme n u
fo rm u ) o d sl u ča j e va ka d a u g o vo rn e stra n e u u g o vo ru p re d vi d e fo rm u za kl j u če nj a ugovora.
P is me n a fo rma u g o v o ra je z a k o no m o d re Ċ e n a z a s lije d e ć e u g o v o re:
1. o g ra Ď e n j u , 2. o licenci, 3. o trgovinskom zastupanju, 4. o alotmanu, 5. o osiguranju, 6. o jamstvu, 7. o kreditu , 8. o prodaji sa o b ro čn i m o tp l a ta m a .
P ra v n e p o s lje d ic e n is u is te u s lju ĉ a je v ima k a d a je p o s e b n a fo rma
p re d v iĊ e n a z a ko n om, odnosno ugovorom.
Ak o u g o v o r n ije z a k lju ĉ e n u z a k o n o m p ro p is anoj formi ili u ugovorenoj formi onda takav ugovor ne proiz vodi pravno dejstvo . Dakle,
ka d a za ko n tra ţi p i sm e n u fo rm u , o n d a j e o n a u sl o v p u n o va ţn o sti u g o vo ra . Tako
je postavljeno i kada ugovorne strane ugovore pismenu formu ugovora. U
če m u j e ra zl i ka ? K o d zakonske forme, svaka izmjena i dopuna ugovora mora biti pismena, a kada su stranke odredile formu, izmjene ne moraju biti formalne (pismene).
T a k o Ċ e r, k a d a za k o n traţ i fo rmu , ta d a s e ta k a v u g o v o r n e mo ţ e
ra s k in u ti n e fo rma ln im s p o ra z u mo m, a u s lu ĉ a ju u g o v o re n e fo rme mo ţ e .
K o d sp o ra zu m n o g ra ski d a u g o vo ra , b e z o b zi ra d a l i fo rm u p re d vi Ď a za ko n
i l i j e fo rm a u g o vo re n a , u g o vo r se m o ţe ra ski n u ti n e fo rm a l n o .
K a d z a k on tra ţ i fo rmu , a u go v o r n ije za k lju ĉ e n u to j fo rmi, o n d a je o n
s u p ro ta n p rin u d no m p ro p is u i n iš t av je. Ako su ugovorne strane dogovorile
formu, a fo rma n i je is p u n je n a , o n d a u g o v o r n ije n i z a k lju ĉ e n je r n e d o s ta je bitan elemenat. D a kl e , ka d za ko n tra ţi fo rm u , a u g o vo r n i j e u toj fo rm i , ta ka v
u g o vo r j e n i šta v. K a d su se u g o vo rn e stra n e d o g o vo ri l e fo rm u , a nije forma
i sp o što va n a u g o vo r j e n e p o sto j e ći . Me Ċ u tim, a k o s u u g o v o rn e s tra n e is p u n ile
ta k a v u g o vo r (z a k o je g je fo rma u g o vo re n a ) ili u p re teţ n o m d ije lu iz v rš ile
s v o je o b a v ez e , o n da s e on s ma tra v a lja n im i p ro iz v o d ić e p ra v n o de js tv o , osim ako su strane iz riĉ ito u s lo v ile p u n o v aţ n o s t u g o vo ra o dg o v a ra ju ć o m formom.
Iz uz e tn o moţ e b iti p re d v iĊ e n a i re a ln a fo rma – predaja stvari. Ovo je
p re d vi Ď e n o j e di n o ko d U g o vo ra o p re vo zu ţe l j e zn i co m (n e m a g a u Z OO) i za
n j e g o vo za kl j u če n j e se za h tj e va p re d a j a i p ri j e m stva ri sa tovarnim listom.
P o s to je i p o s e b n i s lu ĉ a je v i (n a ĉ in i) z a k lju ĉ e n ja u g o v o ra :
1. javnom pro dajom (na dmetanjem) - licitacija ili auk cija
L i ci ta cij a i li a u kcij a m o ći ć e se sprovesti pismeno ili usmeno, zavisno toga
ka ko j e p o n u d a u či nj e n a . Sudska praksa je da ako u oglasu o javnom
n a d m e ta n j u i zri či to n i j e n a ved e n o - o n a j ko j e d a o o g l a s n ij e d u ţa n d a
za kl j u či u g o vo r ča k n i sa n a j p o vo l j n ij im p o n u Ď a čem .
2. pris tupanje m – a dhe ziom ugovora
T o su t zv. fo rm u l i ra n i u g o vo ri (u g o vo ri m o ćn i ka ), g d j e p o n u d il a c u n a p rij e d od re Ď u j e u sl o ve u g o vo ra za n e o d re Ď e n b ro j sl u čaj e va . U o vim
sl u ča j e vi m a, s o b zi ro m n a ve li ki b ro j ug o vo rn i h stra n a , n e za kl j u ču j e se
u g o vo r n e g o se o d re d e « o p šta p ra vi l a o d n o sn o u sl o vi » , a d ru g a stra n a
(korisnik) pristupa istim (npr. isporuka e l e ktri čn e ili toplotne energije po
o p šti m u sl o vim a p o sl o va n j a , i l i ka b l o vska T V ) . Op šti u sl o vi m o ra j u d a budu poznati drugoj ugovornoj strani, te ne smiju biti suprotni cilju
za kl j u če n j a u g o vo ra i do b ri m p o sl o vni m ob i čaj im a . ( npr. n a p l a ći va n j e
g ri j a n j a n a n e i zg ra Ď e n o m spratu zgrade)
PRAVNA PRIRODA UGOVORA U PRIVREDI
Svi ugovori u privredi ima ju obligaciono -pravno dejstvo, a ne stvarno-pravno dejstvo. T o zn a či d a za kl j u če n i u g o vo ri p re d sta vl ja j u sam o pravni osnov za sticanje (iustus titu lus), a tek predaja stvari preds ta vl j a n a či n
sti ca n j a . D a kl e , za kl j u če n j em u g o vo ra u p ri vre d i n a sta j e o b li g a ci on o -pravni
odnos. Npr. za kl j u če n j e m u g o vo ra o p ro d a ji , n e p re n o si se vl a sni štvo n a d ro b o m .
Z a kl j u če nj e u go vo ra p re d sta vl j a sa m o p ra vn i o sno v sti ca n ja p ra va vla sn i štva (iustus titu l u s), d o k j e za p re n o s vl a sni štva p o tre b n a p re d a j a stva ri , a ka d a su u pitanju nekretnine i upis u zem l j i šn e kn ji g e .
Svi ugovori u privredi, ili već ina njih, su dvostrano obavez ni i
pretpostavljaju uz ajamno ispunjavanje obavez a.
PROMJENE KOD UGOVORA U PRIVREDI
A ko u g o vo r n ij e o dm a h i zvrše n o n m o ţe o d za kl j u če n j a pa d o i sp un j e nj a pretrpjeti ra zne promjene.
Mo g u ć e s u s lIje d e ć e p ro m je n e u g o v o ra :
1. promjene na strani subjekata tj. promjene ugovornih strana
Promje ne mogu biti bilo na stra ni povjerioca ili na stra ni d u ţni ka . (kad npr.
jedna ugovorna strane umre). P ro m j e n a p o vje ri o ca vrši se u stu p a n j em
p o tra ţi va n j a – cesijom, a p ro m j e n a d u ţn i ka vrši se preu zimanjem du ga.
2. p ro mje n a s a d rţ in e u g o v o ra n o v ira n je m
Ugovorne strane mogu novirati ugovor sporazumom, promjenom predmeta ili
ci j e n e u g o vo ra . U sl u čaj u p ro mj e n e n a či n a i sp o ru ke , p ro m je n e ro ko va i li
p ro m j e n e n a či n a pl a ća n j a , n e će se ra di ti o n o vi ra nj u u g o vo ra (aneks
ugo vora).
3. p ro mje n a s a d rţ in e u g o v o ra z b o g p ro mje n je n ih o k o ln o s ti
P ri l i kom za kl j u če n j a u g o vo r a ugovorne strane imaju u vidu ne samo one
o ko l n o sti koj e po sto j e u vri j em e za kl j u če n j a u g o vo ra n e g o i one koje
e ve n tu a l n o m o g u n a stu p i ti u b u d u ćn o sti .
U g o v o rn e s tra n e s u d uţn e is p u n iti u g o v o r, s a mo a k o s e o k o ln o s ti k o je
s u p o s to ja le u v r ije me z a k lju ĉ e n ja ugovora, nisu iz mijenile, odnosno
ako su stvari osta le onakve kakve jesu.
Me Ċ u tim, mo ţ e s e d e s iti d a n a s tu p e o k o ln os ti k o je o n e mo gu ć a v a ju
is p u n je n je u g o v o ra ili je d n o j s tra n i o te ţ a v a ju , a d ru g o j o la k š a v a ju
ispunjenje ugovora, i to u sk ladu sa z akonom:
1) Ako p o sl ij e za kl j u če n j a u g o vo ra n a stu p e o ko l n o sti ko je o te ţa va j u
i sp u n j e nj e o b a ve ze j e d n e stra n e , i l i a ko se zb o g n j i h n e m o ţe o stva ri ti
svrh a u g o vo ra u to j mj e ri d a j e o či gl e d n o d a u g o vo r vi še n e o d g o va ra
o če ki va n ji m a u g o vo rni h stra n a i d a b i , p o o p š te m m i š ljenju, bilo
n e p ra vi čn o d rţa ti g a n a sn a zi ta kv og kakav je, stra n a ko j oj j e o te ţa n o ispunjenje obaveze, odnosno strana koja zbog promijenjenih okolnosti ne
m o ţe o stva ri ti sv rh u u g o vo ra m o ţe za h ti j e va ti d a se u g o vo r ra ski n e .
2) R a ski d u g o vo ra n e m o ţe se zahtijevati, ako je strana koja se poziva na
p ro m i je n j e n e o ko l no sti bi l a d u ţn a d a u vrij em e za kl j u če nj a ug o vo ra u zm e
u o b zi r te o ko l n o sti i l i i h j e m o g la i zb j e ći i li sa vl a d a ti .
Pretpostavke z a raskidanje ugovora zbog promjenjenih okolnosti
Dakle, da bi jedna ugovorna strana, z bog promjenjenih okolnosti, mogla da z ahtijeva raskid ili iz mjenu ugovora, treba da su kumulativno
is p u n je n i s l je d e ć i u s lo v i:
1. d a p o sli j e za kl j u če n j a u g o vo ra n a stu p e o kol n o sti koj e o te ţavaju ispunjenje obaveze,
2. da ugovorna strana koja se poziva na izmjene okolnosti tu okolnost nije
b i l a d u ţn a , niti je m o g l a d a p re d vi d i u vri j e me za kl j u če n j a u g o vo ra ,
3. d a j e u sl j e d te p ro m i j e nj e n e o ko l n o sti p o sta l o o te ţa n o i sp u n j e n j e o b a ve za ,
4. da je promijenjena okolnost takva da je ugovorna strana koja se poziva na
n j u n i j e mo g l a i zb j e ći il i sa vl a da ti .
Ako je promjenjena okolnost nastala nakon isteka roka za ispunjenje obaveze, onda se u g o vo rn a stra n a n e m o ţe p o zi va ti n a n j u i u to m sl u čaj u n em a pravo zah tijevati raskid ugovora.
Ov d je s p a d a ju o k o ln o s ti k a o š to su:
1) p ri ro d n i d o g a Ď a j (katastrofe),
2) upravne mjere,
3) ekonomske pojave (npr. nagli skok /pad cije na pojedi nih proizvoda).
BITNI SASTOJCI UGOVORA U PRIVREDI
Bitni elemen ti ugovora su:
1. predmet ugovora i
2. cijena, ko j a m o ţe b i ti o d re Ď e n a i l i o d re d i va .
Predmet ugovora je roba, dak le, tjelesna pokretna s tvar, koja:
1. zadovoljava ljudsku potrebu i
2. koja j e n a mi j e nj e n a i p o d o b n a za tr ţi šte .
Stvar, odnosno roba, koja je predmet ugovora u privredi, mora da bude u prometu. Mo g u će j e d a p re dmet ugovora bude i roba čij i je p ro m e t
o g ra n i če n (l ij e ko vi , o ru ţj e sl .). T a ro b a , s tva r, m o ţe d a b u d e i b u d u ća , d a kl e , n e
m o ra d a p o sto j i u vri j e m e za kl j u če n ja u g o vo ra .
U p ra ksi se d e ša va d a se p ro d a tu Ď a stva r, p a i ta d a u g o vo r v ri j e d i . U
o vo m sl u čaj u tre b a p ra vi ti ra zl i ku d a li je roba predata ili nije predata kupcu. Ako stvar nije predata kupcu , ugovor se automatski raskida, a ako je roba predata,
m o g u će su ra zl i či te si tu a ci j e o d sl u ča j a d o sl u čaj a .
Stvari, koje su predmet ugovora u privredi, treba da su individualno
o d re Ċ e n e ili o d re Ċ e n e p o ro d u (g e n e riĉ k e s tv a ri) .
U g o v o ro m s e mo ra o d re d iti v rs ta , k o liĉ in a i k v a li te t ro b e (s tv a r i) k o ja
je p re d me t u g o v o ra . J e d a n o d o v ih e le me n a ta mo ţ e d a n e d o staje (kvalitet).
C ije n a je n o v ĉ a n a n a k n a d a z a ro b u .
Š to s e tiĉ e c ije n e k a o b itn o g e le me n ta , o n a n e mo ra b iti o d re Ċ e na , p a
ĉ a k n i o d re d iv a , a k o d n e k ih u g o v o ra , n e mo ra s e n i n a v e s ti u u g o vo ru . U
to m s lu ĉ a ju c ije n u o d re Ċ u je s u d . U g o vo r se sm a tra za kl j u če ni m i ka d a ci je n a
n i j e o d re Ď e n a i li o d re d i va , a li to n e zn a či d a ci j e n a n i je b i ta n element, jer bez
ci j e n e n e ma u g o vo ra . A ko cij e n a ni j e o d re Ď e n a p ri mj e nj u j e se ci j e n a ko j a j e b il a
va ţe ća za tu vrs tu ro b e u v ri j e m e za kl j u če nj a u g o vo ra , a a ko se ta ko n e m o ţe
odrediti onda je to ra zumna cijena.
C ije n a s e mo ţ e o d re d iti fik s n o , a mo ţ e b it i i promjenjiva.
Cijenu mogu odrediti:
a) ugovorne strane,
b) tre ća l i ca ,
c) m o ţe b i ti o d re Ď e n a i o d st ra n e n a d l e ţn o g o rg a n a (d i ri g o va n e ci j e n e ),
d) m o ţe b i ti o d re Ď e n a za vi sn o o d kva l i te ta ,
e) p o ra n i j e za kl j u če n o m u g o vo ru ,
f) fa b ri čka ci j e n a i td .
C ije n u u p ra v ilu o d re Ċ u ju ugovorne strane.
U p ra ksi se m o ţe d e si ti d a se u g o vo rn e stra n e d o g o vo re d a j ed n a ugovorna strana cijenu odredi naknadno. U o v o m s lu ĉ a ju , u g o v o r ne ć e
p o s to ja ti, b e z o bz ira n a ĉ in je n ic u š to s e s e s t ra n e s a g la s ile .
C i je na mo ţe b i ti p la će na u g o to vi ni , vi rma nski m p re no še n je m , ha rti ja ma od vrijednos ti.
SREDSTVA OBEZBJEĐENJA UGOVORA U PRIVREDI
S re d s tv a o b e zb je Ċ e n ja u g o v o ra d ije le s e n a :
1) sre d stva ra d i za kl j u če n j a u g o vo ra i
2) sredstva radi ispunjenja ugovora – gdje spadaju:
1. ugo vorna ka zna,
2. jamstvo ,
3. bankarska gara ncija ,
4. dokume nta rni ak reditiv,
5. zalog .
Re g u li sa ne s u ZO O, Za ko no m o vla s ni čko -pra vnim od nosima i Zako nom o za log u na pokre tnim stva rima.
1. UGOVORNA KAZNA
U g o v o rn a k az n a je s re d s tv o o b ez b je Ċ e n ja z a ispunjenje ugovora u robnom prometu. Ona spada u g ru p u n a jĉ e š ć ih i n a jv a ţn ijih s re d s ta v a
o b ez b je Ċ e n ja , a u p ra k s i n a jš iru p rimje n u ima u ugovorima o prodaji i
g ra Ċ e n ju .
U g o v o rn o m k az n o m s e o b ez b je Ċ u je is p u n je n je n e n o v ĉ a n ih o b a v ez a .
N o vča n e o b a ve ze se n e m o g u o b e zb j e Ď i va ti u g o vo rn om ka zn o m , jer se one obe zb j e Ď u j u za ko n ski m ka m a ta m a .
U g o v o rn a k azn a je o d re Ċ e n a s u ma n o v c a ili n e k a d ru g a imo v in s k a
k o ris t k o ju je je d n a s tra n a d uţ n a d a is p la ti d ru g o j, a k o s v o ju o ba v ez u n e
is p u n i il i je is p u n i s a z a k a š n je n je m.
Njena pravna priroda je akcesorna. Dakle, odredba o ugovorenoj kazni
predstavlja sporednu obavezu u ugovoru i dijeli sudbinu glavne obaveze .
Mo ţe d a b ud e i zra ţe na u no vc u i li u p re d me ti ma .
Osnovni uslov za plaćanje ugovorne kazne je da se povreda obaveze
mo ţ e p rip is a ti u d u ţ n ik o v u k riv ic u . D u ţn i ko va kri vi ca se n e u tvrĎ u j e , o n a se
p re tp o sta vl j a i p o vj e ri la c j e n e m o ra d o ka zi va ti , a d u ţn i k m o ţe d o ka za ti d a n i j e kriv.
P ra v n o d e js tv o s p o ra z u ma o u g o vo rn o j k a z n i je s li je d e ć e :
za sl u ča j n e i sp u n j e nj a o b a ve ze p o vj e ri l a c i m a p ra vo i zb o ra d a tra ţi isplatu ugovorne kazne ili ispunjenje obaveze
za sl u ča j za ka šn j e n j a i sp u nj e n j a o b a ve ze p o vj e ri l a c m o ţe
zahtjevati ispunjenje glavne obaveze i pl a ća n j e u g o vo rn e ka zn e
(kumulativno).
Ak o je z b o g n e is p u n je n ja ili z a k a š n je n ja p re trp io š te tu , a u g o vo re n a kaz na je manja od n a k n a d e š te te , p o v je rila c mo ţ e tra ţ iti i u g o v o re n u k az nu
i ra z lik u d o v is in e š te te . Ako nema štete ima pravo na ugovorenu kaznu.
2. JAMSTVO
Jamstvo je regulisano Zakonom o obligacionim odnosima (ZOO), odredbe zakona su dispozitivne prirode u pogledu jamstva. Jamstvo, sem ugovorom, nastaje i zakonom.
U p ra v ilu , d o ja ms tv a s e d o laz i n a o s n o vu p o se b n o g u g ov o ra iz meĊ u
p o v je rio c a i ja mc a , a u n e k i m s lu ĉ a je v ima ja ms tv o mo ţ e b it i p re d v iĊ e n o z akonom.
U g o v o r o ja ms tv u mo ra b i ti z a k lju ĉ e n u p is me n o j fo r mi .
Jamstvo se daje z a svaku pravovaljanu obavez u, bez obz ira na njen
s a d rţ a j, d a k le d a je s e i z a u s lo v nu o ba v ez u , a d a je s e i za b ud u ć u o d re Ċ e nu
obavez u.
K o d z ak lju ĉ e n ja u g o v o ra o ja ms tv u n e mo ra s e tra ţ iti s a g la s n o s t
d u ţn ik a . T a j u g o v o r s e z a k lju ĉ u je iz me Ċ u ja mc a i povjerioca neovisno, pa
ĉ a k i p ro t iv n o v o lj i d u ţ n ik a .
Obavez a jamca je akcesorne prirode i ona z avisi od obavez e glavnog
d u ţn ik a . B i tn o j e sa m o d a j e o b a ve za za ko j u se j a m či p ra vo va lj a n a .
Od g o v o rn o s t ja mc a u p riv re d n o m p ra v u je p o o š tre n a . Za ra z lik u od
g ra Ċ a n s k o g p ra v a , gdje jamac supsidijarno odgovara, u privrednom pravu
ja ma c o d g o v a ra k a o p la ta c . T o z n a ĉ i d a po s to ji s o lid a rn a o d g o v o rn o s t
g la v n o g d uţn ik a s a ja mc e m, tj. d a ja ma c n e ma p ra vo n a p rig o v o r
re d o s lje d a . V je ro v n ik mo ţ e u tu ţ iti ja mc a , a da isto v re me n o n e u tu ţ i
g la v n o g d uţ n ik a . A ko su u tu ţe n i i gl a vn i d u ţn i k i j a m a c, o d go va ra j u sol i d a rn o .
U sl u ča j u d a j am a c i zvrši o b a ve zu , ima p ra vo re g re sa p re m a g l a vn o m d u ţn i ku .
K a ko j a m stvo d j el u j e u ste č ajnom postupku? Ak o je g la v n i d u ţ n ik
p o s ta o s te ĉ a jn i d uţn ik , s ma n je n je o b a v ez e s te ĉ a jn o g d uţ n ik a u s te ĉ a ju n e
dovodi do smanjenja obavez e jamca, te jamac odgovara povjeriocu z a cio
iz n o s s v o je o b av ez e . U s lu ĉ a ju s te ĉ a ja g la v n og d uţn ik a , p o v je rila c je d u ţ an
p rija v it i s v o je p o tra ţ iv a n je u s te ĉ a j i o to me o b a v ije stiti jamca, i na če
o d g o va ra ja mc u za šte tu ko j u b i o va j i ma o zb o g to g a .
3. BANKARSKA GARANCIJA
Bankarska garancija je sredstvo obez b je Ċ e n ja is p u n je n ja u g o v o ra .
Bankarska garancija je iz java banke, kao davaoca garancije, kojom se ona obavez uje korisniku ga ra n c ije d a ć e o n a u mje s to s v o g k o mite n ta ispuniti obavez u ukoliko budu ispunjeni uslovi iz same garancije.
Da bi se mogla realiz irati, korisnik garancije mora dokaz ati banci da
je o n is p u n io s v o ju o b a v e z u p re ma d ru g o j s tra n i (d u ţ n ik u , k o mite n tu
banke), a d a d u ţ n ik n ije , te d a je o v a j (d u ţ n ik , k o mite n t ) u d o c n ji !
Bankarska garancija je akcesorne prirode, njena valjanost zavisna je od glavne obaveze radi koje je data.
Bankarska garancija je jednostrana iz java volje i kao takva ima z a
posljedice samostalne i nez avisne obavez e. Uvijek se iz ra ţ av a u n o v c u .
Forma bankarske garancije je pismena.
K a d a p o sto j e ću b a n ka rsku g a ra n ci j u p o tvrd i d ru g a b an ka o n d a j e u p i ta nj u
super - garancija i ko ri sn i k m o ţe t ra ţi ti i sp u n j e n j e o d b il o ko j e o d o vi h b a n a k a.
Postoje ra zne vrste ga rancija i ZOO tretitra neke od vrs ta ti h gara ncija.
K a ra kte ri sti čna je « bankarska ga rancija na prvi poziv be z p rigovora».
4. DOKUMENTARNI AKREDITIV
P rih v a ć a n je m z a h tje v a n a lo g o d a v ca z a o tv a ra n je a k re d itiv a , akreditivna banka se obavez uje da ć e k o ris n ik u a k re d itiv a is p la t iti
o d re Ċ e n u no v ĉ a n u s u mu , a k o d o o d re Ċ e no g ro k a bu d e ud o v o lje n o uslovima koji su navedeni u nalogu z a otvaranje akreditiva .
Akreditiv mora biti sastavljen u pismenoj formi.
Banka je obavez na prema korisniku od dana kada mu je otvaranje
a k re d itiv a s a o p ć e n o . Suprotno, nalogodavac je vezan izdanim nalogom od
dana kada je nalog prispio banci. I ak reditiv je ne za vista n od osno vnog ugo vora .
D o ku m e n ta rn i a kre d i ti v sam p o se b i zn a či d a u z n j e g o vo i sp u n j e nj e m o ra
biti dostavljena dokumentacija koja je navedena u nalogu i samom akreditivu.
Ak re d it iv mo ţ e b iti o p o z iv il i n e o p o z iv . Ak o n ije n iš ta u g o v o re n o ,
smatra se da je opoz iv, pa i onda kada je otvoren na odreĎeno vrijeme.
5. ZALOG U PRIVREDNOM PRAVU
Za lo ţ n o p ra v o n a p o k re tn im s tvarima je je d a n od n a jz n a ĉ a jn ijh o b lik a
re a ln o g o b e zb je Ċe n ja urednog ispunjavanja obavez a iz ugovora u privredi.
Ovo va ţi sa m o u sl u ča j u za l o g a n a p o kre tn i m stva ri m a , a to n i j e sl u čaj i kada je u pitanju zalog na nekretninama - hipoteka.
Ugovorom o z alogu o b a v ezu je s e duţ n ik ili n e k o tre ć i (z a lo g od a v a c )
prema povjeriocu (zalogoprimcu) da mu preda neku pokretnu stvar na kojoj postoji n e ĉ ije pravo svojine, da bi se z a lo go p rima c , a k o mu p o traţ iv a n je n e
b u d e is p la ć e n o p o do s p je lo s ti, prije ostalih povjerilaca mogao naplatiti iz njene vrijednosti, a povjerilac se obavezuje da primljenu stvar ĉuva i po
p re s ta n k u s v o g p o tra ţ iv a n ja v ra ti n e o š te ć e n u z a lo g o d a vc u .
P re d m e ti za l o ţn o g p ra va m o g u b i ti i n di vi d u al n o o d re Ď e n e i n e p o tro šn e pokretne stvari, koje se nalaze u prometu, gdje spadaju: pokretne stvari, novac,
p o tra ţi va n j a i sl .
Pravilo o subjektima z aloga je:
1) da to m o g u b i ti fi zi čka i p ra vn a l i ca , d o m a ća i stra n a l i ca ,
2) za l o g o d a va c m o ţe d a b u d e l i ce ko je ni j e n o sil a c p ra va ra sp o l a g a nj a i li
vl a sn i k za l o ţe n e stva ri ( d u ţn i k za l o ţi tu Ď u stva r i l i skl a di šta r i m a p ra vo n a
za l o ţe n o j stva ri b e z o b zi ra n a p ra vn i p o l o ţa j o sta vo d a vca u p o g l e d u sam e robe).
N a j ed n o j stva ri se m o ţe za sn o va ti vi še za l o ţn i h p ra va po ra zl i či tim pravnim osnovima.
V je ro v n ik z a loţ no g p ra v a , da bi imple me n tira o z a loţ n o p ra v o n a
s tv a ri k o ja je z a lo ţ e n a , n e mo ra traţ iti p u te m s u d a imp le me n ta c i ju to g
p ra v a . N ije mu p o tre b a n iz v rš n i n a s lo v -sudska presuda, da bi prodao stvar.
P o n e k a d s e o d s tu p a od n a ĉ e la - “p rv i u v re me n u ja ĉ i u p ra v u ” –
“priore tempore potior iure” (npr. kod ugovora u prevozu robe. Roba koje je
p re d m e t p re vo za j e uj e d n o za l o ţe n a j e r p re vo zi o ci im aj u p ra vo za l o g a n a to j ro b i .
Ovo n a če l o se p rim je n j uj e ra d i l a kše g u re Ď e n j a stva ri . On i koj i su ve ć p re ve zl i robu imaju «manje prava» i prvi se nam i ru j e o n a j ko d kog a se ro b a j o š n a la zi i li
ko d ko g a j e za d n j e g b i l a u p ri te ţa n j u ).
6. HIPOTEKA
Hipoteka je z a lo ţ n o p ra v o n a n e k re tn in a ma . T o je n a js a v rš e n ije sredstvo stvarn o pra v n o g o b e zb je Ċe n ja n o v ĉ a n ih p o tra ţ iv a n ja .
Osim hipoteke na nekretninama, postoji i h ipo te k a n a pra v u gra Ċe n ja .
Hipoteka nastaje na osnovu: 1. pravnog posla, 2. sudske odluke, a u
n e ki m sl u čaj e vim a i 3. na osnovu zakona.
Ugovor o hipoteci je samo osnov z a hipoteku (iustus titulus) , i samim
z a k lju ĉ e n je m u g o vo ra o h ip o te c i o n a n ij e i nastala. Hipoteka nastaje tek
u p is o m u z e mljiš n je k jn ig e . Kada hipoteka nastaje na osnovu zakona, u tom
sl u ča j u , n e m o ra d a b u d e u p i sa n a u ze m l j i šn e kn ji g e .
U h i p o te ka rn o m o d n o su , h i p o te ka rn i d u ţn i k se n e l i ša va za l o ţe n e
nepokretnosti, on je u posjedu te nekretnine.
H ip o te k a rn i d uţ n ik je sv a k o d ob n i v la s n ik z a loţ e n e s tv a ri. T o z n a ĉ i d a
se stvar pod hipo te k o m moţ e i o tu Ċ iti, p a se postavlja pitanje - ko je tada
d u ţn ik ? U to m s lu ĉ a ju , z a lo ţ n i d uţ n ik k o ji je s v o ju s tv a r d a o p o d h ip o te k u
p o s ta je o s o b n i duţ nik, a novi vlasnik nekretnine postaje hipotekarni
d u ţn ik .
H i p o te ka p re sta j e b ri sa n j em i z ze m l j i šn e kn ji g e .
R e a li za ci j a h i p o te ka rn o g p ra va se vrši p u te m su d a . Nije b itno koliki dio
d u g a je is p la ć e n i k o lik a je v rije d n o s t n e k re tn in e , u v ije k s e v rš i p ro d a j a
n e k re tn in e ra d i n a p la te p o tra ţ iv a n ja .
H ip o te k a je v e z a n a z a n e k re tn in u i n e mo ţ e s e o d v o jiti o d n je .
Hipoteka se moţe otuĊiti, naslijediti ili opteretiti , ali samo zajedno sa
nekretninom koja se njome osigurava. Nadhipoteka je hipoteka na hipoteku. Nadhi p o te ka u ko ri st tre će g l i ca o sn i va se b e z p ri sta n ka h i p o te ka rn o g
d u ţn i ka .
P o d h ip o te k a je mo g u ćn o s t p o s to ja n ja v iš e h ip o te k a na is to j nekretnini koje imaju svaka svoj rang. D a kle , n a j e d n o j n e kre tn i n i m o ţe
p o sto j a ti vi še h i p o te ka , a u sl u ča ju n am i re n ja p o tra ţi v anja primjenjuje se pravilo
« p rvi u vre m e n u j a či u p ra vu » .
Za je d n iĉ k a h ip o te k a je h ip o te k a n a v iš e n e k re tn in a z a je dn o
p o tra ţ iv a n je . D a kle , za o b e zb je Ď e n je je d no g p o tra ţi va nja mo ţe se o sno va ti
hi p o te ka na vi še ne kre t ni na .
N iš ta v e s u o d re d b e u g o vo ra o hipoteci ako hipotekarni vjerovnik ugovora:
a) ubiranje plodova koje nekretnina pod hipotekom d a je i li i sko ri šta va nj e
n e kre tn i n e n e b i l o ko j i n a či n ,
b) d a u sl u ča j u n e i spl a te d u g a vj e ro vn i k m o ţe n a m i ri ti svo j e p o tra ţi va n j e
sti ca n j e m p ra va vl a sni štva .
Forma u g o vo ra o h i p o te ci n ij e o d re Ď e n a za ko n o m , a li se a n al o gi j om primjenjuje pravilo pismene forme (kao kod prometa nekretni na).
Hipoteku treba raz likovati od tabularne iz jave.
Odre Ċe n o s t o s i gu ra n o g po tra ţiv a n ja odnosi se na glavnicu, a to
z n a ĉ i da mora biti p o z n a ta o s n o v a i v is in a n o v ĉ a n o g p o traţ iv a n ja k oja se
u p is u je u z e mljiš n e k n j ijg e .
Od re Ċ e n o s t o b je k ta h ip o te k e – n e kre tn i n e m o ra j u b i ti od re Ď e n e
p ro sto rn o ka o ka ta sta rska i l i g ra Ď e vi n ska če sti ca .
Nedjeljivost - hipoteka postoji u cjelini,bez obzira koliko se smanjilo
o si g u ra n o p o tra ţi va n j e sve d o k o n a p o s to j i n e b ri še se i z ze m l j i šne kn j i g e .
Neodvojivost - h i p o te ka se n e m o ţe o d vo j i ti o d svo g o b je kta i p re n o si se
za j e d n o s n j i m ka o što se i o b j e kti p re n o se za j e d n o sa h i p o te ko m .
7. ZATEZNA KAMATA
Zatez na k a ma ta je os n o v no p ra v o p o v je rio c a u s lu ĉ a ju k ad a je
d u ţn ik z a k a s n io s a is p u n je n je m n o v ĉ a n e o b a v ez e .
Zatez na kamata se ne ugovora i z a njenu isplatu nije uslov da je vjerovnik u n a s ta la š te ta . Me Ċ u ti m, k a d a je r ije ĉ o k a ma ta ma , o n e s e mo g u i ugovoriti i takve kamate z ovemo ugovorne kamate ili konvencionalne kamate.
Z a p l a ća n j e , odnosno realizaciju zate znih kamata, osim što n i j e n u ţn o d a
j e p o vj e ril a c p re trp i o šte tu zb o g p o vre d e u g o vo ra , ta ko Ď e r n i j e zn a ča j n o ni da
p o sto j i o d g o vo rn o st d u ţn i ka .
Zatez na kamata je min i mu m n a k n a d e š te te u s lu ĉ a ju p o v re d e
u g o v o ra k a d a je u p ita n ju n o v ĉ a n a o b a v e z a .
R o k za i sp u n j e nj e o b a ve ze m o ţe b i ti o d re Ď e n u g o vo ro m , p ro pi so m i li
o b i ča j em . P la ć a n je k u p o vn e c ije n e v rš i s e u ĉ a s u k a d a s e v rš i p re d a ja ro b e ,
odnosno, 8 dana od dana prijema fakture ili 8 dana po prijemu robe. Ako rok
n i j e o d re Ď e n , d u ţn i k d o l a zi u d o cn j u ka d a g a p o vj e ri l a c p o zo ve d a i sp u n i svoj u obavezu.
UGOVORNO REGULISANJE ODGOVORNOSTI DUŢNIKA
U g o v o rn e s tra n e mo gu u g o vo ro m p ro š iriti , o g ra n iĉ it i i li is k lju ĉ i ti odgo v o rn os t p o d o d re Ċ en im u s lo v ima . Dakle, ugovorom je dozvoljeno
i skl j u či ti ili o g ra n i či ti o d g o vo rn o st ka d a j e zb o g o b i čn e n e p a ţn j e d o šl o d o neispunjenja obaveza (egzoneracije).
D u ţn ik s e o s lo b a Ċa o dgo v o rn o s ti za š te tu a ko d o ka ţe d a n i j e m o g a o da ispuni svoju obavezu, odnosno da je zakasnio sa ispunjenjem obaveze zbog
o ko l n o sti na sta l i h p o sli j e za kl j u če n ja u g o vo ra ko j e n ij e m o g a o sp rij e či ti , o tkl o ni ti i li
i zb j e ći .
U go v o ro m s e mo ţe pro š ir iti o dgo v o rn o s t du ţn ik a i n a sl u čaj za ko j i o n
i n a če n e o d g o va ra . M e Ď u tim , i sp u nj e n j e o va kve u g o vo rn e o d re d b e se n e m o ţe zahtijevati, ako bi to bilo u suporotnosti sa nače l o m sa vj e sn o sti i p o šte n j a .
PRESTANAK UGOVORA U PRIVREDI
Ugovor prestaje:
1. ispunjenjem – u g o vo ri n a j če šće p re sta j u i sp u n j e n j e m .
2. n e mo g u ć n o š ću ispunjenja – zbog okolnosti koja je nastupila naknadno,
a d o ko j e j e d o šl o :
a) iz uz roka, odnosno z b og d o g aĊ a ja z a ko je n ije o d g o v o rn a n i
je d n a n i d ru g a s tra n e (v iš a s ila ) . U to m slu ča j u , g a si se i o ba ve za druge stra n e . U o vom slu ča j u u g o vo r n e p re sta j e ip so iu re ve ć j e potre b n o d a d ru g a s tra n a t ra ţi ra ski d u g o vo ra . Ako su predmet obaveze stvari po rodu, obaveza ne prestaje ni ka d sve što d u ţn i k ima od tih stvari propadne usljed okolnosti za koje on ne odgova ra.
b) u s lje d k riv ic e u g o v o rn ih s tra n a ili k riv ic e t re ć ih lic a
(d u ţn i k se o sl o b a Ď a o b a ve ze , a l i j e d u ţa n u stu p i ti p o vj e ri o cu p ra vo
ko j e b i i m ao p re m a tre će m l i cu zb o g n a sta l e n e m o g u ćn o sti ).
3. prestanak ugovora sporaz umom ugovornih strana – ugovorne strane
m o g u sa gl a sn o šću svoj i h vo lj a ra ski n u ti ug o vo r ko ji su za kl j u či l e . U tom
sl u ča j u m o ra ju se d o go vo ri ti d a l i ra ski d aj u u g o vo r za u b u d u ć e ili se raskid
o d n o si i n a p ro šl o st. U o vo m d r ug o m sl uča j u s va ka ug o vo r na st ra na u to m
sluča j u vra ća o no što je p ri mi la .
4. jednostrani odustanak od ugovora – Jednostranim odustankom ugovor
prestaj e ka d a to p ro i sti če i z o vl a šte n j a u g o vo rn i h st ra n a o d re Ď e n i h u zakonu. (n pr. Prodavac ne ispo ruči k up cu k up lje n u ro b u ni u ra zmjerno primjere nom rok u – u o vo m sl uča j u k up a c mo ţe ra ski n uti ug o vo r , ali samo ako je prethod no osta vio prodavc u nak nad ni primjere ni rok za isp unje nje ugo vora) Ugovorne strane mogu same dogovoriti da jedna ili obje odustanu o d u g o vo ra . Otka z u g o vo ra se mo ţe d a ti u sva ko d o b a , osim u
n e vri j em e . U sl u ča ju o tka za u g o vo ra , ugovor prestaje kad istekne otkazni rok. Dejstva otka za ugovora p ro sti ru se sa m o n a b u d u ćn o st (e x n u n c).
5. prestanak ugovora kompenz acijom – K a d d u ţn i k p o sta n e po vj e ril a c
svo g a p o vj e ri o ca i ka d a n a ta j n a či n i zm e Ď u n ji h p o sto je i sto vre me n o
u za j a m n a p o tra ţi va n j a , o n a se m o g u u g a si ti ta ko što će se ko m p e n zi ra ti (prebiti), o d n . o b ra ču n a ti j e d n o za d ru g o . Z a n a sta n a k ko m p e n za ci j e n a osnovu zakona, potrebno je ispunjenje propisanih uslova, a to su :
1) d a su p o tra ţi va n j a u za j a m n a i jednorodna (npr. a ko s u no vča na sredstva, da s u iste va lute)
2) d a su p o tra ţi va n j a d o sp j e l a .
Ugovorna kompenza cija nastupa kada su se dva lica sporazumjela da
n j i h o va u za j a m n a p o tra ţi va n j a p re sta n u b e z i sp u nj e n j a p o tra ţi va n j a .
Sudska kompenza cija n a sta j e ka d a tu ţe n i u p a rn i ci , p ri zn a j u ći p o sto j a nj e
p o tra ţi va n j a su p ro tn e stra n e , istakne prigovor kompenzacije, tj. ako i
d u ţn i k i m a p o tra ţi va n j e p re m a p o vj e ri o cu i tra ţi o d su d a d a se p re b ij u ta
u za j a m n a p o tra ţi va n j a .
Komp e n za ci j om p re sta j u u za j am n a p o tra ţi va n j a u ko li ko su j ed n a ka , a a ko
n i su j e d n a ka , g o vo ri se o m a n j em p o tra ţi va n j u , a ve će p o tra ţi va n j e se smanjuje za iznos manjeg.
6. p re s ta n a k u g o v o ra u s lje d z a s ta rje lo s ti p o tra ţ iv a n ja – Do prestanka
u g o vo ra m o ţe d o ći ka d a je p o tra ţi va n j e p o vj e ri o ca za sta rj e l o . Op šti ro k zasta re je 5 god. , za n e ka p o tra ţi va n j a ro k j e 3 g od. (kod prometa roba i
u sl u g a i zm e Ď u p ra vn ih lica), a za p o tra ţi va n j a za g ri j a n j e , kom u n al n e usluge i sl. rok je 1 god.
UGOVOR O PRODAJI U PRIVREDI
POJAM UGOVORA O PRODAJI
Ugovor o prodaji je rez ultat sporaz uma stranaka kojim se prodavac
o b a v ez u je d a o d re Ċ e n u s tv a r p o v o do m k o je p o s ao n a s ta je p re d a , is p o ru ĉ i
k u p c u , a k u p a c s e o b a v e zu je d a p ro d a v c u p re d a o d re Ċ e n u s u mu n o v c a .
Kod prodaje u privrednom pravu - prodaja poslovnog prava:
Subjekti su subjekti poslovnog prava.
D a b i p ro d a j a b i l a p o sa o d om a će g p o slo vn o g p ra va , u g o vo r m o ra b i ti
za kl j u če n u okviru registrovane djelatnosti bar jednog subjekta i mora biti
skl o p lj e n n a p o d ru čj u B i H .
P o sl o vn o p ra vn a p ro d a ja se za kl j u ču j e m a so vn o , tra j n o i p ro fe si o n a l n o , a njen osnovni cilj jeste sticanje dobiti putem preprodaje (prometnih
vrijed nos ti stva ri i dobiti). P re d me t p ro d a j e p o sl o vn o g p ra va m o ţe b i ti samo pokretna stvar.
OSOBINE UGOVORA O PRODAJI
1. Teretan – postoji teret i na jednoj i na drugoj strani. Teretnost se kod privredne prodaje pretpostavlja, u g o vo r p o sto j i i ka d a ci j e n a n i j e o d re Ď e n a .
2. Dvostrano obavez an – obje strane imaju obavezu.
3. Komutativan – p o sto j i d i re ktn a ko re l a cij a i zm e Ď u p ra va i ob a ve za (o n o
što j e o b a ve za j e d n e stra n e p ra vo j e d ru g e ).
4. Neformalan – m o ţe se za kl j u či ti na bilo koj i n a či n (p i sm e n o , u sm e n o ,
o d re Ď e n i m ra d nj a ma , re al n im č injenicama-pokretima). Za nastanak ugovora o prodaji nije potrebna predaja stvari - p rodaja nije realan ugovor.
5. Konsenzualan – sm a tra se za kl j u če n im u m o me n tu ka d a u g o vo rn e
strane postignu saglasnost o bitnim elementima ugovora (predmetu i cijeni).
DEJSTVA UGOVORA O PRODAJI
Dejstvom ugovora naz ivamo pravne posljedice koje on proiz vodi.
Za k lju ĉ iv a n je m u g o v o ra , prvo nastaje obligacioni odnos (nastanak obaveze za isporuku stvari), a potom dolaz i do predaje stvari (prelazak svojine sa prodavca na kupca – sti ca n j e vl a sn i štva )
BITNI ELEMENTI UGOVORA O PRODAJI
Kod prodaje poslovnog prava bitni elementi su uvijek predmet (stvar), a
p o d o d re Ď e n i m u sl o vi ma i ci j e n a i ko li či n a .
1. Predmet ugovora o prodaji
K a ra k te ris tiĉ a n p re d me t p o s lo v n e p ro d a je s u p o k re tn e s tv ari, a to
mo ţ e b iti ro b a , e n e rg i ja i now-how.
Da bi stvar b ila predmet prodaje mora se nalaz iti u pravnom prometu.
S tva r m o ţe b i ti o d re Ď e n a p o ro d u ( ge n e ri ĉk e s tv a r i) ili po svojim sopstvenim jedinstvenim osobinama (indiv idua lizirane stvari).
2. Cijena kod ugovora o prodaji
C ije n a je n o v ĉ a n a n a k na d a ko ju k u p a c p la ć a p rod a v c u z a is p o ru ĉ en u
robu.
U g o v o r s e s ma tra z ak lju ĉ e n im i k a d a c ije n a nije o d re Ċ e n a , niti
o d re d iv a (k a d u u g o v o r n ije u n e s e n a ). T o me Ċ u tim n e z n a ĉ i d a c ije n a n ije
bitan element ugovora, jer bez cijene nema ni ugovora. Ako cijena nije
o d re d i va , o d re Ď u j e se n a j e d a n o d zakonom p re d vi Ď e n i h n a čin a .
K a d u g o v o ro m o p ro da ji u p riv re d i c ije n a n i je o d re Ċ e n a , n it i u n je mu
ima d o v o ljn o p o d a ta k a p o mo ć u k o jim b i s e o n a mo g la o d re d iti, k u p a c je
d u ţa n p la titi c i je n u k o ju je p ro d a v a c re d o v n o n a p la ć iv a o u v rije me
z a k lju ĉ e n ja u g o v o ra , a u n e d o s ta tk u o v e , raz umnu cijenu. Pod razumnom
ci j e n om sm a tra se te ku ća ci j e n a u vri j em e za kl j u če nj a u g o vo ra , a a ko se o n a n e
m o ţe u tvrd i ti , o n d a ci j e n a ko j u u tvrĎ u j e su d p re m a o ko l n o sti m a sl u ča j a .
C i j en a se p l a ća u g o to vo m , vi rm a n skim p re n o še n j em , h a rti j a m a o d vrijednosti. M o ţe b i ti fi ksn a i p ro m j e n l ji va .
Od re Ď u j e se za j e d i n i cu p o ko l i čin i i li za u ku p n u ko l i či n u .
P o s e b n o o d re Ċ e n a c ije n a je te k u ć a c ije n a , a to je cijena utvrĊ e n a
s lu ţ b e no m e v id e n c ijo m ( npr. ko m o re i l i ne ke trţi šn e i n sti tu ci j e ), a ako ne
p o s to ji ta k v a in s titu c ija , o n d a p re ma o b iĉ a jima trţ iš ta , u v rije me k a d a je trebalo da uslijedi isporuka.
C i j en a m o ţe b i ti o d re Ď e n a u p o tre b o m trg o va čki h te rm i n a : 1. cijena konkurencije (cijena po kojoj istu robu prodaje lojalni konkurent), 2. fabriĉk a cijena (cijena po kojoj fabrika prodaje robu u prodaji na veliko), 3. cijena
k o š ta n ja (o b u h va ta u ku p n e tro ško ve p ro d a j n o g mj e sta za p ri p re m a n j e ro b e , bez
u ra ču n a va n j a d o b i ti ).
Promje n a (k o re k c ija ) c ije n e je n je n o n a k n a d n o , ra z liĉ ito o d re Ċ iv a n je u odnosu na cijenu iz ugovora.
Stranke mogu i ugovorom predvidjeti promjenu cijene na dva n a či n a :
1. ugovaranje kliz ne skale: ona j e u vi d u m a te m a ti čke fo rm u l e g d j e se
promjenom cijene poluproizvoda mijenja ukupna cijena. (npr. u vo jnoj
indus triji, kod isporuke uglja itd.)
2. p o mo ć u in d e k s n e k la uz u le : ci j e n a se ve ţe za n e ki zva n i ča n i n d e x -
tro ško vi ţi vo ta , radne snage I sl.. Taj i ndex mo ra biti ekonomski poveza n sa predmetom ugovo ra.
3. K o liĉ in a kod ugovora o prodaji
D a b i u g o v o r u o p š te p o s to ja o k o liĉ in a mo ra b it i o d re Ċ e n a il i b a re m odrediva.
K o liĉ in a je u v ije k s a s ta v n i d io p re d me ta p ro d a je .
K o liĉ in a je b ita n e le me n a t u g o v o ra :
a) ako je ta ko i zri či to u g o vo re n o ,
b) ako n a to u p u ću j e p ri ro d a s tva ri i
c) ako to za h ti j e va j u sp e ci fi čn e o ko l n o sti ko n kre tn o g p o sl a .
K o liĉ in a s e u v i je k u tv rĊ u je ugovorom, a o d re Ċ u je se:
1. n u me riĉ k im p re c iz ira n je m - prema broju komada, i dr. mjernim jedinicama (vagon=10 .000 kg bru to, ciste rna=10.000 kg neto)
2. p rib liţ n im o d re Ċ iv a n je m k o liĉ in e - g d je je u z na zna k u ko li či ne na ve d e n
i zra z “ci rka ” (cca ) i s l. To le ra nci ja u ko li či ni i zno si 5 % .
3. Ċ u tu re , v iĊ e n o -odobreno - kod ovih izra za ko li či na ro b e ko ja tre b a d a se
d o b i je o d no s no i sp o r uči je o na ko ja je vi Ď e na na lo ka li te tu p ro d a je .
PRELAZAK RIZIKA ZA ROBE SA PRODAVCA NA KUPCA
Od m o m e n ta za kl j u če n j a u g o vo ra p a d o n j e g o vo g p o tp u n o g i sp u n je n j a ,
p ro d a ta ro b a m o ţe sl u ča j n o p ro p a sti i l i bi ti o šte će n a . U ta kvi m o kol n o stim a
postavlja se pitanje rizika.
R iz ik z n a ĉ i d a u g ov o rn a s tra na koja ga snosi mora da snosi i
g u b ita k z a ta k v o s ta n je ro b e i n e mo ţ e d ru g u s tra n u ĉ in it i o d g o v o rn o m .
Oš te ć e n je il i p ro p a s t s tv a ri obuhvata fiz iĉ k u p rop a s t ili o š te ć e n je
k o je je n a s ta lo s lu ĉ a jn o , n e z a v is n o o d a k tiv n o s ti u g o v o rn ih s tra n a .
N e sta n a k, kra Ď a i li za g u b l je n j e stva ri m o ţe se i zj e d n a či ti sa sl u čaj n om p ro p a sti i li
o šte će n j e m .
Osnovno je pravilo da d o p re d a je k u p cu riz ik s lu ĉ a jn e p ro pa s ti ili
o š te ć e n ja s n o s i p ro d a v a c , a sa predajom stvari riz ik prelaz i na kupca.
Od ovog pravila ima i iz uzetaka:
1) kada kupac u ugovoreno vrijeme nije preuzeo robu, u takvom
sl u ča j u ri zi k p re l a zi na njega, istekom tog roka , kao da je robu
preuzeo kada je trebao, a nije je preuzeo.
2) a ko j e ku p a c p re u ze o ro b u , a za ti m ra ski n u o u go vo r i li tra ţi o
zamjenu robe, iako se roba nalazila u posjedu kupca rizik nije
p re ša o n a n j e g a . Ovo j e p o sta vl j e n o ka o d i sp o zi ti vn a n o rm a , ta ko
d a stra n ke m o g u u g o vo rom d a rij e še d ru g i n a či n p rel a ska ri zi ka i to
se najčešče rješava klauzulama (npr. franco).
Kod odgovornosti z a prelaz ak riz ika vaţn o je n a p o me n u ti d a o n a
p o s to ji i k a d a d u ţ n ik n ije k riv :
a) Ovo se d e ša va u o d re Ď e ni m sl u čaj e vim a , a ko se sl u ča j n o o šte ti il i n e sta n e
stva r n a ko n i ste ka ro ka , j e r se š ti ti sa vj e sn a stra n a .
b) T o j e sl u ča j i ko d n o va čni h o b a ve za , ka d a se p l a ćaj u za te zn e ka m a t e, bez
o b zi ra j e l i d u ţn i k k ri v za d o cn j u i d a l i j e p o vj e ri o cu n a sta l a šte ta .
U o va kvi m sl u ča j e vim a n a kn a Ď uj e se n e sa m o stva rn a šte ta , n e g o i izmakla korist.
U p ra k s i s u mo g u ć i s lu ĉ a je v i d a je d n a s tra n a n i je is k lju ĉ iv o k riv a ,
nego da dio krivice snosi i druga strana. U ta kvim sl u čaj e vim a , za vi sn o o d
d o p ri n o sa j e d n e i d ru g e stra n e vrši se n a kn a d a š te te .
P o što su o ve o d re d b e di sp o zi ti vn e p ri ro d e , o p i ta n ju o d g o vo rn o sti za šte tu
i vi sin u šte te , u g o vo rn e stra n e m o g u u g o vo rom odgovornost p ro ši ri ti , o g ra ni či ti i
i skl j u či ti , a l i sa m o u sl u čaj u ka d a j e d o šte te d o šl o o b i čn o m n e p a ţn j o m .
GARANCIJA ZA MATERIJALNE NEDOSTATKE
Materijalni nedostatak p o s to ji u 4 s lu ĉ a ja :
1) ako stvar nema potrebna svojstva z a njenu redovnu upotrebu
ili promet; (redovna upotreba za sirovine i materijal, redovan promet – roba za dalju prodaju). Doći će u primjenu kada kvalitet nije preciziran.
2) ako stvar nema potrebna svojstva z a n a ro ĉitu upotrebu z a koju je kupac nabavlja, a koja je bila ili je morala biti poz nata
prodavcu; (a ko m u j e ku p a c sa o p šti o il i u g o vo ri o , i li m u j e m o gl o biti poznato).
3) a k o s tv a r n e ma s v o js tv a i o d lik e k o je s u iz riĉ ito p re d v iĊ e n a
ugovorom, odn. propisane; (i zri či te o so bi n e se mo g u ci j e ni ti prema dokumentaciji koja je sastavni dio ugovora – npr. te h n i čka
d o ku m e n ta cij a za te h n i čku ro b u ) .
4) ako stvar nije jednaka uz orku ili modelu (o vd je tre b a ra zluči ti šta
je o b a vje šta va j ući u zo ra k i li mo d e l, a šta je u zo ra k i li mo d e l u pravnom smislu).
Vrste materijaln ih nedostataka
Prema mjerilu v idljivosti nedostaci mogu biti:
1. vidljiv i - oni koji se mogu primjetiti već pri uobičajenom spoljnom pregledu stvari,
2. skriveni - za či j e o tkri va n j e j e p o tre b a n p o se b a n p o stu p a k p ro vj e re
osobina stvari ili njihove upotrebe.
Prema tome da li se mo gu otkloniti ili ne nedostaci mogu biti:
1. otklonjivi - oni čije je popravljanje moguće bez bitnog umanjenja
upotreb ne ili prometne vrijed nosti s tvari.
2. neotklonjivi – o ni či ji p o p ra va k i li ni je mo g uć i li ne ma e ko no msko g smi sla .
Garancija z a materija lne nedostatke
Garancija z a materija lne nedostatke je ja mĉ e n je p ro d a v c a d a ć e
is p o ru ĉ e n a ro b a b iti s a o b ra z n a o n o me š to je p re d v iĊ e n o u g o v o ro m.
On a j e sa sta vn i d i o ug o vo ra p o p ri ro d i p o sl a , a li u g o vo rom m o ţe b i ti
i zri či to i skl j u če n a i li o g ra n i če n a .
Zakonom su p re d v iĊ e n i izuz e c i, o d n osno 4 raz loga kada z akon
is k lju ĉ u je o d g o v o rn o s t p ro d a v c a z a ma te rija ln e n e d o ta tk e , i to:
1. neznatan materijaln i nedostatak ne uz ima se u obz ir (da li je
n e d o sta ta k n e zn a ta n i l i n e , za ko n n e p re p u šta stra n kam a d a o d re Ď u j u ,
ve ć tu o ko l n o st o d re Ď u j e su d prema okolnostima slučaja i običajima),
2. prodavac ne odgovara z a one materijalne nedostatke robe koji su u
ĉ a s u z ak lju ĉ e n ja u g o v o ra k u p c u b ili p o z n a ti ili mu n is u mo g li o s ta ti nepoz nati,
3. ima la c ĉ ija je s tv a r p ro d a ta n a p rin u d n o j ja v n o j p ro d a ji n e o d go v a ra z a nedostatke (u o vom sl u čaj u , o d g o vo rn o st p ro d a vca j e i skl j u če n a je r o n
u sl u ča j u p ri n u d n e p ro d a j e n e m o ţe g a ra n to va ti za n e d o sta tke ),
4. p ro la z n a ma n a k o ja n ije o d z n a ĉ a ja z a mo g u ć n o s t u p o tre b e stvari.
U p ra k s i s e d e š a v a d a s e is p o ru ĉ i s a s v im d ru g a o d u g o v o re ne s tv ari.
U ta kvo m sl u čaj u n e ra d i se o m a te ri j al n im n e d o sta cim a (to j e a li u d ) i ta d a n em a
u g o vo ra . U o vom sl u ča ju , ku p a c m o ţe sta vi ti p ro d a vcu ro b u n a ra sp o l a g an j e j e r ugovor nije ispunjen.
Da bi prodavac odgovarao z a materijalne nedostatke potrebno je da su ispunjeni ovi us lovi:
1. d a je ma te ri ja ln i n e d o s ta ta k p o s to ja o u ĉ a s u p re la s k a riz ik a z a rob u
na kupca - bez ob zira da li je to bilo po znato prodavcu .
2. d a je u loţ e n a u re d n a (b la g o v re me n a ) re k la ma c ija n a ma te rija ln e
nedostatke, tj. da je svoja prava prema prodavcu kupac ostvario u
o d re Ċ e n o m ro k u . K a d a se p re g l ed ro b e vrši u p ri su stvu o b j e stra n e ro k
za prigovor je odmah. Ako prodavac nije prisutan pregledu , rok je bez odlaganja, a najkasnije u roku od 1 god. o d d a n a o d a šil j a nj a ro b e . T a j ro k je prekluzivan rok (usljed propuštanja roka, kupac gubi svoja subjektivna prava da ostvari svoja prava).
S v e o v e n o rme n is u p ris iln e n a ra v i. U p ra k s i, s tra n k e ih n a jĉ e š ć e
p rila g o Ċ a v a ju s v o jim p o tre b a ma i li ih is k l ju ĉ u ju .
Kada kupac pregledom robe utvrdi da ona ima materija lne
nedostatke ili da ne odgovara ugovorenoj robi, d u ţ a n je d a p o d n e s e prigovor prodavcu. K a d a j e p re g l e d o m ro b e u o če n a n e ka vi d l ji va m a n a , kupac
j e o ta kvo j m a ni d u ţa n o b a vi j e sti ti p ro d a vca be z o d l a g a n j a . K a d a su p re g le d u robe prisustvovale obje strane, i kupac i prodavac, ku p a c j e d u ţa n svo j e
p ri m j ed b e zb o g vi d l ji vi h n e d o sta ta ka sa o p šti ti p ro d a vcu o dm a h . K a d a su u
pitanju skrivene mane, p ri g o vo r se p o d n o si b e z o d l a g a nj a čim j e m a n a o tkri ve n a ili se za nju sa znalo, ali najdalje u roku od 6 mjeseci od dana predaje, osim ako
j e u g o vo re n d u ţi ro k. Ova j ro k j e p re kl u zi vn e p ri ro d e . Propuštanjem roka gube se
sva prava koja se imaju prema prodavcu zbog nedostataka na robi.
Prava kupca i materija lni nedostaci
Kupac koji je blagovremeno i uredno obavijes tio prodavca o
n e d o s ta c ima mo ţ e :
1. zahtijevati od prodavca da nedostatak ukloni ili da mu preda drugu stvar bez nedosta tka; ili
2. za h ti j e va ti sn i ţe n j e ci j e n e ; ili
(u o b a sl u ča j a ra d i se u i sp u n j e n j u u g o vo ra )
3. m o ţe i zj a vi ti d a ra ski d a u g o vo r;
U svakom od ova 3 s lu ĉ a ja moţ e tra ţ iti i n a k n a d u š te te . Ova prava su
p re d vi Ď e n a a l te rn a ti vn o . K u p a c b i ra ko j e m u o d g o va ra .
K u p a c moţ e ra s k in u ti u g o v o r s a mo a k o je p re th o d n o o s ta v io prodavcu naknadni primjereni rok z a ispunjenje ugovora. K u p a c moţ e raskinuti ugovor i bez ostavljanja naknadnog roka:
1. a ko m u j e p ro d a va c p o sl i j e o b a vj e šte n j a o n e d o sta ci m a sa o p šti o d a n e će ispuniti ugovor ili
2. a ko i z o ko l n o sti ko n kre tn o g sl u ča j a o čig l e d n o p ro i zi l a zi d a p ro d a va c n e će
m o ći i sp u ni ti u g o vo r n i u n a kn a d n o m ro ku .
GARANCIJA PRODAVCA ZA ISPRAVNO FUNKCIONISANJE PRODATE STVARI
P a ra l e l n o sa o dg o vo rn o šću za m a te ri j a l n e n e do sta tke p o sto j i i odgovornost za ispravno funkcionisanje prodate stvari.
Ovdje se radi o odgovornosti z a ispravno funkcionisanje robe, a ne
z a neki njen materijaln i nedostatak. Ova vrsta odgo vornosti, dakle , ne ma ve ze sa materija lnim nedostacima.
Odgovornost postoji ako prodavac uz robu (o b iĉ n o s e ra d i o
te h n iĉ k o j ro b i) p re d a k u p c u i g a ra n tn i l is t z a is p o ru ĉ e n u ro b u .
K u p a c moţ e tra ţ iti o d p ro iz v o Ċ a ĉ a i p ro d a v c a :
a) da stvar op ravi u ra zumnom roku ili
b) a ko to n e u či n i d a u m j e sto te stva ri p re d a d ru g u stva r ko j a fu n kci o n i še ispravno.
Ovdje garancija obuhvata ispravno funkcionisanje stvari pri njenoj redovnoj upotrebi.
Ovim pravilima ne dira se u pravila o odgovornosti prodavc a za nedostatke stvari.
GARANCIJA ZA PRAVNE NEDOSTATKE – ZAŠ T IT A OD E V IK C IJ E
Odgovornost z a pravne nedostatke postoji ako na prodatoj stvari
p o s to ji n e k o p ra v o tre ć e g lic a k o je is k l ju ĉ u je , u ma n ju je il i o g ra n iĉ a v a
k u p ĉ e v o p ra vo , a o ĉ ije m p o s to ja n ju k u p a c n ije b io o b a v ije š te n , n iti je , a niti b i p r is ta o d a p o d t im o p te re ć e n je m , da mu je bilo poz nato, uz me stvar.
Za postojanje pravnog nedostatka, bitno je da je uznemiravanje pravno:
1. p u te m tu ţb e , 2. prigovora ili 3. i sti ca n j e m p ra va tre će g l i ca n e p o sre dno.
Ga ra n c ija z a p ra v n e n e d o s ta tk e je p r iro d a n s a s to ja k u g o v o ra , š to
z n a ĉ i da o n a p o s to ji, o s im a k o n ije iz riĉ ito il i p re ć u tn o is k lju ĉ e n a . Z na či
za šti ta o d e vi kci je i ma ug o vo r ni o s no v.
Zakonski uslovi postojanja ove garancije z a pravne nedostatke su:
1. Nedosta ta k j e m o ra o po sto j a ti u ča su p re la ska svoj i n e sa p ro d a vca n a
ku p ca , tj . stva rn o p ra vo tre će g j e n a sta l o i d o k j e stva r b i la u d rţa vi n i
prenosioca.
2. Da postoji savjesnost kupca, a ona postoji:
a) a ko ku p a c u ča su skl a p a nj a u g o vo ra n ij e zn a o za m o g u ćn o st da mu
p ra vo m o ţe b i ti o d u ze to , u m a n j e n o i li o g ra n i če n o , i li
b) ako je znao za nedostatak, a l i n i j e p ri sta o d a u zm e o p te re će n u stva r
(sl u ča j o b m a n e ku p ca ).
3. Da garancija za evikciju n ij e u g o vo ro m i sklj u če n a il i o g ra ni če n a . U sl u čaj u nesavjesnosti prodavca ovakva kl a u zu l a j e n i šta vn a .
4. Da se prodavca obavjesti o nedostatku (reklamacija). K up a c je d uţa n
o b a vi je sti ti p ro d a vca o ne d o sta tk u u vi je k i b la g o vre me no , o si m u s l uča j u ako je to proda vc u bilo pozna to.
Kupac u raz umnom roku poz iva prodavca:
a) da oslobodi prodatu stva r o d p ra va i l i p re te n zi j a t re će g l i ca ili
b) d a m u i sp o ru či d ru g u stva r , a ko se ra d i o stva ri m a o d re Ď e n i m p o ro d u .
K a d a p rod a v a c n e po s tu p i p o z a h tje v u k u pc a , ta d a n a s ta ju s lije d e ć e sankcije:
1. u sl u čaj u o d u zi m an j a stva ri o d ku p ca , u g o vo r se ra ski d a p o samom zakonu i
2. ka d a j e u p i ta n j u u m an j e nj e i li o g ra n i če nj e ku p če vo g p ra va , ku p a c m o ţe
po svom izboru raskinuti ugovor i l i tra ţi ti s ra zm j e rn o sn i ţe n j e ci j e n e .
Odredbe odgovornosti z a pravne nedostatke dispoz itivne su prirode
i mo g u s e o g ra n iĉ i ti il i s a s v i m is k lju ĉ i ti. Iskl j u če n j e o d g o vo rn o sti n i j e m og u će
a ko j e u vrij em e za kl j u če n ja u g o vo ra p ro d a vcu bi o p o zn a t i l i n ij e mo g a o o sta ti nepoznat p ravni nedostatak.
Istekom 1 god. o d d a n a s a z n a n ja z a po s to ja n je p ra v a tre ć e g , gasi se
pravo kupca po osnovu pravnih nedostataka.
DOCNJA PRODAVCA I KUPCA
Svaka ugovorna strana kod ugovora u privredi, pa i drugih ugovora,
mo ţ e p a s ti u d o c n ju .
D o c n ja mo ţ e b iti:
1. d u ţn i čka d o cn j a i
2. p o vj e ri l a čka d o cnj a .
1. Docnja prodavca
D uţ n iĉ k a d o cnja prodavca
K o d ug o v o ra u p ro d a ji p ro d a v a c z a p a d a u duţ n iĉ k u d oc n ju a k o n a
v rije me n ije is p o ru ĉ io k u p c u u g o v o re n u ro bu , o d n osno ako robu nije
is p o ru ĉ io u ro k u k o ji je u g o v o re n , a ako rok nije ugovoren onda u roku od 8
d a n a o d za kl j u če n j a u g o vo ra .
Kada p ro d a v ac za p a d n e u d uţ n iĉ k u d oc n ju , k u p c u p rip a d a ju alternativno dva prava:
a) d a tra ţi i sp u n j e n j e u g o vo ra i n a kn a d u šte te zb o g za ka šn j e n j a , ili
b) d a tra ţi ra ski d u g o vo ra i n a kn a d u š te te zb o g n e i sp u n j e n a .
Uglavnom kupac ostavlja primjeren rok z a ispunjenje ugo vora.
K u p a c n ije d u ţ a n d a o s ta v i p rimje re n ro k z a is p u n je n je u g o v o ra :
a. a ko i z sa m og d rţa n j a p ro d a vca p ro i zi l a zi d a o n svoj u o b a ve zu n e će i zvrši ti ni u naknadnom roku, te
b. kada su u pitan j u fi ksn i u g o vo ri . T o su p o sl o vi ko d ko d ko ji h j e i zvrše n j e obaveze iz u g o vo ra u ta čn o o d re Ď e n o m ro ku , b i ta n e l em e n t u g o vo ra .
K a d a ko d o vi h p o slo va d o Ď e d o d o cnje , a uto ma tski (p o sa mo n za ko n u)
nasta je raskid ugo vora, i nije potreb no da vanje nak nad nog roka za
i sp un je nje , a li p o vje ri la c mo ţe tra ţi ti i sp u n je n je b e z o d la g a nja .
K u p a c ko ji je ra s k in u o u g o vo r ima p ra v o n a n a k n ad u š te te z bo g neispunjenja ugovora ukoliko je prodavac dogovoran z a docnju.
U s lu ĉ a ju ra s k id a u g o v o ra , n a k n a d a š te te mo ţ e b iti:
1. n a k n a da a ps tra k tn e š te te - a p st ra ktn a šte ta sa sto j i se u ra zl i ci ugovorene cij e n e i te ku će ci j e n e za u g o vo re n u ro b u .
2. n a k n a d a ko n k re tn e š te te - ko n kre tn a šte ta o b u h va ta o b i čnu šte tu i
izmaklu korist. K o nkre tna šte ta se u t vrĎ uje p re ma o ko l no sti ma s va ko g
ko nkre t no g sl uča ja .
P o v je rila ĉ k a d o c n ja prodavca
Prodavac z apada u po v je rila ĉ k a docnju kada, bez opravdanog raz loga, odbije da primi c ijenu.
U to m s lu ĉ a ju k u p a c ima d v a p ra v a :
1) d a d e p o n uj e i zn o s ku p o vn e ci je n e ko d n a d l e ţn o g su d a i tim e i zb j e g n e
p l a ća n j e kam a ta , i
2) d a tra ţi n a kn a d u p re t rp l j e n e šte te .
2. Docnja kupca
D u ţ n iĉ k a d o cnja kupca
K u p a c p ad a u duţ n iĉ k u d o cn ju a k o u ro ku n e p la ti c ije n u . U tom
s lu ĉ a ju n a s ta ju p ra v a z a p ro d a v c a , k o ji ima p ra v o d a tra ţ i:
a. ispunjenje ugovora i naknadu šte te ( zb o g ka šn j e n j a u ispunjenju ugovora).
b. ra ski d u g o vo ra i n a kn a d u šte te (zb o g n e i sp u n j enja ugovora), ali mora
p re th o d n o o sta vi ti n a kn a d n i ro k za i sp u n j e n j e o b a ve ze ( tj . za p l a ća n j e ).
P o v je r ila ĉ k a d o c n ja k u p c a
K u p a c p a d a u p o v je rila ĉ k u d o c n ju k ad a n e p re d uz ima ra d n je k o je je
d u ţa n p re d uz e ti, d a b i p ro d a v a c is p o ru ĉ io ro b u .
U to m s lu ĉ a ju nasta ju prava z a prodavca, koji ima dva prava:
a) d a d e p o n u j e ro b u (u j a vn o skl a d i šte i li ko d n a d l e ţn o g su d a ) , či m e se
o sl o b a Ď a svo j e o b a ve ze ,
b) d a tra ţi n a kn a d u p re t rp l j e n e šte te .
P o s to je d v a s lu ĉ a ja p o p i ta n ju d a li je k u p a c p ri mio ro b u il i n e :
1) Ako kupac nije primio robu, a nije ni pla tio cijenu , p ro d a v a c mo ţ e
tra ţ iti is p u n je n je u g o v o ra i n a k n a d u š te te (zb o g za ka šn j e n j a i sp un j e nj a
ugovora), ili iz javiti da rask id a u g o v o r i tra ţ it i n a k n a d u š te te (zbog neispunjenja ugovora).
2) Ako je kupac primio robu, a nije pla tio cijenu - prodavac ne moţe
o d u sta ti o d u g o vo ra , a li m o ţe tra ţi ti u g o vo re n u ci j e n u , ka o i n a kn a d u šte te
ko j a j e n a sta l a zb o g za ka šn j e n j a i sp u n j e nj a u g o vo ra .
PREUZIMANJE DUGA
P re u z ima n je d u g a je u g o v o r iz me Ċ u d uţ n ik a i tre ć e o s o b e (preuz imaoca duga) uz pristanak vjerovnika.
Preuz imanjem duga preuz imalac duga dolaz i na mjesto glavnog
d u ţn ik a i o n p o s ta je je d in i p la ta c .
T o zn a či d a d o ta d a šn ji d u ţn i k i zl a zi i z p o sto j e će g o b ve zn o -pravnog
o d n o sa i n a n j e g o vo m j e sto d o l a zi n o vi d u ţn i k.
PRISTUPANJE DUGU
T o je u go v o r iz me Ċ u v je ro v n ik a i tre ć e o so b e k o jim s e o v a j
o b a v ez u je v je ro v n ik u d a ć e p o s to je ć u d uţn ik o v u o b a v ezu is p u n iti u v id u
is p u n je n ja v je ro v n ik o v a p o tra ţ iv a n ja k o je on ima p re ma s v o m d uţn ik u . T u
n e s u d je lu je i d u ţ n ik .
T re ć a o s o b a ko ja je p ris tu p ila d u g u mo ţ e is pu n iti o b a v e zu i b ez
d u ţn ik o v e v o lje , p a i u s lu ĉ a ju n je g o v a p ro tiv lje n ja .
U o vo m o d n o su p o sto j e d va d u ţn i ka n a sam o j e d n o p o tra ţi va n j e . T i
d u ţn i ci sa m o sta l n o i n e o vi sno j e d a n o d d ru g o g o d g o va ra j u i to ra zd i j e l j e n o i za
či ta vo p o tra ţi va n j e.
PREUZIMANJE ISPUNJENJA
T o je u g o v o r iz me Ċ u d u ţn ik a i t re ć e o s o b e k o jim s e o n a o b a v e z u je
d a ć e p re uz e ti n je g o v u o b av ez u p re ma n je g o v o m v je ro v n ik u i n a ta j n a ĉ in
iz v rš iti d u g o v a n u ĉ in id b u . T re ć a o s ob a time n e p re uz ima n a s e b e d u g i n e stupa u neposredan obavez ni pravni odnos prema vjerovniku.
D uţ n ik s e u o vo m s lu ĉ a ju z a k lju ĉ e n im u g o v o ro m o p re uz ima n ju
is p u n je n ja n ije o s lo b o d io s v o g p o s to je ć e g d u go v a n ja , a n i v je ro v n ik p re ma
ta k v o j tre ć o j o s o b i n e mo ţ e po s taviti z ahtjev z a ispunjenje njegova
p o tra ţ iv a n ja .
Ova j u g o vo rn i od n o s dj e l uj e u to li ko n a vj e ro vn i ka sam o što je o n du ţa n
p ri m i ti p o toj tre ćo j o so b i i sp u nj e n j e d u ţn i ko ve o ba ve ze . A ko n e p ri h va ti
i sp u n j e nj e o b a ve ze o n za p a d a u p o vj e ri l a čku d o cn j u .
UGOVOR O N ALOGU (za raĉun nalogodavca)
Ovaj ugovor o b a v e z u je n a lo g o p rimc a d a z a ra ĉ u n n a lo g o d av c a
p re d uz ima o d re Ċ e n e p o s lo v e , u z p ra v o n a n a k n a d u .
N a lo g o p rima c je o v la š te n o lic e u g ra n ic a ma i u o k v i rima d o b iv e n o g naloga.
U g o vo r o n a l o g u j e n e fo rm a l an u g o vo r (zn a či n i j e p o tre b n a n i ka kva posebna forma). Ovi p o sl o vi se o b a vl j a j u za ra ču n n a l o g o d a vca .
TOVARNI LIST
P o š ilja la c je d u ţ an d a z a s v a k u p o š iljk u p re d a p re v oz io c u p o s e b no popunjen tovarni list na propisanom obrascu.
P o ši lj a l a c je o d g o vo ra n za ta čn o st p o d a ta ka i i zj a va ko j e j e u n i o u to va rn i list, a l i i za ta čn o st p o d a ta ka ko j e j e u n i o n j e g o v p re vo zi l a c.
Tovarni list po pravilu nije hartija od vrijednosti. On je dokaz o
z a k lju ĉ e n o m u g o v o ru i d o k az d a je p re v o z ila c p rimio n a p re v o z s tv a ri
o z na ĉ e n e u to v a rn o m lis tu .
T o va rn i li st m o ţe g l a si ti p o n a re dbi i na donosioca. Ako tako glasi, u oba
sluča ja je p re no si vi to va r ni li st.
S K L AD IŠ N IC A
T o je h a rtija o d v rije d n o s ti k o ju iz d a je s k la d iš ta r z a ro b u k o ju je
p rimio n a u s k la d iš te n je .
S k la d iš n ic a je d o k a z d a je ro b a p r iml je n a n a ĉ u v a n je i o d rţ a v a n je .
On a o b a v ez u je s k la d iš ta ra d a p o p ro te k u ro k a z a ĉ u v a n je i
o d rţ a va n je ro b e iz d a ro b u le g itimn o m ima o c u s k la d iš n ic e .
P re d a j a skl a di šn i ce u p o tp u n o sti za m j e n j uj e fi zi čku p re d a j u ro b e p ri l i kom
p re n o sa vl a sn i štva n a ro b i .
S k la d iš n ic a s e s a stoji iz dva dijela:
1) priz nanice (recepisa) koja sl u ţi za p re n o s p ra va vl a sn i štva n a
u skl a d i šte n o j ro b i i
2) z a loţ n ic e (varanta) ko j a se ko ri sti ra di za l a g a nj a u skla d i šte n e ro b e , a u
svrhu dobijanja kredita, zajmova itd.
S k la d iš n ic a s e moţ e p re n o s iti je d in s tv e n o (o b a d je la z a jedno), a moţ e i odvojeno. Kada se prenosi odvojeno, najprije se mora prenijeti varant
(za l o ţn i ca ). U oba slučaja radi se o izdavanju robe.
S k la d iš n ic u je mo g u ć e in do s ira ti p a i u d je lu p rizn a n ic e , i u to m
s lu ĉ a ju s e ra d i o p re n o s u v la s n iš tv a u s k la d iš te n e robe.
Od g o v o rn o s t s k la d iš ta ra je o b je k tiv n a . On m o ra d o ka za ti d a j e šte ta n a
ro b i u zro ko va n a vi šo m si l om i l i kri vi com o sta vo d a vca i li m a n am a il i p ri ro d n im
svo j stvi m a ro b e , ka o i n e i sp ra vn o m am b a l a ţo m . S kl a di šta r j e d u ţa n n a kn a d i ti
n a sta l u šte tu u vi si n i stva rn e , a n e trţi šn e vri j e dn o sti ro b e predate na uskladištenje.
UGOVOR O K OMISIONU
To je ugovor kojim komisionar u svoje ime, a z a ra ĉ u n k o mite n ta ,
is tu p a p re ma t re ć e m l ic u k a o s a mo s ta ln a u g o v o rn a s tra n a .
S v i e k o n o ms k i e fe k ti iz z a k lju ĉ e n o g u g o v o ra p ripadaju komitentu.
K o d to g p ra v n o g p o s la p o s to ji in te rn i, e k s te rn i i z a v rš n i o d n o s .
Bitan elemenat ovog u govora je sama priroda pravnog posla kojeg
tre b a k o mis io n a r da za k lju ĉi .
Ugovor o komisionu je jedna vrsta ugovora o nalogu, ali on je
samostalni imenovani ugovor, dvostran je , te retan i neformalan .
K o mis io n a r p ril ik o m z a k lju ĉ e n ja u g o v o ra s a tre ć o m o s o b o m mo ra prilikom iz bora te osobe cijeniti poslovni ugled i k reditnu sposobnost te
tre ć e o s o b e .
Komisionar kao samostalna ugovorna strana sa trećo m o so b om za kl j u čuj e ugovor, bilo o prodaji ili kupovini robe, zavisno od naloga komitenta i on tada obavlja pravne radnje.
K o mis io n a r o d g o v a ra z a iz b o r tre ć e o so b e , ali k o d k la s iĉ n o g
komisiona on ne odgovara z a ispunjenje tog ugovora.
Komisionar je duţan da se pridrţava naloga komitenta i da ĉuva
n je g o v e in te re s e , d a p o lo ţ i ra ĉ u n k o mi te n tu i d a k o mi te n ta o b a v ije s ti s a
k im je z a k lju ĉ io u g o v o r (k o je tre ć a s tra n a ).
K o mis io n a r n ije d u ţ a n d a o b a v ije s ti tre ć u s t ra n u k o mu je k o mi te n t.
Komisionar ima pravo na proviziju (naknada), te naknadu potrebnih,
n u ţn i h i ko ri sn i h tro ško va . Ova n a kn a d a m u p i p a d a i ka d a n ij e u g o vo re n a .
N a kn a d a se o d re Ď uj e u g o vo ro m , ta ri fo m i li p re m a u g o vo re n om p o sl u i postignutom rezultatu.
P o re d k la s iĉ n o g k o mis io n a mo g u ć je i tz v . p o ja ĉ a n i k o mis io n
(delkve dere komis ion) g d je k o mis io n a r, p o re d o d g o v o rn o s ti z a izb o r tre ć e g
lic a , o d g o v a ra i z a is p u n je n je o b a v e z a iz z a k lju ĉ e n o g p os la . P o j a ča n a
o d g o vo rn o st vo d i ka p o ve ća n o j n a kn a d i o d n o sn o , p ro vi zi j i .
UGOVOR O LICENCI
Ovim se ugovorom davalac licence obavez uje da sticaocu licence
u s tu p i, u c je l in i i li d je li miĉ n o , p ra v o is k o riš ta v a n ja p ro n a la z a k a , te h n iĉ k o g
z n an ja ili is k u s tv a , ţ ig a , u z o rk a ili mo d e la , a s t ic a la c l ic e n c e s e o b a v ez u je
d a mu z a to p la ti o d re Ċ e n u n a k n a d u .
Ugovor o licenc i mo ra b iti z a k lju ĉ e n u p is a n o j fo rmi , na vrijeme ne
d u ţe o d z a k on s k e z a š tite p ra v a k o ja s u p re d me t lic e n c e .
„Iskljuĉiva“ licenca je takva licenca kojom se stiĉe iskljuĉivo pravo
is k o riš ta v a n ja p re d me ta lic e n c e , i o n a p o s to ji s a mo a k o je iz riĉ i to ugovorena.
P ra vo i sko ri šta va n j a l i ce n ce m o ţe b i ti o g ra ni če n o p ro sto rn o , a i vremenski
i sa m o u o n i m sl u ča j e vi m a ka d a to n i j e su p ro tn o u sta vu i za ko n u .
K a d a s tic a la c is k lju ĉ iv e lic e n c e p ra v o is k o riš ta v a n ja p re d me ta
lic e n c e u s tu p i d ru g o m, o n d a k a ţ e mo d a je u pitanju podlicenca.
K a d a je ug o v o r o lic e n c i z a k lju ĉ e n n a od re Ċ e n o v rije me , o n p re s ta je
is te k o m v re me n a i u to m s lu ĉ a ju n ije p o t re b n o d a b u d e o tk az a n . Ak o s e
u g o v o r n a ta k a v n a ĉ in , p o d is tim u s lo v ima p ro d uţ i i to me s e n e p ro tiv i davalac licence, onda se ra d i o n o v o m u g o v o ru n e o d re Ċ e n o g tra ja n ja .
S va ka o d u g o vo rn i h stra n a m o ţe o tka za ti u g o vo r a ko se ra d i o u g o vo ru n a
n e o d re Ď e n o vri j em e . Otka zn i ro k j e 6 m j e se ci , a n e m o ţe se dati u toku prve godine trajanja ugovora.
U s lu ĉ a ju s mrti d a v a o c a lic e n c e o n a s e nastavlja sa njegovim
n a s lje d n ic ima , iz u z e v a k o n ije d ru g a ĉ ije u g o v o re n a .
U s lu ĉ a ju s mrti s tic a o c a lic e n c e i o n a s e n a s ta v lja s a n je g o v im
n a s lje d n ic ima , a l i s a mo s a o n im k o j i p ro d u ţ u ju n je g o v u d je la tn o s t.
Ako je u pitanju pravno lice kao korisnik licence i nad njim se otvori
ste ča j n i p o stu p a k, d a va l a c l i ce n ce m o ţe ra ski n u ti u g o vo r.
UGOVOR O GRAĐENJU
Bitn i s a s to jc i u g o v o ra o g ra Ċ e n ju
Kod ugovora o graĊenju predmet obaveze izvoĊaĉa je izgradnja
o d re Ċ e n e g ra Ċe v in e ili iz v o Ċ e n je k a k v ih ra d ov a n a o d re Ċ e n o m z e mljiš tu ili
n a v e ć p o s to je ć e m o b je k tu -g ra Ċ e v in i .
Os n o v n o k o d u go v o ra o g ra Ċ en ju je d a je iz v o Ċ a ĉ d uţ an d a
u g o v o re n e ra do v e iz ve d e u ug o v o re n o m ro ku , š to z n aĉ i d a je i rok bitan elemenat ugovora (pored cijene i predme ta) i on se moţe ugovoriti za radove u cjeli ni ili po pojedinim fazama.
K o d o vo g u g o vo ra ci j e n a m o ra d a b u d e p re ci zn o o d re Ď e n a (n e o d re d i va ).
Od re Ď u j e se ka o j e di n i čn a ci j e n a il i za ci j e li objekat, kao ukupno ugovorena
cijena.
J e d in iĉ n e c ije n e o b u h v a ta ju i v iš k o v e ra d o v a , a li s a mo a ko se oni
p o ja v lju ju u u o b iĉ a je n o m o b imu . Ak o to n ije s lu ĉ a j , iz v o Ċ a ĉ ra d o v a ima
p ra v o tra ţ iti z a v iš k o v e ra d o v a n o vu c ije n u . K a d a je u p ita n ju u k u p n o
u g o v o re n a c ije n a o n a s e n e mije n ja u s lu ĉ a ju v iš k o v a ra d ov a , a li is to ta k o
o n a s e n e mije n ja n i z a s lu ĉ a j manjkova radova.
U k u p n o u g o vo re n a c ije n a n e o b u h va ta v rije d n o s t n e p re d v iĊ e n ih i
naknadnih radova. Ti radovi po z akonu uvijek se dodatno p la ć a ju .
I je d in iĉ n a i u k u p n a c ije n a mo g u b iti p ro mje n j iv e i n e p ro mje n jiv e .
P ro mje n jiv e s e n a jĉ e š ć e u g o v o ra ju u o b l iku kliz ne skale. I kod
n e p ro mje n jiv e c ije n e z a k o n p re d v iĊ a mo gu ć n o s t n je n e iz mje n e p od
o d re Ċ e n im u s lo v ima . (npr. usljed promjene u cijeni rada, materijala, ako
g ra d n j a d u ţe tra j e , pod uslovom ako su se ovi elem en ti p ro mi j e ni li za vi še o d 10% u odnosu na ugovorenu cijenu).
Obavez a iz voĊ a ĉ a ra d o v a d a p re d a o b je k at finansijeru
Rokovi garancije z a gradnju objekta teku od trenutka primopredaje radova.
Od tada prelaz i i riz ik sa iz voĊ a ĉ a n a n a ru ĉ io c a .
T e h n iĉ k i p re g le d o d s tra n e n ad le ţ n ih o rg a n a u p ra v e k oji iz daju
upotrebnu doz volu se ne smatra primopredajom ra d o v a . Ov o iz ra z lo g a š to
s e te h n iĉ k im p re g le d o m u tv rĊ u je te h n iĉ k a is p ra v n o s t o b je k ta u o p š te m
interesu, a ne i da li je iz voĊ a ĉ is p u n io s v e s v o je u g o v o re n e o b a v ez e .
Dakle, treba ra zlikovati kolaudaciju (te h n i čki p re g l e d ) o d super kolaudacije (prijem objekta od strane investitora ).
In ve sti to r m o ţe za d r ţa ti o d re Ď e n u svo tu n o vca d a b i sam ka sn ij e , b e z
p o m o ći i zvo Ď a ča ra d o va m o g a o o tkl o n i ti n e d o sta tke n a o b j e ktu .
Odgovornost iz voĊ a ĉ a ra d o va z a n e d os t a tk e g ra Ċ e v in e
Iz voĊ a ĉ ra d o v a o dg o v a ra z a n ed o s ta tk e :
1) a ko su n e d o sta ci g ra Ď e vi ne re zu l ta t g re ške u p ro j e ktu , pa i onda kada je
p ro j e ka t p ri mi o o d n a ru či o ca il i tre će g l i ca , i z ra zl o g a što j e i zvo Ď a č ra d o va
ka o p ro fe si o n a l a c d u ţa n skre n u ti p a ţn j u n a ru či o cu na nedostatke u projektu,
2) a ko o d stu p i o d p ro j e kta , o si m u sl u ča ju a ko im a p i sm e n u sa gl a sn o st
n a ru či o ca i l i a ko su u p i ta n j u h i tn i i n e p re d vi Ď en i ra d o vi ,
3) ako su nastali nedostaci zbog kvaliteta materijala, b e z o b zi ra či j i j e materijal upotrebljen,
4) ako su ne d o sta ci g ra Ď e vi n e n a stu p i l i zato što ra d o vi n i su i zve d e n i u skl a d u
sa u g o vo ro m , o d g o va ra j u ći m p ro p i sim a i li p ra vi l im a stru ke ,
5) izvoĎ a č o d g o va ra i za ra d p o d i zvo Ď a ča .
Iz voĊ a ĉ n e će o d g o v a ra ti z a n e do s ta tk e a k o u s p ije d o k a z a ti d a n ije
k riv z a u tv rĊ e n e n ed o s t a tk e i u s lu ĉ a ju g re š k e u p ro je k tu ko ja s e i p ored
n je g o v e p o tre b n e p a ţn je n ije mo g la o tk lo n i ti.
UGOVOR O POSREDOVANJU
Ovim u g o v o ro m p o s re d n ik s e ob a v ez u je d a n a s to ji n a ć i i do v e s ti u
v e z u tre ć u o s ob u s a n a lo g o d av c e m , kako bi oni p re g o v a ra li o z a k lju ĉ e n ju
o d re Ċ e n o g u go v o ra .
Bitni sastojak takvog ugovora je sam predmet ugovora kojeg treba
z a k lju ĉ iti.
Z a ra zl i ku o d ko m i si o na ra i za stu p n i ka , p o sre d n i k n i j e o vl a šte n d a o b a vlj a
p ra vn e ra d n j e , o d n o sn o , d a za kl j u ču j e u g o vo r sa t re ći m l i cim a .
Posrednik radi u s v o je ime i z a s vo j ra ĉ u n , a z as tu p n ik ra d i u tu Ċ e
ime i z a tu Ċ i ra ĉ u n . Posredovanjem ne nastaje trajni odnos.
P o s re d n ik mo ra d a p o s tu p a s p a ţ n jo m d o b ro g p riv re d n ik a .
Od g o v o ra n je n a lo g o d a v c u z a izb o r tre ć e g lic a .
Naknada z a posrednika ne mora biti ugovorena. Ako naknada nije
u g o v o ro m o d re Ċe n a , o n a se o d re Ċu je n a o s no v u ta rife ili o b iĉ a ja . Ako se ne
m o ţe n i ta ko u tvrd i ti o n a se o d re Ď u j e p re m a t ru d u p o sre d n i ka i u či n j e n o j u sl u zi .
U k o lik o p o s re d n ik u g o vo ro m b u d e iz riĉ ito o v la š te n i d a z a k lju ĉ i ugov o r s a tre ć o m o s o b o m, p a ta k a v u g o v o r ima e le me n te i p o s re d o v a n ja i
z a s tu p an ja , o n d a s e u s lu ĉ a ju s p o ra uz ima d a s e ra d i o u g o v o ru o z astupanju.
UGOVOR O ALOTMANU (Ugovor o angaţiranju ugostiteljskih kapaciteta)
Ugovorom o alotmanu ugostitelj se obavez u je u to k u o d re Ċ e no g
v re me n a s ta v iti n a ra s p o la g a n je tu ris tiĉ k o j a g e n c iji o d re Ċ e n i b ro j le ţ a ja u
o d re Ċ e n o m o b je k tu , d a ti u g o s tite ljs k e u s lu g e o s ob a ma k o je u p u ti a g e nc ija
i p la ti ti jo j o d re Ċ e n u p ro v iz iju , a ova se obavez uje da ih nastoji popuniti, odnosno oba v je s titi u u tv rĊ e n im ro k o v ima d a to n e mo ţ e u ĉ in iti , te p la t iti
cijenu datih us luga, a k o s e k o r is ti la a n g a ţ ira n im h o te ls k i m k a p a c ite t ima .
A ko se d ru g a či j e n e u g o vo ri , sm a tra se d a u g o vo r vri j e d i g o d i n u d a n a .
Ugovor o alotmanu mora biti sk lopljen u p ismenoj formi.
T u ri sti čka a g e n cij a n e m o ţe o so b a m a koj e ša lj e u u g o sti te lj ski ob j e ka t
za ra ču n a ti ve ću ci j e n u o d o n e p re d vi Ď e n e u g o vo ro m o a l o tm a n u .
T u ris tiĉ k a a g e n c ija d u ţ n a je o s ob a ma k o je š a lje u u g o s tite ljs k i objekat iz dati posebnu pismenu ispravu, koja g la s i n a ime il i n a o d re Ċ e n u
grupu. Ova isprava je neprenosiva.
U g o sti te l j n e m o ţe sa d ru g o m tu ri sti čko m a g e n cij o m u g o vo ri ti a n g a ţm a n istih ugostiteljskih kapaciteta koji su predmet sklopljenog ugovora o alotmanu.
U g o sti te l j n e m o ţe m ij e n j a ti u g o vo re n e ci j ene, be z o b a vj e sti tu ri ti čke agencije najmanje še st m j e se ci u n a p ri j e d , o si m u sl u čaj u p ro m j en e ku rsa va l u te .
U g o s tite lj je d u ţ a n tu ris tiĉ k o j a g e n c i ji is p la ti ti p ro v iz iju n a p ro me t
ostvaren na temelju ugovora o altmanu.
UGOVOR O KREDITU
Ugovorom o kreditu banka se obavez uje da korisniku kredita stavi na
ra s p o la g a n je o d re Ċ e n i iz n o s n o v ĉ an ih s re d s ta v a , n a o d re Ċ e n o ili
n e o d re Ċ e n o v rije me , z a n e ku n a mje n u ili b ez u tv rĊ e n e n a mje n e , a k o ris n ik
s e o b a v ezu je d a b a n c i p la ć a u g ov o re n u k a ma tu i do b iv e n i izn o s n o v c a vrati
u v rije me i n a n a ĉ in k a k o je u tv rĊ e n o u g o v o ro m.
D a kl e , b i ta n sa sto j a k o vo g u g o vo ra j e ste d a u g o vo r m o ra d a sa d rţi
n o vča n i i zn o s kre d i ta , ka o i u sl o ve d a va n j a (npr. n a či n o tp l a te , o d g o d a vra ća n j a , kamate), ko ri šte n j a i vra ća n j a kre d i ta .
Korisnik k re d ita mo ţ e b iti fiz iĉ k a i p ra v n a o s o b a .
Ugovor o kreditu koji daje banka svojim komitentima je dvostrano
o b v ez u ju ć i i p o fo r mi je fo r ma la n p ra v n i p o s a o , p ro p is a n a je p is a n a fo rma .
N jime s e u re Ċ u ju u s lo v i d a v a n ja , k o riš te n ja i v ra ć a n ja k re d i ta .
Ugovor o k re d itu z a p re d me t moţ e ima ti s a mo n o v a c . Is p u n je n je
n o v ĉ a n ih ob a v ez a korisnika kredita moţ e se u s lo v iti tj. g a ra n to v a ti n e k im
s re d s tv o m o b e z b je Ċ en ja . (npr. davanje kredita u z osiguranje hipotekom )
B a n ka ko mi te n tu d a j e n o vča n i i zn o s u z ka m a tu , o si m a ko j e i zri či ti m
za ko n ski m p ro p i so m o m og u će n o d a se za o d re Ď e n e n a m j e n e d a j u b e skam a tn i krediti.
U g o vo r o kre d i tu b a n ka m o ţe o tka za ti i p ri j e i ste ka u g o vo re n o g ro ka a ko
j e kre d i t ko ri šte n su p ro tn o u g o vo re n o j na mj e n i , te zbog nesolventnosti korisnika
kredita.
U sl u čaj u o tka zi va n j a , sa v n o vča n i i zn o s d o sp j e va za p l a ća n j e p o o tka zu
ugovora.
K o ri sn i k kre d i ta m o ţe o d u sta ti o d kre d i ta p ri j e n e g o što g a j e p o če o koristiti, a m o ţe kre d i t vra ti ti i p ri j e u tvrĎ e n o g ro ka , u z o b a ve zu d a o to m e
unaprijed obavjesti banku . U o b a sl u ča j a ko ri sn i k kre di ta d u ţa n j e n a kn a d i ti šte tu banci, ako ju je banka pretrpila.
U GOV OR O Š P E D IC IJ I
Š p e d ite r p o p ra v ilu p o s lu je u s v o je ime i z a ra ĉ u n k o mi te n ta .
To je ugovor o Komisionu u transportu kojim se otpremnik obavezuje da u svoje ime , a za tu Ď i ra ču n ( ra ču n n a l o g o d a vca ), ra d i p re vo za o d re Ď e n i h stva ri ,
za kl j u či u g o vo r o p re vo zu i d ru g e ugovore potrebne za i zvrše n j e p re vo za ka o i d a obavi i d ru g e uo b i čaj e n e poslove i radnje, a nalogodavac d a m u p l a ti od re Ď e n u naknadu.
To je samostalan, u g o vo r u ko m e d o la ze d o i zra ţa j a e l e m e n ti kom i si o n a i zastupanja.
To je DVOSTRANI, OBAVEZAN, TERETAN I NEFORMALAN ugovor.
UGOVOR O ZAJMU
Ka o p re d me t mo ţe i ma ti no va c i d rug e za m je nji ve p o kre t ne st va ri i to je
ra zli ka i zme Ď u o vog i ugovo ra o k reditu. Ako je u pita nju stvar koja se daje po
ug o vo r u o za j m u, za jmo p ri ma c stje če vla s ni št vo na d st va ri d a no m p re d a je i ste i u
za ko no m p ro p i sa no m ro k u vra ća st va r i ste vrs te / za m je n ji va /. K o d ug o vo ra o
za j m u mo ţe se ug o va ra ti ka ma ta , a za j mo d a va c ne mo ţe za ht je va t i kamatu ako nije ugo vo re na . Izu ze tno , ko d ug o vo ra u p ri vre d i , mo ţe se za ht je va ti ka ma ta i
kada nije ugo vore na. Solidarnost kod ugo vora u pri vredi se uvijek pre tposta vlja,
a ko ni je i sklj uče na ug o vo ro m.
VRIJEDNOSNI PAPIRI
Vrijednosni papir je isprava il i e le k tro n iĉ k i z a p is k o ji u s e b i s a d rţ i
o d re Ċ e n a p ra v a , koja se bez vrijednosnog papira ne mogu ostvarivati niti
prenositi.
Vrijednosni papiri su:
1) dionice,
2) obveznice,
3) certifikati koji su izdati na rok trajanja d u ţi od 1 godine,
4) ugovori o investiranju na o sn o vu ko ji h se m og u o d tre ći h l i ca p ri b a vlj a ti sredstva.
S a d rţ a j vrijednosnog papira o d re Ċ u je pravno lice, odnosno emitent. Zakon o vrijednosnim papirima se ne primjenjuje na:
1) m j e ni ce i če ko ve ,
2) na polise osiguranja,
3) na tzv . komerci j a l n e p a pi re (trg o va čka u p u tn i ca , ro b n a u p u tn i ca , kre d i tn o
p i sm o , ko n o sm an , to va rn i l i st, skl a d i šn i l i st i td .).
Poslove re g is tr ira n ja , ĉ u v a n ja i o d rţ a v a n j a podataka o vrijednosnim papirima, kao i poslove prometa vrijednosnih papira vodi Registar vrijednosnih papira (u daljem tekstu: Registar) .
V ri je d n o s n i p a p iri s e re g is tru ju k a o e le k tro n iĉ k i z a p is i, d a k le , u
dematerija liz ovanom obliku.
E mi te n t je o b a v e z a n o s ig u ra ti o s tv a re n je p ra v a s a d rţ a n ih u vrijednosnom papiru. Vlasnik vrijedn o sn o g pa p i ra i ma ra ču n kod Registra koji
vlasniku izdaje certifikat.
V la s n iš tv o n a d v ri je dn o s n im p a p iri ma s e s tiĉ e n a d a n z a k lju ĉ e n ja
p ra v n o g p o s la k o jim s e p re n o s i v la s n iš tv o n a d v r ije d n o s n im p a p ir ima .
Emis ija v rijednosn ih p a p ira v rš i s e :
a) javnom ponudom ili
b) zatvo renom prodajom.
Javna ponuda je prodaja ne temelju javnog poziva za upis vrijednosnih papira. U o d re Ď e ni m sl uča je vi ma , za k ono m p ro p i sa ni m , e mi si ja se vrši i zatvo reno m proda jom.
Promet vrijednosnih papira je:
1) kupovina,
2) prodaja,
3) davanje u zalog vrijednosnih papira,
4) konverzija, spajanje i podjela dionica.
K u p o v in a i p ro d a ja v rš e s e n a te me lju u g o v o ra u p is me n o j fo rmi, a konverz ija, s p a ja n je i p o d je la d io n ic a v rš e s e na o s novu odluke emitenta uz odobrenje Komisije.
VRIJEDNOSNI PAPIRI U SMISLU ZOO
Vrijednosni papir je p isana isprava koja u seb i s a d rţ i n e k o p ra v o i
iz d a v a la c te is p ra v e s e ob a v ez u je da ć e osobi koja je z akoniti imalac te isprave ispuniti obavez u koja iz isprave proiz ilaz i. Vrijednosni papiri su
formalne isprave i uvijek su u pisanom obliku, a bitni sastojci vrijednosnog papira uvijek su propisani zakonom. Za neke vrijednosne papire posebnim zakonom se propisuju bitni sastojci, (npr. b i tni sa sto ja k m je ni ce i če ka p ro p i sa n je za ko no m o
mje ni ci i za ko no m o če k u) .
Ob z iro m n a p ra v o k o je u s e b i s a d rţ e v rije d n o s n i p a p iri , mo ţ emo ih
podijeliti na:
1. V ri j e d n o sn e pa p i re ko ji u se b i sa d rţe g ra Ď a n sko p ra vo (n a j če šće to j e
i m o vi n sko p ra vo , a m o ţe b i ti i s tva rn o p ra vo ), i
2. V ri j e d n o sn e p a pi re ko j i u se b i sa d rţe p ra vo n a u p ra vl j a n j e .
K a d a s e ra d i o g ra Ċ a n s k im p ra v ima k o ja o p redjeljujemo kao imovinska prava, vrijednosni papir u sebi ima to pravo inkorporirano i
mo ţ e d a s ad rţ i o ba v ez u re mite n ta n a is p la tu o d re Ċ e n e s u me n o v c a . To je obligaciono pravo. (npr. mje ni ca , če k i k re d i tno p i smo ).
Postojanje imovinskog prava inkorporiranog u vrijednosni papir ne mora se dokaz ivati.
S tv a rn a pra v a u s e b i s a drţi k o n o s ma n , s k la diš n i ca i prenosivi tovarni list, a pra v o n a u pra v l ja n je s a dr ţi dio n i ca .
P ra v a k o ja s a d rţ e v rije d n o s n i p a p iri s u in k o rp o rira n a (utje lovljena)
u ispravu i z akoniti imalac isprave ne mora dokaz ivati postojanje tog prava,
(npr. skl a d i šn i ca se m o ţe p re n o si ti u cj el i ni i n do si ra n j em i a ko j e p re n ij e ta u
cj e l in i , im a la c skl a di šn i ce m o ţe b e z d o ka zi va n j a p re u ze ti ro b u sa skl a di šta . A ko
je samo skladišn i ca p re n e se n a i n d o si ra n j em n a tre će l i ce , o n n e m o ra d o ka zi va ti
skl a d i šta ru n e ki d ru g i p ra vn i o sn o v ).
Indosiranje je radnja imaoca vrijednosnog papira kojom taj papir
p re n o s i n a tre ć u o s o b u , a in o d s a me n t je s a ma iz ja v a o p re n o s u k o ja s e
b ilje ţ i n a p o le Ċ in i v rije d n o s n o g p ap ira . Ima la c za lo ţni ce mo ţe o d skla d i šta ra
tra ţi ti d a st va ri p o d vrg ne ja vno j p ro d a ji .
Iz dobivene svote prvo bi se podmirivali troškovi skladištara, pa
o n d a ima la c za lo ţn ic e , a u s lo v z a to je p ro te s t z a loţ n ic e . On a j k o ima
s k la d iš n ic u n e mo ra d o k az iv a ti v la s n iš tv o n a d s tv a rima . Ako imalac
skl a d i šni ce ţe l i d a j e i n d o si ra , n je g o v in te re s j e d a tre će m l i cu sa koj im j e u
d u ţn i čko - p o vj e ri la čko m o d n o su p re d a za l o ţn i cu . Im a l a c za l o ţn i ce se m o ra
sa g l a si ti sa i n d o si ra n j em skl a d i šni ce.
Konosman je vrijednosni papir koji iz daje prevoz nik u pomorskom
s a o b ra ć a ju (b ro d a r) o s o b i ĉ ija s e ro b a p re d a je n a p rije v o z . Osoba koja ima
konosma n ne mora doka zi vati da je vlas nik stvari ko je s u predate na p re vo z.
Dionicom se s tiĉ e p ra v o n a u p ra v lja n je i d o b it. Imalac dionice ne
mora posebno dokazivati svoje pravo na upravljanje. Visina dividende ne proizila zi iz dionice i zato se smatra da ona prije svega predstavlja pra vo na upra vlja nje.
Prenosivi tovarni list – ako glas i po nare dbi. Onaj koji nije prenosiv
n j im e se sa m o m o ţe p re u ze ti ro b a ko j a j e d a ta n a p re vo z.
Vrijednosni papiri mogu se prenositi:
1. predajom,
2. cesijom i
3. indosiranjem.
K a ko će se p o stu p i ti u ko n kre tn o m slu ča j u za vi si o d toga da li glasi na ime, donositelja ili po naredbi. Vrijednosni papiri koji glase na ime u pravilu se
p re n o se ce si j om , a a ko su n a d o n o si o ca p re n o se se o b i čn o m p re d aj o m , a
i n d o sa me n to m se p re n o se ka d a j e to i zri či to p ro p i sa n o za ko n o m .
Pored vrijednosnih papira u prometu mogu biti i legitimacioni papiri
(ţe l j e zn i čke ka r te , u l a zn i ce za ki n o i sl . - kod njih se zna ko je i zdavatelj, a ne zna
ko j e ko ri sn i k, a o na j ko p o ka ţe i sp ra vu m o ţe d a o stva ri p ra va koj a i z to g "papira" proizilaze ) i legitimacioni znaci.
VRIJEDNOSNI PAPIRI U SMISLU ZAKONA O VRIJEDNOSNIM PAPIRIMA
Zakon o vrijednosim papirima propisuje emis iju i promet
v rije d n o s n ih p a p ira i k o s u u ĉ e s n ic i u p ro me tu v rije d n o s n ih p a p ira .
Vrijednosnim papirima je z akonom propisana forma , s a d rţ a j i n a ĉ in prenosa, tj. svi bitni ele menti. Po ovome z akonu vrijednosni papiri mogu
b iti is p ra v e i li e le k tro n iĉ k i z a p is i (d io n ic e – e le k tro n iĉ k i z a p is u re g is tru ) .
U smislu ovog zakona, vrijednosnim papirima se smatraju dionice, obvez nic e , c e rtifik a t i. Ov a j z a k o n s e n e o dn o s i n a mje n ic e i ĉ e k o v e ,
z a k on o m o mje n ic i i z a k o n o m o ĉ e k u je p ro p is a no d a s u on i v rije d n o s n i papiri. T a ko Ď e r , b e z p ro te sta m j e n i ce n e m a o stva ri va nj a p ra va , p o l i ce
o si g u ra n j a , ko m e rcij a l n e p a pi re (skl a d i šn i ca , ko n o sma n, kreditno pismo).
Obvezn ica je vrijednosni papir ili isprava u kojoj se njen izdavalac
o b a v ez u je d a ć e o s ob i k o ja je o z n a ĉ e n a u o b v ez n ic i ili p o n a re d b i te o s o b e
ili ako glasi na donosioca-donosiocu, is p la titi o d re Ċ e n o g d a n a iz no s naveden u obvez nici ili u anuitetskom kuponu. Obvez nice mogu da iz daju
F B iH , k a n to n i o p ć in a .
P ro me t o v im v ri je d n o s n im p a p irima mo ţ e se v rš iti p u te m b e rz e ili preko ovlaštenih predstavnika.
Dionice – Kod Registra vrijednosnih papira vodi se elektronski zapis. Sve promjene povodom prometa dionica moraju biti tamo evidentirane. D.D. u
p ri p re m am a n a ko n o d rţa n e o sn i va čke sku p štin e sa re g i stro m za kl j u ču j e u g o vo r i
to j e o b a ve za d ru štva . T e m e l j em to g u g o vo ra re g i sta r će u p i sa ti d i o ni ča re
o d re Ď e n o g d .d ., u p i sa će b ro j d i o ni ca i n ji h o vu n om in a l n u vri j e d n o st koj a j e
o zn a če n a u a k tu o o sn i va n j u .
BERZA
Promet vrijednosnih papira obavlja se na berz i i drugim javnim
trţ iš tima k o ja s e o s n iv a ju ra d i s tv a ra n ja u s lo v a z a p o v ez iv a n je p o n ud e i potra ţ n je .
Berz u osnivaju ugovorom pravne osobe z a poslove posredovanja u
prometu vrijednosnih papira, a koje su registrira ne kod Komisije z a vrijednosne papire (u daljem tekstu: Komisija).
Berza predsta vl j a o b l i k d i o ni čko g d ru šva i o s niva se osnovu odobrenja Komisije.
Berz u mogu osnovati najmanje 5 profes ionalnih posrednika.
U p i su j e se u R e g i sta r d i o n i čki h d ru šta va ko d K o m i sij e , a za ko n o m se
o d re Ď u j e n a jm a n ji i zn o s o sn o vn o g ka p i ta l a .
POSREDOVANJE U PROMETU VRIJEDNOSNIM PAPIRIMA
To su poslovi kupovine i prodaje vrijednosnih papira u svoje ime i z a
tu Ċ i ra ĉ u n , a naz ivaju se brokerski poslovi.
P ro m e t se m o ţe vrši ti i preko dilera, koji kupovinu i prodaju vrijednosnih papira vrše u svoje ime i za svo j ra ču n .
U poslove posredovanja spadaju:
a) p o sl o vi d ru štva za u p ra vl j a n j e fo n d o vim a ,
b) p o sl o vi p o d rške trţi štu ,
c) investiciona savjetovanja i dr.
KOMISIJA ZA VRIJEDNOSNE PAPIRE
Komisija za v rijednosne papire ustanovljena je Zakonom o komisiji za vrijednosne papire, a n ji me j e re g ul i sa no i pi ta n j e nj e n o g sj e d i šta , sta tu sa ,
o rg a n i za ci j e , sa sta va , o vl a šte n j a i o d g o vo rn o sti , ka o i fi n a n si ra n j a .
To je samostalna specijaliz irana institucija F BiH , koju imenuje i
ra z rje š a v a P a rla me n t F B iH , n a prijedlog Vlade FBiH.
Ima svojstvo pravne osobe. S j e d i šte j o j j e u S a ra j e vu . Sastoji se od predsje d i ka , za m j e ni ka i tri čl a n a , sa mandatom od 5 god., i sa m og u ćim
o b n a vl j a nj em m a n d a ta vi še p u ta . Ima svoj statu t.
Komisija osigurava prim je n u i n a d z o r n a d p rov o Ċ e n je m Zakona o
vrijednosnim papirima i drugih z akona koji se odnose na emisiju i promet
vrijednosnim papirima.
A kti ko je d o no si K o mi si ja su ko na čni , što z na či d a se p ro ti v i sti h ne mo ţe
i zja vi ti ţa lb a , a li se mo ţe p o kre ta ti up ra vni sp o r.
Komisija ima v e l ik e o v la s t i, a n a jv a ţ n ije s u :
u re Ď u j e u vj e te i n a či n i zd a va n j a vri jednosnih papira;
propisuje pravila i nadzor prometa vrijednosnim papirima;
odobrava promet vrijednosnih papira kada se radi o inostranim
emitentima;
odobrava emitovanje dionica, neovisno od toga da li se dionice emituju zatvo renom prodajom ili javnom ponudom.
rj e še n j em u tvrĎ u j e d a l i su i sp u n j e n i u sl o vi za e m i si j u d i o ni ca (d a kl e
o sn i va čim a d ru štva d o p u šta se em i si j a ko d su kce si vn o g o sn i va nj a
d ru štva ), b e z če g a se n e b i m o gl o za p o če ti sa p o stu p ko m u p i sa n i ti up l a te dionica,
šti ti i n te re se i n ve sti to ra ,
propisuje u sl o ve i d aj e o d o b re n j a za ra d , te vrši n a d zo r p ro fe si o n a l n i h
p o sre d n i ka i d ru g i h u če sn i ka u p ro m e tu vri j e d n o sni m p a pi ri m a , i td .
REGISTAR VRIJEDNOSNIH PAPIRA
Re g i sta r vri je d no s ni h p a p i ra se o s ni va ka o d i o ni čko d r ušt vo . S je d i šte m u je u Sara je vu, ima skup š ti n u i na d zo rni o d b o r.
On obavlja s lije d e ć e poslove:
1) registracije,
2) ču va n j a i o d rţa va n j a p o d a ta ka o vrijednosnim papirima i
3) poslove prenosa vrijednosnih papira.
S m a tra se d a j e p ra vn o va lj a n o i zvrše n p re n o s vri j e d no snih papira ako je
to dostavljeno Registru vrijednosnih papira.
KONCESIJA
Koncesija je p ra v o o b a v lja n ja p riv re d n ih d je la tn o s ti k o riš te n je m prirodnih bogats ta v a . Iz u z e tn o moţ e b iti data, odnosno ugovorena, i z a obavljanje komunalnih i drugih javnih djela tnosti.
U g o v o r o k on c e s iji s e z a k lju ĉ u je n a o d re Ċ e n o v rije me , k o je n e mo ţ e
b iti d u ţ e o d 3 0 g o d in a , a iz n imn o 5 0 g o d in a . Ugovori se mogu i obnoviti, ali
ne na period duţi od polovine prvobitno ugovorenog perioda.
Ugovor prestaje:
1) istekom ugovorenog perioda,
2) prestankom postojanja predmeta koncesije,
3) o tva ra n j e m ste ča j a ko n ce si o n a ra i
4) raskidom ugovora, koji se raskida:
a) ako je koncesionar nesolventan ili je bankrotirao,
b) ako koncesionar ili koncesor ne ispunjavaju svoje obaveze.
U g o vo r za kl j u če n s u p ro tn o o d re d b am a Z a kon a o ko n ce si ji j e n i šta v, a za
rj e ša va n j e ta kvi h sp o ro va j e n a d l e ţa n V rh o vn i su d F B i H (tu ţb a - upravni spor).
STRANA ULAGANJA
Zakon o s tra n im u la g a n jima u re Ċ u je p ra v a i o b a v e z e s tra n ih u la g a ĉ a , postupak odobravanja stranog ulagan ja , re g is tra c iju i o rg a n e n a d leţ n e z a odobravanje i registrac iju s tranih ulaganja, te p o v la s tic e z a s tra n e u la g a ĉ e .
On o što n i j e re g u l i sa n o o vi m za ko n o m , u re Ď e n o j e Z a ko n om o p o l i ti ci direktnih stranih ulaganja u BiH.
OBLICI STRANIH ULAGANJA
To su:
1) osn i va n j e p ra vn o g li ca u p o tp u n o m vl a sn i štvu stra n o g u l a g a ča ,
2) o sn i va n j e p ra vn og l i ca u za j e d n i čkom vl a sni štvu d o m a će g i stra n o g
u l a g a ča ,
3) u l a g a n j e u p o sto j e će p ra vn o l i ce i
4) posebni oblici ulaganja.
POSTUPAK ODOBRENJA I REGISTRACIJE STRANOG ULAGANJA
U FBiH s tra n a u la g a n ja u s e k to re ko ji p o d lije ţ u re s trik c i ji o d o b ra v a ju
s lije d e ć a m in is ta rs tv a :
1. Ministarstvo odbrane BiH (u oblasti vojne industrije),
2. Federalno ministarstvo obrazovanja, nauke, kultu re i sporta (npr. za
oblast informisanja).
S tra n i u la g a ĉ , p rije nego pristupi konkretnom obliku stranog ulaganja i o s n iv a n ja p riv re d n o g d ru š tv a , mo ra p o d n ije t i z a h tje v n a v e d e n im
ministars tvima z a pribavljanje njihove saglasnosti, ako se radi o restriktivnim o b la s tima s tra n ih u la g a n ja iz n jih o v e n a d le ţ n o s ti.
Nakon što mi n i sta rstvo za p ri m i za h tj e v, d u ţn o j e u roku od 30 dana od
d a n a p ri j e m a za h tj e va d o n i j e ti o d g o va raj u će rj e še n j e . U ko li ko u to m ro ku n e
d o n e se rj e še n j e , stra n o u l a g a n j e će se sm a tra ti o d o b re n i m . A ko p o sto j e ra zl o zi
za o d g o d u d o n o še n j a rj e še nj a o o d o b ra vanju stranog ulaganja, ministarstvo je
d u ţn o o to m e o b a vj e sti ti stra n o g u l a g a ča , n a ko n če g a j e d u ţn o d o n i j e ti ko n a čn o
rj e še n j e o stra n o m u l a g a nj u u ro ku o d 9 0 d a n a . U ko l i ko ni u o vo m ro ku n e
d o n e se rj e še n j e , stra n o u l a g a n j e će se sm a tra ti o d o b re n i m .
Odobre n je s tra n o g u la g a n ja v a ţ i b e z v re me n s k o g o g ra n iĉ e n ja !
S tra n i u la g a ĉ je d u ţ a n d a p o d ne s e z ah tje v z a re g is tra c iju u g o v o ra i li drugog akta o ulaganju, kao i svih iz mjena vez anih za ta akta, u roku od 30
dana od dana potpisivanja tog akta. Zahtjev se podnosi Ministarstvu vanjske trgovine i e k o n o ms k ih o d n o s a B iH . Ov o min is ta rs tv o d u ţ n o je u
ro k u o d 5 da n a o d d a n a p o d n oš e n ja z a h tje v a d o n ije ti rje š e n je o odobravanju stranog ulaganja.
S tra n i u l a g a či im a j u o b a ve zu p o što va ti za ko n e i p ro p i se B iH i e n ti te ta , i sto kao d o m a ća p ra vn a i fi zi čka l i ca .
Svi sporovi koji eventualno nastanu vezano za strano ulaganje, u skladu
sa Z a ko n om o p ol i ti ci di re ktn i h stra n i h ul a g a n ja u Bi H , rj e ša va j u se p re d
n a d l e ţn i m su d om u B i H , u ko l i ko za i n te re so va n e stra n e n e u g o vo re a rb i tra ţu i l i na d l e ţn o st st ra n o g su d a .
P OV L AS T IC E S T R AN IH U L AGAĈ A
S tra n i u la g a ĉ i, u c i lju p r iv la ĉ e n ja s tra n ih in v e s tic i ja , ima ju o d re Ċ e n e povlastice:
1. Imaju pravo da investiraju dobit iz svojih ulaganja u sve sektore privrednih i neprivrednih djelatnosti, i to pod istim uslovima kao i rezidenti u skladu sa zakonima BiH i entiteta (postoje restrikcije kod ulaganja u vojnu industriju i sektor informisanja – i zn o s te m e l j n o g ka pi ta l a u ta kvo m sub j e ktu n e m o ţe
b i ti ve ţi o d 4 9 % ),
2. Mogu osnovati PD pod istim uslovima kao rezident, u skladu sa ZPD,
3. Imaju ista prava upravljanja u PD,
4. Im a j u p ra vo d a vrše tra n sfe r d o b i ti koj u o stva re ka o re zu l ta t n j i h o vo g
p o sl o va n j a i ul a g a n j a u F Bi H , b e z o g ra n i če n j a i u ko n ve rti b i l n o j va l u ti ,
5. Im a j u i sta p ra va u p o g l e d u sti ca n j a vl a sn i čki h p ra va na nekretninama,
6. S tra n a u l a g a n j a n e će bi ti n a cio n a li zo va n a , e ksp ro p ri sa n a i li podvrgnuta
m j e ram a sa sl i čni m p o slj e d i cam a , izuzev u javnom interesu i u skladu sa
zakonom, i
7. S tra n a u l a g a n j a su o sl o bo Ď e n a pl a ća n j a ca ri n a i I i carinskih obaveza, osim carinskog evidentiranja, u skladu sa Zakonom o carinskoj politici BiH.
OBAVEZNO OSIGURANJE
Ono se uvodi z akonom, a obavez na osiguranja su:
a) p u tn i ka u j a vn o m sa o b ra ća j u o d p o slj e d i ca n e sre tn o g sl u ča j a ,
b) vlasnika/korisnika m /v o d d g o vo rn o sti za šte tu p o či n j e n u tre ći m licima,
c) vlasnika/korisnika brodica.
Svi ko j i o b a vl j aj u j a vn i p re vo z p u tn i ka d u ţn i su d a sa o si g u ra va če m skl o p e ugovor o osiguranju putnika.
D rušt va ko ja će o b a vlja ti o si g ura n je u p ri va t no m o si g ura n j u o s ni va j u se kao uzajam na d r uš t va i li d .d . U čla n u 5 0 . nala zi se minima lni iznos kapitala ko ji
o vi si o d vrste o si g ura n ja ko j u će d r ušt vo o b a vlja ti . P o se b n u ulo g u i ma A g e ncja
za na d zo r , ko ja i ma s vo js t vo p ra vno g li ca , b e z nje no g o d o b re nja d r ušt vo ne
mo ţe o b a vlja ti p o slo ve p ro p i sa ne za ko no m i a kto m o o s ni va n j u .
BANKE
Banka je finansijska organiz acija koja se osniva i posluje kao d.d.
Ona o b a v lja p o s lo v e p ri ma n ja n o v ĉ a n ih d e p oz ita , d a v a n ja k re d ita i
druge bankarske poslove propisane z akonom. Osniv a s e k a o d io n iĉ k o društvo i da bi se osnovala mora da ispunjava odreĊene uvjete, a ocjenu tih
u v je ta v rš i Ag e n c ija z a b a n k a rs tv o (u daljem tekstu: Agencija ).
Teme ljni kapital z a osnivanje banke je 15 miliona KM. T o j e n a j n i ţi
kapital koji mora biti u novcu. U banku se mogu uno siti i stvari i prava, ali kapital
u n o vcu n e m o ţe b i ti i sp o d 1 5 m i l i o n a KM .
Organiz aciona struktura banke
B a n k a mo ţ e ima ti fil ija le i p re d s ta v n iš tv a . P re d s ta v n iš tv a p re ma
Za k o n u n e mo gu o b av lja ti b a n k a rs k e p o s lo v e , v e ć s a mo p rik u p lja ti p o datke i davati informacije , o d n o s n o v rš iti p re z e n tira n je b a n k e i n je n ih p o s lo v a .
B a n k a moţ e ima ti fili ja le iz v a n s je d iš ta . One ima ju status pravnog lica i moraju podnijeti z ahtjev Agenciji da dobiju odobrenje za obavljanje
p o s lo v a n a po d ru ĉ ju FB iH . Te filij al e m o g u u svo j e i me i za svo j ra ču n d a
p ri m a ju d e p o zi te , d a j u kre di te , sve u skla d u sa o vl a stim a koj e sa d rţi d o zvo l a Agenci je . A g e n ci j a m o ţe d a u ki n e d ozvolu. Ona je upravni akt i povodom nje se
m o ţe vo d i ti u p ra vn i spo r , npr. ako agencija odbije da izda dozvolu na zahtjev banke, ili ako se, nakon izdavanja dozvole, n e u p i še u R e g i sta r d ru šta va u
p re d vi Ď e n o m ro ku (30 dana, pa Agencija dozvolu ukine).
Ako j e d o šl o d o sp a ja n j a , p ri p a j an j a i p o dj e l e b a n ke , u ki nu će se d o zvo l a koja je data za tu banku, jer se i za sta tu sn e p ro m j e n e tra ţi sa g l a sn o st Agencije.
T a ko Ď e r i a ko sam i vl a sni ci b a n ke o d l u če d a l i kvi d i ra ju b a n ku , te ako je dozvola
d a ta n a o sn o vu n e i sti n i ti h p o d a ta ka , l a ţn i h i sp ra va itd .
U z za h tj e v za i zd a va n j e d o zvo l e p ri l a ţe se i n a crt st atu ta, koji obavezno
m o ra d a sa d rţi sj e di šte , d j e l a tn o st, n a či n ra d a o rg a n a b a n ke , di o ni čki ka p i ta l , druge vrste kapitala, broj i nominalnu vrijednost dionica, pravo glasa vezano za dionice, i druga pitanja u skladu sa zakonom.
Upravljanje bankom
Bankom upravljaju: S k u p š tin a , N a d zo rn i o d b o r, Uprava i Odbor z a reviz iju.
1. S k u p š tin u ĉ in e s v i d io n iĉ a ri . Zakon je ure d i o na či n ra d a S kup š ti ne , glasanja, sazi va nja .
2. N a dz o rn i o d b o r u b a n c i s a ĉ in ja v a ju p re d s je d n ik i n a j ma n je 4 ĉ la n a ( ma x
6) Imenovanje mo ţe b i ti b e z o g ra n i če n j a m a n d a ta ko ji tra j e 4 g o di n e . Upisuju se u Registar kod Agencije . I me n u je ih S k u p š tin a .
3. U p ra v u ĉ in i d ire k to r i iz v rš n i d ire k to ri , te z amjenik dire k to ra k o je g mo ţ e imenovati Nadzorni odbor. Direktor predsjedava upravom, rukovodi poslovanjem, zastupa i predstavlja banku i odgovara za zakonitost poslovanja. Imenuje se n a 4 g od i n e , a m an d a t mu m o ţe b i ti ob n o vlj e n b e z o g ra n i čen j a .
P o lo ţ a j, p ra v a i o d g o vo rn o s ti d ire k to ra u re Ċ u ju s e u g o vo ro m iz me Ċu
Nadz ornog odbora i direktora. Za imenovan je direktora potrebna je saglasnost Agencije.
4. Banka ima Odbor z a reviz iju kojeg imenuje Nadz orni odbor. Mandat je 4
g o d in e , a li s e mo ţ e p o n o v iti. On v rš i n a d z o r n a d p o s lo v a n je m b a n k e .
Djelatnost banke
To su:
1. primanje svih vrsta depo zita i dru g i h n o vča n i h sre d sta va ,
2. davanje i uzimanje kredita,
3. vrš enje finansijskog lizinga,
4. usluge platnog prometa i prenos novca,
5. davanje svih oblika jemstva,
6. kupovina i prodaja strane valute,
7. kupovina i prodaja vrijednosnih papira,
8. finansijski me n a d ţm e n t i
9. drugi poslovi.
Upravne poslove iz okvira djelatnosti , banka preduzima na osnovu
ugovora za koje je zakonom propisana pimena forma.
Bankarski poslovi
To su: 1. ugovor o kreditu, 2. ugovor o depoz itu, 3. u g o v o r o te k u ć e m
ra ĉ unu, 4. ugovor o s e fu , š te d n i u lo g .. .
B a n k a rs k i p o s lo v i s u fo rma ln i i u g o v o ri s e z a k lju ĉ u ju u p is a n o m
o b lik u . D e p o z iti i š te d n i u lo z i mo g u b iti p o v iĊ e n ju i o ro ĉ e n i. B a n k a s e obavez uje d a ć e d e poz it ĉ u v a ti i p o s tu p a ti u s k la d u s a n a loz ima k o mit enta i uvijek je sa kamatom. T a ko se i d e p o zi t ka o u lo g n a šte d n j u sm a tra fo rm al n im
p ra vn i m p o sl om , b u d u ći d a j e b a n ka du ţn a d a i zd a šte d n u knj i ţi cu i d a n a
sre d stva d e p o zi ta p l a ća ka m a tu . Kod banke se mogu deponovati i papiri od
vrijednosti, takoĎer na osnovu ugovora.
Ugovor o sefu je ugovor kojim se banka obavez uje da stavi na
u p o tre b u k o ris n ik u p ro s to r u b a n c i p od p o se b n im k lju ĉ e m z a k o ji k o ris n ik
s e fa p la ć a o d re Ċe n u n a k n a du . B a n ka j e d u ţn a d a p re d u zm e m j e re o si g u ra nj a sefa i nadzor nad njim, da bi korisniku osigurala one predmete koje je pohranio u sef. U sef se ne mogu stavljati predmeti koji bi ugrozili sigurnost banke i drugih sefova. B a nka ni ka d a ne zna šta se na la zi u se f u .
Bankarska garan cija je jednostrani pravni posao koji je uvijek u
pisanom obliku, k o ji m s e b a n k a o b a v e zu je p rima o c u g a ra n c ije (t re ć a
o s o b a ) d a ć e , z a s lu ĉ a j d a n je n k o mite n t n e is p u n i s v o ju o b a v ezu p re ma
korisniku garancije, ona tu obavez u ispuniti. O ve g a ra nci je s u uo b i ča je ne u prometu robe. Da bi banka dala bankarsku garanciju komitent sklapa ugovor sa
b a n ko m . B a n ka se o b a ve zu j e d a će tre će m li cu i zd a ti b a n ka rsku g a ra n ci j u .
B a n ka u i zj a vi n a zn a či za šta se d aj e g a ra n ci j a i na ko ji i zn o s. T re ć a o so b a m o ţe
tra ţi ti i sp l a tu o d b a n ke u sl u ča j u d a ko mi te n t n i j e i sp u ni o svo j u o b a ve zu . B a n ci
tre b a d o ka za ti d a j e svo j u o b a ve zu i zvrši o , a d a n o vča n a o b a ve za p re m a n j e m u nije ispunjena. Ga ra nci ja se u vi je k d a je o d re Ď e no j o so b i i za o d re Ď e ni p ra vni
p o sa o i ni je p re no si va ( u na še m si ste mu ) . U na še m si ste m u mo g la b i se p re no si ti
samo zajed no sa p ravnim poslom za koji je i zdata. Gara ncija se uvijek i zdaje za
o d re Ď e ni p ra vni p o sa o i sa mo se za nje g a mo ţe ko ri sti ti . B a nka ko ja je p o
g a ra nci ji i zvrši la i sp la t u, i ma p ra vo t ra ţi ti o d s vo g ko mi te nta d a jo j i sp la ti ta j
no vča ni i zno s.
P o sto ji jo š u go v o r o te k u će m ra ĉu n u sa fi zi čki m i li p ra vni m li ce m p re ko
ko je g o na vrše tra nsa kci je , te ug o vo r o šte d nji g d je je šte d na kn ji ţi ca d o ka z d a je
ug o vo r za k lj uče n .
AGENCIJA ZA BANKARSTVO
Agencija z a bankarstvo je finansijska institucija FBiH, dakle pravn a
o s o b a iz v an s a s ta v a b a n k e , s a o s n o vn im o v la s tima d a n a z a h tje v o s n iv a ĉ a
iz daje doz volu z a osnivanje banke, doz volu z a svaku promjenu u organiz aciji ustroja banke, doz volu z a statusne promjene banke, doz volu
d a o b a v lja o d re Ċ e n e v rs te p o s lo v a i d r.
Dozvola obuhvata i imenovanje rukovodnog osoblja banke. Agencija
n a d zi re p o sl o va n j e b a n ke i p re d u zi m a o d g o va ra j u će m j e re , a m o ţe i d a u ki n e
dozvolu iz ra zloga propisanih Zakonom o bankama.
Ag e n c ija p ro v o d i p o s tu p a k lik v id a c i je b a n k e . P o s tu p a k s te ĉ a j a
b a n k e je s u d s k i p o s tu p a k n a o s n o v u Za k o n a o s te ĉ a ju .
U postupku osnivanja banke, Agenciji se podnosi z ahtjev z a
iz d a v a n je b a n ka rs k e d oz v o le . Za h tje v p o d n o s e o s n iv a ĉ i b a n k e , a uz n je g a
se podnosi: 1. ugovor o osnivanju potpisan od svih osniva ĉ a , 2 . n a c rt statuta, a mogu i drugi osniv a ĉ k i a k ti a k o je to u tv rĊ e n o p ro p is ima Ag e n c ije z a bankarstvo. Podnose se i 3. podaci o kvalifikacionoj strukturi i iskustvu
p re d vi Ď e n o g na d zo rn o g o d b o ra i u p ra ve b a n ke , 4. podaci o kapitalu, te 5. plan i projekcija p o sl o va nj a , ko j a , i zm e Ď u o sta l o g , sa d rţi i vrste p re d vi Ď e n i h d j e l a tn o sti , strukturu organizacije banke, i popis vlasnika banke.
B a n k a rs k a d o z v o la , k o ju iz d a je Ag e n c ija n a k o n u p la te o s n iv a ĉ k og kapitala i ispunjavanja ostalih uslova, je uvje t z a upis u sudski registar
p o s lo v n ih s u b je k a ta . S v o js tv o p ra v n e o s o b e b a n k a s tje ĉ e u p is o m u Registar. D o zvo l o m se o d re Ď u j e i dj e l a tn o st b a n ke . Osn i va či , o sn o sn o li ce
o vl a šte n o za za stu p a n j e , d u ţn o j e d a p rij a vu za u pi s p o d n e se u ro ku o d 3 0 d a n a . Ovo je strogi zakonski rok jer ako prijava nije podnesena u tom roku, Agencija
m o ţe d a u ki n e d a tu d o zvo l u .
B a n ka rska d o zvo l a u vi j e k g l a si n a n e o d re Ď e n o vri j em e i n i j e p re n o si va .
INTELEKTUALNO (INDUSTRIJSKO) VLASNIŠTVO
Zakonom o industrijskom vlasniš tv u definira se i u re Ċ u je sticanje,
s a d rţ a j i z a š tita p ra v a in d u s tr ijs k o g v la s n iš tv a (I.V.).
Industrijskim v la s n iš tv o m, u smis lu ovog z akona smatraju se:
1. patenti, 2 . ro b n i i u s lu ţn i ţigo v i, 3. industrijsk i dizajn i 4. geogra fske oznake.
Patent - nj i m e se šti ti p re d m e t (Pronalazak );
(Š ta je to a ps tra k t? A p stra kt j e kra ta k sa d r ţa j p ro n a l a ska !)
Ţ ig - njime se šti ti zn a k ko j i j e p o d o b a n za ra zl i ko va n j e ro b e i l i u sl u g a .
Industrijski dizajn - n j i m e se šti ti n ovi oblik proizvoda.
Geografska oznaka - n j o m e se šti ti o zn a ka ko j a o zn a ča va g e o g ra fsko porijeklo proizvoda.
N o s ite lj p ra v a k o ja p ro iz ila z e iz p a te n ta , ţ ig a , in d ustrijskog diz ajna itd., s tiĉ e ma te ri ja ln a i mo ra ln a p ra v a priz navanjem i registracijom kod Instituta z a standarde i mjerite ljs tvo BiH (u daljem tekstu: Institu t).
Ma te r ija ln o p ra v o o b u h v a ta is k lju ĉ iv o p ra v o p riv re d n o g
is k o riš ta v a n ja u s k la d u s a z a k o no m , te pravo raspolaganja. Moralna prava
p ro n a la z a ĉ a , a u to ra i d ru g ih s tv aralaca za navedene oblike I.V. jesu da
bude oz n a ĉ e n u p rija v i k o ju p o d n o s i In s t itu tu , te u svim ispravama koje se
o d n o s e n a pa te n t, d iz a jn , ţ ig i g e o g ra fs k u oz n a k u . A ko je p ro n a l a za k, ţi g ,
itd., re zu l ta t ra d a vi še l i ca , sva ta l i ca i m aj u i sta p ra va . D o m a ća i stra n a l i ca
i m aj u i sto p ra vo n a za šti tu , ali po principu reciprociteta.
S ti ca n j e p oj e d i ni h p ra va i n d u stri j skog vl a sn i štva o stva ru j e se
p o d n o še n j em p ri j a ve In sti tu tu , ko j i p ri m a i prijave za s ticanje tog prava u inostranstvu.
Za s tje c a n je o v ih p ra v a v a ţ i n a ĉ e lo p rv e n s tv a (ja ĉ i je u p ravu onaj ko
je ranije podnio prijavu Institutu).
Iz uz e tn o , p rija v e s e mo g u is p it iv a ti mi mo o v o g n a ĉ e la , p o h itn o m
p o s tu p k u , u s lije d e ć i m s lu ĉ a je v ima :
1. U sl u ča j u su d sko g il i d ru g o g sp o ra ,
2. U sl u ča j u p o d n o še nj a za h tj e va za m e Ď u n a ro d n o p ri zn a n j e ,
3. Ako je sagla sn o d ru g im p ro p i si m a n e o p h o d no i zvrši ti h i tn u re g i stra cij u u
o d re Ď e n o m ro ku i
4. Na poseban zahtjev podnosioca.
Postoji i tz v. iz lo ţ b e n o /s a ja ms k o p ra v o p rv e n s tv a . ( „L i ce ko j e n a
sl u ţb e n o j i li sl u ţb e n o p ri zn a to j m e Ď u n a ro d n oj i zl o ţb i , sh o d n o K o n ve n ci ji o
m e Ď u n a ro d ni m i zl o ţb a m a u B i H il i čla n i cam a M e Ďu n a ro d n e u n ij e za za šti tu
i n d u stri j sko g vl a sn i štva - Pa ri ška u n ij a , i li WT O, i zl o ţi p ro n a l a za k tj . oblik
p ro i zvo d a i l i n j eg o vo g di j el a i li u p o tri je b i zn a k za o zn a ča va n j e ro b e i li u sl u g e ,
m o ţe u ro ku o d 3 mj e se ca od d a n a za tva ra n j a i zl o ţb e za h ti j e va ti u p rij a vi p ra vo prvenstva od prvog dana izlaganj a, tj. da n a u p o tre b e n a i zl o ţb i p ri j a vl j en o g
p ro n a l a ska , o b l i ka p ro i zvo d a , o d n o sn o zn a ka .“ – čl a n 7 . Z a ko n a )
P o sto ji jo š i t zv. u ni jsko p ra vo p r ve nst va i vi še st r uko p ra vo p rvens tva.
Kompletan postupak z a sticanje, p ro me t , o d rţ a v a n je i p re s ta n a k prava I.V. vodi se u Institutu. O p ri zn a va n j u i li o d bi j a nj u d on o si se rj e še nj e
protiv koga j e d o p u šte n a ţa l b a K o mi sij i za ţa l b e In sti tu ta , a p ro ti v o d l u ke
K o mi si je m o ţe se p o kre n u ti upravni spor kod Suda BiH.
Z a vo Ď e n j e p o stu p ka i i n fo rm a ci j ske u sl u g e , In sti tu t n a p l a ću j e ta kse i
n a kn a d e p o se b n i h tro ško va .
Za s v a k o p o je d in a ĉ n o p ra v o , In s titu t v o d i s li je d e ć e re g is tre :
1. Registar prijava za pri znavanje I.V.,
2. Registar priznatih prava I.V ., i
3. R e g i sta r za stu p n i ka za za š ti tu I.V.
N a ko n d o n o še n j a rj e še nj a u upisu, to pravo se upisuje u registar. Registri su javne knjige i dostupne su tre ćim li cim a n a u vi d . P o re d to g a , d a b i se o vo
n a če l o j a vn o sti o si g u ra l o , In sti tu t i m a i svoj sl u ţb e n i g la sn i k u kojem objavljuje
svo j e o d l u ke i rj e še n ja .
Trajanje prava po upisu u registar:
1. patent – traje 20 god.
2. ind. dizajn – traje 10 god.
3. ţi g – traje 10 god.
4. geogra fska o znaka – t ra j e b e z o g ra n i če n j a .
Po isteku ovog vremena, nosila c p ra v a tre b a tra ţ iti d a se o bn o v i o no
š to je u p is a n o u re g is ta r . A ko to p ro p u sti n e m a p ra vo n a za šti tu ko j a j e
o b e zb j e Ď e n a p u te m su d a .
ŢI G
Ţig je z nak (ri j e či , sl o va , b roj e vi , sl o g a n i , kra ti ce ... ) k o ji s e mo ţe g ra fiĉ k i prikaz ati i koji je podoban z a raz likovanje roba, tj. us lu g a je dn o g u ĉ e s n ik a u privrednom prometu o d is t ih i li s liĉ n ih ro b a , t j. u s lu g a d ru g o g u ĉ e s n ik a u tom prometu.
V rs te ţ ig o v a s u: 1 . V e rb a ln i, 2 . F ig u ra tiv n i, 3 . In d liv id u a ln i i li
kolektivni i 4 . Trodimenz ionalni.
Ţig o m s e , iz me Ċ u o s ta lo g , n e mo ţ e š tit iti z n a k :
1. koji je protivan javnom poretku ili moralu,
2. koji se n e m o ţe g ra fi čki p ri ka za ti ,
3. koji nije podoban za ra zlikovanje roba/usluga u privrednom prometu,
4. koji svojim sveukupnim i zg l e d om m o ţe o b m a n u ti j a vn o st,
5. ko j i sa d rţava drţa vn i i l i d ru g i g rb , za sta vu , n a zi v i l i kra ti cu ze m l j e i sl .,
6. ko j i j e i sti il i sl i čan ra n i j em ţi g u za i stu v rstu ro b e ,
7. ko j i j e o p će p o zn a t u B i H , i td .
Nosiocu prava pripada i prav o n a z a š titu .
U s lu ĉ a ju po v re d e , z a š titu tra ţ i tuţ b o m. Tuţ b o m s e moţ e traţ iti i pobijanje priz natih prava nekom drugom licu. Rokovi su 3 godine od saz nanja i 5 godina - objektivni rok .
P o s to je tri v rs te tu ţ b i z a za š titu in d u s tri js k o g v la s n iš tv a :
1. Tu ţb a z a z a š titu (a ko n e ko l i ce n e o vl a šte n o ko ri sti tu Ď e p ra vo , nosilac
p ra va m o ţe tra ţi ti n a kn a d u šte te i vra ća n j e p rim lj e n e do b i ti n a o va ka v
n a či n );
2. Tu ţb a z a o sp o ra v a n je n e k o g p ra v a I.V. (g d je t u ţi la c t vrd i d a je ne ko
d rug i p ro na la za č , a ne lice upisano u registar);
3. Tu ţb a z a p riz na v a n je a u to rs tv a (o va tu ţb a se p o d n o s i dok traje patent ili
ţi g , tvrd e ći d a j e o n a u to r, a ne lice upisano u registar);
P o re d na ve d e ni h t u ţb i , za šti ta se mo ţe tra ţi ti i kro z up ra vno -p ra vni postupak (p u te m Ins ti t uta , tr ţi š ne i nsp e kci je , ca ri nski h o rg a na ) , a o si g ura na je i
kri vi čno -p ra vna za š tita .
On a j ko j e u p i sa n m o ţe p ra vo i sko ri šta va n j a u g o vo ro m p re n ij e ti n a tre će
lice, a to p ra vo se m o ţe i n a sl i j e di ti . Z a ko n u p u ću j e na u g o vo r o l i ce n ci g d j e j e predmet ugovora i sko ri šta va nj e p a te n ta , ţi g a i l i zn a ko va za ra zl i ko va n j e . Ovi m ugovorom ne gubi se autorstvo, ve ć se sam o u stu p a i sko ri šta va n je u z n a kn a d u ,
a l i n ij e i skl ju če n o d a n o si l a c p ra va sta vi i svo j e p ra vo u p ro m e t.
RAZLIKE U PRIMJENI NEKIH INSTITUTA U PRIVREDI I GRAĐANSKO- PRAVNIM ODNOSIMA
„ U govor i u pr ivr edi su, u sm islu ovog zakona, ugovor i koje pr eduzeća i druga pravna lica koja obavljaju privrednu djelatnost, kao i imaoci radnji i drugi pojednici koji u vidu registrovanog zanimanja obavljaju neku privrednu djelatnost,
zakljuĉuju m eĊu sobom u obavljanju djelatnosti koje sa ĉin javaju predmete
njihovog poslovanja ili su u vezi s a tim djelatnostim a.“ - član 25. ZOO
Povodom ovakvih ugovora nastaju privredni sporovi. Ove sporove
rj e ša va j u p ri vre d n a o d j el j e nj a o p ći n ski h su d o va u sj e d i štu ka n to n a . T a o d j e l j e nj a
će rj e ša va ti i p o stu p a k l i kvi d a cij e i ste ča j a ka o i sp o ro ve ko j i p ro i zi l a ze p o vo d o m
ste ča j a . Ovd j e b i sp a d a l i i sp o ro vi u ve zi sa i n d u stri j ski m vl a sni štvo m .
U to ku p o st up ka s te ča ja za ka zuje se ro či šte za ut vrĎ i va nje p o tra ţi va n ja .
Ako povjerilac ospori ne ko p o tra ţi va n je , s te ča j ni s ud i ja up uć u je na p a rni c u ko j u
će vo d i ti p ri vre d no o d je l je nje o p ći nsko g s ud a u s je d i št u ka nto na .
S o lid a rn o s t je u z a jma n o s t v iš e o s o b a u s tic a n ju p ra v a i o b a v e z a .
ZOO, kada su u pitanju ugovori u privredi, nekada propisuje solidarnost, a
n e k a d a o mo gu ć a v a da s e on a moţ e ug o v o ro m s po ra zu mn o is k lju ĉ iti. Npr.
ko d u g o vo ra u p ri vre di ča k i d je l ji ve o ba ve ze d u ţn i ci su d u ţn i i sp u ni ti sol i d a rn o ,
o si m a ko to n i su i zri či to u g o vo ro m i skl j u čil i . K o d sl u ča j e va u p ri vre d i i j e m stvo je
uvijek solidarno, tj . j em a c o d g o va ra ka o pl a ta c il i ka o g l a vn i d u ţn i k , osim ako nije
u g o vo ro m i sklj u če n o i a ko za ko n d o zvo l j a va d a se u n e ki m sl u ča j e vi m a i skl j u či .
Zastara (ĉla n 3 7 4 . Z OO)
K o d d ru š ta v a u ko jima je u s tru k tu ri k a p i ta la z a s t upljen v e ć in s k i
d rţ a v n i k a p ita l, stav Vrhovnog suda FBiH je da je z a njih rok z astare 3
godine, a z a d ru š tv a g d je n e ma ta k v o g k a p ita la ro k je 5 g o d in a .
Za o d n o s e me Ċ u s u b je k tima u p riv re d i o d n o s i s u k a o d o b ro g
p riv re d n ik a i d o b ro g s tru ĉ n ja k a , a u o b lig a c io n im o d n o s ima duţ n o s t ili
p a ţn ja d o b ro g d o ma ć in a . P a ţn j a d o b ro g stru čn j a ka za ko n o m se p ro p i su j e za
i sp u n j a va nj e o d re Ď e ni h p o sl o va – za h ti j e va se u ve zi sa o d re Ď e n o m di j el a tn o sti
npr kod ugovora o prevo zu lica, kada prevo znik odgovara uvijek, osi m u sl u ča j u
ka d a j e d o šte te d o šl o dj e lo va n j em o kol n o sti ko je n ij e m og a o o tkl o ni ti n i p a ţn j om
d o b ro g stru čn j a ka .
Č a so m p re u zi ma n ja ro b e p re la zi ri zi k za sluča j n u p ro p a st st va ri . K up a c ko ji prima stva r mora je preg ledati bez odlaga nja . Kod ugovo ra u pri vredi o vidljivim
ne d o sta ci ma p ro d a va c se o b a vje šta va o d ma h, a ako nije tu, onda be z odlaganja.
Za skri ve ne ne d o sta tke mo ra se o b a vi je sti ti p ro d a va c b e z o d la g a n ja i li či m i h je zapa zio. Ako to ne učini, kupac gubi pravo da traţi otklanjanje neostataka,
sniţenje kupoprodajne cijene ili raskid ugovora.
MJENICA
Mje n ic a je is p ra v a , p is me n o o ĉ ito v a n je o b a v e z e , odnosno sredstvo kreditiranja .
Osnovna svojstva mjenice se raz likuju od osnovnih svojstava
mje n iĉ n o p ra v n o g o d n o s a .
U s me n o s e n e mo ţ e n ik o mje n iĉ n o -pravno obavez ati.
Mje n iĉ n a o b a v e z a v ez a na je z a is p ra v u i o n a s e iz d a je u o b lik u k o je g
z akon odredi.
S a m o o n a j ko im a tu i sp ra vu m o ţe t ra ţi ti i sp u n j e n j e mj e ni čn e o b a ve ze .
Mje n iĉ n a o b a v e z a je s a mo s ta ln a i s tro g a . N je n a s a mo s ta ln o s t le ţ i u apstraktnosti – n e z n a s e zb o g ĉ e g a se je mje n iĉ n i d uţ n ik ob a v ez a o .
S a mo sta l no st se o g le d a i u so li d a r no j o d g o vo r no s ti m je ni č ni h d u ţni ka .
Potpisi nesposobnih o so b a i li la ţni p o tp i si ne u ti ču na o b a ve zu d r ug i h
mje ni čni h p o tp i s ni ka . M je n ic a mo ţ e g la s iti s a mo n a n o v ĉ a n u svotu, a nikada
n a ĉ in id b u . On a je v ri je d n o s n i p a p ir i b e z to g p a p ira n e ma n a s ta n k a , a n i prava prenosa. Pravo na mjenicu je stvarno-pravne prirode. Prava koja proiz ilaz e iz mjenice su obligacionopravne prirode. Po z akonu to je papir
p o n a re d b i, a iz riĉ ito m k a lu z u lo m mo ţ e b iti d ru g a ĉ ije o d re Ċ e n o . To je i prezentacijski papir, što zn a či d a vj e ro vn i k d o l a zi d u ţn i ku n a n a p l a tu . T o j e i papir javne vjere, što zn a či fo rm a l n e i sti n e .
Osobine, o d n o s n o n a ĉ e la mje n iĉ n o -pravnog odnosa su:
1. N a ĉ e lo p is me n o s ti - mora biti na propisanom obrasc u
2. N a ĉ e lo in k o rp o ra c ije - s vi bitni eleme nti s u upisani u mje nic u
3. N a ĉ e lo fik s n o s ti o b a v e z e - pra va i oba ve ze s u fiksirane
4. N a ĉ e lo n e po s re d n o s ti - imalac mjenice nala zi se u neposred nom
pravnom odnos u
5. N a ĉ e lo s a mo s ta ln o s ti-mje ni čno -pra vni odnos je ne za visa n od osno vnog
posla i s vaki potpis na mje nici zas ni va samos talnu mje ni č no p r. obave zu
6. N a ĉ e lo n o v ĉ anosti - m je ni ca g la si na o d re Ď e n u s vo t u no vca u d o ma ćo j
valuti
7. N a ĉ e lo s o lid a rn o s ti - ------------------------------ ?
8. N a ĉ e lo a p s ta rk tn o s t i - valja nost mje nice ne o visi od nekog pra vnog
posla, ni ne zna se koji je to posao
Mje n iĉ n e ra d n je :
1. Akceptiranje mjen ice
Ak c e p t s e v rš i ta k o d a tra s a t n a s a mo j m je n ic i n a p iš e : p riz n a je m ili prihvaćam ili napiše drugu rijeĉ koja ima to znaĉenje, a zatim se potpiše.
T o z n a ĉ i d a iz d a va la c mje n ic e ( tra s a n t) mje n ic u p o p u n ja v a , a tra s a t
(a k c e p ta n t) je p o tp iš e n a o p is a n i n a ĉ in – tada o n p o s ta je g la v n i d u ţ n ik .
Ako trasat p rihvata (akceptira) mjenicu, onda taj akcept mora biti
b e zu vj e ta n , a l i g a m o ţe o g ra n i či ti n a d i o i zn o sa .
A kce p to m se tra sa t o b a ve zu j e d a m j e n i cu pl a ti p o d o sp j el o sti . T u ţb a
protiv akceptanta nije uslovljena nikakvim protestom , jer on nije regresni nego
g l a vn i d u ţn i k.
2. Amortiz acija mjenice
T u s e p o d raz u mije v a s u d s k i va n p a riĉ n i p o stupak u kojem se donosi
o d lu k a o p ro g la š e n ju iz g u b lje n e ili o š te ć e n e mje n ic e n e v a ţ e ć o m.
P o s tu p a k a mo rtiz a c ije s e p o k re ć e p rije d lo g o m.
Kada se mjenica amortizu j e rj e še n j em , ra n i ji i m al a c m o ţe d a im a p ra va
sa m o p re m a g la vn o m m j e ni čn om d u ţn i ku , š to zn a či d a rj e še n j e o a m o rti za ci j i
m j e ni ce i m a ka ra kte r g ra Ď a n sko - p ra vn o g , a n e m je n i čn o - pravnog dejstva. Ovo iz ra zl o g a što j e a m o rti za ci j o m p re sta o m j e n i čn o - pravni odnos.
3. Aval
T o je m je n i ĉn a ra dn ja . M o ţe g a d a ti sva ko l i ce . M o ţe b i ti d j el i m i ča n i li
p o tp u n , a m o ţe b i ti i vre m en ski o g ra ni če n . A va li sta so l i da rn o o d g o va ra , a a ko plati mjenicu stupa na mjesto honorata.
R az lik a iz me Ċ u mje n ic e i ĉ e k a
Ĉ ek je sredstv o p la ć a n ja , a mjenica je sredstvo kreditiran ja. Dodatne raz like su s lije d e ć e , je r ĉ e k /k o d ĉ e k a :
1) ne mora se odrediti rok dospjelosti,
2) glasi na donosioca,
3) vu če se na banku kao trasata, jer se smatra da ona ima tu pasivnu sposobnost,
4) ne akceptira se,
5) nema regresa zbog neakceptiranja,
6) nema protesta;
7) d o sp j e va p o vi Ď e n j u ,
8) n e m o ţe se u m n o ţa va ti ka o m j e n i ca ,
9) n e m o ţe se n i d o m i ci li ra ti (o d re d i ti m j e sto n a p l a te ).
Indosiranje
Ono što j e p re n o s p o tra ţi va n j a tj . cesija, to je ovdje inosiranje mjenice.
K a d a je n a mje n ic i oz n a ĉ e n o "ne po naredbi" onda se ona ne indosira.
P re n o s s e v rš i c e s ijo m k a o u g ra Ċ a n s k o - pravnom odnosu. Indosament indosiranjem ne smije isticati n ikakve uslove. Ako su stavljeni neki uslovi
s ma tra s e k a o d a n is u n a p is a n i. P re n os mo ra g la s iti n a p rv u mje n iĉ n u svotu. Prenos se obavlja potpisivanjem, tj . d a va n j em i zj a ve na p o le Ď i ni m j e ni ce
i l i a lo n ţu d a se m j e n i čn a svo ta i sp l a ti n a zn a če n o j o so b i , tj indosataru.
P re n o s m o ra g l a si ti n a p u n u m j e ni čn u svo tu . In d o si ra n j e m se p re n o se sva
p ra va sa d rţa n a u mj e n i ci n a i n d o sata ra i o n o d mj e n i čn og vjerovnika postaje
re g re sn i d u ţn i k. On solid a rn o o d g o va ra za p l a ća n j e m j e ni ce , a l i i sam i m a ta kva prava od svojih prethodnika.
Mje n iĉ n i p r ig o v o ri, p ro te s ti i tu ţ b e
Mje n iĉ n e tu ţ b e s u s re d s tv o z a os tv a riv a n je p ra v a mje n iĉ n ih
p o v je rila c a . Iz me Ċ u mje n iĉ n ih tu ţ b i i tu ţ b i u g ra Ċ a n s ko m p ra v u u s u š tin i je
raz lika nez natna.
P o s to ji v iš e v rs ta m je n iĉ n ih tu ţ b i :
1. R e d o v n a mje n iĉ n a tuţ b a je ona koja se podnosi protiv glavnog
m j e ni čn o g d u ţn i ka .
2. R e g re s n a tu ţb a se p o d n o si p ro ti v re g re sn i h d u ţn i ka i u z n j u se , osim
mjenice, p ri l a ţe m j e n i čni p ro te st.
3. T u ţb e tra s a ta p ro tiv tra s a n ta ,
4. T u ţb a trasanta protiv trasata z b o g n e is p la te m je n iĉ n e s v o te ,
5. Tu ţb a zb o g p o v ra ć a ja mje n ic e , i
6. Tu ţb a zb o g n e o p ra v da n o g o b og a ć e n ja .
ĈEK
Ĉ e k , u s mis lu o v o g z a k o n a , p re d s ta v lja s re d s t v o p la ć a n ja .
S u b je k ti ĉ e k a s u : T ra s a n t (iz d a v a la c ĉ e k a ), Trasat (banka preko koje
s e is p la ć u je ) i Remitent (korisnik).
U ovom zakonu:
1) " Indosame nt" o znača va prije nos pra va i z čeka na novog imaoca čeka,
2) "Odgo vornost i p laća nje " o zna č a va ispla tu po vidje nju, ispla tu cije le s ume ili izvjes nog dije la jamstvom,
3 ) " Re g re s zb o g ne i sp la te " o zna č ava mogć nost ostvari va nja regresa pro tiv indosanta, trasa nta i a valiste u sluca ju odbija nja isp late če ka , je d no g o d nji h,
4 ) " Um no ţa va nje " o zna č a va moguć nos t i zdava nja čeka u zemlji i i no zemstvu u dva ili viš e isto vjetnih primjeraka,
5) "Tuţba i z temeljnog od nosa" je mog uć nost po vrata č eka redo vnom parnicom
protiv trasa nta ili s voga neposred nog i ndosanta umjesto podi za nja regres ne tuţbe .
Ĉ ek sadrţ i:
1. oznaku z a ĉ ek, napisanu u samom s log u ispra ve ili, ako je o va i zdata na
stra nom je ziku, i zra z ko ji na tome je ziku odgo vara pojmu čeka,
2. bezuvjetni uput da se plati odreĊ ena svota novca iz trasantovog pokrić a,
3. ime onoga koji treba pla titi (trasa t),
4. mjesto gdje treba platiti,
5. oz naku dana i mjesta iz davanja ĉeka,
6. p o tp is o n o g a k o ji je ĉ ek iz dao (trasa nt).
Č ek koji je plativ u zemlji moţe se trasirati samo na banku.Č e k pl a ti v i zva n
ze m l j e m o ţe se , p re m a za ko n u m j e sta p l a ć anja, trasirati i na d ruga lica.
Ĉ e k mo ţe glas iti na ime, po nare dbi ili na donosio ca.
Č ek na ime koji sadrţi o znaku "ili na donosioca", odnosno drugi izraz koji isto znač i, vrijedi kao ček na donosioca. Is to ta ko , č ek be z o znake lica kojem se ima platiti (korisnik, remitent) vrijedi ka o če k n a d o n o si o ca .
Č e k m o ţe glasiti i na ime po naredbi samog trasanta.
Ne vrijedi ček na donosioca u kome su trasant i trasat jedno isto lice.
III – INDOSAMENT
Ĉ ek na donosioca prenosi se jednostavnom predajom. Svaki drugi
ĉ ek, iako i nije iz riĉ ito trasiran po naredbi, prenosi se indosamentom.
Č ek u ko jem je trasa nt sta vio rijeci: "ne po naredbi" ili drugi izra z koji zna či isto, pre nosi se samo u oblik u i sa efektima obi čno g us tup a n ja (ce si je ).
Č ek na do nosioca mo ţe se p retvoriti u č ek na ime i li u č ek po na redbi odgovarajuć im punim indosame nto m.
Indosame nt mo ra biti be zuvjeta n. S vaki uvje t koji bi bio s ta vljen sma tra se
kao da ni je napisan.
Djelimiča n i ndosame nt , kao i trasa to v indosame nt, je ne va lja n.
Indosame nt " na do nosioca" vri jedi kao bja nko i ndosame nt.
K o g o d , i zu zi ma j uć i trasata , s tavi na poleĎ ini čeka izdatog na do nosioca
svo j p o tp i s, ne i sp i suj uć i odredb u o indosame ntu, odgo vara kao trasanto v
avalista . Č e k o vi m ne g ub i o so b i n u č eka na do nosioca.
Indosame nt na trasata vrijedi kao pri zna nica o isplati.
(ZAKON O UPRAVNOM POSTUPKU FBiH)
POJAM UPRAVNE STVARI I UPRAVNOG AKTA
Upravna stvar je pravna stvar o kakvoj konkretnoj situaciji ko j u na d l e ţn i
o rg a n a u to ri ta ti vn o rj e ša va , n e p o sre d n o m p ri mj e n om m a te rij a l n o g p ro pi sa u
upravnom postupku, a odnosi se na neko pravo, obave zu ili pravni interes
g ra Ď a n i n a , p ra vn o g l i ca i d ru g i h stra n a ka .
Upravni akt j e a kt ko j im n a d l e ţn i o rg a n (organ uprave ili pravno lice sa
j a vn im o vl a šte n ji m a ) rj e ša va o i zvj e sn o m p ra vu i l i o b a ve zi p o j e d i n ca , pravnog lica i drugih stranaka u upravnom postupku.
NAĈELA UPRAVNOG POSTUPKA
1) N a ĉ e lo v aţ e n ja z ak o n a – p o o vo m za ko n u d u ţni su p o st up a ti o rg a ni upra ve Federacije i o rg a ni up ra ve ka nto na , ka o i g ra d ske i o p ći nske
slu ţb e za up ra vu i d rug i o rg a ni , kad u upra vnim stva rima, neposredno
p ri mje n j u jući p ro p i se , r je ša va j u o p ra vi ma , o b a ve za ma i li p ra vni m
i nte re si ma g ra Ď a na , p ra vni h li ca i li d r ug i h s tra na ka .
2) N a ĉ e lo p o s eb n o g postupka – p o je d i na p i ta nja p o stup ka za o d re Ď e n u
upra vnu oblast mog u se samo izuze tno, posebnim zakono m, urediti
d rukči je ne g o što s u ure Ď e na o vi m za ko no m, a ko je to n u ţno za d rug a či je
p o stup a nje u ti m p i ta n ji ma , s ti m d a ne mo g u b i ti sup ro t na na če li ma o v og
zako na.
3) N a ĉ e lo s u p s id ija rn e p rimje n e z akona – a ko je o d re Ď e ni m le x sp e ci a li s
zako nom propisan poseban postupak , postupa se po odredbama tog zako na, s tim da se po odredbama ZUP-a postupa u s vim pita njima koja
ni su ure Ď e na p o se b ni m za ko no m.
4) N a ĉ e lo z a ko n itosti – s vi o rg a ni up ra ve i up ra vne o rg a ni za ci je d u ţne s u
p ri li ko m rje ša va n ja up ra vni h st va ri d a p ri mje n j uj u za ko ne i d rug e p ro p i se .
Ovo na če lo se o d no si i na ins tituci je koje imaju ja vne o vlasti.
5) N a ĉ e lo z a š tite p ra v a g ra Ċ a n a i za š tita ja v n o g in te re s a – kada organi
upra ve i i nsti t uci je ko je i ma j u ja vna o vla šće n ja vo d e p o stup a k i rje ša va j u,
d u ţni su st ra nka ma o mo g ući ti d a što la kše za šti te i o s t va re s vo ja p ra va ,
vo d e ći p ri to me ra č una d a o st va ri va n je n ji ho vi h p ra va ne b ud e na šte t u
prava drugi h lica, niti u s up ro tno s ti sa za ko no m u t vrĎ e ni m ja vni m interesom.
6) N a ĉ e lo e fik a s n o s ti – o rg a ni up ra ve su d u ţni p o za h tje vi ma st ra na ka
rje ša va ti u ro ko vi ma ko ji s u p ro p i sa ni za ko no m.
7) N a ĉ e lo ma te rija ln e is t in e – p ri je d o no še n ja r je še nja o rg a n up ra ve d u ţa n
je da utvrdi s ve či nje ni ce ko je s u b i t ne za d o no še n je r je še n ja .
8) N a ĉ e lo s a s lu š a n ja s tra n a k a – o rg a n up ra ve je d u ţa n d o p us ti ti
stra nka ma d a se i zja s ne o s vi m či n je ni ca ma i d o ka zi ma ko ji su va ţni za
d o no še n je rje še nja .
9) N a ĉ e lo slobodne ocjene dokaz a – ko je će či nje ni ce u ze ti kao doka zane
o d luč u je o vla šte no s l u ţb e no li ce p o svo m u vje re n ju , na o s no vu sa vje s ne i
b ri ţl ji ve o cje ne s va ko g d o ka za p o se b no i svi h d o ka za za je d no , ka o i na osno vu re zulta ta cje lok up nog postupka.
10) N a ĉ e lo s a mo s ta ln o s ti u rje š a v a n ju – to zna či d a o rg a n upra ve, na
o sno vu ut vrĎ e ni h či nje ni ca i d o ka za , samosta lno do nosi odluk u, be z uticaja bilo koga.
11) N a ĉ e lo p ra v a n a ţ a lb u (n a ĉ e lo d v o s te p e n o s ti) – p ro ti v rje še nja
d o ne še no g u p r vo m st up n j u s tra nka i ma p ra vo ţa lb e . S a mo za ko no m
mo ţe se p ro p i sa ti d a u p o je d i ni m up ra vni m st va ri ma ţa lb a ni je d o p ušte na ,
i to a ko se na d rug i na či n o si g u ra va za šti ta p ra va i za ko ni to sti . A ko ne ma
o rg a na up ra ve d rug o g st up n ja , ţa lb a p ro ti v p r vo ste p e no g rje še nja mo ţe
se i zja vi ti sa mo ka d je to za ko no m p re d vi Ď e no . Ti m za ko no m o d re d i će se i
o rg a n ko ji će rje ša va ti p o ţa lb i . P o d uvje ti ma i z o vo g za ko na s tra nka ima
p ra vo ţa lb e i ka d p rvo s te p e ni o rg a n ni je u o d re Ď e no m ro k u d o ni o rje še nje
o nje no m za ht je vu. P ro ti v r je še n ja d o ne še no g u d r ug o m st up nj u ţa lb a ni je
d o p ušte na .
12) N a ĉ e lo k o n a ĉn o s ti rješ e n ja – rje še n je p ro ti v ko g a se ne mo ţe i zja vi ti
ţa lb a , a li se mo ţe p o kre nu ti up ra vni sp o r je ko na č no rje še nje .
13) N a ĉ e lo p ra v o mo ćn o s ti – rje še nje p ro ti v ko g a se ne mo ţe i zja vi ti ţa lb a
ni ti p o kre n uti up ra vni sp o r je p ra vo mo ć no r je še n je (forma lna
p ra v o s n aţ n o s t). K a d a se p ro ti v rje še nja ne mo ţe i zja vi ti ţa lb a ni ti
p o kre n uti up ra vni sp o r, a rje še n je m je p ri zna to ne ko p ra vo i li ut vrĎ e na
ne ka o b a ve za , što za p o slje d i c u i ma d a se o to j up ra vno j s t va ri ne mo ţe
p o no vo r je ša va ti , g o vo ri mo o ma te ri ja ln o j p ra v o s n a ţ n o s ti .
I p ra vo s na ţno rje še nje mo ţe se i zmje ni ti , p o ni šti ti i uki nu ti u sl uča je vi ma propisanim zakono m.
14) N a ĉ e lo e k o n o miĉ n o s ti – P o stup a k se tre b a vo d i ti b r zo i sa što ma nje
tro ško va i g ub i tka vre me na , vo d e ći ra č u na d a se p ri to me p ri kup i sve što je potreb no za p ra vi l no ut vrĎ i va nje či n je ni ca p o t re b ni h za d o no še nje
za ko ni to g r je še nja .
15) N a ĉ e lo p o mo ć i n e u k o j s tra n c i – o rg a n ko ji vo d i p o st up a k vo d i će ra ču na
da ne zna nje i neukos t s tra nke i drugih lica ko ja s udje luju u postupk u ne
b ud e na š te t u p ra va ko ja i m p o za ko n u p ri padaju.
16) N a ĉ e lo upotrebe jez ika i pisma – o no zna či d a s u u ra vnopra vnoj
up o rt re b i b o sa nski i hr va tski je zi k. O vo na če lo d e ro g i ra no je Us ta vni m amandma nima kojima je utvrĎ e no da s u na te ri to ri ji či ta ve B IH u ravnopra vno j upotrebi s va tri je zika (bosa nski, hrva tski i srpski).
17) N a ĉ e lo u p o tre b e iz raz a " o rg a n" – pod organom koji vodi postupak,
o d no s no r je ša va u up ra vni m st va ri ma , u s mi sl u o vo g za ko na ,
p o d ra zumi je va j u se o rg a ni up ra ve i up ra vne usta no ve , s l u ţb e i i nsti t uci je
i z č la na 1 . o vo g za ko na , a ko Z UP -om nije d r ug a či je o d re Ď e no .
STVARNA I MJESNA NADLEŢNOST ORGANA UPRAVE
S tv a rn a n a d leţ n o s t u u p ra vn o m p o s tup k u od re Ċ u je s e p o p rop is ima
k o jima s e u re Ċ u je :
a) o d re Ď e n a u p ra vn a o b l a st ili
b) n a d l e ţn o st p o j e d i n i h o rg a n a .
F e d e ra ln i o rg a n i u p ra v e n a d le ţ n i s u :
1) a ko se ra d i o u p ra vn i m stva ri m a i z i skl j u či ve n a d l e ţn o sti fe d e ra ci j e ,
2) a ko se ra d i o za j e d n i čko j n a d l e ţn o sti i zm e Ď u fe d e ra ci j e i ka n to n a i
3) u onim stvarima u kojima je kanton jedan dio svojih n a d l e ţn o sti p re n i o n a federalnu vlast.
Kantonalni o rg a n i u p ra v e n a d le ţ n i s u :
1) a ko se ra d i o za j e d n i čko j n a d l e ţn o sti i zm e Ď u fe d e ra ci j e i ka n to n a ,
2) ako je federacija jedan dio svojih n a d l e ţn o sti p re n i j e l a n a ka n to n e i
3) u o n i m stva rim a ko je su u tvrĎ e n e u ka n to n a l n im za ko n i ma i a ko j e
g ra d /o p ći n a j e d a n d i o n a d l e ţn o sti p re n ijela na kanton.
Op ć in s k i i g ra d s k i o rg a n i u p ra v e /s lu ţ b e n a d leţ n i s u u upravnim stvarima k o je s u u tv rĊ e n e p ro p is o m g ra d a /o p ć in e :
a) ako je to propisano kantonalnim zakonom,
b) ako je kanton prenio jedan dio svoj ih n a d l e ţn o sti n a o p ći n u /g ra d i
c) ako je federacija dio svojih n a dl e ţn o sti p re n i j e l a n a g ra d /o p ći n u .
Nijedan organ uprave, bez obz ira na kojem je nivou vlasti, n e moţ e
iz v rš iti p re n o s d ije la s v o je n a d le ţ n o s ti u d o g o v o ru s a d rug im o rg a n o m.
P re n o s n a d le ţn o s ti s e mo ţ e p ro p is a ti s a mo z a k o nom.
Ak o s e n e mo ţ e u tv rd iti s tv a rn a n a d le ţ n o s t o rg a n a uprave, n a d le ţa n
ć e b iti o n a j o rg a n u p ra v e k o ji je n a d le ţ a n z a o rg an iz a c iju u p ra v e .
Mje s n a n a d le ţ n o s t s e o d re Ċ u je :
a) p o fe d e ra l n i m p ro p i sim a ko ji m a su u re Ď e ne federalne jedinice (kantoni),
b) po propisim a o te ri to ri j a l n oj p o d j el i o p ći n a ,
c) po propisima o organizaciji federalnih i kantonalnih organa uprave i
d) p o g ra d ski m i o p ći n ski m p ro pi sim a o o rg a n i za ci ji g ra d sk i h i o p ći n ski h
sl u ţb i za u p ra vu .
Mje s n a n a d le ţ n o s t s e , ta k o Ċ e r, o d re Ċ u je :
1) u stvarima koje se odnose na nepokretnosti prema mjestu gdje se nepokretnost nalazi;
2) u stva ri m a koj e se o d n o se n a dj e l a tn o st n e ko g o rg a n a , p o du ze ća
(d ru štva ) , u sta n o ve i l i d ru g o g p ra vn o g l i ca p re m a m j e stu n j i h o vo g sj e di šta ;
3) u o sta l i m stva ri m a p re m a p re b i val i štu stra n ke . K a d i m a vi še stra n a ka ,
n a d l e ţn o st se o d re Ď u j e p re m a stra n ci p re ma koj o j j e za h tj e v u p ra vl j e n .
A ko stra n ka n e m a p re b i val i šte u F e d e ra cij i , n a dl e ţn o st se o d re Ď u j e p rem a
m j e stu n j e n o g b o ra vi šta , a a ko n e m a n i b o ra vi šta p re m a m j e stu n j e n o g posljednjeg prebivališta , o d n . b o ra vi šta u F e d e ra ci j i .
Ak o s e mje s n a n a d le ţ n os t n e moţ e o d re d iti p o n a v e d e n im odredbama, o n a s e od re Ċ u je p re ma mje s tu g d je je n a s ta o p o v od z a
v o Ċ e n je p o s tu p k a .
Svaki organ je, to k o m ĉ ita v o g p o s tu p k a , d u ţa n d a v o d i ra ĉ u n a o
svojoj nadle ţ n o s ti (s tv a rn o j i m je s n o j).
SUKOB NADLEŢNOSTI
Mo ţ e b iti p o z itiv a n i n e g a tiv a n .
Za r je š a v a n je s u k o b a n a d le ţ n o s ti n a d le ţn i s u :
1. Vrhovni sud FBiH - a ko se ra d i o su ko b u n a d l e ţn o sti i zm e Ď u :
a) federalnog i kantonalnog organa,
b) organa uprave i institucija sa javnim ovlastima i z ra zl i či ti h ka n to n a .
2. Vlada FBiH - a ko se ra d i o su ko bu n a d l e ţn o sti i zm e Ď u fe d e ra l ni h o rg a n a
uprave.
3. Vlada kantona - na d le ţna je za s uko b na d le ţno sti i zme Ď u o rg a na up ra ve
istog kantona .
4. Kantonalni sud - ako se ra d i o su ko b u n a d l e ţn o sti i zm e Ď u :
a) organa uprave i i n sti tu ci j e sa j a vn i m o vl a šte n j im a istog kantona
b) organa uprave d vi j e o p ći n e u j e d n o m ka n to n u
5. Gra d o n a ĉ e ln ik - a ko se ra d i o su ko b u n a d l e ţn o sti i zm e Ď u o rg a n a
gradske uprave
6. Op ć in s k i n a ĉ e ln ik - ako se radi o su ko b u n a d l e ţn o sti i zm e Ď u o p ći n ski h
sl u ţb i za u p ra vu .
K a d a rj e ša va o su ko b u n a dl e ţn o sti n a d l e ţn i o rg a n d o n o si rje š e n je . Protiv
to g rj e še n j a n e m o ţe se i zj a vi ti ţa l b a n i ti p o kre n u ti u p ra vn i sp o r, a ti m rj e še n j em
u tvrĎ u j e se ko j i j e o rg a n n a d l e ţa n i ko m e se p re d m e t d o sta vl j a n a rj e ša va n j e .
IZUZEĆE SLUŢBENE OSOBE
Zakon propisuje 2 v rs te iz u z e ća :
1. Obligatorno iz u z e ć e - postoji u slučaju:
1) a ko j e sl u ţb e n a o so b a u predmetu u kome se vodi postupak sa strankom u krvnom srodstvu u pravoj liniji , a u p o b o čn o j l i n ij i d o 4 . stu p n j a ,
2) ako je sa strankom u odnosu s taraoca, s taranika, usvojioca, usvojenika,
3) a ko j e u p o stu p ku ko j i j e p re th o d i o b i l a stra n ka , vj e šta k , p u n o m o ćn i k i sl .
4) ako j e sl u ţb e n a o so b a u p rvo ste p e n o m p o stu p ku u če stvo va l a u vo Ď e n j u
p o stu p ka i l i u d o n o še n j u rj e še nj a .
2. Fakultativno iz uz e ć e - moţe biti u slučaju ako stranka sumnja u
n e p ri stra sn o st sl u ţb e n e o so b e .
S tra n ka m o ra p i sm e n o tra ţi ti i zu ze će , a o i zu ze ću o d l u ču j e ru ko vo d i l a c
o rg a n a u p ra ve . A ko se tra ţi i zu ze će m i n i stra, o i zu ze ću će o d l u či va ti V l a d a .
STRANKA I NJENO ZAST UPANJE
Stranka je:
1. osoba p o či j em j e za h tj e vu p o kre n u t p o s tu p a k (tzv . aktivna stranka) ili
2. osoba protiv koje se vodi postupak (tzv . pasivna stranka), ili
3. osoba koj a ra di za šti te svo j i h p ra va i li pravnih interesa ima pravo da
u če stvu j e u upravnom postupku (tzv. zainte resovana stranka).
Stranka u postu p k u mo ţ e b iti:
1. s v a k o fi zi ĉk o i pra v n o l i ce ,
2. o rga n u pra v e , u dru ţe n je gra Ċa n a i drugi koji nemaju svojstvo pravnog
lica mogu biti stranke u postupku, ako mogu biti nosioci prava i obaveza o
ko j im a se rj e ša va u u p ra vn o m p o stu p ku ,
3. tu ţite l j, pra v o b ra n ite l j i dru g i organ i vlasti imaju u granicama svojih
o vl a šte n j a , p ra va i du ţn o sti stra n ke a ko su za ko n o m o vl a šte n i d a u upravnom postupku zastupaju javne interese,
4. sindika lna organiza cija - ako se upravni postupak odnosi na kakvo pravo
i l i p ra vn i i n te re s sl u ţb e n i ka i n a mj e šte n i ka u o rg a n im a u p ra ve , ka o i
ra d n i ka u p o d u ze ću , u sta n o vi i l i u d ru g o m p ra vn o m l i cu ,
Ombudsmen n e m o ţe b i ti stra n ka u p o stupku, a l i m o ţe b i ti stra n ka a ko
p o kre n e u p ra vn i sp o r i p ri su stvo va ti vo Ď e n j u u p ra vn o g p o stu p ka .
Procesna sposobnost i zakonski zastupnik
F iz iĉ k a o s o b a k o ja je p o tp u n o p os lo v n o s p o s ob n a moţ e s a ma obavljati radnje u postupku (pro cesna sposobnost).
Za proce s n o n e s p o so b n u fiz iĉ k u o s ob u , radnje u postupku obavlja
n je g o v z a k o ns k i z a s tu p n ik , k o ji s e o d re Ċ u je na o sn o v u z a k o n a ili a k to m
n a d le ţ no g o rg a n a d o n e še n o g n a o s n o vu z a ko n a .
Pravno lice obavlja radnje u postupku preko svog predstavnika ,
odnosno z akonskog za s tu p n ik a , k o ji s e o d re Ċ u je n je g o v im o p ć im a k to m,
a k o n ije o d re Ċ e n z a k o n o m .
Org a n u p ra ve o b a vlj a ra d nj e u p o stu p ku p re ko za ko n o m o d re Ď en o g predstavnika.
U to k u c ije lo g p o s tu p k a o rg a n k o ji v o d i p o s tu p a k ć e p o s lu ţ b e n o j
duţnosti paziti da li osoba koja se pojavljuje kao stranka moţe biti stranka u postupku i da li stranku z astupa njen z akonski zastupnik, odnosno predstavnik.
Ako u toku postupka nastupi smrt stranke, p o s tu p a k s e mo ţ e obustaviti ili nastaviti, z avisno od prirode upravne stvari koja je predmet
postupka.
A ko p re m a p ri ro d i stva ri p o stu p a k n e m o ţe d a se n a sta vi , o rg a n će
o b u sta vi ti p o stu p a k za kl j u čko m p ro ti v ko j e g j e d o p u šte n a p o se b n a ţa l b a .
Privremeni zastupnik
Org a n k o ji v o d i p o s tu p a k po s ta v it ć e stranci privremenog zastupnika
u 2 s lu ĉ a ja :
a) ako procesno nesposobna stranka nema zakonskog zastupnika , ili
b) a ko se n e ka ra d n j a im a p o d u ze ti p ro ti v o so b e či j e j e b o ra vi šte n e p o zn a to , i ko j a n em a p u no m o ćni ka , ali pod uslovom d a to tra ţi h i tn o st p re d m e ta ,
a postupak se mora proves ti.
Privremeni z astupnik ć e s e po s ta v iti i k a d s e ima iz v rš iti ra d n ja k o ja
s e n e moţ e o d go d iti, a stranku, odnosno n je n o g p u no mo ć n ik a ili
z a s tu pn ik a n ije mo g u ć e p ra v o v re me n o p oz v a ti. O to m e će se stra n ka ,
p u n o m o ćni k i li za stu p n i k o d m a h o b a vi j e sti ti .
Zajedniĉki predstavnik
Dvije il i v iš e s tra n a k a mo g u u is to m p re d me tu is tu p a ti z a je d n iĉ k i.
On e s u u ta k v o m s lu ĉ a ju d uţ n e n az n a ĉ iti k o ć e o d n jih is tu p a ti k a o n jih o v
z a je d n iĉ k i p re d s ta v n ik , i li p o s ta v iti z a je d n iĉ k o g p u n o mo ć n ik a .
Organ koji vodi postupak će odrediti strankama koje u po stu p ku u če stvu j u
s i sto vj e tn im za h tj e vi m a da u o d re Ď e n om ro ku n a zn a če ko će i h i zm e Ď u n ji h
p re d sta vl j a ti , i l i d a p o sta ve za j e d n i čko g p u n om o ćni ka o če m u se d o n o si
za kl j u ča k. P ro ti v ta k vo g za k lj učka s tra nke i ma j u p ra vo p o se b ne ţa lb e , a li ţa lb a
ne o d g a Ď a i zvrše nje za kl j učka .
I u s lu ĉ a ju o d re Ċ iv a n ja z a je d n iĉ k o g p re d s ta v n ik a , o d n osno
p u n o mo ć n ik a , s v a k a s tra n k a z ad rţa v a p ra vo d a is tu p a k ao s tra n k a u postupku, (d a j e i zj a ve , sa m o sta l n o i zj a vl j u j e ţa l b e i ko ri sti d r . pravna sredstva).
Punomoćnik
P u n o mo ć n ik je fiz iĉ k a o s o b a k o ja p o duz ima o d re Ċ e n e ra dn je u postupku z a neku drugu osobu. Stranka, odnosno njen zakonski zastupnik
m o ţe o d re d i ti p u n o m o ćn i ka ko j i će j e za stu p a ti u p o stu p ku . Radnje u postupku
k o je p u n o mo ćn ik p o duz ima u g ra n ic a ma p u n o mo ć i ima ju is to p ra vno
djelovanje kao da ih je poduz ela sama stranka.
I p o re d p u n o m o ćn i ka , sa m a stra n ka m o ţe d a va ti i zj a ve .
S tra n k a k o ja je p ris u tn a k a d n je n p u n o mo ć n ik d a je u s me n u iz ja v u
mo ţ e n e p o s re d no p o s lije d a te iz ja v e iz mije n iti i li o p o z v a ti iz ja v u s v og
p u n o mo ć n ik a . A ko u p i sm e ni m i li u sm en im i zj a va m a koj e se ti ču čin j e ni ca
p o sto j i n e su g l a sn o st i zm e Ď u i zj a va stra n ke i n j en o g p un o m o ćni ka , o rg a n ko ji vo di
p o stu p a k ci j e n i t će o b j e i zj a ve .
P u n o mo ć n ik moţ e b iti s v a k a o s ob a k o ja je p o tp un o p o s lo vn o
sposobna, osim osobe koja se bavi nadripisars tvom.
P u n o mo ć s e moţ e d a ti p is me n o , ili u s me n o na z apisnik koji
s a ĉ in ja v a s lu ţ b e n a o s o b a o rg a na k o ji v o d i p o s tu p a k .
Izn i m n o , sl u ţb e n a o so b a koj a vod i p o stu p a k m o ţe d o p u sti ti d a u im e
stra n ke , ka o n j e n p u n o m o ćn i k, i zvrši o d re Ď e n u ra d n j u osoba koja nije podnijela
p u n o m o ć (čl a n po ro d i ce i d r.), a l i će i sto vre m e n o n a re d i ti to j o so bi da n a kn ad n o
p o d n e se p u n o m o ć za tu ra d n j u .
P u n o m o ć se m o ţe d a ti za ci o p o stu p a k il i sa m o za p o j e di n e ra d nj e , a
m o ţe se i vre m e n ski o g ra n i či ti .
P u n o m o ć n e p re sta j e smrću stranke, gubitkom njene procesne
sposobnosti ili promjenom njenog zakonskog zastupnika, ali pravni sljedbenik stranke, odnosno n j e n n o vi za ko n ski za stu p n i k m o ţe o p o zva ti ra n i j u p u n o m o ć.
S tra n c i ć e s e d oz v o liti d a u s tv a rima z a k o je s e tra ţ i s tru ĉ n o
p o zn a v a n je p ita n ja u v ez i s p re d me to m po s tu p k a d o v e d e s tru ĉ n u o s o bu
k o ja ć e jo j d a v a ti o b a v je š te n ja i s a v je te (s tru ĉn i po ma ga ĉ). Ova osoba ne
zastupa stra nk u.
KOMUNICIRANJE ORGANA I STRANAKA
Podnesci
Pod podnescima se podraz umijevaju z ahtjevi, obrasci z a automatsku
o b ra d u p o d a ta k a , p rije d lo z i, p rija v e , mo lb e , ţ a lb e , p rig o v o ri i d r. p r io p ć e n ja kojima se pojed inci obrać aju organima .
P o d n e s c i s e , po p ra v ilu , p re d a ju n ep o s re d n o ili š a lju p o š tom
p is me n o , ili s e u s me n o p rio p ć a v a ju n a z a p is n ik ko d o rg an a , a m ogu se iz javljivati i faksom ili telegrafski. K ra tka i hi t na p ri o p će nja mo g u se d a va ti i
te le fo nski , a ko je to p o p ri ro d i st va ri mo g uće .
Org a n k o ji je n a d le ţ a n z a p rije m p o d n e s k a , o d n osno usmenog
p rio p ć e n ja , d u ţ a n je p rimit i p o d n e s a k k o ji mu s e p re d a je , o dnosno uz eti na
z a p is n ik u s me n o p rio p ć e n je i iz dati potvrdu o prijemu podneska.
A ko o rg a n n i j e n a d l e ţa n za p ri j e m p i sm en o g p o d n e ska , sl u ţb e n a o so b a
o vo g o rg a n a će u p o zo ri ti n a to p o d n o si o ca i u p u ti ti g a da taj podnesak preda
o rg a n u n a d l e ţn o m za p ri j em . A k o podnosilac i pored toga zahtijeva da se njegov podnesak p ri m i , sl u ţb e n a o so b a j e d u ţn a p ri m i ti ta ka v p o d n e sa k.
Ak o o rg a n u tv rd i d a n ije n a d le ţ a n za postupanje po takvom
p o d n e s k u , a p oz n a to mu je k o ji je o rg a n na d le ţ an , b ez o d la g an ja ć e ta k a v
podnesak dos ta v iti n a d le ţ n o m o rg a n u i o to me o b a v je s ti ti p o d n o s io c a .
Ak o o rg a n u tv rd i d a n ije n a d le ţ a n z a ra d p o ta k vo m p o d n e sk u , a nije mu poz nato ni k o ji je o rg a n n ad le ţ an , d o n ije t ć e z a k lju ĉ a k k o jim ć e od b a c iti
podnesak zbog nenadleţnosti i zakljuĉak odmah dostaviti stranci.
A ko o rg a n p o štom d o bi j e tu ţb u za p o kre ta n j e u p ra vn o g sp o ra , tu ţb u će
b e z o d g a Ď a n j a d o sta vi ti n a d l e ţn o m su du , o če m u će pi sm e n o o b a vij e sti ti
p o d n o si o ca tu ţb e .
P o d ne sa k mo ra b i ti ra zu ml ji v i sa d rţa va ti sve što je p o tre b no d a b i se p o njimu mog lo postupiti. Ak o p o d n e s a k s a d rţ i n e k i fo rma lni nedostatak, ili je
n e ra z u mljiv ili n e p o tp u n , n e mo ţ e se s a mo z b o g to g a o d b a c iti. Org a n k o ji
je p rimio ta k a v p o d n e s a k duţ a n je uĉ in iti o n e ra d n je k o je ć e os ig u ra ti d a s e
n e d o s ta c i o tk lo n e i o d re d i t ć e p o d n o s io c u ro k u k o me je d u ţ a n d a to u ĉ in i.
Ak o p o d n o s ila c n e o tk lo n i n e d o s ta tk e u o d re Ċ e n o m ro k u , s ma tra t ć e
s e d a p od n e s a k n ije n i p o d n e š e n . O to me ć e o rg an d on ije ti z a k lju ĉ a k p ro tiv
k o g a s e mo ţ e iz ja v iti p o s e b n a ţ a lb a .
Pozivanje
Org a n ko j i vo d i p o stu p a k o vl a š te n j e d a p o zi va o so b u či j e j e p ri su stvo u postupku potrebno, a koja b o ra vi n a n j e g o vo m p o d ru čj u .
P oz iv a n je s e v rš i p is me n im p u te m, a k o p o s e b n im p ro p is i ma n ije
p re d v iĊ e n d ru g i n a ĉ in p oz iv a n ja , v o de ć i ra ĉ u n a d a to b u d e u n a jp o g o dn ije vrijeme z a poz vanog. Sam o i zu ze tn o se m o ţe u p i ti ti p o zi v za d o l a za k n o ću .
P oz iv o b a v ez no s a d rţ i: 1. naziv organa koji poziva, 2. podatke o
pozivanom, 3. predmet u kojem se po ziva i u kojem svojstvu, 4. d a l i j e d u ţn a
d o ći li čn o il i m o ţe i p u n om o ćn i k, te 5. n a zn a ku d a j e d u ţn a o bavijestiti organ o
e ve n tu a l n o j n em o g u ćn o sti d o l a ska , u z u p o zo re n j e o p o sl j e d i cam a n e o d a zi va n j a .
P oz v a n a o s o ba d uţ n a je d a s e o d a zo v e p oz iv u . Ak o je p o z v a n a
osoba zbog bolesti ili kog drugog opravdanog raz loga sprije ĉ e n a d a d o Ċ e ,
d u ţn a je o d ma h po p rije mu poz iva o tome iz vijesititi organ koji je iz dao poziv. Ako se osoba kojoj je poziv liĉno dostavljen ne odazove pozivu, a
iz o s ta n a k n e o p ra v d a , moţ e b iti p riv e d e n a , a k o je n je n o p ris u s tv o
p o tre b n o , a p o re d to g a i k aţn je n a n o v ĉa n o m k az no m d o 5 0 K M. Ako su
zb o g n e o p ra vd a n o g i zo s ta n ka p o zva n e o so b e n a sta l i tro ško vi u p o s tu p ku , m o ţe
se o d re d i ti d a te tro ško ve sn o si o so b a ko j a j e i zo s ta l a .
Zapisnik u upravnom postupku
Zapisnik u upravnom postupku je do k az o to k u i s ad rţ in i ra d n je postupka i datih iz java.
On ima karakter javne isprave, ukoliko je sastavljen prema z akonu i
ukoliko ima sve elemente propisane z akonom.
Zapisnik se obavez no sastavlja o usmenoj raspravi, ali i o svakoj drugoj v a ţ n ijo j ra d n ji u u p ra v n o m p o s tu p k u .
O m a n j e va ţn i m ra d n j am a i i zj a va m a stra n a ka i tre ći h o so ba , koje bitno ne
u ti ču n a rj e šen j e stva ri , o u p ra vlj a n j u to ka p o stu p ka , o sa op će n ji m a i u sme n im
uputstvima, n e će se sa sta vl j a ti za p i sn i k , ve ć će se u sa mo m sp i su sa sta vi ti
sl u ţb e n a za b i l j e ška , ko j u p o tpi su j e sl u ţb e n a o so b a koj a j u j e sa st avila, uz oznaku datuma. Ne mora se sastavljati zapisnik ni o onim usmenim zahtjevima
stra n ke o ko j i m a se o d l u ču j e p o skra će n o m p o stu p ku , a ko j i m a se u d o vo lj a va .
Za p is n ik s a d rţ i:
1. naziv organa,
2. b ro j , d a tu m , vri j e m e i m j e sto sa či n ja va n j a ,
3. i m e n a sl u ţb e n i h osoba,
4. predmet,
5. osobe koje su prisutne,
6. i zj a ve stra n a ka , svj e d o ka , vj e šta ka tj . sa d r ţa j svi h p ro ve d e n i h ra d n j i .
U za p is n ik u s e n iš ta n e s mije p re c rta v a ti , d o d a v a ti, a a k o ima v iš e stranica n u me r iš u s e .
S v e s tra n k e k o je s u u ĉ e s tv o v a le u p o s tu p k u p o tp i suju se na kraju, a
a k o o d b ija ju d a p o tp iš u i to s e k o n s ta tu je u z a p is n ik .
Zapisnik ima snagu javne isprave bez obz ira da li stranka ima primjedbi na isti ili ne. Doz voljeno je dokaz iv a ti n e ta ĉ n o s t z a p is n ik a .
K a d u u p ra v n o m p os tu p k u rje š a v a k o le g ija ln i o rg a n , o v i je ć a n ju i
glasanju sastavlja se poseban z apisnik. K a d j e u p o stu p ku u ve zi sa ţa l b o m
j e d n o g l a sn o o d l u če n o , n e mo ra se sa sta vl j a ti za p i sn i k o vi j e ća nj u i g la sa n j u , ve ć
se o to m e mo ţe sa sta vi ti sa m o sl u ţb e n a za b i lj e ška u sp i su . U zapisnik o
vi j e ća nj u i g l a san j u u p i suj e se , p o re d p od a ta ka o l i čn om sa sta vu kol e g ij a ln o g
o rg a n a , o zn a če n j e p re d m e ta o kom e j e rij e č i kra ta k sa d rţa j o n og a što j e
ri j e še n o , ka o i o d vo j e n a m i šl j en j a a ko i h j e b il o .
Razgledanje spisa i obavještavanje o toku postupka
Stranke imaju pravo da razgledaju spise predmeta i da ih o svom
tro š k u fotokopiraju, a o rg a n je o b a v e z an to o mo g u ć iti. Spisi se razgledaju i prepisuju/ fotokopiraju p o d n a d zo ro m o d re Ď e n e sl u ţb e n e o so b e .
Ovo p ra vo i m a sva ka o so b a ko j a u či n i vj e ro va tn i m svo j p ra vn i interes.
Ne mogu se raz gledati ni prepis ivati:
1. za p i sn i k o vi j e ća n j u i g l a sa nj u ,
2. sl u ţb e n i re fe ra ti i n a c rti rj e še n j a ,
3. kao ni drugi spisi koji se vode kao povjerljivi:
a) ako bi se time mogla osujetiti svrha postupka, ili
b) ako se to protivi javnom interesu ili opravdanom interesu jedne
stra n ke i l i tre ći h o so b a .
S tra n ka i sva ka d ru g a o so b a ko j a u či n i vj e ro va tn i m svo j p ra vn i in te re s u
p re d m e tu , ka o i za i n te re si ra n i o rg a n i , i m a j u p ra vo d a se o b a vj e šta va j u o to ku
postupka.
DOSTAVLJANJE PISMENA
Naĉin dostavljanja pismena
Dostavljanje pismena (p o zi va , rj e še n j a , za kl j u ča ka i d ru g i h sl u ţb e n i h spisa) v rš i s e putem p o š te i li g a v rš i o rg a n p re k o s v o je s lu ţ b e n e o s o b e .
Osoba kojoj pismeno treba da se d o sta vi m o ţe b i ti p o zva n a ra d i p ri j em a pismena samo izuzetno , ka d to za h ti j e va p ri ro d a il i zn a ča j pi sm e na ko j e se ima
u ru či ti .
D o s ta v lja n je s e v rš i s a mo ra d n im d a no m, i to d a n ju . Dostavljanje se
v rš i, p o p ra v ilu , u s ta n u ili n a ra d n o m mje s tu , a a d v o k a tu u n je g o v o m advokatskom uredu.
Obavezno liĉno dostavljanje pismena
D o s ta v lja n je s e mo ra iz v rš it i l iĉ n o o s o b i k o jo j je p is me n o namijenjeno:
1) kad je takvo dostavljanje o dre Ċe n o za k o n o m ili drugim propisom,
2) kad od dana dostavljanja po ĉin je te ći ro k ko j i se p o za ko n u n e m o ţe
p ro d u ţa va ti , i l i
3) kad to odre di organ (slu ţb e n a o so b a ), koja je naredila dostavljanje.
K a d se o so b a koj o j se d o sta vlj a n j e im a o so b n o i zvrši ti n e za te kn e u sta n u , odnosno na radnom mjestu, d o sta vlj a č će se ra sp i ta ti kad i na kom mjestu ga
m o ţe n a ć i , p a će m u ko d n e ko g o d o d ra sli h čla n o va nj e g o vo g d om a ći n stva i li
ko m šij e , a ko o n n a to p ri sta n e , o sta vi ti pi sm e n o o b a vj e šte nj e d a o d re Ď e ni d a n i sat bude u svom stanu , odnosno na radnom mjestu, radi primanja pismena.
Ak o i p o s lije to g a d o s ta v lja ĉ n e z a te k ne o s ob u k o jo j s e do s ta v lja n je
ima iz v rš iti , d o s ta v lja ĉ ć e p re d a ti p is me n o n a d le ţn o m o rg a nu o p ć in e n a
ĉ ije m s e p o d ru ĉ ju n a la z i b o ra v iš te o s o b e k o jo j s e d o s ta v lja n je v rš i, i li p o š ti
u mje s tu n je n o g b o ra v iš ta , a k o s e d o s ta v lja n je v rš i p re k o p o š te . Na vratima stana osobe kojoj se dostavljanje ima izvršiti dostavljaĉ će pribiti pismeno
s a o p ć e n je u k o je m je n a z n a ĉ e no g d je s e p is me n o n a la z i. N a sa o p će n j u i n a samom pismenu, dostavljač će n a zn a či ti ra zl o g o va kvo g d o sta vlj a nj a , ka o i
d a tu m ka d j e sa o p će n j e p ri bi o n a vra ta , i sta vi ti svoj p o tpi s. Dostavljanje se
s ma tra iz v rš e n im k a d je s a o p ć e n je p rib i je n o n a v ra ta , s tim da oš te ć e n je i li
u n iš te n je o v o g s a o p ć e n ja izv rš e n o n a k on p rib ija n ja n a v ra tima n e ma
uticaja na va ljanost dostavljanja.
O d o sta vl j a n j u n a o pi sa ni n a čin , o b a vij e sti t će se o rg a n ko ji j e n a re di o dostavljanje.
Posredno dostavljanje pismena
K a d s e o s ob a k o jo j s e d o s ta v lja n je ima iz v rš iti n e z a te k n e u s v o m
s ta n u , d o s ta v lja n je s e v rš i p re d a jo m p is me n a n e k o m o d o d ra s lih ĉ la n o v a
n je g o v o g do ma ć in s tv a , a a k o s e n i o n i n e z a te kn u u s ta n u , p is me n o s e
mo ţ e p re d a ti k o mš iji, a k o o n n a to p ris ta n e . A ko se d o sta vlj a n je vrši n a
radnom mjestu osobe kojoj se pismeno ima dostaviti, a ta osoba se tu ne
za te kn e , d o sta vl j a n j e se m o ţe i zvrši ti o so b i ko j a j e n a i sto m m j e stu za p o sl e n a , ako ona pristane da primi pismeno.
Ak o s e u tv rd i d a je o s o b a k o jo j s e d o s ta v lja n je ima iz v rš iti o d s u tn a ,
p is me n o ć e s e v ra titi o rg a n u k o ji g a je iz d a o , uz naz n a ĉ e n je gd je s e
odsutna osoba nalaz i.
Ak o je b o ra v iš te o s o b e k o jo j s e d o s ta v lja i p o re d is tra ţ iv a n ja o s ta lo nepoz nato, organ koji je iz d a o p is me n o p o s ta v it ć e to j o s o b i p riv re me n o g
z a s tu pn ik a i n je mu ć e p re d a ti p is me n o .
A ko se do sta vl j a nj e n e m o ţe i zvrši ti n e ko m o d o d ra sl i h čl a n o va n j e go vo g
d o m a ći n stva o d n osno kom šij i , i li a ko o so b a ko j o j j e pi sm en o u p u će n o , o d n osno
o d ra sl i čl a n nj e g o v o g d om a ći n stva b e z za ko n sko g ra zl o g a o d b i j e d a p ri mi
pismeno, a n ij e u tvrĎ e n o d a j e o so b a ko j o j se d o sta vl ja n j e im a i zvrši ti o d su tn a , dostavljač će p re d a ti pi sm e n o n a d l e ţn o m o rg a n u op ći n e n a či j em se p o d ru čj u
n a l a zi b o ra vi šte o so b e ko j o j se d o sta vl j a nj e vr ši , i l i p o šti u m j e stu n j en o g
b o ra vi šta , a ko se d o sta vl j a nj e vrši p re ko p o šte . Na vra ti ma sta n a o so b e
dostavljač će p ri bi ti p i sm e n o sa o p će nj e u koj e m j e n a zn a če n o g d j e se pi sme n o
n a l a zi . N a sa o p će nj u i n a sam om pi sm e nu d o sta vlj a č će n a zn a či ti ra zl o g ovakvog d o sta vlj a n j a , ka o i d a tu m ka d j e sa o p će n j e p ri b i o n a vra ta , i sta vi ti svoj
p o tp i s. D o sta vl j a n j e se sm a tra i zvrše n i m ka d j e sa o p će n j e p ri bi j e no n a vra ta , a
n j e g o vo n a kn ad n o o šte će n j e / u ni šte n j e n em a u ti caj a n a val j a n o st d o sta vlj a n ja . O
dostavljanju na ovaj n a či n , o b a vi j e sti t će se o rg a n ko j i j e n a re d i o d o sta vl j a n j e .
Posebni sluĉajevi dostavljanja pismena
1. D o s ta v lja n je p is me n a z a k o ns k o m z a s tu p n ik u i p u n o moć n ik u - Ako
vi še stra n a ka im aj u za j e d n i čkog za ko n sko g za stu p n i ka /p u n o m o ćni ka - dostavljanje se za sve n j i h vrši to m za ko n sko m za s tu p n i ku /p u n o m o ćn i ku .
2. D o s ta v lja n je p is me n a p u n o mo ćn ik u z a p rima n je p is me n a - Kad
stranka pismeno obavijesti organ koji vodi postupak, da je ovlastila
o d re Ď enu o so b u ko j o j se im aj u vrši ti sva d o sta vl j a nj a za n j u , organ je
obavezan sva d o sta vl j a n j a vrši ti o vo m p u n o m o ćni ku .
3. D o s ta v lja n je p is me n a o rg a n ima v la s t i, p o d u z e ć ima , u s ta n o v a ma i d r.
pravnim licima - Dostavljanje se vrši predajom pismena sluţbenoj osobi
o d n . o so b i o d re Ď e n o j za p ri m a n j e p i sm e n a ti h o rg a n a , odnosno pravnog lica. A ko d o sta vl j a č u to ku ra d n o g vre m e n a n e n a Ďe o so b u o d re Ď e n u za
p ri m a nj e p i sm en a , p re d a j a p i sm e n a se m o ţe i zvrši ti m a ko j o j o so b i zaposlenoj u tom organu, koja se zatekne u njihovim prostorijama.
4. D o s ta v lja n je p is me n a o s o b a ma u in o ze ms tv u , s tra n im d rţ a v a m a,
me Ċ u n a ro d n im o rg . i o s o ba ma u F B iH ko je uţ iv a ju d ip lo ma ts k i imunitet - obavlja se preko MIP-a BiH.
5. D rţ a v lja n ima F B iH k o ji s e n a la z e u in o z e ms tv u - dostavljanje se obavlja preko diplomatsko-ko n zu l a rn i h p re d sta vn i šta va B i H u i n o ze m stvu .
6. Vojnim osobama i pripadnicima policije - dostavljanje pismena se
m o ţe vrši ti i p re ko n j i h o ve kom a n d e , o d n o sn o o rg a n a il i p ra vn o g li ca u kojima su zaposleni.
7. Os o b a ma k o je s u liš e n e s lo b od e - dostavljanje se vrši preko uprave
ustanove u kojoj se nalaze.
8. Dostavljanje pismena ja v n im p rio p ć e n je m - Dostavljanje pismena će se
i zvrši ti j a vn i m p ri o p će nj e m n a o g l a sn o j ta b l i o rg a n a ko ji j e p i sm e n o i zd a o ,
p ri če mu se sm a tra d a j e d o sta vl j an j e p i sm e n a i zvrše n o p o sl ij e i ste ka 1 5 .
d a n a o d d a n a i sti ca n j a p ri o p će n j a n a o g la sn o j ta b l i – u 2 sl u ča j a :
a) a ko se ra d i o o so b i i li vi še o so b a koj e o rg a n u n i su po zn a te ili koje se ne mogu odrediti,
b) kad su stranka ili njen zakonski zastupnik u toku pos tupka promijenili svo j e p re b i val i šte i li sta n , bez obaviješta va n j a organa koji vodi postupak, a dostavljač i p o re d i stra ţi va n j a n e m o ţe sa zn a ti
ku d a su se o d se l i li , o rg a n će o d re d i ti d a se sva d a l j n ja d o sta vl j a nj a
p i sm e n a u p o stu p ku za tu stra n ku vrše p ri b ij a n je m p i sm e n a n a oglasnoj tabli organa koji vodi postupak.
Pored objavlji va nja na oglas noj tabli, o rg a n mo ţe o b ja vi ti p ri o p će nje u no vina ma, od nos no u drugim sredstvima ja vnog i nformira nja.
Dostavnica
Dostavnica (potvrda o dostavljanju) predstav lja d okaz o iz v rš e n o m dostavljanju pismena. Na dostavnici se upisuje datum dostavljanja i potpisuju je primalac i dostavljač . A ko p rim al a c o d b ij e d a po tp i še d o sta vn i cu , d o sta vlj a č će to
za b i l j e ţi ti n a dostavnici i ispisati slovima datum predaje, i time se smatra da je
d o sta vl j a n j e i zvrše n o .
ROKOVI
Postoje 2 vrste rokova:
1. z akonski - oni su preklu zivni i ne mogu se pomijerati;
2. s lu ţ b e n i - odreĎuje ih sluţbena osoba koja vodi postupak i oni se mogu
p ro d u ţi ti n a m o l b u za i n te re si ra n e o so b e ko j a p o d n e se mo l b u p rij e i ste ka roka ili 3 dana po isteku roka, ako postoje opravdani ra zlozi za
p ro d u ţe n j e , o će m u se sa či n j a va sl u ţb e n a za b i l j e ška u sp i su ;
R o k o v i s e o d re Ċ u ju n a d a n e , mje s e c e i g o d in e .
T e ku o d sl i j e d e ćeg d a n a o d d a n a p ri j e m a p i sm e n a .
N a p o če ta k ro ko va n e u ti če n e d e l j a i n e ra d n i d a n , a l i n a za vrše ta k u ti če .
POVRAT U PREĐAŠNJE STANJE
Stranci koja je iz op ra v d a n ih ra z lo ga p ro p u s tila d a u ro k u iz v rš i n e k u radnju u postupku, p a je u s lje d to g p ro p uš ta n ja is k lju ĉ e n a o d v rš e n ja o v e
ra d n je , d o z v o lit ć e s e , p o n je n o m p r ije d lo g u , p o v ra t u p re Ċ a š n je s ta n je . Stranka je duţna da u prijedlogu za povrat u preĊašnje stanje iznese
okolnosti z bog kojih je bila sprijeĉ e n a d a u ro k u iz v rš i p ro p u š te n u ra d n ju i
d a te o k o ln o s ti u ĉ in i b a r v je ro v a tn im .
A ko se po vra t u p re Ď a šn j e sta n j e tra ţi zb o g to g a što j e p ro p u šte n o d a se
p o d n e se ka ka v p o d n e sa k, p ri j e d l o g u tre b a p ri l o ţi ti i ta j podnesak.
P rije d lo g z a p o v ra t u p re Ċ a šn je s ta n je p o d n o s i s e u ro ku od 8 dana
ra ču n a j u ći o d d a n a ka d j e p re sta o ra zl o g ko j i j e p ro u zro ko va o p ro p u šta n j e , a a ko
j e stra n ka te k ka sn i j e sa zn a l a za p ro p u šta n j e , o n d a o d d a n a ka d j e to sa zn a l a .
Poslije isteka 3 mje s e c a o d d an a p ro pu š ta n ja n e moţe s e traţ iti p o v ra t u
p re Ċ a š n je s ta n je . Ne moţe se traţiti povrat zbog propuštanja ovog roka.
P rije d lo g z a p o v ra t u p re Ċ a š n je s ta n je p o d n o s i s e o rg a n u k o d k og a
je tre b a lo iz v rš iti p ro p u š te n u ra d n ju . O p ri j e d l o g u o dl u ču j e za kl j u čkom o rg a n
ko d ko g a j e tre b a l o i zvrši ti p ro p u šte n u ra d n j u . N e b l a g o vrem e n o p o d ne še n
p ri j e d l o g o d b a ci t će se b e z d a l j n j e g p o stu p ka .
O p o d n e s e n o m p rije d lo g u z a p o v ra t, iz ja š n ja v a s e s u p ro tn a s ta n k a ,
o s im a k o s u ĉ in je n ic e n a k o j ima s e p r ije d lo g z a s n iv a o p ć e p oz n a te .
P ro tiv z a k lju ĉ k a ko jim s e d oz v o lja v a p ov ra t n ije d o p u š te n a ţ a lb a , a
p ro tiv z a k lju ĉ k a ko jim je o d b ije n p rije d lo g z a po v ra t d o pu š te n a je p o s e bn a
ţ a lb a s a mo a k o je z a k lju ĉ a k d o n io p rv o s te p en i o rg a n , a a k o je z a k lju ĉ a k
donio drugostepeni organ, ţ a lb a n ije d o z v o lje n a .
K a d j e p o vra t u p re Ď a šn j e sta n j e d o zvo l j e n , p o stu p a k se vra ća u o n o
sta n j e u ko m e se n al a zi o p ri j e p ro p u šta n ja , a p o n i šta va j u se sva rje še n j a i
za kl j u čci ko j e j e o rg a n d o n i o u ve zi s p ro p u šta n j e m .
ODRŢAVANJE REDA
S lu ţ b en a o s ob a k oja rukovodi radnjom postupka duţ na je da se stara o odrţ avanju reda pri radu. S tim ciljem sluţ bena osoba je ovlaš tena da opominje osobe koje smetaju rad organa i da odre Ċ uje mjere potrebne da se red odrţ i o ĉ emu se u spisu saĉ injava sluţbena z abiljeska.Osoba koja prisustvuje nekoj radnji postupka ne smije nositi oruţje ili opasno oruĎ e.
Osoba koja i pored opomene ometa rad ili učini nepristojnost pri vršenju radnje postupka ili neć e da odloţi oruţje od nosno oruĎ e, moţe biti udaljena. Osoba koja učestvuje u radnji postupka moţe biti udaljena tek poš to je pre thodno bila opomenuta da ć e biti udaljena i poš to su joj bile predočene pravne posljedice takve mjere. Udaljenje zbog naruša va nja reda ili zbog nepristo jnosti, ili noše nja oruţ ja ili opasnog oruĎ a, i zriče s luţbe na osoba ko ja ruko vodi rad njo m postupka.
Ako bude udaljena stranka koja nema punomo ć nika, ili ako bude
udaljen punomoćnik ĉ iji vlastodavac nije prisutan, sluţ bena osoba koja
rukovodi radnjom postupka poz vat ć e osobu koja se udaljava da postavi svog punomoć nika. Ako pozva na osoba to ne učini, sluţbe na osoba mo ţe odgoditi radnju na trošak osobe koja je odbila da pos ta vi svog p unomo ć nika, a moţe mu i sa ma posta viti p unomoć nika ako je to potreb no.
Ko u radnji postupka teţ e naruš i red ili uĉ ini krupniju nepristojnost,
moţ e se, pored udaljenja, kaz niti novĉ anom kaz nom do 50 KM.
P ro ti v za kl j uč ka o ka zni mo ţe se izja viti posebna ţa lba. Ţalba pro tiv zaključka o novč a no j ka zni zbog naruša va nja reda ne odgaĎ a izvrš e nje te ka zne.
TROŠKOVI POSTUPKA
Iz daci u gotovom novcu organa koji vodi p o s tu p a k , k a o š to su: putni troš kovi sluţ benih osoba, iz daci z a svjedoke, vjeţ take, tumaĉ e, uviĊ aj, oglase i sl., a koji su nastali provo Ċ enjem postupka po nekoj upravnoj stvari, padaju, po pravilu, na teret onoga koji je cio postupak vodio.
Kad osoba ko ja uč es tvuje u postupk u pro uzrokuje s vo jom k rivicom ili
o b i je šć u troš ko ve pojedini h rad nji u postupku, duţna je da snosi te troško ve.
Kad je postupak ko ji je pokre nut po sluţbe noj duţnos ti okonča n p o vo l j no p o
stra nku , tro š ko ve pos tupka s nosi orga n koji je pos tupak pokre nuo.
Svaka stranka snosi, po pravilu, sama svoje troškove prouzrokovane
p o stu p ko m , ka o š to su: troš kovi dolazenja, izgubljenog vremena, izdaci na takse,
za p ravno zastupanje i struč no pomaganje.
Kad u postupku uĉestvuju dvije ili v iš e stranaka sa suprotnim
interesima , stranka koja je iz az vala postupak, a na ĉ iju je š tetu postupak okonĉ an, duţ na je da protivnoj stranci naknadi opravdane tro š kove koji su toj stranci nastali uĉ estvovanjem u postupku. Ako je u takvom slučaju neka od stranaka djelimično uspjela sa svojim zahtjevom, ona je duţna da naknadi protivnoj stranci troškove sra zmjerno dijelu svog zahtjeva s kojim nije uspjela.
Ako se postupak pokreć e po z ahtjevu stranke, a sa sigurnosć u se moţ e predvidjeti da ć e iz az vati iz datke u gotovom novcu (u vez i s uviĊ ajem, vješ taĉ enjem, dolaskom svjedoka i sl.), organ koji vodi postupak moţ e
z akljuĉk om odrediti da stranka unaprijed poloţ i potreban iz nos z a pokrić e tih troš kova. Ako stranka ne po lo ţi taj iznos u odreĎ e nom roku, orga n mo ţe odusta ti od izvoĎ enja ti h dokaza ili obusta viti postupak , osim ako se produţe nje postupka mora nas tavi ti zbog ja vnog i nteresa .
U rješenju kojim se postupak završ ava, organ koji donosi rješenje
odreĎ uje ko snosi troškove postupka, njihov iznos i kome se i u kom roku imaju isplatiti.
Ako orga n u rješenju ne odluč i o troško vi ma , na ve st ć e se da ć e se o troško vima do nijeti poseban zaključ ak.
Svjedoci, vješ taci, tumaĉ i (prevodite lji) i sluţ bene osobe imaju pravo
na naknadu troš kova putovanja i iz dataka izazvanih boravljenjem u mjestu radi iz vrš enja tih radnji, s tim da tim osobama pripada i naknada iz gubljene z arade, ako z a to vrijeme ne ostvaruju z aradu na osnovu radnog odnosa. Pored naknade, vješ taci i tumaĉ i ima ju pravo i na posebnu nagradu.
Zahtjev za naknadu odnosno nagradu duţni su svjedoci, vještaci i tumači postaviti pri saslušanju, tumač enju (prevoĎ enju), odnosno davanju vještakovog mišljenja.
Nak nade troško va, izdataka i izgub lje ne zarade svjedocima, vještacima i tumačima, od nos no posebne nagrade vještacima i tumačima, način napla te i isplate tih nak nada i nagrada, kao i osloboĎ enje od plaća nja troško va reg u li š e se propisom Vlade Federacije za troš ko ve p red federa lnim orga nima na prijedlog federalnog mi nistra pra vde, a propisom vlade kanto na za tro š ko ve pred kanto na lnim orga nima i općinskim i gradskim sluţbama za upra vu.
Organ koji vodi postupak moţ e osloboditi stranku snoš enja
troš kova u cijelosti ili dje lomiĉ no, ako utv rdi da ona ne moţe podnijeti
troš kove bez š tete po nuţ no iz drţ avanje sebe i svoje porodice.
OslobaĊ anje od snoš enja troš kova odnosi se na oslobaĊ anje od
taksa, iz dataka organa koji vodi postupak, kao š to su putni troš kovi sluţ benih osoba, iz daci z a svjedoke, vješ take, tumaĉ e, uviĊ aj, oglase i s l.
Organ koji vodi postupak moţe u toku postupka ukinuti zakl jčak o oslobaĎ anju od snošenja troškova ako utvrdi da viš e ne postoje razlozi zbog kojih je stranka bila osloboĎ ena snošenja troškova.
PRVOSTEPENI POSTUPAK
POKRETANJE POSTUPKA
U p ra v n i p o s tu p a k p o k re ć e na d le ţn i o rg a n p o s lu ţb enoj d uţ no s ti ili povodom z ahtjeva stranke.
N a d le ţn i o rg a n ć e p o k re n u ti p o s tu p a k p o s lu ţ b e n o j d uţ n o s ti:
1. ka d to o d re Ď u j e zakon ili na zakonu zasnovan p ropis ili
2. ka d u tvrd i d a ra di za šti te j a vn o g i n te re sa tre b a p o kre n u ti u p ra vni postupak.
Ako nadleţni organ povodom stavljenog zahtjeva stranke utvrdi da
p o v aţ e ć im p ro p is ima n e ma u v je ta z a p o k re ta n je po s tu p k a , d on ije t ć e o
to me z a k lju ĉ a k , k o jim ć e s e p o d n e š e n i z a h tje v o d b a c iti k a o p re u ra n je n .
P ro ti v to g za kl j u čka d o p u šte n a j e p o se b n a ţa l b a .
U p ra v n i p o s tu p a k je p ok re n u t ĉ im je n a d le ţ n i o rg a n iz v rš io ma k o ju
ra d n ju ra d i v o Ċ e n ja p o s tu p k a .
U p ra v n i p o s tu p a k s e o k o n ĉ a v a n a 2 n a ĉ ina:
1. rje š e n je m (a ko se rj e ša va o u p ra vn o j stva ri u m e ri tu m u ) i
2. z a k lju ĉ k o m (za p rocesne radnje).
Spajanje stvari u jedan postupak
K a d je rije ĉ o p ra v ima i o b a v eza ma v iš e s tra n a k a , ili k a d je je d n a
s ta n k a p o s ta v ila v iš e z a h tje v a , a prava ili obavez e stranaka z asnivaju se na
is to m i li s l iĉ n o m ĉ in je n iĉ n o m s ta n ju i n a is to m p ra v n o m o s n o v u i a k o je organ koji vodi postupak u pogledu svih predmeta stv arno i mjesno
n a d le ţ an , mo ţe s e po k re n u ti i v o di ti je da n po s tu pa k .
O vo Ď e n j u j e d n o g p o stu p ka u o va kvim sl u čaj e vim a n a d l e ţn i o rg a n će
d o n i j e ti p o se b a n za kl j u ča k, p ro ti v ko g a se m o ţe i zj a vi ti ţa l b a , o si m a ko j e
za kl j u ča k d o n i o d ru g o ste p e n i o rg a n .
Izmjena zahtjeva
P o š to je p o s tu p a k p o k re n u t, s tra n k a mo ţ e d o d o n o š e n ja prvostepenog rješenja:
1. p ro ši ri ti postavljeni zahtjev, ili
2. umjesto ranijeg zahtjeva postaviti drugi (pod uvjetom da se takav zahtjev
za sn i va n a b i tn o i sto m či n j en i čn om sta n j u ), bez obzira na to da li se
p ro ši re n i i l i i zmi j e nj e n i za h tj e v za sn i va n a i sto m p ra vn o m o sn o vu .
Ako organ koji vodi postupak n e d o zvo l i p ro ši re n j e i li i zm j e n u za h tj e va ,
d o n i j e t će o to m e za kl j u ča k. P ro ti v ta kvo g za kl j u čka d o p u šte n a j e p o se b n a ţa l b a .
Odustanak od zahtjeva
S tra n k a mo ţ e o d u s ta ti o d s v o g z a h tje v a u to k u c ije lo g p o s tu p k a .
Kad je postupak pokrenut povodom z ahtjeva stranke, a stranka
odustane od svog z ahtjeva, o rg a n k o ji v o d i p o s tu p a k d o n ije t ć e z a k lju ĉ a k kojim se postupak obustavlja. O to m e će b i ti o b a vi j e šte n a p ro ti vn a stra n ka , ako je ima. Ak o je da lje v o Ċ e n je p o s tu pk a p o tre b no u ja v n o m in te re s u , ili ako to z ahtije v a p ro tiv n a s tra n k a , n a d leţ n i o rg an ć e p ro d uţ iti v o Ċ e n je postupka.
K a d je p o s tu p a k p o k re n u t p o s lu ţb enoj d uţn o s ti o rg a n moţ e obustaviti postupak. A ko p o stu p a k u i sto j stva ri m o ţe b i ti p o kre n u t i po zahtjevu
stra n ke , o n će se n a s ta vi ti a ko st ra n ka to za h t ijeva.
P ro ti v za kl j u čka ko j im se o b u sta vl j a p o stu p a k d o p u šte n a j e p o seb n a
ţa l b a .
S tra n ka o d u sta j e o d svo g za h tj e va p o d n o še nj e m p i sm e n e i zj a ve ko j u d aj e
organu koji vodi postupak ili usmeno na zapisnik kod tog organa.
Dok organ koji vodi postupak ne donese z a k lju ĉ a k o o bu s ta v lja n ju
p o s tu p k a i n e d o s ta v i g a s tra n c i, s tra n k a mo ţ e o p oz v a ti s v o j o d u s ta n a k od z ahtjeva.
S tra n ka m o ţe o d u sta ti o d p o stu p ka (zahtjeva) ča k i a ko j e p o dn i je l a ţa l b u ,
a l i d o d o n o še nj a II stepenog rj e še nj a . U to m s lu ĉ a ju o rg a n ć e d o n ije ti
z a k lju ĉ a k o o b u s ta v i i p o n iš ti ti d o n e s e n o p rv o s te p e n o rje š e n je .
Poravnanje
Ak o u p o s tu p k u u ĉe s tv u ju d v ije ili v iš e s tra n a k a s a s u p ro tn im
z a h tje v ima , s lu ţ b e n a o s o b a k o ja v o d i p o s tu p a k n a s to ja t ć e u to k u c ije lo g
postupka da se stranke poravnaju, potpun o i l i u p o j e d i n im sp o rn im ta čka m a .
P o ra vn a n j e m o ra bi ti u vi j e k j a sn o i o d re Ď e n o , i n e sm ij e bi ti n a šte tu
j a vn o g i n te re sa , j a vn o g m o ra l a i l i p ra vn o g i n te re sa tre ći h o so b a , n a šta sl u ţb e n a
o so b a p a zi p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti .
Poravnanje se upisuje u z apisnik . P o ra v n a n je je z a k lju ĉ e n o k a d
stranke, p o s li je p ro ĉ ita n o g z a p is n ik a o p o ra v n a n ju , potpiš u z apisnik.
P o ra v n a n je ima s n a g u iz v rš no g rje š e n ja d o ne š e n o g u up ra v n o m
postupku. Org a n p re d ko j i m j e za kl j u če n o p o ra vn a n je d o n ij e t će za kl j u ča k ko j im
će se p o stu p a k obustaviti.
POSTUPAK DO DONOŠENJA RJEŠENJA
P rije d o n o š e n ja rje š e n ja ima ju s e u tv rd iti s v e ĉ in je n ic e i o k o ln os ti
k o je s u z n a ĉ a jn e za d o n o š e n je rje š e n ja i s t ra n k a ma o mo g u ć iti d a o s tv a re i
z a š tite s v o ja p ra v a i p ra v n e in te re s e , o ĉ e mu s e s ta ra s lu ţ b e n a o s oba koja
vodi postupak.
Ov o s e mo ţ e iz v rš iti u :
1. skra će n o m p o stu p ku ili
2. posebnom ispitnom postupku.
Skraćeni postupak
Org a n mo ţ e p o s k ra ć e n o m p os tu p k u rije š iti s tv a r n e p o s re d n o , pod uslovom:
1. ako je stranka iznij e la sve či nj e n i ce i u z za h tj ev dostavila dokaze iz kojih
se m o ţe u tvrd i ti d a su i sp u n j e n j e p re tp o sta vke d a se d o n e se rj e še n j e , i li
se ra d i o o p će p o zn a ti m či n j e ni ca ma i l i či nj e ni ca ma poznatim organu, ili
2. a ko o rg a n n a o sn o vu sl u ţb e n i h p od a ta ka s ko ji m a ra sp o l a ţe m o ţe d a
d o n e se rj e še n j e , a n i j e p o tre b n o sa sl u ša n j e stra n ke ili
3. ako se radi o poduzimanju nekih hitnih mjera, u o p će m i n te re su , koje se
n e m o g u o d g a Ď a ti , a či n j e ni ce n a ko ji m a se za sn i va rj e še n j e su b a r
u či n j e n e vj e ro va tn im ili
4. kada je p re d vi Ď en o p ro p i som d a se stva r m o ţe ri j e ši ti n a o sn o vu čin j e ni ca
koje nisu u potpunosti dokazane ili su posredno dokazane, a iz svih okolnosti proizilazi da se zahtjevu stranke ima udovoljiti .
Rok za d o no še n je o vo g rje še n ja je 15 dana o d d a na p o d no še nja za h tje va .
Poseban ispitni postupak
Poseban ispitni postupak se provodi kada organu nisu dovoljni dokaz i koje je stranka podnijela, odn osno k a d n is u d o v o ljn e ĉ in je n ic e s a kojima o rg a n ra s p o la ţ e , n e g o je p o t rebno:
a) d a se sa sl u ša j u stra n ke , ili
b) d a se a n g a ţu j u vj e šta ci , ili
c) da se provedu i neke d ru g e ra d n j e ko j e su ne o p h o d n e d a o rg a n rj e ši
o d re Ď e n u u p ra vn u stva r .
Rok z a d on o š e n je o v o g rje š e n ja je 30, odnosno 60 dana.
Tok posebnog is p itn o g p o s tu p k a o d re Ċu je s lu ţ b e n a os o b a k o ja v o d i
postupak.
S tra n ka i m a p ra vo d a u če stvu j e u i spi tn o m p o stu p k u i da daje potrebne
p o d a tke i b ra n i svo j a p ra va i i n te re se , m o ţe d a i zn o si či n j e n i ce i p o bi j a ta čn o st
n a vo d a ko j i se n e sl a ţu s n j e n i m n a vo d im a .
S lu ţ b en a o s o ba k o ja v o d i p o s tu p ak d uţ n a je d a p ruţ i mo g uć n o s t
stranci:
1. d a se i zj a sn i o svim o kol n o stim a i činjenicama koje su iznesene u ispitnom
p o stu p ku , o p ri j e d l o zi m a i p o n u Ď e n im d o ka zi m a ,
2. d a u če stvu j e u i zvo Ď e n j u d o ka za i d a p o s ta vl j a p i ta n j a d ru g i m stra n ka m a , svjedocima i vješ ta cim a p re ko sl u ţb e n e o so b e ko j a vo d i p o stu p a k, ka o i
3. da se upozna s re zulta tom i zvo Ď e n j a d o ka za i d a se o to m e i zj a sn i .
N a d le ţn i o rg a n n e moţ e d o n ije ti rje š e n je p rije n e g o š to s tra n c i p ruţ i
mo g u ć n o s t d a s e iz ja s n i o ĉ in je n ic a ma i o k o ln o s tima n a k o jima tre b a d a s e
z a s n iv a rje š e n je , a o k o j ima s tra n c i n ije b ila d a ta mo g u ć n o s t d a s e iz jasni.
Prethodno pitanje
Pita n je b e z ĉ ije g s e rje š avan ja n e moţ e rije š iti s a ma upravna stvar, a
to p ita n je ĉ in i s a mo s ta ln u p ra v n u c je lin u , z a ĉ ije je rje š e n je n a d leţ a n su d ili neki drugi organ, naz ivamo prethodnim pitanjem
Ako organ koji vodi postupa k n a i Ď e n a prethodno pitanje, o n m o ţe :
a) sam raspraviti to pitanje, ili
b) p o stu p a k p re ki n u ti d o k n a d l e ţn i o rg a n to p i ta n j e n e ri j e ši .
Ak o je o rg a n ra s p ra v io p re th o d n o p ita n je , rje š e n je ta k v o g p ita n ja ima pravno djelovanje samo u stvari u ko joj je to pitan je ri je š e n o .
U p i ta n j u p o sto j an j a kri vi čn o g d j el a i kri vi čn e o d g o vo rn o sti u či n i o ca , o rg a n
ko j i vo di p o stu p a k ve za n j e p ra vom o ćn o m p re su d om kri vi čn o g su d a ko j om j e
o p tu ţe n i o g l a še n kri vi m .
Organ koji vodi postupak mora prekinuti postupak kad se prethodno
pitanje odnosi:
1. n a p o sto j a n j e kri vi čn o g d j el a ,
2. na postojanje braka,
3. n a u tvrĎ i va n j e o či n stva , te
4. u d ru g i m sl u ča j e vim a kada j e to za ko n o m o d re Ď e n o .
A ko se p o stu p a k vo d i p o za h tj e vu stra n ke , a o rg a n n a i Ď e n a p re th o d n o
p i ta n j e , o n m o ţe za kl j u čko m n a l o ţi ti stra n ci d a ko d n a d l e ţn o g o rg a n a i li su d a
p o kre n e rj e ša va n j e to g p i ta n j a u o d re Ď e n o m ro ku , te d a j e u to m sm i sl u d u ţn a
o rg a n u d o sta vi ti d o ka z. A ko stra n ka n e p o stu p i p o to m za kl ju čku , sm a tra će se d a
j e o d za h tj e va o d u sta l a , te će se d o n i j e ti za kl j u ča k o o b ustavi postupka.
P o stu p a k p re ki n u t zb o g rj e ša va n j a p re th o d n o g pi ta n j a ko d n a d l e ţn o g
o rg a n a n a sta vi će se p o što rj e še n j e d o n e še n o o to m p i ta n j u p o sta n e ko n a čn o .
Usmena rasprava
S lu ţ b en a o so b a k o ja v o d i p o s tu p a k , n a s v o ju in ic ija tiv u i li n a prijedlog stranke, o d re Ċ u je u s me n u ra s p ra v u u s v a k o m s lu ĉ a ju k a d je to
k o ris n o z a ra z ja š n je n je s tv a ri, a mo ra je o d re d it i:
1. u stva ri m a u ko j i m a u če stvu j u 2 ili vi še stra n a ka s p ro ti vn i m i n te re sim a , ili
2. ka d se i m a i zvrši ti u vi Ď a j i l i sa sl u ša n j e svj e d o ka i l i vje šta ka .
Usmena rasprava ima dva cilja:
1. utvrĎ i va n j e či n j e ni ca i
2. pru ţa n j e m o g u ćn o sti stra n ka m a d a šti te svo j a p ra va i i n te rse .
Usmena rasprava je javna, i n a n jo j n a jv iš e d o la z e d o iz ra ţ a ja neka od n a ĉ e la u p ra v n og po s tu p k a (n a čel a : m a te ri j a ln e i sti n e , sa sl u šan j a str anaka,
p o m o ć n e u ko j stra n ci , e fi ka sn o sti i e ko n o m i čn o sti , u p o tre b a j e zi ka i p i sm a i d r. ).
S l u ţb e n a o so b a koj a vod i po stu p a k m o ţe i skl j u či ti j a vn o st za ci j el u
usmenu raspravu ili samo za jedan njen dio ako to zahtijevaju razlozi morala ili javne sigurnosti, ako postoji ozbiljna i neposredna opasnost ometanja usmene rasprave, ako treba da se rasp ravlja o odnosima u nekoj obitelji, ako treba da se
ra sp ra vl j a o o ko ln o sti m a ko j e p re d sta vlj a j u sl u ţb e n u , p o sl o vn u , p ro fe si o n a l n u ,
n a u čn u il i um j e tni čku ta j n u . O isklju ĉ e n ju ja v n o s ti d o n o s i s e z a k lju ĉ a k , k o ji
mo ra b it i o b ra z lo ţ e n i ja v n o o b ja v lje n . P r i p r io p ć a v a n ju rje š e n ja ja v n o s t s e
n e mo ţ e is k lju ĉ iti. Iskl j u če n j e j a vn o sti n e o d n o si se n a stra n ke , n j i h o ve
p u n o m o ćni ke i stru čn e p o m a g a če.
S lu ţ b en a o so b a k o ja v o d i p o s t u p a k d uţ n a je d a n a po ĉ e tk u us me n e rasprave utvrdi koje su od poz vanih osoba prisutne, a z a odsutne da
provjeri da li su im poz ivi pravilno dostavljeni.
A ko n e ka o d stra n a ka ko j a j o š n i j e sa sl u ša n a n i j e d o šl a n a ra sp ra vu , a n i j e
u tvrĎ e n o d a j o j j e p o zi v p ravilno dostavljen, sl u ţb e n a o so b a ko j a vo di p o stu p a k
o d g o d i t će ra sp ra vu , o si m u sl u ča j u ka d j e u sm e n a ra sp ra va n a vrij em e objavljena javnom objavom.
Ak o n a u s me n u ra s p ra vu n e do Ċ e s tra n k a po ĉ ije m je z a h tje v u
postupak pokrenut, mada je uredno poz vana, a iz cjelokupnog stanja stvari
s e mo ţ e p re tp o s ta v iti d a je s tra n k a z a h tje v p o v u k la , tj. od njega odustala,
s lu ţ b e na o s o b a k o ja v o d i p o s tu p a k o b u s ta v ić e p o s tu p a k .
Ako stranka protiv koje je pokrenut postupak neopravdano izostane , mada je uredno pozvana, sluţb e n a o so b a m o ţe p ro ve sti ra sp ra vu i b e z n j e , a m o ţe n a
n j e n tro ša k i o d g o d i ti u sme n u ra sp ra vu , ako je to potrebno radi pravilnog rješenja
stvari.
N a u s me n o j ra s p ra v i tre b a d a s e p re tre s e i u tv rd i o n o š to je p re d me t ispitnog postupka. Ako se predmet ne mo ţ e p re tre s ti n a je d n o j ra s p ra v i,
s lu ţ b e na o s ob a k o ja v od i p o s tu p a k p re k in u t ć e ra s p ra v u i za k az a ti š to p rije njen nastavak. Z a o va j n a sta va k sl u ţb e n a o so b a će p o d u ze ti sve m j e re ko j e su
p ro p i sa n e za o d re Ď i va n j e u sm e n e ra sp ra ve . P ri n a sta vku u sm e n e ra sp ra ve
sl u ţb e n a o so b a ko j a vo d i p o stu p a k i zn i j e t će u g l a vn im crta m a to k d o ta d a šnj e rasprave.
DOKAZIVANJE
K a o d o k az no s re d s tv o u p o trije b ić e s e s v e š to je p o d e s n o z a
u tv rĊ iv a n je s ta n ja s tv a ri i š to o d g o v a ra p o je d in o m s lu ĉ a ju , k a o š to su:
1. isprave,
2. izjava svjedoka,
3. u vi Ď a j ,
4. vj e šta c i i
5. sa sl u ša n j e stra n ke /stra n a ka .
D a li n e k u ĉ in je n ic u tre b a d o kaz iv a ti il i n e , o d lu ĉ u je s lu ţ b en a o s ob a
k o ja v o d i p o s tup a k , o v is n o o d to ga d a li ta ĉ in je n ic a mo ţ e ima ti u tic a ja n a
rje š a v a n je s tv a r i ili ne. D o ka zi se i zvo d e p o što se utv rdi šta j e u či n j e n i čn om
p o g l e d u sp o rn o i li šta t re b a d o ka zi va ti .
Ne treba dokaz ivati:
1. či n j e ni ce ko j e su o p će p o zn a te ,
2. či n j e ni ce čij e p o sto j a n je za ko n p re tp o sta vl j a , a l i j e d o p u šte n o d o ka zi va ti
n e p o sto j a n j e ti h či n j en i ca .
1. JAVNE ISPRAVE
Javne isprave su isprave koje je u propisanom obliku iz d a o n a d le ţ n i organ uprave ili in s ti tu c ija k o jo j je p o v je re n o v rš e n je ja v n ih o v la š te n ja u
o k v iru s v o je n a d le ţ n o s ti. One mo g u b iti p ri la g o Ċ e n e e le k tro n s k o j o b ra d i.
Ovakva isprava d o ka zu j e o n o š to se u n j o j p o tvrĎ u j e i l i o d re Ď u j e , tj. smatraju se istinitim. Pretpostavka je oboriva, pa stranke imaju pravo dokazivati suprotno.
Isprave, k o je s lu ţ e k a o d o k a z , podnose stranke ili ih pribavlja sluţbena osoba koja vodi postupak.
Ako se isprava nalaz i kod protivne stra n k e , a ta s tra n k a n e ć e
d o b ro v o ljn o d a je p o d n e s e ili p o k a ţ e , s lu ţ b en a o s o b a ko ja v o d i p o s tu p a k
p o zv a ć e tu s tra n k u d a p o d ne s e ili p o k a ţ e is p ra v u n a ra s p ra v i, d a b i s e
druge stranke mogle o njoj iz jasniti. Ako stranka ne postupi po pozivu,
sl u ţb e n a o soba koja vodi postupak cijeniće , s ob zi ro m n a sve o ko ln o sti slu ča j a ,
o d ka kvo g j e to u ti ca j a za rj e ša va n j e stva ri .
Ako se isprava nalaz i kod organa uprave, a stranka koja se poz vala
na tu ispravu nije uspjela da je p rib a v i, o rg a n k o ji v o d i p o s tu pa k p rib a v ić e
ov u is p ra v u p o s luţ b en o j d uţ no s ti. T i o rg a n i , i n sti tu ci je i p ra vn a l i ca d u ţn i su
p o stu p i ti p o tra ţe n j u n a d l e ţn o g o rg a n a .
A ko se i sp ra va n a l a zi ko d tre će o so b e , a ta o so b a n e će d o b ro vo l j n o d a j e
p o ka ţe , o rg a n ko j i vo di po stu p a k p o zva će za kl j u čko m tu o so b u d a po ka ţe ispravu na raspravi, da bi se stranke mogle o njoj izjasniti.
Isprave koje je izdao s trani organ, ko j e u m j e stu g d j e su i zd a te va ţe ka o javne isprave, imaju, pod uvjetima reciprociteta, istu doka znu snagu kao i
d o m a će j a vn e i sp ra ve , a ko su p ro p i s no ovjerene.
Uvjerenja
Uvjerenje je isprava koju iz daje organ uprave ili institucija sa javnim
o v la š te n jima ko jom s e p o tv rĊ u je i li u tv rĊ u je o d re Ċ e n a ĉ in je n ic a.
Uvjerenje koje je iz dao organ ili instituc ija u o k v iru s v o j ih o v la š te n ja
o ĉ in je n ic a ma o k o jima v o d i s lu ţ b e n u e v id e nc iju , ima karakter javne
isprave. S lu ţ b e n a e v id e n c ija je evidencija koja je propisana z akonom ili drugim propisom.
Org a n u p ra ve j e d u ţa n n a za h tj e v g ra Ď a n a i zd a ti u vj e r enje u roku od 5 dana od dana podnesenog zahtjeva.
Ako organ utvrd i u p o stu p ku d a n e m o ţe i zd a ti u vj e re n j e , d o n i j e će rj e še n j e kojim odbija stranku sa podnesenim zahtjevom.
Orga n i u p ra v e s u du ţn i i zda v a ti i uvjerenja o o dre Ċe n im ĉin je n i ca ma o kojima ne vode s lu ţb e n u e v ide n ciju , ako je to pro pisano zakonom. Tada
će organ provesti ispitni postupak, temeljem kojeg, ako utvrdi postojanje tih
či n j e ni ca , m o ţe izdati uvjerenje, ali ono nema karakter javne isprave (npr. uvjerenje o uslovnosti stambenog objekta). Org a n ko j i j e za tra ţi o od stranke da
m u d o sta vi u vje re n j e o tim č injenicama mo ţe ga u va ţi ti , a l i i n e m o ra . U ta kvo j pravnoj situaciji (a ko g a n e u va ţi ), ta j o rg a n će otvoriti raspravu o tom pitanju kojom će p o ku ša ti u tvrd i ti postojanje te či n j e n i ce .
2. SVJEDOCI
S v je d o k moţ e b iti s v a k a fiz iĉ k a o so b a k o ja je b ila s p o s obna da opazi
ĉ in je n ic u o k o jo j treba da svjedoĉ i i k o ja je u s ta n ju d a to s v o je o p a ţ a n je
s a o p ć i.
Os o b a k o ja u p o s tu p k u u ĉ es tv u je u s v o js tv u s lu ţ b en e o s o be ne
mo ţ e b iti s v je d o k .
Svaka osoba koja se kao svjedok poziva, duţna je da se odazove
poz ivu, a i da svjedoĉ i, a k o o v im z a k o n o m n ije d ru k ĉ ije o d re Ċ e n o .
N e mo ţ e s e is p ita ti k a o s v je d o k osoba koja bi svojim iskaz om
p o v rije d ila d u ţ n o s t ĉ u v an ja s lu ţ be n e , d rţ a v n e ili v o jn e ta jn e , d o k g a
n a d le ţ n i o rg a n n e o s lo b o d i te d u ţ no s ti. Svjedo k mo ţ e u s k ra titi s v je d o ĉ enje:
1. n a p o j e d in a p i ta n j a na ko j a bi o d g o vo r i zl o ţi o te ško j sra m o ti , zn a tn o j
i m o vi n sko j šte ti i li kri vi čn om g o nj e n j u nj e g a , n j e g o vo g b ra čn o g d ru g a ,
n j e g o vo g sro d ni ka p o krvi u p ra vo j l i ni ji , a u p o b o čno j l i ni ji d o 3 stu p nj a
za kl j u čn o , i l i sro d ni ka p o ta zb i n i , d o 2 stu p n j a za kl j u čn o i o n d a ka d j e b ra k prestao, kao i njegovog staraoca ili staranika, usvojioca ili usvojenika;
2. na pojedina pitanja na koja bi svojim odgovorom povrijedio obavezu
ču va nja poslovne, profesionalne, u mj e tn i čk e ili n a u čn e tajne;
3. o onom e što mu j e stra n ka p o vj e ri l a ka o svo m p u n o m o ćni ku ;
4. o o n o m e o če m u se stra n ka i sp o vij e d a la svj e d o ku ka o vj e rskom ispovjedniku.
S v je d o k s e moţ e os lo b o d iti d u ţn o s ti s v je d o ĉ enja i o pojedinim
d ru g im ĉ in je n ic a ma k a d izn e s e v aţn e raz lo g e z a to . Ako je potrebno, on treba
te ra zl o g e d a u či n i vj e ro va tn i m .
S vj e d o k se sa sl u ša va po j e di n a čn o . ??? S vj e d o k će se p re th o d n o , prije
p o če tka svj e d o če n j a , u p o zo ri ti d a j e d u ţa n d a g o vo ri i sti n u , d a n e sm i j e n i šta preš u tj e ti i d a m o ţe n a svo j i ska z b i ti za kl e t, p a će m u se p re d o či ti i p o sl j e di ce
d a va n j a l a ţn o g i ska za . ??? Od svj e d o ka će se za ti m u ze ti o p ći o so b n i p o d a ci .
S l u ţb e n a o so b a ko j a vo d i p o stu p a k u ka za t će svj e d o ku n a ko j a p i ta n j a m o ţe
u skra ti ti svj e d o č enje.???-PROVJERITI (i sp i ti va č K ra to vi ć S a d u di n , tvrd i su p ro tn o
– d a se te k n a ko n sa sl u ša n ja tra ţi o d svj e d o ka d a po tvrd i d a j e g o vo ri o i sti n u , d a
n i j e n i šta p re šu ti o ... )
N a k o n tog a s v je d o ku ć e s e p os ta v lja ti p ita n ja o s a mo m p re d me tu i
p o zv a ć e s e d a iz n es e š ta mu je o to me p o z n a to . N ije d o p u š te n o p o s ta v lja ti
takva pitanja k o ja u k a z u ju n a to k a k o b i s e ima lo o d g o v o riti . S v je d o k ć e s e
u v ije k p ita ti o tk u d a mu je p o z n a to o n o š to s v je d o ĉ i.
A ko svj e d o k ko ji j e u re d n o p o zva n n e d o Ď e , a i zo sta n a k n e o p ra vd a , i l i se bez odobrenja ili opravdanog razloga udalji sa mjesta gdje treb a da bude
sa sl u ša n , o rg a n koj i vod i p o stu p a k m o ţe n a re d i ti d a se p ri sil n o d o ve de i d a sn o si
tro ško ve d o vo Ď e n j a , a m o ţe g a i ka zn i ti n o vča n o .
3. IZJAVA STRANKE
Ak o z a u tv rĊ iv a n je o d re Ċ e n e ĉ in je n ic e n e p o s to j i n e p o s re d a n d o k a z ,
ili s e ta k v a ĉ in je n ic a n e mo ţ e u tv rd iti n a o s n o v u d ru g ih do k az n ih
s re d s ta v a , z a u tv rĊ iv a n je te ĉ in je n ic e moţ e s e k ao d o k azn o s re d s tv o uz e ti i
usmeno data iz java stranke. Izjava se unosi u zapisnik.
Prije uzimanja izjave stranke, sl u ţb e n a o so b a koj a vo di p o stu p a k d u ţn a j e upozoriti st ra n ku n a k ri vi čn u i m a te ri j al n u o d g o vo rn o st za d a va n j e l a ţn e i zj a ve . Ovo doka zno sredstvo je slabo sredstvo.
4. VJEŠTACI
K a d je z a u tv rĊ iv a n je ili o c je n u n e k e ĉ in je n ic e v a ţ n e z a rje š a v a n je
s tv a ri p o tre b n o s tru ĉ n o z n a n je k o jim n e ra s p o la z e s luţ b e n a o so ba koja
v o d i p o s tu p a k , iz v e s t ć e s e d o k a z v je š ta ĉ e n je m.
R a d i i zvo Ď e n j a d o ka za vj e šta če n j e m sl u ţb e n a o so b a ko j a vo d i p o stu p a k
o d re Ď u j e , p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti il i n a p rij e d lo g stra n ke , j e d n o g vj e šta ka , a ka d
o ci j e ni d a j e vj e šta če n j e sl o ţe n o , m o ţe o d re d i ti d va i l i vi še vj e šta ka .
Za v je š ta k e ć e s e o d re d iti o s o b e k o je s u s tru ĉ n e , i to p rv e n s tv e n o
o n e k o je ima ju p o s e bn o o v la š te n je z a d a v a n je s tru ĉ n o g miš lje n ja o
p ita n jima iz o d g o v o ra ju ć e s tru k e , a k o je ta k v o o v la š te n je p re d v iĊ e n o propisima.
V j e šta ci m o g u u skra ti ti svj e d o če nj e i z i sti h ra zl o g a ka o i svj e d o ci
svj e d o če n j e . U p o g l e du i zu ze ć a , p ri m j e n j u j u se o d re d b e o i zu ze ću sl u ţb e n i h osoba.
N a la z s e d a je p is me n o , a o is to m s tra n k e i s luţ b en a o so b a mog u postavljati pitanja. Ukoliko nalaz nije jasan ili je nepotpun moţ e s e p on o v iti
(is ti i li d ru g i v je š ta k ).
5. UVIĐAJ
U v iĊ a j s e v rš i k a d je z a u tv rĊ iv a n je n e k e ĉ in je n ic e ili z a ra z ja š n je n je
b itn ih o k o ln o s ti p o tre b n o n e p o s re d n o o p aţ a n je s lu ţb e n e o s o be k o ja v o d i
postupak. S tra n ke im a j u p ra vo d a p ri su stvu j u u vi Ď aj u . U vi Ď a j se m o ţe i zvrši ti ,
o d n o sn o če sto se vrši i u z su d j e l o va n j e vj e šta ka .
E ve n tu a l n o sp rj e ča va nj e vrše n j a u vi Ď a j a o d stra n e vl a sn i ka /p o sj ed n i ka /
d rţa o ca s tva ri , p ro sto ri j a i l i ze m l j i šta n i j e d o zvo l j e n o .
Osiguranje dokaza
Ako postoji opravdana bojazan da se n e ki d o ka z n e će m o ći ka sni j e i zve sti
i l i d a će n j e go vo i zvo Ď e n j e b i ti o te ţa n o , m o ţe se , ra d i o si g u ra n ja d o ka za u
svakom stadiju p o stu p ka , p a i p rij e n e g o što j e po stu p a k p o kre n u t, ta j d o ka z izvesti.
Osi g u ra n j e d o ka za vrši se p o sl u ţb enoj d u ţn o sti il i p o prijedlogu stranke,
odnosno osobe koja ima pravni interes, a za osiguranje dokaza u toku pos tupka
n a d l e ţa n j e o rg a n ko j i vo d i p o stu p a k.
Z a o si g u ra nj e d o ka za p rij e p o kre ta n j a p o stu p ka n a dl e ţa n j e o rg a n n a
či j em se p o d ru čj u n a l a ze stva ri ko j e tre b a ra zg l e d a ti, odnosno n a či j e m p o d ru čj u
b o ra ve o so b e ko je tre b a sa sl u ša ti . O osiguranju dokaza donosi se poseban
za kl j u ča k. P ro ti v za kl j u čka ko j i m se o d b ij a p ri j ed l o g za o si g u ra n j e do ka za
d o p u šte n a j e p o se b n a ţa l b a , ko j a n e p re ki d a to k p o stu p ka .
RJEŠENJE
1. Organ koji donosi rješenje
R je š e n je je u p ra v n i a k t k o jim s e o k o n ĉ a v a u p ra v n i p o s tu p a k o s tv a ri koja je predmet postupka. Donosi ga, n a os n o v u ĉ in je n ic a u tv rĊ e n ih u postupku, o rg a n n a d le ţ an z a rje š a v a n je te stvari.
K a d o stva ri rje ša va kol e g ij a l ni o rg a n , o n m o ţe rj e ša va ti kad j e p ri su tn o
vi še o d 1 /2 n j e g o vi h čl a n o va , a rj e še n j e d o n o si ve ći n om g l a so va p ri su tn i h .
Org a n u p ra v e mo ţ e rje š e n je donijeti:
1. samostalno,
2. u dogovoru sa drugim organom,
3. u z p re th o d n o p ri b a vl j e n u sa g l a sn o st i li m i šl j e nj e d ru g o g o rg a n a .
U vezi d o n o še n j a rj e še n ja u d o g o vo ru sa d ru g im o rg a n o m il i u z p re th o d n o
p ri b a vl j e nu sa g l a sn o st i l i m i šl j e nj e d ru g o g o rg a n a , tre b a i sta ći sl i j e d e će :
Org a n i će se u vi j e k d o g o vo ri ti ko j i o d n j i h će i zd a ti rj e še n j e ;
V rši se i zd a va n j em p o se b n o g a kta i l i n a zn a če n j e m odobrenja na nacrtu
rj e še n j a (rok 15 dana – a ko u to m ro ku o rg a n ću ti , sm a tra se d a j e d a o odobrenje);
U u vo d u o va kvi h rje še n j a o ba ve zn o se n a vo d i d a j e rj e šen j e d o n e se n o u z
o d o b re n j e , sa g l a sno st i li m i šlj e nj e d ru g o g o rg a n a , u z n a zn a če n j e naziva tog organa;
2. Dijelovi rješenja su:
1. Uvod, koji sa d r ţi :
a) naziv organa ko j i d o n o si rj e še n j e ,
b) p ro p i s o n a d l e ţn o sti to g o rg a n a za n j e g o vo d o n o še n j e
c) ime stranke/stranaka,i
d) kra tko o zn a če n j e predmeta.
2. Iz reka, koja sa d rţi o d lu ku ka ko j e o rg a n rij e šio za h tj e v (u sva j a ili odbija
za h tj e v s tra n ke ). I zre ka m o ra b i ti j a sn a i ko n ci zn a . S a d r ţi i o d l u ku o
tro ško v ima postupka, te d a ţa l b a ne o d l a ţe njegovo i zvrše n j e , kada je to propisano.
3. Ob ra z lo ţe n je , koje treba da sa d r ţi :
a) ukratko zahtjev s tranke,
b) provedeni postupak i provedene dokaze, te
c) šta j e b i l o o p re d j e l je n j e o rg a n a d a ri j e ši n a n a či n ka ko j e rj e še n o .
4. Pouka o pravnom lijeku - m o ra d a s to j i u ko m ro ku se u l a ţe ţa l b a , ko j e m organu, i putem kojeg organa (drugostepeni organ opredjeljuje primjena propisa – za federalne propise federalni organ - npr. R j e še n j e j e d o ni o
o p ći n ski n a če l ni k n a o sn o vu fe d e ra l ni h p ro pi sa - šta sta vi ti u p o u ci o pravnom lijeku? Pouka o pravnom lijeku: ţa l b a se m o ţe u l o ţi ti
n a d l e ţn o m fe d e ra l n o m o rg a n u i z te o b l a sti .
5. P o tp is s lu ţ b e n e o s o be k o ja je d o n ije la r je š e n je .
Rješenje donosi rukovodilac organa uprave ili druga sluţbena osoba koju je rukovodilac z a to o v la s tio . P re n o s o v la š te n ja d o n o s i s e rje š e n je m .
Vrste rješenja
1. D J E L IMIĈ N O - ako organ o jednoj stvari tre b a d a rije š i u nekoliko
ta ĉ a k a , a z a rje š a v a n je s u s a z re le s a mo n e k e i k a d s e p o k a ţ e
s v rs is h o d n im d a s e o tim ta ĉ k a ma ri je š i p o s e b n im r je š e n je m,
n a d le ţ n i o rg a n moţ e d on ije ti r je š e n je s a mo o t im ta ĉ k a ma
(d je li mi ĉn o rje š e n je ). P ro ti v o vo g rj e še n j a se m o ţe i zj a vi ti ţa l b a , d a kl e , u pogledu pravn i h li j e ko va i i zvrše n j a sm a tra se ka o sa m o sta l n o rj e še n j e .
2. DOPUNSKO - ako nadleţni organ nije rješenjem odluĉio o svim
p ita n jima k o ja s u b ila p re d me t p o s tu p k a , o n moţ e , p o p rije d lo g u
s tra n k e ili p o s lu ţb e n o j duţ n o s ti, d o n ije ti p o s e b n o rje š e n je o
pitanjima k o ja v e ć d o n e š en im rje š e n je m n is u o b u h va ć e n a ( dopunsko
rje š e n je ) . A ko p ri j e d l o g stra n ke za d o n o še n j e d o p u n skog rj e še n j a bu d e
o d b i j e n , p ro ti v za kl j u čka o to m e d o p u šte n a j e po se b n a ţa l b a . A ko j e
p re d m e t ve ć d o vo lj n o ra sp ra vlj e n , d o p u n sko rj e še nj e m o ţe se d onijeti bez
p o n o vn o g p ro vo Ď e n j a i spi tn o g p o stu p ka . D o p u n sko rj e še n j e sm a tra se u
p o g l e d u p ra vn i h li j e ko va i i zvrše n j a sa m o sta l ni m rj e še nj e m .
3. PRIVREMENO-k o jim o rg a n u p ra v e rje š a v a s tv a r n a o d re Ċ e n o v rije me
– d o d o n o š e n ja p o tp u n og rje š e n ja . Donosi se kada je potrebno prije
o ko n ča n j a p o stu p ka p ri vre me n o u re di ti n e ka sp o rn a pi ta n j a i li o d n o se , n a
te m e l j u či nj e n i ca u tvrĎ e n i h d o m om e n ta nj e g o vo g d o n o še nj a . Rj e še n j em o
g l a vn o j stva ri ko j e se d on o si n a ko n o ko n ča n j a p o stu p ka , ukida se
p ri vre m e n o rj e še nj e d o n ij e to u to ku p o stu p ka . P ri vre m e n o rj e še nj e sm a tra
se u p o g l e d u p ra vn i h l i j e ko va i i zvrše n j a ka o sa m o sta l n o rj e še n j e .
P o s e b n a v rs ta rje š e n ja je u s me n o rje š e n je . T o j e rj e še nj e koj e o rg a n
u p ra ve d o n o si i u sm e n o n a re Ď u j e n j e g o vo i zvrše n j e , ka d a j e p o tre b n o
p ro vo Ď e n je hitnih mjera u cilju osiguranja javnog mira i sigurnosti ili radi
o tkl a n j a n j a n e p o sre d n e o p a sn o sti p o ţi vo t i zd ra vl j e l j u d i i im o vi n e .
U to m sl u čaj u , o rg a n je d u ţa n d o n ij e ti pi sm e n o rj e šen j e u n a re d n om ro ku
o d 8 d a n a (o va v rsta rj e še n j a n a j če šće n a sta j e u radu inspekcijskih organa).
Rokovi za donošenje rješenja
U s k ra ć e n o m p o s tu p k u je 1 5 d a n a , a u redovnom rok je 30 i 60 dana
(o vi sn o tre b a li p ro vo di ti i li n e p o se b a n i spi tn i po stu p a k il i rj e ši ti p re th o d n o pitanje).
Ispravljanje rješenja
Mo g u se i sp ra vlj a ti sam o te h ni čke g re ške . Isp ra vka se vrši za kl j u čkom , u svakom trenutku, koji p ro i zvo d i p ra vn o d e j stvo o d ka d a i i sp ra vlj e n o rj e še n j e , kojeg je on sastavni dio.
Protiv za kl j u čka o i sp ra vci rj e še n j a dozvoljena je p o se b n a ţa l b a.
ZAKLJUĈAK
Za k lju ĉ k o m s e o d lu ĉ u je o p i ta n ji ma k o ja s e ti ĉ u postupka.
Za k lju ĉ a k s e s a ĉ in ja v a u v id u s luţ b e n e z a b ilje š k e u s p is u i p rio p ć a v a
z ainteresiranim osobama usmeno, a napismeno se iz daje kada se protiv
z a k lju ĉ k a moţ e iz ja v iti p o s e b n a ţ a lb a , ili k a d s e mo ţ e o d ma h traţ iti
iz v rš e n je z a k lju ĉ k a .
Z a kl j u ča k koj i se i zd a j e p i sm e no sa d rţi : u vo d , d i sp o zi ti v, o b ra zl o ţe n j e i pouku o pravnom lijeku.
P ro tiv z a k lju ĉ k a moţ e se iz ja v iti p o s e b n a ţ a lb a s a mo ka d je to ZUP-
om il i d ru g im z a k o n o m iz riĉ ito p re d v iĊ e n o .
Ţ a l b a se i zj a vlj u j e u i stom ro ku , n a i sti n a či n i i sto m o rg a n u ka o i ţa l b a
p ro ti v rj e še n j a .
Za k lju ĉ k e p ro tiv k o jih n ije d o p u š te n a po s e b n a ţ a lb a mog u
z a in te re s ira n e o s o b e p ob ija ti ţ a lb o m p ro tiv rje š e n ja , o s im a k o je ţ a lb a
p ro tiv z a k lju ĉ k a ZUP-om is k l ju ĉ e na.
REDOVNI PRAVNI LIJEKOVI
ŢAL B A
1. Pravo ţalbe
P ro tiv rje š e n ja d o n e š e n o g u p rv o m s te p e n u s tra n k a ima p ra v o ţ a lb e .
Ţa lb u mo ţ e u lo ţ iti:
1) stranka i lica koja imaju pravni interes,
2) tu ţi te l j , p ra vo b ra n i te l j i drugi organi p ro ti v rj e še nj a d on e še n o g u k orist
stranke, ko j i m j e p o vri j e Ď e n za ko n n a šte tu j a vn o g i n te re sa .
(Omb u ds me n n e mo ţe u l o ţi ti ţa l b u , a l i m o ţe p o kre n u ti u p ra vn i sp o r . )
Ţa lb a s e n e mo ţ e u lo ţ iti protiv:
1. rj e še n j a domova Parlamenta Federacije, sku p šti n e kantona, te gradskog i
o p ći n sko g vi j e ća , kao i
2. rj e še n j a V l a de F e d e ra ci j e i vl ad e ka n to n a d o n e še n o g u p rvo m ste p e n u .
Za k o n p re d v iĊ a d a s e p ro tiv s v ih k o n a ĉn ih p rv o s te p e n ih rje š e n ja
(p ro tiv k o jih s e n e moţ e iz ja v iti ţa lb a ) moţ e po k re n u ti u p ra v n i sp o r k od
n a d le ţ no g s u d a (k a n to n a ln i s u d o v i). Ţa lba mora biti doz voljena protiv sv ih
p rv o s te p e n ih rje š e n ja u k o j ima je z a k o n o m is k lju ĉ e n u p ra v n i s p o r.
2. Nadleţnost organa za rješavanje o ţalbi
Ako je u I - st. p o s tu p k u rje š a v a n o n a o s n o v u s ta tu ta i li p ro p is a
o p ć in s k o g v ije ć a , u o k v iru is k lju ĉ iv ih p r a v a i d uţn o s ti o p ć in e , o ţa l b i rje ša va
o p ći n ski o rg a n o d re Ď e n sta tu to m o p ći n e , o d n osno p ro p i so m o p ći n sko g vi je ća .
Ako je u I - st. p o s tu p k u rje š a v a n o n a o s n o v u s ta tu ta i li p ro p is a
g ra d s k o g v ije ć a , u o k v iru is k l ju ĉ iv ih p ra v a i o b a v e z a g ra d a , o ţa l b i rj e ša v a
g ra d ski o rg a n o d re Ď e n sta tu to m g ra d a , o d n osno p ro p i so m g ra d sko g vi j e ća .
Protiv I - st. rje š e n ja o p ć in s k o g n a ĉ e ln ik a i g ra d o n a ĉ e ln ik a , o d n osno
o p ć in s k ih i g ra d s k ih s lu ţ b i z a u p ra v u k o ja s u d o n e š e n a n a o s n o vu kantonalnog z akona, u II stepenu rj e ša va n a d l e ţn i ka n to n a l n i o rg a n i z
o d g o va ra j u će u p ra vn e o b l a sti .
Protiv I - st. rje š e n ja o p ć in s k o g n a ĉ e ln ik a i g ra d o n a ĉ e ln ik a , o d n osno
o p ć in s k ih i g ra d s k ih s lu ţ b i z a u p ra v u k o ja s u u u p ra v n o m p o s tu p k u
d o n e š e n a na o s n o vu fe d e ra ln o g z a k o n a , u II stepenu rj e ša va n a d l e ţn i
fe d e ra l n i o rg a n u p ra ve i z o d g o va ra j u će u p ra vn e o b l a sti .
O ţ a lb i p ro tiv I - st. rje š e n ja k a n to n a ln ih o rg a n a u p ra v e , d o ne s e n ih
na osnovu z akona kantona, rj e ša va n a d l e ţn i o rg a n ka n to n a o d re Ď e n za ko n o m kantona.
O ţ a lb i p ro tiv I - st. rje š e n ja k a n to n a ln e u p rave/ustanove u sastavu
kantonalnog organa uprave, rj e ša va ka n to n a l ni o rg a n u p ra ve u či j e m se
sustavu nalazi ta uprava, odnosno ustanova.
O ţ a lb i p ro tiv I - st. r je š e n ja organiz acionih jedinica kantonalnih organa uprave/ustanova, koje su osnovane van sjed iš ta k a n to n a ln o g
organa uprave/ustanove, rj e ša va j u ka n to n a l ni o rg a n u p ra ve /u sta n o v e kojoj pripada ta organizaciona jedinica.
O ţ a lb i p ro tiv I – stepenog rje š e n ja k a n to n a ln ih o rg an a up ra v e
d o n e š e n ih n a o s no v u fe d e ra ln ih z a ko n a i d rug ih fe d e ra ln ih p ro p is a -
rje ša va j u na d le ţni fe d e ra lni o rg a ni up ra ve i z o d g o va ra j uće up ra vne o b la sti .
O ţ a lb i p ro tiv I - stepenog rje š e n ja fe d e ra ln e u p ra ve /u s ta n o v e ko je s e nalaz e u sastavu federalnog organa uprave , rj e ša va fe d e ra l n i o rg a n u p ra ve u
či j em se sa sta vu n a l a zi ta u p ra v a/us tanova.
O ţ a lb i p ro tiv I - st. r je š e n ja o rg a n iz a c io n ih je d in ic a fe d e ra ln ih
organa uprava/ustan o v a k o je s u o s no v a n e v a n s je d iš ta federalnog organa uprave/ustanove, rj e ša va fe d e ra l n i o rg a n u p ra ve /u sta n o v e kome pripada ta organizaciona jedinica.
O ţ a lb i protiv I - st. rje š e n ja fe d e ra ln ih o rg a n a u p ra v e /u s ta n o v e ,
rj e ša va fe d e ra l n i o rg a n o d re Ď e n fe d e ra l n i m za ko n o m .
O ţ a lb i p ro tiv I – st. r je š e n ja in s t itu c i je k o ja ima ja v n e o v la s ti , rj e ša va
o rg a n o d re Ď e n sta tu to m te i n sti tu ci j e , a ko za ko n o m ko ji m j e d a ta j a v na ovlast nije
p ro p i sa n o d a o ţa l b i rj e ša va o rg a n u p ra ve o d n o sn o d ru g i o rg a n .
(npr. a ko j e rj e še n j e d o n i o ka n t on. organ po federalnom propisu, II-st- organ je
n a d l e ţn i fe d e ra l n i o rg a n i z o d re Ď e n e o b l a sti . A ko j e rj e še n je d o n i o ka n t on. organ
po kanton. propisu, II-st. organ je kanton. o rgan propisan tim kanton. p ropisom)
3. Rok za ţalbu
Ţalba protiv rješenja se podnosi u roku od 15 dana od dana
d o s ta v lja n ja r je š e n ja , a l i se d ru g i m za ko n o m m o ţe p ro p i sa ti i d ru g a či j i ro k.
R o k za ţa l b u za sva ku o so b u i za sva ki o rg a n ko j im a se rj e še nj e d o sta vlj a
ra ču n a se o d d a n a d o sta vl j a n j a rj e še n j a .
U to k u ro k a z a ţ a lb u rje š e n je s e n e moţ e izv rš iti. K a d j e ţa l b a
p ro p i sn o i zj a vlj e n a , rj e še nj e se n e m o ţe i zvrši ti sve d o k se rj e še nj e koj e j e
d o n e še n o o ţa l b i n e d o sta vi st ranci.
Iz n imn o , rje š e n je s e mo ţ e iz v rš iti u ţ a lb e n o m ro k u , pa i kada je ţ a lb a
iz javljena, u s lje d e ć im s itu a c i ja ma :
1) a ko j e to za ko n o m p re d vi Ď e n o ili
2) a ko j e ri j e č o p o d u zi m a n j u h i tn i h mj e ra , ili
3) a ko b i o d g a Ď a nj em i zvrše n j a n e koj stranci bila nanesena nepopravljiva
šte ta .
Sadrţaj ţalbe
U ţ a lb i s e mo ra n a v e s ti rje š e n je k o je s e p o b ija , oz n a k a n az iv a o rg an a
k o ji g a je d o n io , i b ro j i d a tu m rje š e n ja .
D o v o ljn o je d a ţ a lila c u ţ a lb i iz loţ i u ko m je p o g le d u n eza d o v o lja n
rje š e n je m i u koje m ga obimu pobija, ali ţ a lb u n e mo ra p o s e b n o o b ra z loţ iti .
U ţa l b i se m o g u i zn o si ti n o ve či n j e n i ce i n o vi d o ka zi , a l i j e ţa l i l a c d u ţa n d a
o b ra zl o ţi zb o g če g a i h n i j e i zn i o u p rvo ste p e n o m p o stu p ku .
A ko su u ţa l b i i zn e še n e n o ve či nj e n i ce i n o vi d o ka zi , a u p o stu p ku
sudjeluju dvi j e il i vi še stra n a ka sa su p ro tn i m i n te re si m a , o rg a n d o sta vl j a sva ko j
ta kvo j stra n ci p re p i s ţa l b e i o sta vlj a j oj ro k d a se o n o vim či nj e n i ca m a i d o ka zi m a
i zj a sn i . Ova j ro k n e m o ţe b i ti k ra ći o d 8 , n i d u ţi o d 1 5 d a n a .
5. Predavanje ţalbe
Ţa lb a s e predaje n e p o s re d n o ili š a lje p o š to m o rg a n u k o ji je d o n io I - st. r je š e n je , a mo ţ e s e i iz ja v iti u s me n o n a z a p is n ik p re d I – st. organom.
A ko j e ţa l b a p re d a ta i l i p o sl a ta n e p o sre d n o II st. o rganu, on je odmah
ša l j e o rg a n u p rvo g stu p nj a . Ţ a l b a p re d a ta il i p o sl a ta neposredno II st. organu u pogledu roka, smatra se kao da je predata I st. organu.
6. Postupak prvostepenog organa po ţalbi
P rv o s te p e n i o rg a n is p itu je d a li je ţ a lb a d o p u š te n a , b la g o v re me n a i
iz ja v lje n a o d o v la š te n e o s o b e . N e d o p u šte n u , n e b l ag o vre m e n u ili od
n e o vl a šte n e o so b e i zj a vlj e n u ţa l b u p rvo ste p e n i o rg a n o d b a ci t će svo j im
rj e še n j em . P ro ti v o vo g rj e še n j a , st ra n ka i m a p ra vo ţa l b e .
Ak o o rg a n p rv o g s tu p n ja k o ji je d o n io r je š e n je u tv rd i d a je ţ a lb a opravdana, a nije potrebno provoditi novi ispitni pos tupak, mo ţ e s tv a r
rije š i ti d ru g a ĉ ije i n o v im rje š e n je m z a mije n iti rje š e n je k o je s e ţ a lb o m
pobija, a l i s a mo u je d n o s tra n a ĉ k im postupcima .
P ro ti v n o vo g rj e še n j a stra n ka i m a p ra vo ţa l b e .
Org a n k o ji je d o n io r je š e n je je d u ţ a n u p o tpu n iti p o s tu p a k a k o
p o v o d o m ţ albe utvrdi:
1) da je provedeni postupak bio nepotpun, a da je to moglo uticati na
rj e ša va n j e stva ri ,
2) a ko ţa l i l a c u ţa l b i i zn e se nove či n j e n i ce i d o ka ze ko j i b i m o gl i u ti ca ti n a
d ru g a či j e rj e še n je stva ri ,
3) a ko j e ţa l i o cu m o ra l a b i ti da ta m o g u ćno st d a su d j el u j e u postupku koji je
p re th o d i o d o n o še n j u rj e šen j a , a ta m u m o gu ćn o st n i j e bi l a d a ta , i li m u j e
bila data, ali je o n p ro p u sti o d a j e ko ri sti , a u ţa l b i je opravdao to
p ro p u šta n j e .
P re m a re zu l ta tu d o p u n j e n o g p o stu p ka , o rg a n ko ji je d o n io rj e še n je m o ţe , u gra n i ca m a za h tj e va stra n ke , s tva r ri j e ši ti d ru g a či j e i n o vi m rj e šen j em za m i j e ni ti
rj e še n j e ko j e se ţa l b o m p o b i ja . P ro ti v n o vo g rj e še n j a stra n ka i m a p ra vo ţa l b e .
K a d o rg a n ko ji je d o n io rje š e n je u tv rd i d a je p o d n e š e n a ţ a lb a
d o p u š te n a , b la g o v re me n a i iz ja v lje n a o d o v la š te n e o so b e , a n ije n o v im
rje š e n je m z a mije n io rje š e n je k o je s e ţ a lb o m po b ija d uţ a n je , b e z o d laganja,
a n a jk a s n ije u ro k u od 8 d a n a od d a na p rije ma ţ a lb e , p o s la ti ţ a lb u o rg a nu
n a d le ţ no m z a rje š a v a n je o ţ a lb i. U z ţa l b u j e d u ţa n p ri l o ţi ti sve sp i se koji se
odnose na predmet.
7. Rad (rješavanje) drugostepenog organa o ţalbi
Ak o je ţ a lb a n e d o p u š te n a , n e p ra v o v re me n a ili iz ja v l je n a o d
n e o v la š te n e o s o be , a p rv o s te p e n i o rg an je p ro p us tio d a je z b o g to g a odbaci, o d b a c ić e je r je š e n je m d ru g o s te p e n i o rg a n .
Ak o ţ a lb u n e o d ba c i, drugostepeni organ uz ima predmet u
rje š a v a n je i mo ţ e :
1. o d b iti ţ a lb u - kad utvrdi:
a) da je postupak koji je prethodio rj e še nj u pravilno proveden i da je
rj e še n j e p ra vi l n o i n a za ko n u za sn o va n o , a ţa l b a n e o sn o va n a ,
b) da je u prvostepenom postupku bilo nedostataka, ali da su oni takvi
d a n i su m o g li u ti ca ti n a rj e še n j e stva ri ,
c) d a j e p rvo ste p e n o rj e še nj e n a za ko n u za sn o va n o , a l i zb o g d ru g i h
ra zl o g a , a n e zb o g o n i h ko ji su u rj e še nj u n a ve d en i , o n će u svom
rj e še n j u i zl o ţi ti te ra zl o g e , a ţa l b u odbiti.
2. og la s iti rje š e n je n iš ta v im - kada utvrdi:
a) da j e u u p ra vn o m p o stu p ku rj e še n o o stva ri i z su d ske n a dl e ţn o sti ,
i l i se ra di o stva ri ko j a u o p šte ni j e u n a dl e ţn o sti o rg a n a u p ra ve ,
u o p šte n i j e u p ra vn a stva r ,
b) kad bi i zvrše n j e to g rj e še n j a dovelo do izvrše n j a kriv. djela,
c) ako je doneseno rj e še n j e či je j e i zvrše n j e n e m o g u će ,
d) a ko j e d o ne se n o rj e še nj e p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti , a p re d vi Ď e no j e d a
se m o ţe d o ni j e ti sa mo n a za h tj e v stra n ke (o va kvo rj e še nj e se m o ţe konvalidirati samo ako stranka naknadno pristane na njega).
3. p o n iš titi rje š e n je - kad utvrdi:
1. da je u I. st . p o s tu p ku u či n j e n a n e p ra vi l n o st ko j a či n i rj e še nj e
n i šta vi m ,
2. da je I. st. rj e še n j e d o n io n e n a d le ţa n o rg a n , i d o sta vi t će p re d m e t
n a d l e ţn o m o rg a n u ,
3. da su u I. st . p o s tu p ku či n j e n i ce n e p o tp u n o il i p o g re šn o u tvrĎ e n e ,
d a se u p o stu p ku n ij e vo d il o ra ču n a o p ra vi li m a p o stu p ka ko j a bi
b i l a o d u ti ca j a n a rj e še nj e stva ri , i li d a j e d i sp o zi ti v p o b i j an o g
rj e še n j a n e j a sa n il i je u p ro ti vrj e čn o sti s o b ra zl o ţe n j e m , pa zavisno
o d p ro cj e n e šta j e e ko no mi čn ij e i b rţe , II. st. o rg a n m o ţe sa m stvar
ri j e ši ti d ru g a či j e ne g o što j e rij e še n o I. st. rj e še n j e m i li p o ni šti ti
rj e še n j e i vra ti ti ga I. st. organu na ponovni postupak,
4. da su u I. s t. rj e še n j u p o g re šn o o ci j e nj e n i d o ka zi , d a j e i z u tvrĎ e n i h
či n j e ni ca i zve d e n p o g re ša n za kl j u ča k u pogledu či n j e ni čn o g sta n j a ,
d a j e p o g re šn o p ri m ij e n j e n materijalno-pravni propis na osnovu
ko g a se rj e ša va stva r , d a j e n a o sn o vu sl o b o d n e o cj e n e dokaza
tre b a l o d o n i je ti d ru g a čij e rj e še nj e , II. st. o rg a n će svo j i m rj e šen j em
p o n i šti ti I. s t. rje še n j e i sa m ri j e ši ti stva r.
4. iz mijeniti r je š e n je - ako II. st. o rg a n u t vrd i d a je rje še n je p ra vi l no u smislu
ut vrĎ e ni h či n je ni ca i u p o g le d u p ri mje ne za ko na , a li d a se ci lj zb o g ko g a je
rje še nje d o ne še no mo ţe p o sti ći i d r ug i m sre d s t vi ma , po voljnijim za
stra nku, II. s t. o rg a n mo ţe p o vo d o m ţa lb e i zmi je ni ti I st. rje še nje u ko ri st
ţa li o ca i mi mo za h tje va p o sta vlje no g u ţa lb i , a u o k vi r u za h tje va postavlje nog u I st. p o st up k u, a ko se ti m ne vri je Ď a p ra vo d r ug e o so b e . U
o b ra zlo ţe n j u II. st. r je še n ja mo ra j u se o ci je ni ti i svi na vo d i ţa lb e . A ko je
ve ć I. st . o rg a n u o b ra zlo ţe n j u s vo g rje še n ja p ra vi l no o ci je ni o na vo d e ko ji
se u ţa lb i i zno se , II. st . o rg a n se mo ţe u s vo m rje še nj u sa mo p o zva ti na
ra zlo g e i zne se ne u p r vo ste p e no m r je še n j u.
8. Ţalba kad I - stepeno rješenje nije donešeno u zakonskom roku (Ţalba zbog šutnje uprave - administracije)
Ak o je ţ a lb u iz ja v ila s tra n k a p o ĉ ije m z a h tje v u I. st. organ nije donio
rje š e n je u z a k o n s ko m ro k u , II. s t. o rg a n je duţ a n o d ma h , a n a jk a s n ije u roku od 3 dana od prijema ţ a lb e , tra ţ it i d a mu I. st. organ odmah dostavi
s v e s p is e p re d me ta i d a p is me n o iz n e s e ra z lo ge zb o g k o jih rje š e n je n ije
d o n e š e n o u ro k u .
I. s t . o rg a n je o b a v ez a n p os tu p iti p o to m tra ţ e n ju u ro k u k o ji o d re d i
II. s t. o rg a n s tim d a ta j ro k n e mo ţ e b iti d u ţ i od 5 dana.
Ako II. st. o rg a n u tvrd i d a rj e še n je ni j e d o n e še n o u ro ku zb o g o p ra vd a ni h razloga, ili zbog krivice stranke, rj e še n j e m (ko j e n i j e u p ra vn i a kt, n e g o u p ra vn a radnja) će odrediti I. st. o rg a n u ro k za d o n o šen j e rj e še n j a , ko ji n e m o ţe bi ti d u ţi od 15 dana i v ra ti ti m u sve sp i se p re d m e ta n a rj e ša va n j e .
Ako II. s t. o rg a n u tv rd i d a ra z lo z i z bo g k o jih rje š e n je n ije d o n e š e n o u roku nisu opravdani, o n ć e rije š iti s tv a r p re ma s p is i ma p re d me ta i d o n i je ć e
s v o je rje š e n je , a k o je to mo g u ć e , a a k o s e s tv a r n e m oţ e rije š iti p re ma
s p is ima p re d me ta , s a m ć e p ro v e s ti p o s tu p a k i s v o jim rje š e n je m r ije š iti stvar.
Izu ze tno, ako II. s t. o rg a n u tv rd i d a će p o stu p a k b rţe i e ko n o m i čn ij e provesti I. st . o rg a n , n a l o ţi t će to m o rg a n u d a to u či n i i d a m u p ri ku p l j e n e p o d a tke dosta vi u o d re Ď e n o m ro ku ko j i n e m o ţe b i ti d u ţi o d 8 d a n a , a I . s t. o rgan je
o b a ve za n p o stu p i ti p o to m t ra ţe n j u . N a ko n što I . s t. o rg a n d o sta vi t ra ţe n e podatke, II. st . o rg a n će o d m a h ri j e ši ti stva r.
R je š e n je II s te p e n o g o rg a n a d o n e š e n o n a o v a j n a ĉ in je konaĉ n o .
9. Rok za donošenje rješenja o ţalbi
R je š e n je po ţ a lb i mo ra s e d o n ije ti i d o s ta v iti s tra n c i š to p r ije , a najkasnije u roku od 30 dana, ra ĉ u n a ju ć i o d d a na p re d a je ţ a lb e , ako
p o s e b n im p ro p is o m n ije o d re Ċ e n k ra ć i ro k .
Ak o s tra n k a o d us ta n e od ţ a lb e , p os tu p a k u v ez i s a ţ a lb o m
o b u s ta v lja s e z a k lju ĉ k o m.
10. Dostavljanje drugostepenog rješenja
Org a n ko j i j e rij e ši o stva r u d ru g o m stu p n j u ša lj e , p o p ra vil u , svo j e rj e še nj e
sa sp i sim a p re d m e ta p rvo ste p e n om o rg a n u , ko ji j e d u ţa n d a rj e še n j e d o sta vi
strankama u roku od 5 dana od dana prijema spisa.
VANREDNI PRAVNI LIJEKOVI
1. Obnova postupka
To j e n a j če šći va n re d n i p ra vn i li j e k.
Mo ţ e s e tra ţ iti s a mo z a k o n a ĉ an a k t - n a če lo ko n a čn o sti (akt protiv
ko j e g se n e m o ţe i zj a vi ti ţa l b a ). P o k re će s e (vodi se) po prije dlo gu stranaka,
a mo ţe i po s lu ţb e n o j du ţn o s t i (n a jĉe š će k a da je po v ri je Ċe n ja v n i in te re s ) .
P o s tu p a k o k on ĉ a n rje š e n je m il i z a k lju ĉ k o m p ro tiv k o g a n e ma
redovnog pravnog lijeka u upravnom postupku (ko n a čno u u p ra vn om postupku) o b n o v it ć e s e iz s lje d e ć ih raz loga:
1. ako se sazna za nove cinjenice, ili se utvrdi ili stekne mogu cnost da se upotrijebe novi doka zi koji bi, sami ili u ve zi s ve c izve denim i upotrijebljenim doka zima , mo gli dovesti do druga cije g rjesenja da su te cinjenice , o dnosno dokazi b ili izneseni ili u potrijebljeni u ranijem postupku;
2. ako je rjesenje doneseno na osnovu lazne is prave ili lazno g iskaza
svjedoka ili vjestaka, ili ako je doslo kao pos lje dica neko g dje la kaznjivo g po KZ;
3. ako se rjesenje temelji na presudi donesenoj u k riv i ĉn o m postu pku ili u postupku o privre dnom prestu pu, a ta presuda je pravomo cno ukinuta;
4. ako je rjesenje povoljno za s tranku doneseno na osnovu neistinitih navoda stranke kojima je organ koji je vodio postupak bio doveden u zabludu;
5. ako se rjesenje organa koji je vodio postupak temelji na nekom pretho dnom pitanju , a nadle zn i organ je to pitanje kasnije rijesio u bitnim ta ckama dru gacije;
6. ako je u donosenju rjesenja ucestvovala sluzbena osoba koja je po zakonu morala biti izu zeta ;
7. ako je rjesenje donijela slu zbena osoba nadle znog organa koja nije bila ovlastena za nje govo donosenje;
8. ako kolegijalni organ koji je donio rjesenje nije rjesavao u sastavu
predvidjenom vazecim propisima ili ako za rjesenje nije glasala propisana vecina;
9. ako osobi koja je trebala da sudje luje u svojstvu stranke n ije b ila data mogu cnost da su djelu je u postu pku;
10. ako stranku nije zastupao zakonski zastupnik, a po zakonu je trebalo da je
zastupa ;
11. ako osobi koja je su dje lovala u postu pku nije bila data mo gu cnost da
se sluzi svojim je zikom.
Obnova s e n e mo ţe tra ţi ti i z ra zlo ga š to je o r ga n po gre š n o pr imje n io materija lno pravo!!!
Za obnovu postupka podnosi se prijedlog. Prijedlog z a obnovu
p o s tu p k a mo ţ e podnijeti:
1. stranka u upravnom postupku, odnosno lice koje je trebalo biti stranka u postupku, a nije i
2. organ koji je donio rj e še n je p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti .
Ak o s tra n k a p o d n e s e ţ a lb u nakon proteka roka, o n a ć e s e s ma t ra ti prijedlogom z a obnovu. Prijedlog se podnosi u z akonskim rokovima:
1. subjektivni rok-30 dana od dana sa znanja (ono se mjeri dostavljanjem), i
2. objektivni rok-5 godina od d o sta vl j a n j a ko n a čn o g rj e še nj a stra n ci , a
m o ţe i d u ţe u i zu ze tn i m sl u čaj e vim a (a ko se tem e lj i n a n e ko j p re su d i koj a
n a kn a d n o b u d e u ki n u ta , il i se če ka n a ra zrj e še n j e kri vi čn o -pravne stvari -
n p r. vj e šta k d a o l a ţn i i ska z p a se če ka d a se p re d m e t o ko n ča ) .
S tra n k a k o ja p o d n o s i p rije d lo g d u ţ n a je d a u ĉ in i v je ro v a tn im d a
p o s to ji ra z lo g z a o b n o v u i d a p o d n e s e p rije d lo g u p re d v iĊ e n o m ro k u .
O p rije d lo g u z a ob n o v u p o s tu p k a rje š a v a o rg a n ko ji je d o n io
k o n a ĉ n o rje š e n je . To moţe biti prvostepeni organ (npr. ako stra nka nije i zja vila
ţa lb u ) ili drugostepeni organ (a ko je r je še nje d o ne se no rje ša va j ući p o ţa lb i ).
Prvo se provjerava blagovremenost, da li je prijedlog iz javilo
o v la š te n o lic e i da li su okolnosti navedene kao raz log iz vjesne (stranka
m o ra te o ko l n o sti u či n i ti vj e ro va tn i m ) .
A ko n a ve d e ni u vj e ti ni su i sp u nj e n i , n a dl e ţn i o rg a n će svo jim za kl j u čkom odbaciti prijedlog.
Ako su navedeni formalni uvjeti ispunjeni, n a d le ţ n i o rg a n ć e is p ita ti
da li su okolnosti, odnosno dokaz i koji se iznose kao raz log z a obnovu takvi da bi mogli dovesti do drugaĉijeg rješenja, pa ako utvrdi da nisu,
o d b it ć e p ri je d lo g s v o ji m r je š e n je m.
Ak o n a d le ţ n i o rg a n n e o d b ac i , niti odbije prijedlog z a obnovu, donijet
će za kl j u ča k d a se ob n o v a postupka dozvoljava i odrediće u ko m će se o p se g u postupak obnoviti.
Obnova p o s tu p k a s e o d ob ra v a z a k lju ĉ k o m o d o zv o li o b n o v e
p o s tu p k a i is to v re me n o s e o d re Ċ u je k o je ra d n je ć e s e p rov e s ti. Izu zetno, ne
m o ra se d o ni j e ti za kl j u ča k n e go se m o ţe o d m a h p o č eti sa obnovnim radnjama, a
u ci l j u p o ve ća nj a e fi ka sn o sti .
P ro ti v za kl j u čka d o n e šen o g o p ri j e dl o g u za o b n o vu p o stu p ka , ka o i p ro ti v
rj e še n j a d o n e še n og u o b n o vlj e n om p o stu p ku , m o ţe se i zj a vi ti ţa l b a sa m o ka d j e
ta j za kl j u ča k, o d n o sn o rj e še nj e d on i o p rvo ste p e ni o rg a n . A ko j e z a kl j u ča k i li
rj e še n j e o o b n o vi p o stu p ka d o n io d ru g o ste p e n i o rg a n , p ro ti v to g za kl j u čka ,
o d n o sn o rj e še n j a m o ţe se n e p o sre d n o p o kre n u ti u p ra vn i sp o r .
Org a n k o ji je d o n io p o b ija n o k o n a ĉ n o rje š e n je mo ţ e , nakon provedene obnove, s v o je rje š e n je ostaviti na snaz i ili ga p o n iš titi ili ukinuti.
P o n iš ta v a n je d je lu je e x tu n c (o d d an a do n o š e n ja p o b ija n o g rje š e n ja ), a ukidanje ex nunc (od dana ukidanja). D o n o še n j e za kl j u čka j e b i tn o ko d
i zvrše n j a . P ra vi l o j e da p o d n o še n j e p ri j e d lo g a za o b n o vu n e o d l a ţe i zv rše n j e .
2. Mijenjanje i poništavanje rješenja u vezi sa upravnim sporom
Org a n p ro tiv ĉ ije g je r je š e n ja p ra v o v re me n o p o k re n u t up ra v n i s p o r
mo ţ e do o k o nĉ a n ja s p o ra , a k o u vaţ i s v e za h tje v e tu ţb e , p o n iš titi i li
iz mije n iti s v o je rje š e n je iz o n ih raz lo g a iz ko jih b i s u d mog a o p o n iš titi ta k v o
rje š e n je , ako s e t ime n e v ri je Ċ a p ra v o s tra n k e u u p ra v n o m p o s tu p k u ili
tre ć e o s o b e .
R je š e n je o poniš ta v a n ju ili iz mje n i rje š e n ja organ donosi po
s lu ţ b e no j d u ţ no s ti u mo me n tu k a d iz tu ţ b e k o ju mu je s u d d o s ta v io n a
odgovor i uvidom u cijel i s p is u tv rd i d a je tu ţ b a o s n o v an a .
R j e še nj e se d o n o si u ro ku ko j i j e su d o d re d i o za d a va n j e o d g o vo ra n a
tu ţb u , o d n o sn o p ri j e n e g o se o ko n ča u p ra vn i sp o r .
R j e še nj e se d o sta vl j a stra n ci i su d u ko d ko j e g j e p o kre n u t u p ra vn i sp o r .
3. Zahtjev za zaštitu zakonitosti
P ro tiv p ra v o mo ć n o g rje š e n ja d o n e š e n o g u s tv a ri u k o jo j s e n e mo ţ e
v o d iti u p ra v n i s p o r, a s u d s k a z a š tita n ije o s ig u ra n a n i iz v a n u p ra v n og spora, tu ţ ila c ima p ra v o d a p od ig n e z a h tje v z a z a š titu z a ko n ito s ti, a k o
s ma tra d a je rje š e n je m p o v rije Ċ e n z a k o n . D a kl e , ka d a T u ţi l a c ka o d rţa vn i
o rg a n d o Ď e d o to g rj e še n j a m o ţe p o d n i j e ti za h tj e v za za šti tu za ko n i to sti .
S tra n ka m o ţe i ni ci ra ti (n e m o ţe p o kre n u ti ) o vaj p o stu p a k ta ko što sam o
i n i ci ra ko d tu ţi o ca d a p o d n e se za h tj e v u ro ku o d 3 0 d a n a o d ka d a j e tu ţi o cu dosta vl j e n o rj e še n j e , a a ko mu n ij e d o sta vlj e n o , u roku od 3 mjeseca od dana
dostavljanja stranci. In i ci j a ti vu m o ţe p o d n i j e ti i d ru g a za i n te re si ra n a o so b a .
Z a h tj e v za za š ti tu za ko n i to sti p o d i ţe fe d e ra l n i tu ţi te l j ka d se ra d i o
rj e še n j u fe d e ra l n o g o rg a n a , a ka n to n a l ni tu ţi te l j ka d se ra d i o rj e še nj u kantonalnog organa odnosno o rj e še n j u g ra d ske i l i o p ćin ske sl u ţb e za u p ra vu .
O z a h tje v u z a z a š titu z a ko n ito s ti rje š a v a o rg a n u p ra v e k o ji je
n a d le ţ an z a rje š a v a n je o ţ a lb i p ro tiv p o b ija n o g rje š e n ja , a a k o ta k v o g organa uprave nema Vlada Federacije/kantona.
P o v o d o m z ah tje v a z a z aš titu z a k o n ito s ti n a d le ţn i o rg a n moţ e uk in u ti
p o b ija n o rje š e n je ili o d b iti z a h tje v . Protiv ovog rj e še n j a ţa l b a n i j e d o p u šte n a .
4. Poništavanje i ukidanje rješenja po pravu nadzora
Po u ĉe s ta lo s t i o v o je d ru go n a j ĉe š će v a n re dn o pra v n o s re ds tv o !
Ov d je s e ra d i o p o n iš ta v a n ju /uk idanju k o n a ĉ n o g I s te p e n o g rje š e n ja ,
b e z ţ a lb e . Kod ovog pravnog lijeka, organ koji ima pravo nadzora ima dvojaku
m o g u ćn o st: p o n i šta v anje i ukidanje. P o n iš ta v a n je m se pon i šta va j u sve p ra vn e
p o sl j e di ce o d d a n a d o n o še nj a ( ex tunc), a ukidanjem se ukidaju posljedice od
dana ukidanja (ex nunc). R a zl o zi za p o n i šte n j e i u ki d a n j e rj e še n j a n i su i sti .
A. R je š e n je će s e po n iš titi:
1. k a d a rje š e n je d o ne s e o rg an up ra v e k o ji n ije stvarno n ad le ţ an (misli
se na o d no s ni ţi -vi ši o rg a n). A ko o va k vo r je še n je d o ne se vi ši o rg a n, ne
mo ţe se ko ri sti ti ,
2. a k o je r je š e n je d o n io mje s n o n e n a d le ţ n i o rg a n (rok - 1 god.),
3. ako je u istoj upravnoj s tvari ranije rije š e n o n a d ru g a ĉ iji n a ĉ in ,
4. a k o s e d o n e s e s lo ţ en o rje š e n je (rj e še n j e u či j e m d o n o še nj u u če stvu j e
min. 2 organa), a d a n ije b ilo p rib a v lje n o miš lje n je ili s a g la s n o s t drugog organa, a bilo je obavez no da se to uradi, (rok- 5 godina),
5. a k o je rje š e n je d o n e s e no k a o p o s lje d ic a p ris ile , p rin u d e , u c je n e i s l .
(ne ma ro ka za p o d no še n je ).
B. R je š e n je će s e u k in u ti a k o je n jime o ĉ ig le d n o p o v rije Ċ e n ma te ri ja ln i z akon (ro k za p o d n o še n j e j e 1 g o d i n a ).
T o moţ e u je d no s tra n a ĉ k im p re d me tima , a u d v o s tra n a ĉ k im predmetima se mora pribaviti saglasnost druge stranke (zato što j e o n a
m o ţd a ste kl a n e ko p ra vo ti m rj e še n j e m čij e se u ki d a n je tra ţi ).
P ra v o n a dzo ra z n a ĉ i d a g a rje š a v a v iš i o rg an . Dakle, rje š e n je p o
p ra v u n a dz o ra moţ e p o n iš titi i li u k in u ti d ru g o s te p e n i o rg a n . Ak o n e ma
d ru g o s te p e n og o rg a n a , rje š e n je moţ e po n iš titi ili ukinuti vlada Federacije/kantona
N a d le ţn i o rg a n d o n o s i rje š e n je o:
po n iš te n ju rje š e n ja : 1. p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti , 2. na zahtjev stranke,
tu ţi o ca i l i o m b u d sme n a ,
rje š e n je o u k i da n ju : 1. p o sl u ţb e n o j d u ţn o s ti i l i 2. n a za h tj e v tu ţi o ca i l i ombudsmena.
P ro ti v o vo g rj e še n j a n i j e d o p u šte n a ţa l b a , ve ć se p ro ti v n j e g a m o ţe
n e p o sre d n o p o kre n u ti u p ra vn i sp o r ko d n a d l e ţn o g su d a .
5. Ukidanje i mjenjanje pravosnaţnog rješenja uz pristanak ili na zahtjev stranke
Ak o je p ra v o mo ć n im r je š e n je m s tra n k a s te k la n e k o p ra vo, a organ
k o ji je d o n io to r je š e n je s ma t ra d a je u to m rje š e n ju n e p ra v iln o p ri mije n je n
ma te rija ln i z a k o n , mo ţ e rje š e n je u k in u ti (o d d a n a d o n o še n j a ) ili iz mijeniti (za
u b u d u će ) ra d i n je g o v o g u s k la Ċ iv a n ja s a z a k on o m , samo ako stranka koja je
na osnovu tog rje š e n ja s te k la neko pravo ili obavez u na to pristane i ako se
time n e v ri je Ċ a p ra v o tre ć e o s o b e .
Pri tome, ak o je je d n o s tra n a ĉ k a s tv a r - stra nka treba na to da prista ne,
a ak o je d v o s tra n a ĉ k a s tv a r - ne mo ţe se mi je nja ti na šte t u je d ne st ra ne .
Ako stranka tra ţ i d a s e u k in e ili iz mjeni rje š e n je k o je je n e p o vo ljn o z a
nju, tada je potrebna saglasnost organa. Kada organ uprave ne pristane da
s e u k in e ili iz mje n i ta k v o rje š e n je , n ije d u ţ an d on ije ti n ik a k v o rje š e n je , ali je
d u ţa n d a o to m neprista janju obavijesti stranku.
R j e še nj e u o vo m sl u čaj u d o n o si p rvo ste p e n i o rg a n ko ji je d o ni o rj e še nj e , a
d ru g o ste p e n i o rg a n sa m o ka d j e svo j i m rj e še nj em o d l u či o o stva ri .
Ţa lb a p ro t iv n o v o g rje š e n ja d o n e š e n o g n a o s no v u o v e odredbe
d o p u š te n a je s a mo a k o je to rje š e n je d o n i o prvostepeni organ. Ako je
rje š e n je d o n io d ru g o s te p e n i o rg a n , od n o s no a k o je rje š e n je p rv o s te p e n og
o rg a n a k o n a ĉ n o , p ro tiv to g rje š e n ja mo ţ e s e p o k re n u ti u p ra v n i s p o r .
Ovdje nema rokova u pitanju je dobra volja jednih i drugih.
6. Vanredno ukidanje rješenja
Ovdje se radi o ukidanju iz v rš no g rje š e n ja koje je doneseno u skladu sa zakonom. Npr. odobren j em za g ra Ď e n j e odobreno j e g ra Ď e n j e n a o d re Ď e n oj
ze m l j i š noj parceli, a kasnije se utvrdi da je na toj parceli kli zi šte , te se gradnjom
u g ro ţa va j u ku će ko j e s e nalaze ispod ili cesta koja tu prola zi.
Iz v rš n o rje š e n je s e mo ţ e u k in u ti a k o je to p o tre b n o :
1. ra d i o tkl a n j a n j a o p a sn o sti p o ţi vo t i zd ra vl j e l j u d i il i j a vn u sigurnost, ili
2. ra d i o tkl a n j a n j a p o rem e ća j a u p ri vre d i .
Dakle, radi se o vanrednim situacijama k a d a je d o š lo d o p ro mje n e
o k o ln o s ti n a k o n d o n o š e n ja rje š e n ja .
R j e še nj e se m o ţe u kin u ti i sam o dj e li mi čn o , u o p se g u ko l i ko j e n e o p h od n o
d a se o p a sn o st o tkl o n i i l i za šti te n a ve d e n i j a vn i i n te re si .
Ov o rje š e n je o v a n re d n o m u k id a n ju donosi drugostepeni organ.
P ro ti v rj e še n j a ko ji m se i zvršn o rj e še n j e u ki d a d o p u šte n a j e ţa l b a sam o
ka d j e to rj e še n j e d o ni o p rvo ste p e n i o rg a n . U su p ro tn o m , p ro ti v ta kvo g rj e še n j a
m o ţe se n e p o sre d n o p o kre n u ti u p ra vn i sp o r ko d n a d l e ţn o g su d a .
S tra n k a k o ja u s lje d u k id an ja rje š e n ja t rp i š te tu ima p ra v o n a n a k n ad u
s a mo s tv a rn e š te te . Za rje ša va nje o za ht je vu za na k na d u šte te na d le ţa n je u I
stepenu s ud koji bi po Zako nu o upra vnim sporo vima b i o na d le ţa n za rje ša va nje upra vnog spora po o vom pra vnom lijek u.
7. Oglašavanje rješenja ništavim
N iš ta v im s e o g la š a v a rje š e n je :
1. ako je u upravno m p o stu p ku rj e še n o o stva ri i z su d ske n a d l e ţn o sti , i l i a ko
se ra d i o stva ri koj a u o p šte ni j e u n a dl e ţn o sti o rg a n a u p ra ve , u o p šte n ij e
upravna stvar.
2. ka d b i svo j i m i zvrše n j em to rj e še n j e d o ve l o d o kri vi čn o g djela.
3. ako je doneseno rj e še n j e či je j e i zvrše n j e n e m o g u će .
4. a ko j e d o n e se n o rj e še nj e p o sl u ţb e n o j d u ţn o sti , a p re d vi Ď e n o j e d a se
m o ţe d o n i j e ti sa mo n a za h tj e v stra n ke (ova kvo rj e še n j e se m o ţe
konvalidirati, ali samo ako stranka naknadno pristane na to).
R je š e n je s e mo ţ e u sv a k o d ob a o g la s iti n iš ta v i m u cije losti ili djelim.
p o s lu ţ b e no j d u ţ no s ti il i p o p r ije d lo g u s t ra n k e , tu ţ io c a il i o mb u d s me n a .
R je š e n je o g la š a v a n iš ta v im o rg a n k o ji g a je d o n io ili d ru g o s te p e n i
organ, a ako drugostepenog organa nema onda vlada, i to Vlada Federacije,
a ko se ra d i o rj e še n j u fe d e ra l n og o rg a n a u p ra ve i li fe d . ustanove, odnosno vlada
ka n to n a a ko se ra d i o rj e š . kantonalnog organa uprave ili kantonalne ustanove, o
rj e š . o p ći n sko g n a čelnika ili gradonač., i o p ći n ske i l i g ra d ske sl u ţb e za u p ra vu .
P ro tiv rje š e n ja k o jim s e n e k o rje š e n je o g la š a v a n iš ta v im il i s e o d b ija
prijedlog stranke, tu ţ io c a , ili o mb u d s me n a z a o g la š a v an je rje š e n ja n iš ta v im
d o p u š te n a je ţa lb a . A ko ne ma o rg a na ko ji rje ša va o ţa lb i , p ro ti v ta k vo g rje še nja
mo ţe se neposred no pokre nuti upra vni spor .
P R AV N E P OS L JE D IC E P ON IŠ T AV AN J A I U K ID AN J A
P o n iš ta v a n je m rje š e n ja i o g la š a v a n je m rje š e n ja n iš ta v im ,
p o n iš ta v a ju s e i p ra v n e p o s lje d ic e k o je je ta k v o rje š e n je p ro iz v e lo .
Ukidanjem rje š e n ja n e p on iš ta v a ju s e p ra v n e posljedice koje je
rje š e n je v e ć p ro iz v e lo d o d an a u k id a n ja , a li s e o n e mo g u ć a v a d a ljn je
p ro iz v o Ċ en je p ra v n ih p o s lje d ic a u k in u to g r je š e n ja .
Org a n ko j i sa zn a za rj e še n j e ko j im j e p o vrij e Ď e n za ko n , a p o vre d a m o ţe biti razlog za obnovu postupka, odnosno za pon i šta va n j e , u ki d an j e i li mi j en j a nj e
rj e še n j a , d u ţa n j e b e z o d g a Ď a nj a d a o to m e o b a vij e sti o rg a n na d l e ţa n za
p o kre ta n j e p o stu p ka i d o n o še n j e rj e še n j a .
IZVRŠENJE
K a da p rv o s te pe n o r je š e n je po s ta je i zv rš n o ?
1) i ste ko m ro ka za ţa l b u ka d a ţa l b a n i j e i zj a vl j e n a ,
2) dostavom stranci rj e še n j a ka d a ţa l b a n i j e d o p u šte n a ,
3) dostavom stranci rj e še n j a ka d a ţa l b a n e o d g a Ď a i zvrše n j e i
4) d o sta vo m stra n ci rj e še n j a ko j im se ţa l b a o d b a cu j e i l i o d b ij a .
K a da će dru go s te pe n o r je š e n je po s ta ti i zv rš n o ?
Danom dostave to g rje š e n ja . (???Kada je drugostepeni organ,
rje š a v a ju ć i p o ţ a lb i, p o n iš t io I s te p e n o rje š e n je i s a m ri je š io s tv a r u
meritumu???).
K a k o ć e s e rje š e n je p ra k tiĉ n o iz v rš iti? To je tzv. administrativno
i zvrše n j e , d o n o si se za kl j u ča k o d o zvo l i i zvr še n j a i u di sp o zi ti vu se n a vo di ka ko
će se i zv rši ti . M o ţe se i zvršti i p ri si l n im p u te m .
N a ko n p ro te ka ro ka o d 5 g o d i n a o d d a n a ka d a j e rj e še n j e p o sta l o
p ra vo sn a ţn o n e m o ţe se vi še i zvrša va ti . Ako j e u l o ţe n a ţa l b a , p a p o n j o j
drugostepeni organ o d l u či o d a se o d b i j a - to rj e še n j e j e ko n a čn o , a prvos tepeno
n a ko j e se l i ce ţa l i l o i zvršn o .
U p ra v n a rje š e n ja s e mo g u iz v rš a v a ti a d min is tra tiv n o i s u d s k i
(u g la v n o m n o v ĉ a n e o b a v ez e ). Uslovi su:
1. rj e še n j e m o ra biti i zvršn o ,
2. stranka na osnovu to g rj e še n j a mora postaviti za h tj e v za i zvrše n j e ,
3. o rg a n d o n o si za kl j u ča k o d o zvo l i i zvrše n j a n a vo d e ći n a či n i zvrše n j a ,
p ri j e tn j u n o vča no m ka zn o m , n al a ţe p ri si l n o i zvrše n j e i td . Sve su to
varija nte, tj. p o sto ji vi še na či na i mo g uć no sti i zvrše n ja .
Ţ a l b om n a za kl j u ča k o d o zvo l i i zvrše n j a , n e m o ţe se u sp j e šn o i zj a vi ti
ţa l b a p ro ti v rj e še n j a či j e se i zvrše n j e d o zvo l j a va ti m za kl j u čko m .
(ZAKON O UPRAVNOM SPORU – Sl. novine FBIH 9/05)
Šta je upravni spor?
To je spor o z akonitosti upravnog akta.
Upravni spor predstavlja sudsku kontrolu upravnih akata .
R a d i o stva ri va n j a su d ske za šti te p ra va g ra Ď a n a , p o d u ze ća , u s ta n o va i drugih pravnih lica u Federaciji, te radi osiguranja zakonitosti, sudovi u upravnim
sp o ro vi m a o dl u čuj u o za ko n i to st i upravnih akata kojima organi uprave i institucije
ko j e im aj u ja vn e o vl a sti rj e ša vaj u o p ra vim a i o b a ve za m a g ra Ď a n a i p ra vn i h l i ca u
p o j e d i n a čn im u p ra vn i m stva ri m a .
Ko sve moţe pokrenuti upravni spor?
1. g ra Ċ a n in p o je d in a c ili p ra v n o lic e - ako smatra da mu je upravnim
a kto m p o vri j e Ď e n o n e ko p ra vo i li n e p o sre d n i li čn i i n te re s za sn o va n n a zakonu,
2. z ainteresirano lice - to je p oj e d i n a c il i p ra vn o li ce ko ji su u če stvo va l i u
u p ra vn o m p o stu p ku ra d i za š ti te svo j i h p ra va i l i p ra vn i h i n te re sa ,
3. organ uprave, s luţ b a z a upravu, naselje ili grupa osoba i sl., iako nemaju svojstvo pravnog lica - ako mogu biti nosioci prava i obveza o
ko j im a se rj e ša va l o u u p ra vn o m p o stu p ku .
4. tu ţ ite lj il i d r. o v la š te n i o rg a n - a ko j e u p ra vn i m a kto m p o vri j e Ď e n za ko n
u ko ri st g ra Ď a n i n a .
5. pravobranilac - ako je upravnim aktom povrijeĎen zakon na štetu
F e d e ra ci j e , ka n to n a , g ra d a i l i o p ći n e ko j u o n p o za ko n u za stu p a .
6. ombudsmen - ako ocijeni da je konačnim upravnim aktom povrijeĎeno
ljudsko dostojanstvo, osnovna prava i slobode zagarantovane ustavom i
m e Ď u n a ro d ni m ko n ve n ci j am a .
Presude u upravnom sporu
One su obavez ne prema svakom. Njih moraju u va ţa va ti kako organi
u p ra ve , ta ko i d ru g e st ra n ke ko j e u če stvu j u u u p ra vn o m sp o ru .
Sve odluke koje se donesu u upravnom sporu s u p ra v o mo ćn e , jer se
p ro tiv n j ih n e mo ţ e k o ris ti ti p ra v o ţ a lb e .
Da li u upravnom sporu ima zainteresirana stranka? POSTOJI!
T re ć a o s o b a k o jo j b i p o n iš t enje osporenog upravnog akta neposredno bilo n a š te tu (zainteresirana osoba) ima u s p o ru p o loţ a j stranke.
Npr. s tranke su: nosilac stanarskog prava i korisnik koji je tokom rata dobio privr. rj e še n j e . Vodi se spor i zm e Ď u nj i h . Postoji tre ća , zainteresovana strana, vl a sn i k sta n a , ko j i j e ta ko Ď e r za i n te re so va n d a ta j sta n o s ta n e n j e m u .
NADLEŢNOST
U p ra v n e s po ro v e rje š a v a k an to n a ln i s u d i to p re ma s je d iš tu prvostepenog organa koji je pobijano r je š e n je d o n io .
U upravnim sporovima sudi sudija pojedinac . Iz u z e tn o , u s lo ţ e n im
p re d me tima u p ra v n o g s p o ra s u d i s e u v ije ć u o d tro j ic e s u d ija , o ĉ e mu
o d lu ĉ u je p re d s je d n ik v ije ć a z a upravne sporove.
S u ko b n a d l e ţn o sti i zm e Ď u ka n to n a l ni h su d o va u p o gl e d u rj e ša va nj a
u p ra vn o g sp o ra rj e ša va V rh o vn i su d F e d e ra ci j e .
Šta je organ u smislu ZUS-a?
Pod organom, u smislu ovog z akona, podraz umijevaju se:
1. organi uprave i upravne ustanove Federacije i kantona,
2. g ra d o n a če l n i k i o p ći n ski n a če l ni k , te g ra d ske i o p ći n ske su ţb e za u p ra vu , i
3. i n sti tu ci j e koj e im aj u j a vn e o vl a sti ka d u vrše n j u j a vni h o vl a sti rj e ša va ju u upravnim stvarima (npr. Federalni za vod za P IO).
Protiv ĉega se pokreće upravni spor?
U p ra v n i s p o r mo ţ e s e v o d iti s a mo p ro t iv u p ra v n o g a k ta .
Upravni akt je a k t n a d le ţ no g o rg an a k a da on rje š a v a o iz v je s n o m pravu ili obavez i pojedinca ili pravnih lica u nekoj upravnoj stvari. Dakle, trebaju biti ispunjena 3 elementa da bi se radilo o upravnom aktu:
1. d a g a j e d o n i o n a d l e ţn i o rg a n ,
2. d a se n j i m e rj e ša va o p ra vu i l i o b a ve zi p o j e d i n ca , odnosno pravnog lica,
3. da se radi o upravnoj stvari (ne ma d e fi ni ci je šta se sma t ra up ra vno m
stva ri, pola zi se od s udske prakse , npr. rj e še n j e o to m e i tome nije upravna stvar itd .)
U p ra v n i s p o r mo ţ e s e p o k re n u ti p ro tiv k o n a ĉ n o g u p ra v n o g a k ta , tj .:
1. protiv upravnog akta ko j i j e d o n e še n u II s tepenu.
2. protiv I - stepenog u p ra vn o g a kta , a ko za ko n o m n i j e d o p u šte n a ţa l b a n a taj akt u upravnom postupku.
3. u sl u ča j u šu tn j e a d mi n i stra ci j e .
Šutnja administracije
Š u tn ja a d min is t ra c ije p o s to j i k a d n a d le ţ n i o rg a n o z ah tje v u , odnosno o ţ a lb i s tra n k e , n ije d o n io o d g o v a ra ju ć i u p ra v n i a k t u u p ra v n o m postupku. Š ta ka d a d ru g o ste p e n i o rg a n ću ti ?
Ako u upravnom postupku drugostepeni organ nije u roku od 30
d a n a (ili u p o s eb n im p ro p is o m od re Ċ e n o m k ra ć e m ro k u ) d o n io rje š e n je po
ţ a lb i s tra n k e p ro tiv p rv o s te p e n o g rje š e n ja , a n e d o n e s e g a n i p o z a h tje v u
upravne inspekcije kojoj se stranka obratila, stranka mo ţ e p o k re n u ti
u p ra v n i s p o r k a o d a jo j je ţ a lb a o d b ije n a .
Dakle, prije n e g o s e po d n e s e tuţ b a z a p o k re ta n je u p ra vn o g sp o ra
z b og tz v . š u tn je a d min is tra c ije , s t ra n k a s e mo ra p is me n o ob ra titi upravnoj
inspekciji. Ako upravna inspekcija ne poduz me nikakve mjere u roku od 30
d a n a , ta d a s tra n k a mo ţ e po d n ije ti tu ţ b u s u du k o jo m ć e p o k re n u ti u p ra v n i
spor. N i j e i zri či to p re d vi Ď e n o za ko n o m , al i ka d a se p o d n o si ta kva tu ţb a , su d u se
tre b a p ru ţi ti d o ka z d a j e p re th o d n o p o d n e se n za h tj e v u p ra vn o j i n sp e kcij i i d a ni ona nije postupila po zahtjevu u roku 30 dana od dana kada je isti njoj podnesen.
Š ta k a d a p rv o s te p e n i o rg a n ć u ti?
Ovdje postoji ra z lik a d a li je p ro tiv rje š e n ja p rv o s te p e n o g o rg a n a
k o ji š u ti d o z v o lje n a ili n i je d o z v o lje n a ţ a lb a .
Ak o s e ra d i o š u tn ji p rv o s te p e n o g o rg a n a p ro tiv ĉ i je g rje š e n ja n ije
d o zv o lje n a ţ a lb a - p o s tu p a k je is ti k a o i u s lu ĉ a ju š u tn je d ru g o s te p e n o g
organa. T o zn a či d a , a ko p rvo s te p e n i o rg a n n i j e u ro ku o d 3 0 d a n a (ili u
p o se b n im p ro p i som o d re Ď e n o m kra ćem roku) d o n i o rj e še n j e , a n e d o n e se g a ni
p o za h tj e vu u p ra vn e i n sp e kci j e ko j o j se stra n ka o b ra ti l a , st ra n ka m o ţe p o k re n u ti
upravni spor.
MeĊutim, ako se radi o šutnji prvostepenog organa protiv ĉijeg
rje š e n ja s tra n k a mo ţ e iz ja v iti ţ a lb u , a ovaj prvostepeni organ nije u roku od
6 0 d a n a (ili u p o s eb n im p ro p is o m o d re Ċ en o m k ra ć e m ro k u ) d o n io rje š e n je po z ahtjevu, stranka ima pravo obratiti se svojim z ahtjevom
drugostepenom organu. D ru g o ste p e n i o rg a n će n a ko n to g a p ro ve sti p o stu p a k po zakonu. Protiv rj e še n j a d ru g o ste p e n o g o rg a n a st ra n ka m o ţe p o k re n u ti
u p ra vn i sp o r, a mo ţe g a , p o d g o re o p i sa nim u vj e tim a p o kre n u ti i a ko
d ru g o ste p e n i o rg a n n e d o n e se rj e še n j e u p ro p i sa n o m ro ku .
Protiv kojih akata se ne moţe voditi upravni spor?
U p ra v n i s p o r s e n e mo ţ e v oditi:
1. p ro ti v a ka ta d o n e še n i h u stva ri m a u ko j im a je su d ska za šti ta o si g u ra n a izvan upravnog spora ;
2. p ro ti v a ka ta d o n e še n i h u stva ri ma o koj im a se p o i zri či to j o d re d b i za ko n a
n e m o ţe vo d i ti u p ra vn i sp o r (o vd j e b i npr. m o g l a p o sl u ţi ti za šti ta zakonitosti);
3. u stva ri m a o ko j i m a n e p o sre d n o n a o sn o vu u sta vn i h o vl a šte n j a o d l u čuj u
domovi Parlamenta Federacije BiH ili predsjednik i dopredsjednik Federacije BiH, odnosno zakonodavno tijelo kantona - sku p šti n a .
Iz uz etno, u s tv a rima iz ta ĉ . 2. i 3. moţ e s e vo d iti upravni spor kad je
n a d le ţ n i o rg a n p ri d o n o š e n ju u p ra v n o g a k ta:
a) p re ko ra či o g ra n i ce svo j e n a d l e ţn o sti i l i
b) u p ra vn i a kt n i j e d o n i o n e p o sre d n o n a o sn o vu u sta vn i h o vl a šte n j a .
Zakonski razlozi za pobijanje upravnog akta
Upravni akt se u upravnom s p o ru mo ţ e p o b ija ti iz s lje d e ć ih ra z lo g a :
1. ako j e a kt d o n e še n o d s tra n e n e n a d l e ţn o g o rg a n a ;
2. ako u aktu nije nikako ili nije pravilno primijenjen zakon, propis zasnovan
n a za ko n u i l i o p ći a kt;
3. ako se u upravnom postupku koji je aktu prethodio nije postupilo po pravi l im a p o stu p ka , a n a ro či to a ko či n je n i čn o sta n j e ni j e p o tp u n o i p ra vil n o
u tvrĎ e n o , i l i što j e i z u tvrĎ e n i h či n j e n i ca i zve d e n n e p ra vi l a n za kl j u ča k u
p o g l e d u či nj e n i čn o g sta n j a ;
4. a ko a kt sa d r ţi ta kve n e d o sta tke , o d n o sn o n e j a sn o će ko j i sp re ča vaj u
ocjenu njegove za ko n i to sti i l i n e d o sta tke ko j i g a či n e n i šta vim
5. a ko j e n a d l e ţn i o rg a n rj e ša va j u ći p o sl o b o d n o j o cj en i p re ko ra či o g ra n i ce
o vl a šte n j a ko j a su m u d a ta p ra vn im p ro p i sim a i su p ro tn o ci l j u u ko me j e
o vl a šte n j e d a to .
Tuţena strana
To je organ ĉ ij i s e u p ra v n i a k t o s p orava.
Organ ko j i j e d o n o si o rj e še n j e p o vo d om ko j e g j e p o kre n u t u p ra vn i sp o r
n i j e i n e m o ţe b i ti stra n ka u p o s tu p ku , o n je s a mo tu ţe n a s tra n a .
Odgoda izvršenja pobijanog rješenja
K a d a s tra n k a p od n e s e tuţ bu i p o k re n e up ra v n i s p o r, to n e o d g aĊ a
iz v rš e n je u p ra v n o g rje š e n ja povodom kojeg je spor pokrenut.
S tra n k a moţ e o d o rg a n a u p ra v e k o ji je d o n io rje š e n je tra ţ iti o d g od u
iz v rš enja, a k o po v o d o m to g rje š e n ja n a mje ra v a p o k re nu ti u p ra v n i s p o r i
ako su pri tome ispunjeni s ljed e ć i u s lo v i:
1. d a j e stra n ka koj a tra ţi o d g o d u , u z za h tj e v za o d g a Ď a n j e i zvrše n j a , o rg a n u uprave dostavila i dokaz d a j e p o kre n u t u p ra vn i sp o r ko d n a d l e ţn o g su d a ,
2. da odlaganje nije protivno javnom interesu i
3. d a se ti m o d l a g a n j em n e n a n o si šte ta d ru g o j stra n ci.
S tra n k a mo ţ e i o d s u d a k o je m p o d n o si tuţ b u i p o k re ć e u p ra v n i s p o r
tra ţ iti o d g o d u iz v rš en ja rje š e n ja , ta k o š to ć e u tu ţ b i z a tra ţ i ti da sud odgodi
iz v rš e n je i ta d a s u d h itn o p o s tu p a (o z a h tje v u z a o dg o d u s e rje š a v a u ro k u
o d 3 d a n a ). Me Ċ u tim, ako se stra n k a , p ri je to g a , o b ra ć a la o rg a n u u p ra v e z a
o d g o d u iz v rš en ja i n i je u s p je la , ta d a n e mo ţ e is ti z a h tje v is t ic a ti u tu ţ b i sudu. Z b o g to g a , a ko o so b a p o d no si za h tj e v za o d g o d u su d u , u z tu ţb u m o ra dostaviti dokaz d a ta j i sti za h tj e v n ij e ve ć p o d n o sil a o rg a nu u prave. Ako uz zahtjev za odgodu koji je stranka podnijela sudu nije dostavljen i ovaj dokaz, sud
će ovaj zahtjev odbaciti, jer je rok od 3 dana (u kojem sud o zahtjevu mora
o d l u či ti ) p re kra ta k d a se s tra n ka o p o m i n j e d a i sp ra vi n e d o sta tke . Ako sud odbije odgodu, stranka nema prava na ţalbu.
Pokretanje upravnog spora
Upravni spor po k re ć e s e tuţb o m. T uţ b a se p o dn o s i u roku od 30 dana o d d a n a d o s ta v lja n ja u p ra v n o g a k ta s tra n c i k o ja p o d n o s i tu ţ b u .
Rok od 30 dana od dana dostavljanja upravnog akta v aţ i i z a nadle ţ no g p ra v ob ra n io c a i o mb u d s me n a k a d a s u o v la š te n i z a p o d no š e n je
tu ţ b e a ko im je u p ra v n i a k t d o s ta v lje n , a a k o im a k t n ije d o s ta v lje n , tu ţ b u
mogu podnijeti u roku od 60 dana od dana dostavljanja upravnog akta
s tra n c i u ĉ iju je k o ris t u p ra v n i a k t d o n e s e n .
T u ţb a s e p re d a je n ep o s re d n o ili p re p o ru ĉ e n o m p oš to m. M o ţe se izjaviti n a za p i sn i k, ča k i ko d o p ći n sko g su d a .
M o ţe se d e si ti d a , i z n e zn a n j a i l i o ma ško m , tu ţb a b u d e p re d a ta d ru g o m
organu ili sudu. Ako se to m o ţe p ri p i sa ti n e u ko sti stra n ke , ta d a se ra ču n a da je
tu ţb a p re d a ta u ro ku . T a j organ ili sud će j e p ro sl i j e d i ti n a dl e ţn o m su d u .
Sadrţaj tuţbe
T u ţ b a mo ra s a d rţ a v a ti:
1. ime i prezime tu ţi o ca i d ru g e l i čn e p o d a tke ,
2. b ro j i d a tu m u p ra vn o g a kta p ro ti v ko g a j e tu ţb a p o d n e še n a ,
3. kratko izlaganje zb o g če g a se tu ţi i u ko m p ra vcu i o b i mu se p re d l a ţe
p o n i šta va n j e u p ra vn o g a kta ,
4. potpis podnosioca (ako je nepismen – tu ţb u će p o tp isati drugo lice i
n a zn a či ti u či j e im e j e p o tp i suj e , a p rsto zn a ko m se i n a če u u p ra vn o m
p o stu p ku a kt m o ţe p o tp i sati samo u slu ča j u kad a n e p i sm e n a stra n ka d aj e
p u n o m o ć).
K a d a s e p o d no s i tu ţ b a , uz nju se dostavlja obavezno i akt koji se pobija.
T u ţb a se d o sta vl j a u d va i li u p o tre b n o m b ro j u p rim j e ra ka , j e r se tu ţb a dostavlja drugoj strani ili stranama na odgovor.
T u ţ ila c moţ e o d u s ta ti o d tuţ b e s v e d o do n o š e n ja s u d s k e o d lu k e po
tu ţ b i, o ĉ e mu se sudu podnosi pisani podnesak ili daje iz jav a na z apisnik
k o d s u d a , u k o m s lu ĉ a ju n a d le ţ n i s u d rje š e n je m o b u s ta v lja p o s tu p a k .
U tu ţ b i s e n e mo g u n a v o d iti n o v e ĉ in je n ic e i d o k a z i , uz jedan iz uz etak – moţ e ako s tra n k a uz tuţb u p riloţ i iz uz etno jak dokaz koji dovodi
u p ita n je ĉ in je n iĉ n o s ta n je u tv rĊ e n o u u p ra v n o m p o s tu p k u . Ovdje je bitno da
j e či n j e ni čn o sta n j e p o tp u n o d ru g a čij e i d a j e p o sto j al o ra n i j e , ali ga tu ţi l a c n i j e mogao ranije i sta ći .
S v a k a s tra n k a je d uţ n a d o k az a ti ĉ in je n ic e n a k o je s e p oz iv a , d a k le
teret dokaz ivanja je na strankama. A ko o n a n e p ru ţi d o vo l j n o d o ka za , sud ih
ne izvodi dodatno ex o fficio.
Odbacivanje tuţbe
S u d ć e rje š e n je m o d b a c iti tu ţ b u :
1. a ko j e tu ţb a n e p o tp u n a i l i nerazumljiva, a l i te k n a ko n što tu ţi l a c n i u naknadno ostavljenom roku ne ukloni ove nedostatke, a oni su takvi da
sp re ča va j u ra d su d a .
2. ako j e tu ţb a n e b l a g o vre m e n a , p ri j e vrem e n a (ću ta n j e a d mi n i stra cij e ) i
p o d n e se n a o d n e o vl a šte n o g l i ca ,
3. ako akt koji se tu ţb o m o sp o ra va n i j e u p ra vn i a kt ,
4. a ko j e o či g l e d n o d a se u p ra vn i m a kto m n e d i ra u p ra vo tu ţi o ca (n e o d n o si
se na njega),
5. a ko j e stra n ka p o d n i j e l a tu ţb u , a i m a p ra vo n a ţa l b u n a p rvo s te p e n o
rj e še n j e , a to pravo nije iskoristila,
6. ako se radi o s tvari o kojoj se ne m o ţe vo d i ti u p ra vn i sp o r, i
7. a ko ve ć p o sto j i p ra vo m o ćn a su d ska o d l uka o istoj stvari.
Ak o n a d le ţ n i o rg an z a v rije me s u d s k og p o s tu pk a p o p o d ne s e n o j
tu ţ b i n a k n a d no d o n e s e d ru g i u p ra v n i a k t k o jim s e mije n ja i li s ta v lja v a n snage upravni akt protiv k o g a je u p ra v n i s p o r p o k re n u t, ta j o rg a n je d u ţ a n ,
p o re d tu ţ io c a , pismeno iz vijestiti i sud pred kojim je spor pokrenut. S u d će
u to m sl u ča j u p o zva ti tu ţi te l j a d a u ro ku o d 1 5 d a n a p i sm e n o i zj a vi d a l i j e
n a kn a d n o d o ne še n im u p ra vni m a kto m za d o vo l j a n il i o sta j e p ri tu ţb i i u kom
obimu, odnosno d a li tu ţb u p ro ši ru j e i n a n o vi u p ra vni a kt. A ko tu ţi te l j i zj a vi d a j e
n a kn a d n o d o n e še ni m u p ra vn im a kto m za d o vo lj a n il i a ko n e d a i zj a vu u ro ku 1 5
d a n a , n a d l e ţn i su d će d o n i j e ti rj e še nj e o o b u sta vl j a nj u p o stu p ka . A ko tu ţi te l j
i zj a vi d a n o vi m u p ra vn im a kto m n i j e za d o vo l j a n , su d će n a sta vi ti p o stu p a k .
Dostava upravnih spisa po tuţbi
S u d je d u ţ an tu ţb u d o s ta v iti o rg a n u u p ra v e k o ji je d o n io u p ra v n i a k t
n a o d g o vo r, k a k o b i u o d re Ċ e n o m ro k u o v a j o rg a n (tuţ e n a s tra n a ) d o s tavio upravni spis kantonalnom sudu.
Ako taj organ ne dostavi sudu spis u ostavljenom roku (kojeg
o d re Ď u j e su d , a ko ji n e m o ţe b i ti kra ći o d 1 0 n i ti du ţi o d 2 0 d a n a ) , a predmet se
n e mo ţ e rije š iti b e z s p is a , time o rg a n u p ra ve p o vri j e Ď u j e sl u ţb e n u d u ţn o st, pa
tada sud ima pravo i obavezu da podnese prijavu disciplinskoj komisiji protiv
sl u ţb e n o g i o d g o vo rn o g l i ca u to m o rg a n u . O pokretanju disciplinskog postupka
o b a vj e šta va se V l a d a F B iH i li V l a d a ka n to n a .
T u ţb a s e moţ e rije š iti i b e z s p is a ak o s tra n k a os p o ra v a rje š e n je
samo sa aspekta primjene materijalnog prava. T u ţb a se , ako je predmet
vi še stra n a čki , dostavlja i drugim strankama na odgovor.
Nejavna sjednica / javna rasprava i odluĉivanje suda
O u p ra v n im s p o ro v ima s u d rje š a v a u p ra v ilu n e ja v n o , p o s u d i ji pojedincu ili na sjednic i.
Kod nejavne sjednice nema rasprave.
T u ţ ila c moţ e tra ţ iti d a p ris u s tv u je n e ja v no j s je d n ic i, b e z o bz ira d a li
s tv a r rje š a v a p o je d in a c ili v ije ć e . T u ţ ila c ta j z a h tje v mo ţ e is ta ć i samo u
tu ţ b i. S u d ija mo ra poz v a ti o v a k v og tuţ io c a , p re d o ĉ iti mu s tv a r i odgovor na
tu ţ b u , moţ e mu d oz v o liti d a n e š to d o d a tn o k a ţ e a ko ima il i d a iz n e s e n e k e
nove dokaz e. K a d a sud o cij e n i d a n em a vi še ra zl o g a d a p ri su stvu j e sj e d n i ci
p u šta g a d a i d e i n a sta vl j a svo j ra d . Raniji zakon nije imao nejavnu sjednicu.
S tra n k e u s p o ru mo g u z a traţ iti d a s e u p re d me tu o d rţ i ja v n a rasprava.
Ovaj zah tjev se m o ţe i sta ći sa m o u tu ţb i i l i o d g o vo ru n a tu ţb u .
U to m s lu ĉ a ju s u d mo ra u d o v o ljiti z a h tje v u s tra n k e i z a k az u je ja v n u raspravu. U tom smislu, sudija pojedinac, od nosno p re d s je d n ik v ije ć a
o d re d it ć e d a n ra sp ra v e i n a ra s p ra vu p oz va ti s tra n k e i z a in te re s ira n a lic a , ako ima takvih lica . U p o zi vu za ra sp ra vu s ud će o b a vi je s ti ti stra nke d a su na
ra sp ra vi d u ţne p re d o či ti sve d o ka ze o či nje ni ca ma na ko ji ma za s ni va j u s vo je za htje ve i na vode.
Raspravom rukovodi sudija pojedinac, odnosno p re d s je d n ik v ije ć a .
Izo s ta n a k stra n ke sa ra sp ra ve n e za d r ţa va ra d su d a . Z b o g i zo sta n ka
stra n a ka sa ra sp ra ve n e m o ţe se u ze ti d a su s tra n ke o d u sta l e o d svo j i h
za h tj e va , ve ć će se n ji h o vi p o d n e sci p ro či ta ti . A ko n a ra sp ra vu n e do Ď e ni tu ţi l a c
n i tu ţe n a s tra n a , su d će ra sp ra vi ti sp o r i b e z p ri su stva s tra n a ka .
Tok rasprave
R a sp ra vo m ru ko vo d i p re d sj e d n i k vi j e ća . T a kva ra sp ra va n e b i tre b a l a
tra j a ti d u ţe o d 1 /2 sa ta .
Na raspravi prvo dobija rije ĉ ĉ la n s u d s ko g v ije ć a k o ji je iz v je s tite lj,
k o ji iz la ţ e s ta n je i s u š tin u s p o ra , n e d a ju ć i s v o je miš lje n je . Poslije toga daje
s e rije ĉ tu ţ ite lju d a o b ra z lo ţ i tu ţb u , p a z a s tu p n ik u tuţ e n e s tra n e i
z a in te re s ira n im o s o b a ma d a o b ra z lo ţ e s v o ja g le d iš ta .
O raspra vi se vo d i za p i sn i k u ko j i se u n o se sa m o b i tn e či n j e n i ce i o kol n o sti i dispozitiv odluke. Za p i sni k p o tp i su ju p re d sje d ni k vi je ća o d no sno s ud i ja
p o je d i na c i za p i sni ča r. P o što se za p i sn i k p o tp i še , stra n ke n a p u šta j u ra sp ra vu , a odluka se upisuje u zapisnik (n e m o ra o d m a h , m o ţe i u roku od 30 dana).
K a d je u p re d me tu od lu ĉ iv a n o n e ja v n o (na sjednici ili po sudiji
pojedincu), s u d mo ţ e , a k o s u z a to is p u n je n i u v je ti, p o n iš t iti o s p o re n i
u p ra v n i a k t i p rv o s te p en i u p ra v n i a k t a k o je i o n s ad rţa v a o is te ne d o s ta tk e i
predmet vratiti:
1. tu ţe n o m o rg a n u n a p o n o vn o rj e ša va n j e ili
2. p rvo ste p e n o m o rg a n u n a p o n o vn o rj e ša va n j e - ka d a o ci j e ni d a će o n b rţe
i e fi ka sn i j e p ro ve sti p o stu p a k i o d l u či ti o u p ra vn o j stva ri .
S u d rje š a v a s p o r, p o p ra v ilu , n a p o d lo z i ĉ in je n ic a k o je s u u tv rĊ e n e u upravnom postupku.
K a d a s u d n a o d rţ a n o j ja v n o j ra s p ra v i u tv rd i d ru g a ĉ ije ĉ in je n iĉ n o
s ta n je u o d no s u n a ĉ in je n iĉ n o s ta n je u tv rĊ e n o u u p ra v no m p o s tu pk u i otkloni povrede pravila upravnog postupka , p o n iš tit ć e o s p o ren i u p ra v n i akt i prvostepeni upra v n i a k t a k o je i o n s a d rţ a v a o is te n e d o s ta tk e , te s a m
rje š it i u p ra v n u s tv a r.
U o vo m slu ča j u , su d u tvrĎ u j e či nj e n i čn o sta nj e , p o p ra vi l u , n a ra sp ra vi i li
p re ko j e d n o g čl a n a su d sko g vi j e ća il i p re ko d ru g o g su d a . N a ra sp ra vu se p o zi va i
stranka.
Zakonitost osporenog upravnog akta sud ispituje u granicama
z a h tje v a iz tu ţb e i p ri to m je v e z a n ra z loz ima tu ţ b e .
A ko su d p o za h tj e vu i z tu ţb e u tvrd i d a j e o sp o re n i u p ra vn i a k t n i šta va n ,
p o n i šti t će g a , a a ko su ra zl o zi n i šta vo sti sa d r ţa n i i u p rvo ste p e n o m u p ra vn o m
a ktu , p o n i šti t će i ta j a kt .
K a d a o d lu ĉ u je u v ije ć u s u d d o n o s i p re s ud u o d no s n o rje š e n je
v e ć in o m g la s o v a s u d s k o g v ije ć a .
O vi j e ća n j u i gl a sa nj u vo d i se p o se ba n za p i sn i k ko ji p o tp i su j u svi čl a n o vi
vi j e ća i za p i sn i ča r. V i j e ća nj e i g l a sa nj e vrši se b e z p ri s ustva s tranaka.
S u d rje š a v a s p o r p re s u d o m. P re s u d o m s e tu ţ b a u vaţ a v a ili o d b ija kao neosnovana.
Ak o s e tu ţ b a u v a ţ av a , p re s u d o m s e u p ra v n i a k t p o n iš ta v a i u p ra v n a
s tv a r s e rje š a v a , pa presuda u svemu z amje n ju je p o n iš te n i u p ra v n i a k t u
s lije d e ć im s lu ĉ a jevima:
a) ka d a su d rj e ša va sp o r n a p o dl o zi či n je n i ca koj e su u tvrĎ e n e u u p ra vn om postupku.
b) ka d a su d n a ra sp ra vi u tvrd i d ru g a či j e či n j en i čn o sta n j e te sa m rj e ši upravnu stvar.
K a d je tu ţ ba p o d ne s e n a z b og š u tn je u p ra v e , a s u d n aĊ e d a je opravdana, p re s ud o m ć e u v aţ iti tu ţ b u i o d re d iti u k o je m s mis lu ć e n a d leţ n i
o rg a n d on ije ti rje š e n je . A ko n a d l e ţn i o rg a n ne p o stu p i p o o voj p re su di su d a ,
o d g o vo rn o li ce u to m o rg a n u či n i te šku p o vre d u sl u ţb e n e d u ţn o sti p ro ti v koj e j e
n a d l e ţn i su d d u ţa n p o k re n u ti d i si p l i n ski p o st upak.
Dostava/preuzimanje odluke
Ak o je o d rţ a n a ra s p ra v a , s u d ć e d o n ije t i o d lu k u i iz ra d it i p is a n i
o tp ra v a k n a jk a s n ije u ro k u od 3 0 d an a o d d a n a z a k lju ĉ e n ja ra s p ra v e . Nakon
za kl j u če n j a ra sp ra ve sud će p ri su tn e stra n ke o b a vi j e sti ti o d a tum u ka d a su du ţ ne
p re u ze ti o d l u ku . A ko j e d n a o d stra n a ka ni j e p ri su stvo va l a ra sp ra vi , su d će j e pisano obavijestiti o datumu za preuzimanje odluke. Stranke, odnosno njihovi
z a s tu pn ic i il i p u n o mo ć n ic i , d u ţ n i s u s a mi p re u z e ti o d lu k u u z g rad i s u d a , te
im s u d n e ć e d o s ta v lja t i odluku po drugim zakonskim pravilima o dostavi
pismena.
Odluke suda donesene nejavno (na sjednici ili po sudiji pojedincu) sud
ć e d o s ta v iti s tra n k a ma n e p o s re d n o u s u du , p u te m p o š te ili n a d ru g i n a ĉ in
o d re Ď e n za ko no m .
Sadrţaj presude/rješenja
1. uvod
a) naziv suda,
b) broj i datum,
c) sastav suda,
d) o zn a če n j e stra n a ka
e) kra tko o zn a če n j e p re d m e ta sp o ra i akta koji pobija,
f) d a n ka d a j e o d rţa n a sj e d n i ca ,
2. iz reka,
3. o b ra z loţ e n je ,
4. p o tp is s u d ije /p re d s je d n ik a v ije ć a .
prepis.
Pouka o pravnom lijeku - protiv ove pres u d e ţ a lb a n ije d o p u š te n a . Nema pozivanja u ime naroda ili u ime FBiH u ovom postupku.
Ori g i na l p re s ud e se č u va u s ud u , a s tra nkama se dosta vlja o vjere n
PRAVNI LIJEKOVI
Ţ a lb a – nema je!
Protiv odluke kantonalnog suda donesene u upravnom sporu ne
mo ţ e s e iz ja v iti ţ a lb a .
1. Zahtjev za vanredno preispitivanje sudske odluke
P ro tiv p ra v o mo ć n e o d lu k e k a n ton a ln o g s u da d o n e se n e u up ra v n o m sporu, s tra n k a moţ e po d n ije ti z a h tje v z a v a n re d n o p re is p itiv a n j e sudske odluke, i to:
1. Vrhovnom sudu Federacije – z bog:
a) povrede federalnog zakona ili drugog federalnog propisa ili
b) povrede pravila federalnog zakona o postupku koja je mogla biti od
u ti ca j a n a rj e še n j e stva ri p u te m ka n to n a l n o g su d a .
2. Kantonalnom sudu – z bog:
a) povrede kantonalnog zakona ili drugih kantonalnih propisa ili
b) povrede pravila ???federalnog – kantonalnog??? zakona o
p o stu p ku ko j a j e m o g l a b i ti o d u ti ca j a n a rj e še nj e stva ri .
Zahtjev za vanredno preis pitivanje n e mo ţe s e po dn i je t i zb o g povrede pravila postu pka koja se odnose n a po gre š n o ili n e po t pu n o
u tv rĊe n o ĉin je n i ĉn o s ta n je !!!
Zahtjev z a vanredno preispitivanje s e u p u ć u je d ru g o s te pe n o m sudu
preko prvostepenog suda. Dakle, zahtjev se predaje kantonalnom sudu protiv
či j e o dluke se podnosi zahtjev, u roku od 30 dana od dana dostavljanja stranci te sudske odluke. Kantonalni sud zahtjev i spise u roku od 3 dana dostavlja Vrhovnom sudu FBiH, odnosno n a d l e ţn o m d ru g o ste p e n o m ka n to n a l n om su d u .
O z ahtjevu z a vanredno preispitivanje o d lu ĉ u je n a d le ţ n i s u d u v ije ć u od trojice sudija. K a d a o za h tj e vu za va n re d n o p re i sp i ti va n j e od l u čuj e
ka n to n a l n i su d , ta j su d o dl u ču je u vij e ću sa sta vl j en o m od tro j i ce su di j a koj i ni su
u če stvo va l i u d o n o še n j u o d l u ke .
S tra nka mo ţe tra ţi ti o d r ţa vanje ja vne s jednice i tome se ne mora
ud o vo l ji ti je r o vd je se na če l no o d l uč uje na ne ja vni m s je d ni ca ma .
K a k o o d lu ĉ u je n a d le ţn i s u d p o o v o m z a h tje v u ?
Z a h tj e v se p rvo d o sta vl j a stra n kam a i o d re Ď u j e im ro k u koj e m tre b a j u odgovoriti.
R je š e n je m se odbacuje n eb la g o v re me n , n e d op u š te n ili n e o v la š te n
z ahtjev.
Ako ovaj z ahtjev nema navedenih formalnih nedostataka, Vrhovni
sud Federacije BiH, odnosno n a d leţ n i k a n to na ln i s u d , donosi presudu kojom o d b ija il i u v a ţ a v a z ah tje v .
Ak o g a u v a ţ a v a – p o b ija n u k a n to n a ln u o d lu k u ć e :
a. ukinuti – či m e p re d m e t vra ća n a p o n o vn i p o stu p a k ili
b. iz mjeniti – či m e su d za p ra vo sa m rj e ša va p o tu ţb i .
(U upravnom postupku/sporu n e m a p re i n a če n j a , m o ţe i zm j e n i ti rj e še n j e /pres.).
2. Ponavljanje (obnova) postupka
P o s tu p a k o k o n ĉ an p re s u d o m ili rje š e n je m n a d le ţ n o g s u d a p on o v ić e se na z ahtjev stranke iz slije d e ć ih ra z lo g a :
1. a ko stra n ka sa zn a za n o ve či n j e n i ce i li ste kn e m o g u ćn o st d a u p o tri j e b i nove dokaze na osnovu kojih bi spor bio povolj ni j e ri j e še n za n j u d a su te
či n j e ni ce /d o ka zi b i l i i zn e se n i i li u p o tri j e b lj e n i ;
2. a ko j e d o o d l u ke su d a d o šl o u sl j e d kri v . djela sudije ili zaposlenika u sudu,
i l i j e o d l u ka i sp o sl o va n a p re va rn o m ra d nj o m za stu p n i ka il i p u n om o ćni ka jedne od stranaka koja radnj a p re d sta vl j a kri vi čn o d j e l o ;
3. a ko j e o d l u ka za sn o va n a n a p re su d i d o n e se n oj u kri vi čn oj i li g ra Ď a n skoj
stva ri , a ta p re su d a j e ka sn i j e u ki n u ta p ra vo m o ćn om su d sko m o d lu ko m ;
4. a ko j e i sp ra va na koj o j se za sn i va su d ska o d lu ka la ţn a i li a ko j e svj e d o k,
vj e šta k i li stra n ka p ri l i kom sa sl u ša n j a p re d su d o m d a o l a ţa n i ska z, a odluka suda se zasniva na tom iskazu;
5. a ko stra n ka n a Ď e i li ste kn e m o g u ćn o st d a u po tri j e b i ra ni j u su d sku o dl u ku donesenu u istom upravnom sporu;
6. ako stranci, odnosno zainteresiranom licu nije b il a d a ta m o g u ćn o st d a
u če stvu j e u u p ra vn o m sp o ru - n a j ĉe š ća .
P o n a v lja n je p o s tu p k a moţ e s e tra ţ iti n a jk a s n ije u ro k u o d 3 0 da n a o d dana kad je stranka saz nala za raz log ponavljanja, odn osno u objektivnom
ro k u o d 5 g o d in a o d p ra v o mo ć n o s ti s u d s k e odluke.
Po n a v lja n je p o s tu p k a p o k re ć e s e tu ţ b o m.
O tu ţ b i z a po n a v lja n je p o s tu p k a rje š a v a s u d ko ji je d o n io o d lu k u n a koju se odnosi raz log z a ponavljanje postupka i to sudija pojedinac koji nije
u ĉ e s tv o v a o u d o n o š en ju te o d lu k e .
T u ţb a se p o d n o si i sto m su d u ko j i j e n a d l e ţa n za rj e ša va n j e .
U tu ţ b i s e mo ra n a ro ĉ ito n a v e s ti:
1. p re su d a i l i rj e še n je d o n e se n o u p o stu p ku či j e se p o n a vl j a nj e tra ţi ;
2. zakonski osnov ponavljanja (razlog) i dokazi odn osno o ko l n o sti ko j e či n e
vjerovatnim postojanje tog osnova;
3. okolnosti i dokazi i z ko j i h p ro i zi l a zi d a j e tu ţb a p o d n e se n a u ro ku ;
4. u ko m p ra vcu i o bi m u se p re dl a ţe i zm j e n a p re su d e , o d n osno rj e še nj a
d o n e se n o g u p o stu p ku či j e se p o n a vl j a nj e tra ţi .
O tu ţ b i z a p on a v lja n je p o s tu p k a o d lu ĉ u je sudija pojedinac bez
o d rţ a va n ja ra s p ra v e .
Sud ć e o d b a c iti tu ţ b u rje š e n je m a k o u tv rd i :
1. d a j e tu ţb u p o d n i j e l o n e o vla šte n o l i ce ili
2. d a tu ţb a n i j e b l a g o vre m e n a ili
3. d a stra n ka n i j e u či n il a b a r vjerovatnim postojanje zakonskog osnova za ponavljanje.
Ak o s u d n e o d b a c i tu ţ b u z bo g n a v e de n ih n e d o s ta ta k a d o sta vi t će j e protivnoj stranci i zainteresiranim licima i pozvati ih da u roku od 15 dana
o d g o vo re n a tu ţb u .
P o is te k u ro k a za o dg o v o r na tuţ b u , s ud p re s ud o m rje š a v a o tuţ b i z a
ponavljanje postupka. Ako se ponavljanje postupka doz voli, s ta v ić e s e v a n sn a g e ra n ija s u d s k a o d lu k a u c je l in i il i d je li miĉ n o .
R a n ij e p ro ce sn e ra d nj e n a ko j e n e u ti ču ra zl o zi p o n a vl j a nj a p o stu p ka n e će
se p o n a vl ja ti . P re su d o m koj om se p o n a vl j a nj e p o stu p ka d o zvo l j a va ri j e ši će se i o glavnoj stvari.
Protiv odluke suda donesene po tu ţb i za p o n a vl j a n j e p o stu p ka m o g u se podnijeti pravni lijekovi koji su dozvoljeni u glavnoj stvari.
P ra v n e lije k o v e u u p ra v n o m s p o ru moţ e p o d n os iti i o mb u d s me n
k a d a u o b av lja n ju p o s lo v a iz s v o je n ad le ţn o s ti n a Ċ e d a je s ud s k o m
o d lu k o m p o v rije Ċ e n o lju d s k o dostojanstvo odnosno prava i slobode
u tv rĊ e n e U s ta v o m F e d e ra c ije i in s tru me n t ima An e k s a to g U s ta v a .
OBAVEZNOST PRESUDA I SHODNA PRIMJENA ODREDABA ZPP-a
K a d su d po n i šti o sp o re n i u p ra vni a kt p re dm e t se vra ća u sta n j e u ko m e se
n a l a zi o p ri j e n e g o što j e p o n i šte n i a kt d o n e se n .
Ako prema prirodi stvari koja je bila predmet spora treba umjesto
p o n iš te n o g u p ra v n og a k ta d o n ije ti n o v i u p ra v n i a k t, n a d le ţ n i o rg a n d u ţ an
je da ga donese bez odlaganja, a najkasnije u roku od 15 dana od dana dostavljanja presude.
N a d le ţn i o rg a n je p ri to me v e z a n p ra v n im s h v a ta n je m s u d a i primjedbama suda u pogledu postupka.
A ko n a d l e ţn i o rg a n p o sli j e p o ni šte n j a o sp o re n o g u p ra vn o g a kta d o n e se upravni akt protivno pravnom shvatanju suda, ili protivno primjedbama suda u pogledu postu p ka , p a tu ţi l a c p o d n e se n o vu tu ţb u , su d j e d u ţa n u o vi m
sl u ča j e vi m a p o n i šti ti o spo re n i u p ra vn i a kt i sam ri j e ši ti stva r p re su d o m , a ko je u
to j stva ri p o tp u n o i p ra vi l n o u tvrĎ e n o či n j e ni čn o sta n j e . Takva presuda u svemu
z a mje n ju je u p ra v n i a k t n a d le ţ n o g o rg ana.
A ko n a d l e ţn i o rg a n p o sl i j e p o n i šte nj a u p ra vn o g a kta n e d o n e se n o vi upravni akt u propisanom roku ili ga donese protivno primjedbama suda u
p o g l e d u či n je n i čn o g sta n j a , p a zb o g to g a su d ne m o ţe d o n i je ti p re su d u ko j a u
svemu zamjenjuje upravni akt nadl e ţn o g o rg a n a , o d g o vo rn o li ce u to m o rg a n u
či n i te šku p o vre d u sl u ţb e n e d u ţn o sti p ro ti v ko j e j e n a d l e ţn i su d d u ţa n p o kre n u ti disciplinski postupak.
U k o lik o o v a j Z a k o n n e s a drţi o dre db e o po s tu pk u u u pra v n im
s po ro v ima s h o dn o će s e p rim je n jiv a t i o d go v a ra ju će odre dbe Zakona o
pa rn i ĉn o m po s tu pk u !!!
POSTUPAK ZAŠTITE SLOBODA I PRAVA POJEDINACA ZAJAMĈENIH USTAVOM FEDERACIJE
Ovo je sui generis pravno sreds tvo.
Ovim pravn im sredstvom se doz voljava da se pobijaju ak ti ko ji se
in a ĉ e n e mo g u p o b ija ti (jer to uglavnom nisu upravni akti, pa ne postoji
m o g u ćn o st p o kre ta n j a u p ra vn o g sp o ra ), a k o jima s e k rš e p ra v a p o je d in a c a iz
u s ta v a i me Ċ u narodnih konvencija i sporaz uma, pod uslovom da nije
z a ja mĉ e n a d ru g a s u d s k a z a š tita p ro tiv ta k v ih a k a ta .
Zahtjev pored pojed inca mo ţ e p o d n ije ti i o mb u d s me n .
Ova ka v za h tj e v rj e ša va kantonalni su d i to su d i j a p o j e d i n a c i li vi j e će .
Zahtjev se smatra hitnim i ro k rje š a v a n ja je 1 5 d a n a .
M o ra se d o sta vi ti i d ru g o j stra n i na o d g o vo r o sim a ko o či g l ed n o p ro i zi l a zi
d a su krše n a l j u d ska p ra v a.
U z ahtjevu se treba navesti:
1. radnja, mjesto i vrijeme kada je radnja u čin j e n a ,
2. organ, odnosno p ra vn o l i ce ko d ko j e g j e ta ra d n j a u či n j e n a ,
3. p o d a ci o sl u ţb e n o m l i cu , odnosno o d go vo rn o m l i cu ko j e j e to u či ni l o ,
dokazi o tome, kao i
4. zahtjev da se otkloni za p re ka i l i o g ra n i če n j e sl o bo d e /p ra va .
traje.
Za h tje v z b o g n e z a ko n ite ra d n je mo ţ e s e p o d n ije ti s v e d o k ra d n ja
O z a h tje v u s e o d lu ĉ u je rje š e n je m. K a d s u d n a Ċ e d a je z a h tje v
o s n o v a n d on ije t ć e rje š e n je k o jim ć e z a b ra n iti d a ljn je v rš e n je n e z a k o n ite radnje i odrediti mjere koje treba preduz eti, da bi se uspostavilo z akonito
s ta n je , o s ta v lja ju ć i ro k z a iz v rš e n je , k a o i o d re d iti z a k o n s k e s a n k c ije z a
s lu ĉ a j n e iz v rš e n ja rje š e n ja . U p ro ti vn o m , a ko su d n a Ď e d a j e za h tj e v
n e o sn o va n , o d b i t će za h tj e v rj e še n j e m .
Protiv ovog rje š e n ja , n e mo ţ e s e iz ja v iti ţ a lb a , a li s e mo ţ e p o d n ije ti z ahtjev z a vanredno preispitivanje sudske odluke Vrhovnom sudu
F e d e ra c ije u ro k u o d 8 d a n a o d d a n a d o s ta v lja n ja r je š e n ja s tra n c i .
Os im p o je d in a ĉ n ih a k a ta , o v a j p o s tu p a k s e o d n o s i i n a p o je d in a ĉ n e
ra d n je tj. p o n a š a n je s lu ţ b e n o g ili o d g o v o rn o g lic a k o ji s v o jim ra d n ja ma
o n e mo g u ć a v a s tra n c i d a o s tv a ri u s ta v o m z a g a ran to v a n a p ra v a i s lo b o d e .
A ko se to za i sta u tvrd i , ta d a p o sto j i m o g u ćn o st d a ka n to n a l ni su d d on e se
rj e še n j e ko ji m će za b ra n i ti d a l je p o stu p a n j e il i n e p o stu p a nj e il i će n a l o ţi ti d a se
p o stu p i n a o d re Ď e n i n a či n i u tvr diti o d re Ď e n e m je re u o d re Ď e n om ro ku ka ko bi se
otklonile te negativne posljedice.
P o s to ji i mo g u ć n o s t n o v ĉ a n o g k aţ n ja v a n ja z a n e izv rš e n je n a lo ţ en e
radnje (200-800 KM).
R a d n j e n a l o ţe n e rj e še n j em tre b a d a i zvrši onaj kod koga se te radnje
či n e il i n e čin e , a a ko on to n e će da i zvrši , o n d a su d m o ţe sa m i li p u tem
o p ći n ski h su d o va d a n a za h tj e v st ra n ke p re u zm e i zvrše n j e to g rj e še n j a .
OPĆI POJMOVI
D o d a tn a n a d leţ n o s t
Usta vo m Bi H (Čl a n 3 ) p ro p i sa n e su n a dl e ţn o sti B i H , a li i sto ta ko čl a n om
3 .5 a ) i b ) p ro p i sa n e su u s ta vo m F B i H i d o d a tn e n a d l e ţn o sti .
T o z n a ĉ i d a e n tite ti je d a n d io s v o je n a d leţ n os ti mo g u p re n ije ti n a BIH
(Ministarstvo pravde, Ministarstvo odbrane, VSTV). P re n o s n ad le ţ no s ti v rš i
z a k on o d a v no tije lo e n tite ta t j. P a rla me n t F B iH i N a ro d n a s k u p š tin a R S .
P o d je la n a d le ţ n o s ti
Prema Ustavu FBiH propisane su: 1. i skl j u či va n a d l e ţn o st Federacije, 2. za j e d n i čka n a d l e ţn o st F B i H i ka n to n a i 3. i skl j u či va n a d l e ţn o st ka n to n a .
1. k o d is k lju ĉ iv e n a d le ţ n o s ti F B iH - ona iz te oblasti samostalno donosi propise.
2. k o d z a je d n iĉ k e n a d leţ n o s ti - propisi koje donosi FBiH mora donositi u
ko n su l ta ci ji sa ka n to n a l n o m vl a š ću .
3. k o d is k lju ĉ iv e n a d le ţn o s ti kantona- kantonalno ti jelo samosta lno donosi
propise.
K o d z a je d n iĉ k e n a d leţ n o s ti , F B iH moţ e p re n ije ti d io n a d le ţ n o s ti n a kanton, a kanton na gradske i li o p ć in s k e v lasti (is to se odnosi i na BiH).
Za te ĉ e ni propis i – to zn a či d a svi za ko n i , su d ska p ra vil a i p ro p i si ko j i su
se za te kl i n a d a n d o n o šen j a U sta va F B IH (i sto va ţi i za U sta v B IH ) će se
p ri m j en j i va ti u o no j m je ri u kol i ko n i su u su p ro tn o sti sa U sta vo m F Bi H (i sto va ţi i za BiH) (n pr. zakon o eksp ropri j a ci ji , Z OO, za ko n o n a sl j e Ď i va n j u ).
ZAKON O ORGANIZACIJI UPRAVE U FBIH
Ov im z a k o n o m p ro p is a n je n a ĉ in o rg an iz ira n ja u p ra v e u F B iH ,
k a n to n u , o p ć in i i g ra d u . Ov o je je d a n s is te ms k i z a k o n i n a o s n o v u n je g a s e
donose svi ostali z akoni iz oblasti uprave, s tim da u nekim lex specialis
z a k on ima o d re Ċ e n a rje š e n ja mo g u b it i i d ru g a ĉ ije p ro p is a n a .
N a d le ţn o s t fe d e ra ln ih o rg a n a u p ra v e u tv rĊ u je s e u fe d e ra ln o m
z a k on u o fe d e ra ln im min is ta rs tv ima , a o rg a n iz a c ija i n a d leţ n o s t kantonalnih organa uprave propisuje se k a n to n a ln im z a k o n o m. N e d leţ n o s t
g ra d s k ih i o p ć in s k ih s luţ b i p ro p is u je s e p rop is o m g ra d s k og , o d n o s no
o p ć in s k o g v ije ć a .
P o sl o ve u p ra ve i z o kvi ra n a d l e ţn o sti F e d e ra ci j e , o d n o sn o ka n to n a , obavljaju organi uprave Federacije, odnosno kantona, a poslove uprave i
sa m o u p ra ve i z n a d l e ţn o sti g ra d a od n o sn o o p ći n e vrši g ra d o na če l ni k o d no sn o
o p ći n ski n a čel n i k, p u te m g ra d ski h o d n o sn o o p ći n ski h slu ţb i za u p ra vu . S re d stva
za ra d o rg a n a u p ra ve o si g u ra va j u se u b u d ţe tu F B i H , ka n to n a , g ra d a , o d n o sn o
o p ći n e .
POSLOVI UPRAVE
1. Iz v rš a v a n je z a k o n a i d ru g ih p ro p is a – s tv a rn a n a d leţ n os t o rg a n a uprave:
F e d e ra ln i o rg a n i u p ra v e n a d le ţ n i s u z a iz v rš a v a n je:
a. federalnih z akona i drugih propisa, i
b. z akona BiH - ako je to utvrĎeno u samim tim zakonima (da je za
rj e ša va n j e o d re Ď e n i h u p ra vn ih stva ri n a d l e ţn a F e d e ra ci j a ) i l i
u ko l i ko B iH j e d a n d io svo j e n a d l e ţn o sti p re n e se n a e n ti te te t.
K a n to n a ln i o rg a n i n a d le ţ n i s u z a s p ro v o Ċ en je :
a. kantonalnih propisa i
b. federalnih propisa - ako je to utvrĎeno zakonom Federacije ili ako
je Federacija j e d a n d i o svoj i h n a d l e ţn o sti p re n i j el a n a ka n to n .
Gra d s k e i o p ć in s k e s luţ b e su n a dl e ţn e za i zvrša va n j e p ro p i sa koj e
d o n o se g ra d ska i o p ći n ska vij e ća , za i zvrša va n j e ka n to n a l ni h p ro p i sa a ko j e
u tvrĎ e n o u za ko n i m a ka n to n a , i a ko j e ka n to n , o d n o sn o , F ederacija jedan dio
svo j e n a d l e ţn o sti p re n i j e li n a g ra d , o d n o sn o o p ći n u .
2. V rš e n je u p ra v n o g na dz o ra - gdje organi uprave nadziru provedbu zakona i drugih propisa, te zakonitost rada i postupanja organa uprave i
i n sti tu ci j a ko j e im aj u j a vn a o vl a šte n j a .
Postoji nekoliko vrs ta upravnog nadz ora:
1. n a d zo r n a d za ko n i to šću u p ra vn i h i d ru g i h a ka ta ,
2. n a d zo r n a d za ko n i to šću ra d a o rgana uprave i institucija kojima su
p o vj e re n a j a vn a o vl a šte n j a ,
3. inspekcijski nadzor – gdje organi uprave:
a) ostvaruju neposredan uvid u zakonitost rada, poslovanja i
p o stu p a n j a p re d u ze ća , u sta n o va i g ra Ď a n a u ve zi sa
p ri d rţa va n j e m za ko n a i d ru g i h p ro p i sa , te
b) p o d u zi m a j u u p ra vn e i d ru g e m j e re za ko j e su o vl a šte n i
za ko n o m , o d n o sn o p ro p i so m g ra d sko g i l i o p ći n skog vi j e ća .
3. D o n o š en je p ro v e d be n ih p ropisa (podz akonskih akata) – organi uprave
n a d l e ţn i su za d o n o še nj e p ro ve d b en i h p ro p i sa samo ako je to
pre dv i Ċe n o zakonom i z o d re Ď e n e o b l a sti za koju je donesen zakon.
4. P rip re ma n je o d re Ċ e n ih p ro p is a i d a v a n je p re p o ru k a – organi uprave
pripremaju zakone i druge propise za oblasti za koje su obrazovani i kada
o to m e o d l u či n a d l e ţn a za ko n o d a vn a i l i i zvršn a vl a st.
P rilik o m iz ra d e z a ko n a o rg a n i u p ra v e duţ n i s u p rib a v lja ti
o d g o v a ra ju ć a miš l je n ja , p o s e b n o :
a. a ko se ti m za ko n i m a p ro p i su j e i d i o n a d l e ţn o sti n e ki h d rugih organa, ili
b. a ko p re d l o ţe n a rj e še n j a i zi sku j u a n g a ţi ra n j e o d re Ď e ni h fi n a n si j ski h sredstava.
5. Davanje odgovora na pitanja z akonodavnoj vlasti – to su tzv.
za stu p n i čka p i ta n j a u ve zi sa p ro vo Ď e nj em p o li ti ke i i zvrša va n j e m za ko n a i dr. propisa iz svoje nad l e ţn o sti , te o sta n j u i p ro b l e m i m a u o bl a sti za ko j u su osnovani
6. P ra ć e n je s ta n ja u o b la s t i z a k o je s u t i o rg a n i o s n o v a n i.
7. Obavljanje drugih poslova kada je to z akonom propisano.
POVJERAVANJE JAVNIH OVLAŠTENJA
Organi uprave u okviru obavljanja svo je djelatnosti mogu jedan dio svojih poslova prenijeti na neku drugu pravnu osobu, š to s e n az iv a
p o v je ra v a n je ja v n ih o v la š te n ja .
On e p ra v n e o s o b e n a k o je je p re n e s e n o o b a v lja n je o d re Ċ e n e
djelatnosti sa organa uprave z ovu se I n s titu cije k o je v rš e ja v n a o v la š te n ja .
P re n o s n a d le ţn o s ti mo ţ e s e v rš iti s a mo z a k o n o m.
Za k o n p ro p is u je d a s e u o k v i ru p re n o s a n a d le ţ n o s ti s a o rg a n a
u p ra v e n a d rug u p ra v nu o s o bu n e moţ e p re n ije ti in s p e k c ijs k i n a d z o r.
M e Ď u tim , u o kvi ru i n sp e kcij sko g n a d zo ra j e d a n d i o tih poslova se moţe prenijeti,
a to j e o b a vlj a n j e o d re Ď e ni h e ksp e rti za i stru čn i h a n al i za za ko j e o rg a n u p ra ve nije te h n i čki n i stru čn o o sp o so b l je n .
Org a n u p ra v e k o ji je p re n io o v la š te n ja , u to m s lu ĉ a ju ima s lje d e ć u
funkciju:
a) rj e ša va p o ţa l b a m a n a d o n e se n a rj e še n j a o d str ane ovih institucija,
b) vrši i n sp e kci j ski n a d zo r,
c) d a j e o d re Ď e n a u pu tstva , m i šl j en j a i o b ja šn j e nj a ko d p rim je n e
o d re Ď e n i h za ko n a i
d) m o ţe p o d u zi m a ti i d ru g e ra d n j e i m je re ko j e i ma d ru g o ste p e n i organ.
Institucija na koju su prenesena javna o vl a šte nj a im a o b avezu da organu uprave sa ko j eg j e p re n e se n o o vl a šte n j e d o sta vl ja i n fo rma ci j e , i zvj e šta j e i d ru g e podatke koji su neophodni tom organu uprave.
KAKO SE OSNIVAJU ORGANI UPRAVE - OSNOVI ORGANIZACIJE ORGANA UPRAVE !!!
Federalni i kantonalni organi uprave osn ivaju se i njihove
n a d le ţ no s ti s e u tv rĊ u ju z a k o n o m. Federalni organi uprave su:
1. Ministars tva - federalno ministarstvo osniva se za obavljanje upravnih i
stru čn i h p o sl o va i z n a d l e ţn o sti F e d e ra ci j e u o b l a stim a u ko ji m a fe d e ra l ni organi uprave, u cjelini ili u ve će m o b im u , n e p o sre d n o p ro vo d e p o l i ti ku i
i zvrša va j u /o si g u ra va j u i zvrša va n j e fe d e ra l n i h za ko n a i d ru g i h fe d e ra l n i h
p ro p i sa i o d g o va ra j u za n j i h o vo i zvrša va n j e . Š ta s e tre b a u ra di ti za
formiranje novog ministarstva? Prvo treba p ripremiti izmjene i dopune Zakona o federalnim ministarstvima, zatim usvojiti zakon od strane
fe d e ra l n o g p a rl am e n ta u ko j em će b i ti o d re Ď e n a n a d l e ţn o st n o vo g ministarstva, te na k raju utvrditi postojanje novog ministarstva.
2. Uprave - federalna uprava osniva se za obavljanje odreĎenih upravnih i
stru čn i h p o sl o va či ja p ri ro d a i n a či n i zvrša va n j a za h ti j e va p o se b n u organiziranost i samostalnost u radu .
3. Federalne ustanove (imaju svojstvo pravnog lica) - to su upravne
o rg a n i za ci j e ko j e vrše stru čn e p o sl o ve za či ji ra d j e po tre b n a p ri m je n a
stru čn i h i n a u čn i h m e to d a .
Kriterij z a osnivanje: obim poslova, vrsta poslo va i broj orga na upra ve
tre b a b i ti p ri m je re n b ro j u s ta no vni ka ko ji ţi ve na o d re Ď e no m p ro s to r u.
U federalne ustanove spadaju:
1) z avodi - osnivaju se za obavljanje stručnih i drugih poslova koji
za h ti j e va j u p ri m j e nu i stra ţi va čki h i n a u čn i h m e to d a .
2) direkcije-osnivaju se za obavljanje stručnih poslova, koji preteţno
imaju privredni karakter.
3) agencije - osnivaju se za obavljanje različitih stručnih poslova (npr.
ADS)
Federalnim upravama/ustanovama rukovodi direktor, a organima uprave rukovodi ministar (jedna od razlika). Ministar je odgovoran Vladi FBiH, predsjedniku i premijeru FBiH i na kraju Parlamentu FBiH. Direktor je (ovisno je li u okviru ministarstva ili je samostalna) odgovoran V ladi FBiH i premijeru, a ako je samostalna onda Vladi FBiH.
Odgovornost se uvijek treba vez ivati za imenovanje u smislu - onaj ko imenuje njemu se odgovara.
Federalne uprave i federalne ustanove mogu se osnivati:
1. kao samostalne federalne uprave/ustanove i
2. kao federalne uprave/ustanove u sas tavu federalnog ministarstva - ako je
to potrebno:
a) zb o g m e Ď u so b n e p o ve za n o sti p o sl o va i z n a d l e ţn o sti fe d e ra l n o g
ministarstva i federalne uprave/us tanove i
b) ka d j e , p o re d o d re Ď e n o g ste p e n a sa mo sta l n o sti u vrše n j u po sl o va, potrebno osigurati usmjeravanje i nadzor u obavljanju poslova tih
uprava/ stanova od strane federalnog ministarstva.
U s lu ĉ a ju k ad s e u p ra v a /u s ta n o va n a laz i u s a s ta v u min is ta rs tv a ,
min is ta r d o n o s i p ro p is e i o p ć e a k te z a iz v rš a v an je z ak o n a i v rš i n a dz or nad
ra d o m te u p ra v e /u s ta n o ve , a o s ta le p o s lo v e iz s vo je n a d leţ n o s ti
u p ra v a /u s ta n o v a v rš i s a mo s ta ln o . U v rš e n ju n a d zo ra fe d e ra ln i min is ta r ima
o v la š te n ja :
1) rj e ša va ti u u p ra vn o m p o stu p ku o p ra vn im sre d stvim a p ro ti v u p ra vn i h a ka ta uprave/ustanove u sas tavu;
2) davati saglasnost na akte uprave/ustanove u sas tavu, donesene izvan
upravnog postupka;
3) tra ţi ti i zvj e šta j e i o b a vj e šte n j a o ra d u u p ra ve /u sta n o ve u sa s ta vu ;
4) o d re d i ti i zvrše n j e p o j e d i ni h za d a ta ka i z n a d l e ţn o sti u p ra ve /u s ta n o ve u sastavu i rokove za njihovo i zv rše n j e .
Federalne uprave/ustanove u sastavu ministarstva, ostvaruju saradnju sa
d ru g i m o rg a n im a , p re d u ze ći m a i d r. p ra vn i m l i cim a , a o d n o se p re m a V l a d i ,
P re d sj e d n i ku i P a rl am e n tu F B i H o stva ru j u p re ko mi n i stra u či j e m se sa sta vu nalaze.
Za v rš e n je u p ra v n ih i s tru ĉ n ih p o s lo v a i p o s lo v a lo k a ln e s a mo u p ra ve ,
iz o k v ira n a d le ţn o s ti g ra d a i o p ć in e osnivaju se s lu ţb e z a u p ra v u . One se
o s n iv a ju p ro p is o m g ra d s k o g i o p ć in s k o g v ije ć a n a p ri je d lo g g ra d o
n a ĉ e ln ik a , o d n o s n o o p ć in s k o g n a ĉ e ln ik a .
UTVRĐIVANJE UNUTARNJE ORGANIZACIJE ORGANA UPRAVE
U n u tra š n ja o rg a n iz a c ija o rg a n a up ra v e u tv rĊ u je s e pravilnikom o unutarnjoj organiz aciji.
Pravilnik o unutarnjoj organiz aciji donosi rukovodilac federalnog/
kantonalnog organa uprave, uz saglasnost Vlade Federacije/ kantona.
Unutarnja organizacija federalne uprave/ustanove u sastavu ministarstva
u tvrĎ u j e se , ka o p o se b a n d i o , p ra vi l ni kom o u n u ta rn j o j o rg a ni za ci j i m i ni sta rstva u
či j em se sa sta vu n a l a ze .
U g ra d u i o p ći n i , p ra vi l ni k o u n u ta rn j o j o rg a n i za ci ji d o n o si g ra d o n a če l ni k /
o p ći n ski n a če ln i k, u z sa g l a sn o st g ra d sko g /o p ći n sko g vi j e ća .
P ra v iln ik o m o u n u ta rn o j o rg a n iz a c iji o rg a n a u p ra v e u tv rĊ u je s e
n a ro ĉ ito :
1. o rg a n i za ci o n e j e d i ni ce i n j i h o va n a dl e ţn o st;
2. n a či n ru ko vo Ď e n j a ;
3. p ro g ra m i ra n j e i i zvrša va n j e p o sl o va ;
4. o vl a šte n j a i o d g o vo rn o sti sl u ţb e n i ka u o b a vl j a nj u p o sl o va ;
5. u ku p a n b ro j sl u ţb e n i ka i n a m j e šte n i ka za o b a vl j a n je p o sl o va ;
6. naziv i raspored poslova po organizacijonim jedinicama, sa opisom
p o sl o va za sva ko g sl u ţb e n i ka i n a mj e šte n i ka i p o tre b n i m u vj e tim a u
p o g l e d u stru čn e spreme i drugih uvjeta;
RUKOVOĐENJE ORGANIMA UPRAVE
RUKOVODILAC: Organom uprave rukovodi rukovodilac. U federalnim i kantonalnim organima uprave to je ministar, a sl u ţb a m a za u p ra vu u g ra d u i
o p ći n i ru ko vo d i gra do n a ĉe ln ik , odnosno o p ćin s k i n a ĉe ln ik . Samostalnom
upravom i upravom u okviru ministarstva rukovodi direktor.
Rukovodilac organa uprave:
1. predstavlja organ uprave,
2. organizuje i osigurava zakonito i e fikasno obavljanje poslova,
3. d o n o si p ro p i se i d ru g e a kte za ko j e j e o vl a šte n , te
4. o d l u ču j e o p ra vi m a , o b a ve za m a i o d go vo rn o sti m a sl u ţb e n i ka i
n a m j e šte ni ka u vrše n j u sl u ţb e .
Ruko vodilac je o d g o vo ra n za i zvrša va nje s vo ji h o vla šte nja , o d no sno
na d le ţno sti o rg a na ko ji m ruko vo d i , a a ko o ci je ni d a ne mo ţe o b a vlja ti p o slo ve ,
mo ţe p o d ni je ti o sta vk u. F e d e ra l ni mi nistar pod nosi osta vk u predsjed niku FBiH.
Rukovodioca smjenjuje onaj organ koji ga je imenovao u skladu sa z akonom, i to:
1. a ko se u i zvrša va n j u svo j i h o vl a šte n j a i o b a ve za n e p ri d rţa va p o l i ti ke i smjernica organa zakonodavne vlasti, kao i uputstava i sm jernica
o rg a n a i zvršn e vl a sti , ili
2. a ko u o kvi ru svo j i h n a d l e ţn o sti n e o si g u ra va p ro vo Ď e n j e za ko n a i drugih propisa, ili
3. a ko i z d ru g i h ra zl o g a p o sta n e n e d o sto j a n vrše n j a fu n kci j e .
ZAMJENIK RUKOVODIOCA: R u ko v o d ila c o rg a n a u p ra v e moţ e ima ti z amjenika, koji g a z a mje n ju je u k o lik o o v a j n ije u mog u ć n o s ti ob a v lja ti s v o ja
o v la š te n ja i o b a v e z e ili a k o je mje s to ru k o v o d io c a u p raţ n je n o , d o k n o v i
ru k o v o d ila c n e p re uz me d uţ n o s t, s a s v im n je g o v im o v la š te n jima i
o d g o v o rn os tima u ru k o v oĊ e n ju i p o maţ e ru k o v od io c u u p ro v oĊ enju
n je g o v ih o v la š te n ja i o b a v ez a . Zamjenika rukovodioca organa uprave imenuje i smjenjuje organ koji imenuje rukovodioca organa uprave.
R U K OV ODE Ć I S LU Ţ BE NI K : R u k o vo d io c u o rg a n a u p ra v e u ru k o v oĊ e n ju
p o je d in im p o d ru ĉ jima ra d a p o maţ u ru ko v o d e ć i s luţ b en ic i. R u ko vo d e će
sl u ţb e n i ke p o sta vl j a i sm j en j uj e ru ko vo d i l a c o rg a n a u p ra ve .
S L U Ţ BE NI K S A P OSE BN IM OV L AŠ Ć EN J IMA : S lu ţb e n ic i s a p o s e b n im
o v la š te n jima o b a v lja ju p o s lo v e in s p e k c ijs k o g n a d zo ra i d ru g e z na ĉ a jn ije
u p ra v n e i s tru ĉ n e p o s lo v e . Postavlja i smjenjuje ih rukovodilac organa
uprave.
R u k o v od ila c o rg a n a u p ra v e , n je g o v z a mje n ik i ru k o v o d e ć i s lu ţ b en ic i
n e mo g u ob a v lja ti d ru g u s lu ţ bu ili p o s a o . Ovo se ne odnosi na rad u
su d o vi m a u svoj stvu su d i j e po ro tn i ka , n a ra d u p o l i ti čkim stra n ka m a , n a n a sta vn i i odgojni ra d u u sta n o va m a za o b ra zo va n j e i o d g o j , n a sa m o sta l a n n a u čn i ra d , n a
ra d u ku l tu rn i m , u m j e tn i čkim , sportskim i n a u čn o -i stra ţi va čki m u sta n o va m a itd.
S lu ţ b en ic i i n a mje š te n ic i
P o s lo v e u p ra v e u o rg a n ima u p ra v e o b av lja ju d rţ a v n i s lu ţb e n ic i , a dopunske (pomo ćn o -te h n iĉ k e ) poslove z a potrebe organa uprave obavljaju
n a mje š te n ic i.
O p ri je mu s lu ţ b e n ik a i n a mje š te n ik a u ra d n i o d n o s u o rg a n u p ra v e ,
k a o i o d ru g im s ta tu s n im p ita n ji ma tih l ic a o d lu ĉ u je ru k o v o d ila c o rg a n a
uprave.
P o l o ţa j , p ra va , o b a ve ze i o d g o vo rn o sti , ka o i p l a će i d ru g a m a te ri j al n a
p ri m a nj a slu ţb e n i ka i n am j e šte n i ka u o rg a nim a u p ra ve u re Ď u j u se za ko n o m ,
o d n o sn o p ro p i so m g ra d sko g i o p ći n sko g vij e ća , u skl a d u sa za ko n o m .
Z a ko n o m o d rţa vn o j sl u ţb i u F e d e ra cij i B iH u re Ď uj e se ra d n o -pravni
sta tu s d r ţa vn i h sl u ţb e n i ka , a Z a ko n o m o n a m j e šte ni cim a u o rg a n im a d rţa vn e
sl u ţb e u F e d e ra ci j i , u re Ď u j e se ra d n o - p ra vn i sta tu s n a m j e šte n i ka .
R U K OV OĐE N J E F ED ER AL N IM OR GAN IM A U P R AV E I F ED E R ALN IM USTANOVAMA
Federalnim ministarstvom rukovodi federalni ministar , koji:
1. rukovodi, koordinira i nadzire aktivnosti federalnog ministarstva,
2. provodi federalnu politiku,
3. i zvrša va fe d e ra l n e za ko n e i d ru g e p ro p i se i z o kvi ra n a d le ţn o sti
svog ministarstva, te zada tke koje mu odredi premijer.
Federalnog ministra imenuje predsjedni k Federacije BiH, uz saglasnost 2 potpredsjednika Federacije, nakon konsultacij a sa premijerom ili sa kandidatom
za tu fu n kci j u , s ti m da im e n o van j e mi n i stra za h ti j e va p o tvrd u ve ći ne g la so va
za stu p n i ka u P re d sta vn i čkom d om u P a rl am e n ta F e de ra ci j e . Federalnog ministra smjenjuje predsjednik Federacije, na prijedlog premijera.
Radom samostalne federalne uprave/ustanove rukovodi direktor.
Direktora samostalne uprave/ustanove imenuje Vlada Federacije, na
u s a g la š e n p rije d lo g p re mi je ra i z a mje n ik a p re m ije ra .
U slu ča ju d a d i re kto r sa m o sta l ne fe d e ra l n e u p ra ve /u sta n o ve n ij e u
m o g u ćn o sti o b a vlj a ti svo j a o vla šte n j a i o b a ve ze i l i a ko j e mj e sto d i re kto ra
u p ra ţn j e n o , za m j e n u j e g a za m j e n i k d i re kto ra .
Radom uprave/ustanove u sastavu federalnog ministarstva rukovodi
direktor.
Direktora uprave/ustanove u sastavu ministarstva postavlja i
s mje n ju je V la d a F e d e ra c ije , n a p rije d lo g fe d e ra ln o g min is tra u ĉ ije m s e
sastavu nalaz e te uprave i ustanove.
U sl u čaj e vim a d a di re kto r u p ra ve /u sta n o ve u sa sta vu m i n i sta rstva n i j e u
m o g u ćn o sti o b a vlj a ti svo j a o vla šte n j a i o b a ve ze i l i a ko j e mj e sto d i re kto ra
u p ra ţn j e n o za m j e n j uj e g a ru ko vo d e ći sl u ţb e n i k ko g a o d re d i fe d e ra l n i m i ni sta r .
ODGOVORNOST FEDERALNOG MINISTRA I DIREKTORA FEDERALNE UPRAVE/USTANOVE
Federalni min istar za svoj rad odgovara p redsjedniku i premijeru FBiH.
Direktor i z amjenik d irektora samosta lne uprave/ustanove za svoj rad
odgovaraju Vladi, te premijeru i zamjeniku premijera Federacije.
Direktor ustanove/uprave koje se nalaz e u sastavu ministarstva za
svoj rad odgovara Vladi i m i ni stru u či j e m se sa sta vu n a l a zi ta u p ra va /u sta n o va .
F e d e ra ln i min is ta r mo ţ e p o d n ije ti o s ta v k u predsjedniku FBiH.
Direktori, kako samostalne tako i uprave/ustanove u sastavu ministarstva
ostavku podnose Vladi FBiH.
R U K OV ODE Ć I S L U ŢB EN IC I U F ED ER AL N IM ORGANIMA UPRAVE/ USTANOVAMA
U ru k o v oĊ e n ju po je d in im p o d ru ĉ jima ra d a fe d e ra ln o m min is tru
p o ma ţu ru k o v o d e ć i s lu ţ b en ic i.
U federalnom ministarstvu, k a o ru k o v o d e ć i s luţ b en ic i, mo g u s e postavljati:
1) sekretar ministarstva,
2) p o m o ćn i ci fe d e ra l n o g m in i stra ,
3) glavni federalni inspektor i
4) rukovodioci (direktori) uprava i ustanova u sastavu ministarstva.
N a v e d e n e ru ko v o d e ć e s luţ b en ik e , bez konkursa, postavlja i smjenjuje Vlada FBiH, na prijedlog federalnog ministra .
U samosta lno j federalnoj upravi/ustanovi mogu se p o sta vl j a ti p om o ćni ci direktora, a u federalnoj upravi/ustanovi u sastavu ministarstva savjetnici direktora.
R u ko vo d e ći sl u ţb e n i ci za svo j ra d o d go va ra j u fe d e ra l no m mi n i stru , odnosno direktoru samostalne federalne uprave ili federalne ustanove.
NADLEŢNOSTI ORGANA UPRAVE I USTANOVA
N a d le ţn o s ti o rg a n a u p ra v e /u s ta n o v e :
1. donose provedbene propise (pravilnike) ko j im a se ra zra Ď u j u p o j e di n e
o d re d b e za ko n a i u re Ď u j e u n u t ra šn j a o rg a n i za ci j a o rg a n a u p ra ve .
2. iz d a ju o p ć e a k te :
a) uputstva – kojima se propisuje n a či n ra d a u o b a vl j a nj u o d re Ď e ni h
p o sl o va u p ra ve i u tvrĎ u j u n e ka p ra vi la p o stu p a n j a ko d o b a vl j a nj a nekih poslova.
b) instrukcije – kojima se b li ţe u tvrĎ u j u p ra vi l a i u p u tstva za ra d n a
p ro vo Ď e n j u i p ri mj e ni o d re Ď e n i h fe d e ra l n i h za ko n a i d ru g i h federalnih propisa.
c) naredbe – kojima se nareĎuje ili zabranjuje postupanje u odreĎenoj
si tu a ci ji ko j a i m a o p ći zn a ča j .
Org a n i u p ra v e /u s ta n o v e mo g u d o no s iti p ro v e d b e n e p ro p is e i op ć e
a k te s a mo k a d s u z a to iz riĉ ito o v la š te n i fe d e ra ln im z a ko n o m ili p o
z ahtjevu premijera, ako se temelji na zakonu i u granicama datog
o vl a šte n j a . P ro ve d b e ni p ro p i si i o p ći a kti , o bj a vlj u j u se u "S l u ţb e n im novinama Federacije BiH".
N a n i vo u F B iH i ka n to n a , p ro ve d b e n e p ro p i se i o p će a kte d o n o si m i n i sta r odn. drugi rukovodilac organa uprave/usta n o ve , a n a n i vo u g ra d a i o p ći n e
- g ra d o n a če l n i k o d n o sn o o p ćin ski na če l ni k. R u ko vo di o ci mo g u o vl a sti ti
svo j e za m j e ni ke , ru ko vo d e će sl u ţb e n i ke i li p o je d i n e sl u ţb e n i ke d a d on o se
p o j e d i n a čn e a kte , o če m u se d o n o si p o se b n o rj e še n j e .
3. d o n o s e p o je d in a ĉ ne a k te – rje š e n ja , z a k lju ĉ k e i d r. p o je d in a ĉ n e a k te .
D o n o se i h ru ko vo d i o ci (m i n i sta r, d i re kto r o rg a n a u p ra ve ) , ka d a o d l u ču j u u
u p ra vn o m p o stu p ku , ka o i u d ru g i m sl u ča j e vim a p re d vi Ď e ni m za ko n o m .
ODNOS ORGANA UPRAVE PREMA IZVRŠNOJ I ZAKONODAVNOJ VLASTI
Odnos organa u p ra v e p re ma o rg a n u iz v rš n e v la s ti
Org a n iz v rš n e v la s ti (V la d a F e d e ra c ije /k a n to n a ) mo ţ e tra ţ iti:
1. d a o rg a n up ra ve o d re Ď e ni za ko n/p ro p i s p ri p re mi u o d re Ď e no m ro k u ,
2. d a se i spi ta sta nje u o d re Ď e no j o b la sti i d a se o d utvrĎ e no g sta nja
p ri p re me o d g o va ra j uć e i zmjene i dopune zakona ,
3. ut vrd i ti ro ko ve za i zvrša va n je p o je d i ni h za d a ta ka ,
4. p ri li ko m p ri p re me za ko na i p ro ve d b e ni h p ro p i sa o rg a n up ra ve mo ţe
tra ţi ti sm je r ni ce i up u te za p ri p re m u za ko na i z o d re Ď e ne o b la sti i o
o d re Ď e ni m p i ta nji ma p ro vo Ď e nja p o li ti ke . Org a n i zvrš ne vla s ti
o b a ve za n je o d g o vo ri ti na t ra ţe n je o rg a na up ra ve .
Organi uprave z a svoj rad odgovorni su Vladi Federacije/kantona,
o d n o s n o g ra do n a ĉ e lln ik u i o p ć in s k o m n a ĉ e ln ik u .
Odnos organa uprave prema organu z akonodavne vlasti
Organi uprave imaju obavez u:
1) d a o rg a n u za ko n o d a vn e vl a sti i zn o se zn a ča n i j a p i ta n j a i d a j u p re p o ru ke u
ve zi sa p ro vo Ď e n j e m p o li ti ke i i zvrša va n j e m za ko n a i d ru g i h p ro p i sa ;
2) da na zahtjev organa zak . vl a sti , p o d n o se i zvj e šta j o ra d u , sta n j u u svojoj
o b l a sti , i zvrša va n j u za ko n a i dr. p ro p i sa i p ro vo Ď e n j u u tvrĎ e n e p o l i ti ke ;
3) da odgovaraju na pitanja organa zakonodavne vlasti;
4) da na zahtjev zakonodavne vlasti pripremaju zakone i druge propise, kao i
a n a l i ti čke , i n fo rm a ti vn e i d ru g e m a te ri j al e ;
5) da na zah tjev organa zakonodavne vl a sti , p o d u zm u o d g o va ra j u će
organizacione, kadrovske i druge mjere kojima se osigurava efikasno
i zvrša va n j e p o sl o va i z n a d l e ţn o s ti o rg a n a u p ra ve ;
MEĐUSOBNI ODNOSI ORGANA UPRAVE
F e d e ra l n i o rg a n i u p ra ve im aj u o vl a šte n j a i ob a ve ze u p o gl e d u n ad zo ra n a d provo Ď e n j e m fe d e ra l n e p o li ti ke i fe d e ra l ni h za ko n a i d ru g i h p ro p i sa i z i skl j u či ve
n a d l e ţn o sti F e d e ra ci j e , ka d j e p ro vo Ď e n j e te p o li ti ke i ti h p ro p i sa p o vj e re n o
ka n to n a l n im o rg a n i ma u p ra ve i l i g ra d skim i o p ći n skim sl u ţb a m a za u p ra vu . Kantonalni organi uprave i ma j u o vla šte n j a i o b a ve ze p re m a g ra d skim i
o p ći n skim sl u ţb a m a za u p ra vu u p o gl e d u p ro vo Ď e n j a i n a d zo ra n a d p ro vo Ď en j em
p o l i ti ke i ka n to n al n i h za ko n a i d ru g i h ka n to n a l ni h p ro p i sa , a ko j e p ro vo Ď e nj e ti h
p ro p i sa p re n e se n o n a g ra d , o d n o sn o o p ći n u .
U ostvariva n j u m e Ď u so bn e sa ra d n j e o rg a n i u p ra ve od n o sn o sl u ţb e za upravu na istom nivou vlasti obavezni su jedni drugim dostavljati podatke i
i n fo rm a cij e p o tre b n e za o b a vl ja n j e p o sl o va i z n j i h o ve n a d le ţn o sti ko j im a
ra sp o l a ţu i d o ko j i h d o l a ze u v rše n j u svo j i h p o sl o v a, razmjenjuju informacije i
i sku stva , o b ra zu j u za j e d n i čke stru čn e ko m i si j e i d ru g a ra d na ti j el a , o rg a n i zu j u
sa vj e to va n j a i o stva ru j u d ru g e o b l i ke m e Ď u so b n e su ra d n j e .
ODNOSI ORGANA UPRAVE PREMA OMBUDSMENIMA
Organi uprave obavez ni su ombudsmenima na njih ov z ahtjev
o mo g u ć iti:
1) n e sm e ta n o i spi ti va n je d j el a tn o sti sl u ţb e n i ka o rg a n a u p ra ve koj i su ne g i ra li
l j u d sko d o sto j a n stvo , p ra va il i sl o b od e , u klj u ču j u ći p ro vo Ď e nj e e tni čko g
p ro g o n a i l i o d rţa va n j e n j e g o vi h p o slj e di ca .
2) o si g u ra ti sva sl u ţb e n a d o kum e n ta , u klj u ču j u ći i ta j n a , ka o i u p ra vn e spi se i
o si g u ra ti su ra d n j u sva ko g sl u ţb e n i ka po se b n o u p ri b a vlj a n j u p o tre b n i h
informacija, dokumanata i spisa.
3) o si g u ra ti p ri su stvo p ri rj e ša va n j u stva ri u u p ra vn o m p o stu p ku .
Ako organ uprave ne postupi po z ahtjevu ombudsmena, oni mogu od
ru ko vo d i o ca o rg a n a i zvršn e vl a sti za tra ţi ti o si g u ra n j e i sp u n j en j a nj i ho vi h za h tj e va od organa uprave, a organi uprave su obavezni postupiti po zahtjevima
ru ko vo d i o ca o rg a n a i zvršn e vl a sti .
ODNOSI ORGANA UPRAVE PREMA GRAĐANIMA - STRANKAMA
1. Org a n i u p ra ve rj e ša va ju za h tj e ve p o d e se n e o d stra n e g ra Ď a n a u ro ko vim a koji su propisani zakonom.
2. Organi uprave koji ostvaruju neposredne kontakte sa strankama obavezni
su o rg a n i zi ra ti o b a vlj a n j e p o sl o va n a na či n i p od u vj e tim a ko ji m a se
stra n ka m a o m o g u ćuj e d a što j ed n o sta vn i j e , b rţe i e fi ka sn ij e o stva ru j u
svo j a p ra va i i zvrša va j u o b a ve ze ko d ti h o rg a n a .
3. Org a n i u p ra ve o b a ve zn i su , b e z o d l a g a n j a ra zm o tri ti i i sp i ta ti p o d n e še n e
p re d sta vke i p ri j e dl o g e stra n a ka n a n ep ra vi l a n o d n o s sl u ţb e n i ka o rg a n a
uprave prema njima. Rukovodilac organa uprave je obavezan dati pismeni odgovor stranki o podu zetim mjerama u vezi sa njegovom predstavkom, odnosno prijedlogom u roku od 10 dana od dana prijema predstavke, odn. prijedloga.
4. Org a n i u p ra ve n e m o g u tra ţi ti o d g ra Ď a n a u vjerenja i isprave o kojima
o rg a n i u p ra ve vo d e sl u ţb e n u e vi d e n ci j u . Ova uvjerenja i isprave, organ
u p ra ve , o d n . i n sti tu ci j a koj a i m a j a vn a o vl a šte n j a , o b a ve zn o p ri b a vl j a p o
sl u ţb e n o j d u ţn o sti .
5. Kad se u upravnom postupku stranka odazove pozivu, a be z njen e krivice
sl u ţb e n a ra d n j a ra d i ko j e j e p o zva n a n i j e o b a vl j e nj a , i m a p ra vo za h ti j e va ti
n a kn a d u n a sta li h tro ško va . O za h tj e vu za n a kn a d u tro ško va o dl u ču j e se
za kl j u čko m . P ro ti v o vo g za kl j u čka , stra n ka m o ţe p o k re n u ti u p ra vn i sp o r
ko d n a d l e ţn o g su d a .
OSNOVNE ODREDBE O INSPEKCIJSKOM NADZORU
In s p e k c ijs k i n a d z o r v rš e o rg a n i u p ra v e - federalna/kantonalna inspekcijska uprava, a u okviru njih inspektori.
Inspektori su d rţ a v n i s lu ţ b e n ic i s a p o s e b n im o v la š te n j ima .
Oni obavljaju inspekcijske pre g le d e p o s lu ţb e n o j d uţn o s ti ili po z ahtjevu stranke. U kol i ko se ra d i o za h tj e vu stra n ke i n sp e kto r j e du ţa n d a i zvrši
p re g l e d i o b a vi je sti stra n ku u ro ku o d 1 5 d a n a o d d a n a p o d n o še n j a za h tj e va .
In sp e kto r i m a i ska zn i cu , ko j o m d o ka zu j e svo j e sl u ţb e n o svo j stvo , i d e n ti te t i
o vl a šte n j a p re d vi Ď e n a za ko n o m .
S v a k o ĉ iji ra d p o d lije ţ e in s p e kc ijs k o m n a dz o ru d uţa n je in s p e k to ru
o mo g u ć iti o b a v lja n je n a d z o ra i d a v a ti mu p o tre b n a o b a v je š te n ja i p o d a tk e
o d z n a ĉa ja z a o b a v lja n je to g n a d z o ra .
U obavljanju inspekcijskog nadzora inspektor ima pravo i obavezu da neposredno pregleda poslovne prostorije i druge objekte, proces rada, proizvode i drugu robu, isprave i druge dokumente, kao i da obavlja druge radnje u skladu sa svrhom inspekcijskog nadzora (utvrĎi vanje identiteta osoba, saslušavanje, uzimanje uzoraka radi anali za i sl.).
O s vakom i nspekcijskom preg ledu inspektor je obavez an sastaviti
z apisnik i u nje m u na ve sti či nje ni čno sta n je ut vrĎ e no i nsp e kci jski m p re g le d o m .
K a d a u o b av lja n ju in s p e k c ijs k o g p re g le d a u tv rd i d a je p o v ri je Ċ e n z akon ili d ru g i p ro p is ĉ i je iz v rš e n je n a d z ire , in s p e k to r ima o v la š te n ja i
o b a v ez u d a n a lo ţ i s lje d e ć e mje re :
d o n i j e ti rj e še n je ko jim će n a re d i ti o tkl an j a nj e u tvrĎ e n i h n e d o sta ta ka , i odrediti rok u kojem se moraju otkloniti,
d o n i j e ti rj e še nj e o za b ra n i ra d a ,
i zre ć i mandatnu kaznu , samo ako je to propisano materijalnim zakonom,
m o ţe p o d n i j e ti za h tj e v za p o kre ta n j e d i sci p li n sko g p o stu p ka , za h tj e v za
p re krša j , p ri vre d n i p ri j e stu p , kri vi čn u p ri j a vu .
O p o d u zi m a n j u u p ra vn i h m j e ra , i n sp e kto r d o n o si rj e še n j e , n a ko j e ovl a šte n a o so b a im a p ra vo i zj a vi ti ţa l b u n a d l e ţn o m o rg a n u (fe d e ra l n o m mi n i stru
či j i j e i n spe kto r d o n i o rj e še n je ) u ro ku o d 8 d a n a o d da n a p rij em a rj e še n j a .
R j e še nj e p o ţa l b i mo ra se d o n i je ti n a j ka sni j e u ro ku o d 1 5 d a n a o d d a n a p rij em a
ţa l b e . P ro ti v rj e še n j a d o n o se n o g p o ţa l b i , m o ţe se p o kre n u ti u p ra vn i sp o r ko d
n a d l e ţn o g su d a (ko d V rh o vn o g su d a F e d e ra ci j e B i H ).
Federalna upravna ins pek cija o s ta l a j e u n a d le ţn o sti Federalnog
ministarstva p ra vd e i n a d l e ţn a j e za n a d zo r n a d sp ro vo Ď e n j em Z a ko n a o orga n i za ci j i u p ra ve , i fe d e ra l ni h za ko n a ko ji se o dn o se n a sl u ţb e n i ke i
n a m j e šte ni ke o rg a n a u p ra ve , u p ra vni p o stu p a k i p o se b n e up ra vn e p o stu p ke , ka o i kancelarijsko poslovanje u organima uprave.
M o g u rj e ša va ti u u p ra vn im stva rim a sam o ka d a je u pitanju primjena
rokova. P ro ti v rj e še n j a Fe d e ra l n o g u p ra vn o g i n sp e kto ra m o ţe se u l o ţi ti ţa l b a
M i ni sta rstvu p ra vd e F B i H . D o n e se n o rj e še nj e j e ko n a čn o , i p ro ti v n j e g a se m o ţe
pokrenuti upravni spor pred Kantonalnim sudom i Sudom BiH.
ZAKON O VLADI FEDERACIJE (Sl. novine FBIH 1/94, 8/95, 19/03, 54/05 i 2/06)
V l a d a F ed e ra ci j e j e i zvršn i o rg a n F Bi H , ko ja vrši i zvršn u vl a st F e d e ra ci je ,
a ko o d re Ď e n e i zvršn e ko m p e te n ci j e n i su U sta vo m F ed e ra ci j e p re d vi Ď e n e za Predsjednika, odnosno Potpredsjednike Federacije.
Vladu FBiH imenuje Predsjednik FBiH , uz saglasnost dva potpredsjednika, i nakon konsultacija sa Premijerom, odnosno kandidatom z a premijera - mandatarom.
Od lu k u o ime n o v a n ju p o tv rĊ u je P re d s ta v n iĉ k i d o m P a r la me n ta F B iH .
V la d u F B iH ĉ in i p re mi je r i m in is t ri, premijer ima 2 z amjenika, a Vladu
ĉ in i 1 5 min is ta ra .
V l a d a F Bi H o d g o vo rn a j e svom še fu , tj . P re d sj e d ni ku fe d e ra cij e , ka o i Parlamentu FBIH, a ministri su, pored navedenog, odgovorni i pre mijeru FBiH.
V la d a F B iH d o n o s i s lije d e ć e p ro p is e :
1. uredbe sa z akonskom snagom,
2. uredbe - uredbom se:
a. u re Ď u j u n a j va ţn i j a p i ta n j a i z n a d l e ţn o sti V l a d e ,
b. b l i ţe u re Ď u j u o d n o si za sp ro vo Ď e n j e za ko n a ,
c. o sn i va j u stru čn e i d ru g e sl u ţb e i
d. u tvrĎ u j u n a če l a za u n u tra šn j e u stro j stvo fe d e ra l n i h o rg a n a
d rţa vn e u p ra ve .
3. odluke - odlukom se:
a. u re Ď u j u p o j e d in a p i ta n j a i li p ro p i su j u m j e re V l ad e ,
b. d a j e sa g l a sn o st i li p o tvrĎ u j u a kti d ru g i h o rg a n a i li organizacija,
c. o d l u ču j e o d r. p i ta n j i m a o ko ji m a se n e o d l u čuj e u re d b o m .
4. rje š e n ja - rješenjem se odlučuje o imenovanjima i razrješenjima, i
drugim po j e di n a čni m p i ta nj im a i z n a d l e ţn o sti V l a d e .
5. z a k lju ĉ k e - zaključcima se utvrĎuju stavovi o pitanjima značajnim
za sp ro vo Ď e n j e u tvrĎ e n e p o l i ti ke .
ZAKON O FEDERALNIM MINISTARSTVIMA I DRUGIM TIJELIMA FEDERALNE UPRAVE
Ukupno ima 15 ministarstva (Ministarstvo odbrane je od kraja 2005.
u sta n o vl j e n o n a n i vo u Bi H ). Je d a n b ro j m i ni sta rsta va sj e d i šte i m a u M o sta ru , a drugi u Sarajevu.
Ov im z a k o n o m u tv rĊ e n a je n a d leţ n o s t fe d e ra ln ih min is ta rs ta v a , a
osnovano je nekoliko federalnih uprava ko je mogu biti samostalne ili okviru minis tarstava.
Samosta lne uprave su npr.:
1) Federalna uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove,
2) F e d e ra l n a u p ra va ci vi l ne za šti te ,
3) Federalni zavod za satistiku,
4) Arhiv FBiH,
5) Federalna direkcija robnih rezervi.
I o ne s u formira ne o vim zakono m, kojim je u t vrĎ e na i nji ho va na d le ţno s t.
ZAKON O DRŢAVLJANSTVU BIH
S T IC AN J E D R ŢAV L J AN S T V A B IH :
1. S tic a n je d rţ a v lja n s tv a p orijek lom
N a o v a j n a ĉ in d rţ a v lja n s tv o s tiĉ e d ije te :
1) či j a su o b a ro di te l j a b il i d rţa vl j a n i B i H u vrij em e ro Ď e nj a d je te ta , b e z o b zi ra
n a m j e sto n j e g o vo g ro Ď e n j a ;
2) či j i j e j e d a n ro d i te l j b i o d rţa vl j a n i n B iH u vrij em e ro Ď e nj a dj e te ta , a dijete je
ro Ď e n o n a te ri to ri j i B i H ;
3) či j i j e j e d a n ro di te l j bi o d rţa vl j a n in Bi H u vri j em e dj e te to vo g ro Ď e n j a , a
d i j e te j e ro Ď e n o u i n o stra n stvu , a ko b i o n o i n a če b i l o b e z d r ţa vl j a n stva ;
4) ro Ď e n o u i n o stra n stvu , a či ji j e je d a n ro d i te lj bi o d rţa vl j a n in Bi H u vri j em e
d j e te to vo g ro Ď e n j a , p o d u sl o vo m d a d o vre m e n a ka d a n a p u n i 2 3 g o d i n e :
a) bude registrovano kod n a d l e ţn i h vl a sti u BiH u zemlji ili inostranstvu;
b) ima stalno mjesto boravka na terito riji BiH;
2. S tic a n je d rţ a v lja n s tv a r o Ċ e n je m n a te ri to rij i B IH
Ak o je d ije te ro Ċ e n o il i n a Ċ e n o n a te r ito r ij i B iH , a o b a ro d ite lja s u
n e p oz n a ta ili n e p oz na to g d rţ a v lja nstva. Ovo d ij e te će i zg u b i ti d rţa vl j a n stvo
BiH ako do 14 god. p u te m p o ri j e kl a d o b ij e d rţa vl j a n stvo d ru g e d r ţa ve .
3. S tic a n je d rţ a v lja n s tv a u svajanjem
A ko j e d i j e te m la Ď e o d 1 8 g o d i n a i a ko se ra d i o p o tp u n o m u svo j e n j u .
4. S tic a n je d rţ a v lja n s tv a n aturaliz acijom
Stra n a c k o ji je p o d n io z a h tje v z a s tic a n je d rţ a v lja n s tv a B iH moţ e
s te ć i d rţ a v lja n s tv o n a tu ra l iz a c ijo m a k o is p u n ja v a s l ije d e ć e u s lo v e :
1) da je napunio 18 godina starosti;
2) da ima prijavljeno stalno mjesto boravka u BiH najmanje 8 g. prije
p o d n o še n j a zahtjeva;
3) da poznaje jedan od jezika ustavo tvornih naroda BiH;
4) d a m u n i j e i zre če n a m j e ra b e zb j e d n o sti p ro tj e ri va n j a stra n a ca i z ze m l j e ;
5) d a n i j e o su Ď i va n n a i zd rţa va n j e ka zn e za k ri v. d j e l a n a za tvo r d u ţe o d 3 g ;
6) d a se o d re kn e i l i n a n e ki d ru g i n a či n i zg u b i svo j e ra n i je d rţa vl j a n stvo
n a ko n sti ca n j a d rţa vl j a n stva BiH, osim ako bilateralni sporazum ne
p re d vi Ď a d ru g a či j e .
5. S tic a n je d rţ a v lja n s tv a o la k š a n o m n a tu ra l iz a c ijo m
S tra n a c k o ji je b ra ĉ n i d rug d rţ a v lja n in a B iH , mo ţe s te ć i d rţ a v lja n s tv o BiH pod slije d e ć im u s lo v ima :
1) d a j e b ra k tra j a o n a jm a n j e 5 g o d i n a p rij e p o dn o še n j a za h tj e va i d a j o š
u vi j e k tra j e u m o m e n tu p o d n o še nj a za h tj e va ;
2) da ima stalno mjesto boravka u BiH najmanje posljednje 3 godine;
3) d a se o d re kn e i l i n a n e ki d ru g i n a či n i zg u b i svo j e ra n i j e d rţa vl j a n stvo
n a ko n sti ca n j a d rţa vl j a n stva BiH, o si m a ko to n ij e d ru g a čij e ri j e še n o bilateralnim sporazumom;
D i j e te m l a Ďe o d 1 8 g o di n a či j i j e j e d a n ro d i te lj ste ka o d rţa vl j a n stvo B iH
i m a p ra vo d a d o bi j e d rţa vl j a n stvo B iH n a tu ra l i za ci j om a ko o n o sta l n o boravi na
teritoriji BiH.
N e ke o so b e i b e z i sp u n j a va nj a o vi h u sl o va m o g u ste ći d rţa vl j a n stvo Bi H , a to je ako se radi o emigrantima koji su se vratili u BiH i ako se radi o njihovim
potomcima (1. i 2. generacija), te osobe koje su od posebne koristi za BiH.
6. Me Ċ u n a ro d n im u g o v o ro m
P R E ST AN AK D R ŢAV L J AN S T V A B IH
1. Po sili z akona - drţavljanstvo prestaje dobrovoljnim sticanjem drugog
d rţa vl j a n stva , a ko b i l a te ra l n i m sp o ra zu m o m i zm e Ď u B iH i te d rţa ve n i j e
d ru g a či j e u re Ď e n o .
2. Odricanjem - drţavljanstvo prestaje ako je graĎanin BiH napunio 18
g o d i n a , a ţi vi u i n o ze m stvu i i m a d r ţa vl j a n stvo d ru g e d r ţa ve i l i m u j e o n o zagarantirano - o n se m o ţe o d re ći d r ţa vl j a n stva B i H . Od ri ca n j e m o ţe
tra ţi ti i ma l ol j e tn a o so ba , ali moraju postojati zahtjevi oba roditelja za odricanje.
3. Otpustom - d r ţa vl j a n stvo p re sta j e p o d sl i j e d e ći m u vj e ti m a :
a. da ima 18 godina,
b. d a se p ro ti v te o so b e n e vo d i kri vi čn i p o stu p a k zb o g kri vi čn o g d j el a
za ko j e se g o n i p o sl u ţb e n o j d u ţn o s ti ,
c. d a j e ta o so b a i zm i ri l a o d re Ď en e p o re ze , d o p ri n o se i l i d ru g e
obave ze ko j e su u tv rĎ e n e p ra vo m o ćn i m o d l u kam a , i
d. d a i m a d rţa vl j a n stvo d ru g e d r ţa ve i l i m u j e o n o za g ra n ti ra n o .
4. Od u z ima n je m d rţ a v lja n s tv a - drţavljanstvo se moţe oduzeti:
a. a ko j e ste če n o p re va ro m , n a o sn o vu l a ţn i h d o ka za i i n fo rm a cij a , i li skrivanjem podataka ko j i b i b i li re l e va n tn i za d o d j e l u d rţa vl j a n stva ,
b. a ko d rţa vl j a n i n B iH vrši vo j n u sl u ţb u u n e ko j d ru g o j d rţa vi , a n e m a
sa g l a sn o st n a d l e ţn i h o rg a n a B i H ,
c. a ko p o sto j i p ra vo sn a ţn a kri vi čn a p re su d a ve za n o za p o d u zi m a n j e
radnji kojm a se n a ru ša va u sta vn i p o re d a k i sigurnost BiH,
d. o d l u ko m D rţa vn e ko m i si j e za re vi zi j u o d l u ka o n a tu ra l i za ci j i stra n i h
d rţa vl j a n a ko j a j e b il a za d u ţen a za p ro vj e ru sti ca n j a d rţa vl j a n stva o d 6. aprila 1992. do 1. januara 2006.
ZAKON O RADU
R a d n i o d n o s z a s n iv a s e za k lju ĉ i v a n je m u g o v o ra o ra d u iz me Ċu z aposlenika i poslodavca.
Ugovor o radu
E lementi ugovora o radu su:
1) n a zi v i sj e d i šte p o sl o d a vca ,
2) ime i prezime zaposlenika,
3) d a l i se u g o vo r za kl j u ču j e n a o d re Ď e n o i li n e o d re Ď e n o vri j em e ,
4) p o če ta k ra d a n a o d re Ď e n i m p o sl o vi ma ,
5) mjesto rada,
6) radno mjesto,
7) opis poslova,
8) raspored radnog vremena,
9) p l a ća i o sta l e n a kn a d e n a ko j e i m a p ra vo za p o sl e n i k,
10) otkazni rokovi,
11) g o d i šn ji o d m o ri i o d su stva (p l a će n a i n e p l a ćen a ) i
12) d ru g i e l e m e n ti p re d viĎ e n i p ra vi ln i kom o radu.
P o s lo d a v a c mo ţ e z ak lju ĉ iti u g o v o r o ra d u s a p rip ra v n ik o m i volonterom ra d i s tru ĉ n o g o s p o s o b lja v a n ja z a o b av lja n je o d re Ċ e n o g p os la .
U k o lik o je p o tre b n o ra d n o is k u s tv o z a o b a v lja n je o d re Ċ e n o g p o s la
p o s lo d a v a c moţ e s a os o b o m z a k lju ĉ iti u g o v o r o p rip ra v n iĉ k o m ra d u n a
g o d in u d an a k o ji s e d o s ta v lja z a v o du z a z a p o š lja v a n je , k a o i u g o v o r o
volonterskom radu. R a d n o i sku stvo ko j e je o so b a ste kl a ob a vlj a j u ći p ri p ra vn i čki i volonterski rad uzima se kao radno iskustvo za obavljanje nekih drugih poslov a.
Z a vri j em e o b a vlj a nj a vo l o n te rsko g ra d a p o slo d a va c j e d u ţa n d a o si gu ra o so b u od povreda na radu i p rofesionalnih bolesti.
R a d n o v rije me k o d p o s lo d a v c a tra je 4 0 s a ti s e d m iĉ n o , s ti m d a
ra d n o v rije me mo ţ e b iti:
1. puno,
2. nepuno (zn a či 4 i li 5 sati u toku dana) - ta o so b a m o ţe za kl j u či ti j o š j ed a n ugovor kod drugog poslodavca na nepuno vrijeme kako bi imala puno radno vrijeme,
3. s k ra ć e n o ra d no v rije me - to je puno radno vrijeme za osobu koj oj je
umanjena ra d n a sp o so b n o st o d stra n e n a d l e ţn o g o rg a n a i u tvrĎ e n o d a ta
o so b a m o ţe d a ra d i n a i sti m p o sl o vi m a n e 8 ve ć npr. 6 ili 4 sata, kao i radno vrijeme na radnim mjestima na kojima su p o slo vi n a ro či to te ški i p o
zd ra vl j e o p a sn i , i g d j e se n i mj e ra ma za šti te n a ra d u n e m o g u p o b o l j ša ti
uslovi rada – ra ču n a se ka o p u n o ra d n o vri j e m e .
4. prekovremeni rad (1 0 sa ti se d m i čn o + 1 0 sa ti u z sa g l a sn o st zaposlenika). Prekovremeno ne mogu raditi maloljetnici i trudnice
Ţe n e n e mo g u d a ra d e : 1. n o ću , 2. pod vodom, 3. pod zemljom i 4. na
n a ro či to te ški m i p o zd ra vl j e šte tn i m p o sl o vim a .
Malolje tne osobe ne mogu da rade: 1. n o ću , 2. pod vodom, 3. pod
zemljom, 4 . n a n a ro či to te ški m i p o zd ra vl j e šte tn i m p o sl o vi m a i 5.prekovremeno.
Ak o p riro d a p o s la to z a h tije v a , p o s lo d a v a c moţ e n a p ra v iti preraspodjelu radnog vremena. Npr. je d a n b ro j d a na i li mje se ci ra d i vi še a
drugi dio ma nje ili nikako.
N o ć n i ra d s e s ma tra ra d od 22.00-06 .00, a u poljoprivredi do 05:00 sati.
Pravo na odmor postoji:
1) u toku rada - ne mo ţe b i ti ma n je o d 3 0 mi n uta ,
2) o d mo r iz me Ċ u d va radna dana - koji ne mo ţe b i ti kra ći o d 1 2 sa ti ,
3) s e d miĉ n i o d mo r – ne mo ţe b i ti ma n je o d 2 4 sa ta i
4) g o d iš n ji o d mo r – ne mo ţe b i ti ma n ji o d 1 8 d a na . Go d i š nji o d mo r se
mo ţe ko ri sti ti i z d va d i je la , p r vi ne mo ţe b i ti k ra ći o d 1 2 d a na , a d r ug i d i o
se mo ţe k oristiti do 30 . juna nared ne godine .
Od s u s tv a mo g u b iti p la ć e n a i n e p la ć e n a . P l a će n a su u tra j a n j u d o 7 (sedam) d a n a i n e p l a će n o o d su stvo ko j e u tvrĎ u j e p o sl o d a va c . (npr. po 4 da na za
vje rske p ra zni ke , 2 d a na p la će no i 2 ne p la će no )
Na k n a d a p la ć e : p l a će n o o d su stvo , g o d i šn j i o dm o r, b o l o va n j e ...
Prestanak ugovora o radu:
1. istekom vremena - ako je zaključen na odreĎeno vrijeme,
2. sporazumom strana – posloda vca i zapos lenika,
3. otkaz om ugovora o radu (rokovi: 7 dana – ako zaposlenik daje otkaz i 14 dana – ako poslodavac daje otkaz). Ako poslodavac otka zuje ugovor o
ra d u zb o g n e p re d vi Ď e n i h o ko l n o sti , a za p o sl e n i k se na l a zi ko d n j e g a d u ţe
od 2 godine, zaposlenik ima pravo na otpremninu.
4. kada z aposlenik ostvari uslove z a starosnu penz iju (kad n a vrši 6 5
g o d i n a ţi vo ta i 2 0 g o di n a o si g u ra n j a i li a ko n a vrši 40 g o d i na o si g u ra nj a bez ob zira na starosnu dob) - ako se s tra ne ne d o g o vo re d r ug a či je ,
5. gubitkom radne sposobnosti - danom dostavljanja pravosnaţnog
rj e še n j a o g u b i tku ra d n e sp o so b n o sti ,
6. ako je z a p o s le n ik o s u Ċ e n n a k az n u z a tv o ra d uţ e o d 3 mje s e c a ,
7. o d lu k o m n a d le ţ n og s u d a k o ja z a p o s lje d ic u ima p re s ta n a k ra d n o g odnosa,
8. s mrć u z a p o s le n ik a .
P re sta n ko m u g o vo ra o ra d u n e sm a tra se : b o l o va nj e , g o d i šnj i o d mo r, porodiljsko odsutstvo, dopusti sa posla regulisani ugovorom o radu, vremenski
p e ri o d o d 1 5 d a n a i zm e Ď u d va u g o vo ra o ra d u ko d i sto g p o sl o d a vca .
Zaposlenik z aš titu s v o j ih p ra v a mo ţ e tra ţ iti:
1) kod poslodavca,
2) kod inspekcije i
3) ko d n a d l e ţn o g su d a (p re m a stva rn o j n a d l e ţn o s ti , to j e o p ći n ski su d ). K od
su d a za šti tu m o ţe tra ţi ti u ro ku o d g o d i n u d a n a o d d a n a sa zn a n j a za povredu prava.
Ako poslodavac ima preko 15 z aposlenika, z aposlenici mogu
fo rmira t i V i je ć e z a p o s le n ik a , a a k o n e ma 1 5 z a p o s le n ik a ili n i je fo r mira n o ,
s in d ik a t o b a v lja fu n k c iju V i je ć a z aposlenika.
Š tra jk – za p o sl e n i ci im a j u p ra vo o rg a n i zi ra ti štra j k i n i ko n e smi j e i z ti h
ra zl o g a i m a ti m a n j a p ra va o d o n i h ko j i n i su u če stvo va li u štra j ku .
Radna knjiţica
T o je ja v n a is p ra v a k o ju iz d a je n a d le ţ n a o p ć in s k a s luţ b a z a rad i
mo ţ e s e iz d a ti o s o b i k o ja ima 1 5 g o d in a ţ iv o ta na z ahtjev te osobe.
U radnu knjiţicu se upisuju opći podaci o zaposleniku i poslodavcu,
s te ĉ e n a z v a n ja i d ip lo me , z a s n iv a n je i p re s ta n a k ra d n o g o d n o s a itd .
Prilikom zasnivanja ra d n o g o d n o sa za p o sl e n i k j e d u ţa n p re d a ti ra d n u
kn j i ţi cu p o sl o d a vcu , a p o sl o d a va c j e d u ţa n i zd a ti mu potv rdu o tome.
Ako se desi da se zaposleniku poslije prestanka radnog odnosa ne
p re d a ra d n a kn j i ţi ca , i sta se d o sta vl j a n a d l e ţn o j o p ći n sk o j sl u ţb u p o p re b i va l i štu
zaposlenika. Ako je zapos lenik umro – predaje se srod nicima.
Isp ra vk u ne ta č no up i sni h p o d a ta ka mo ţe d a vrši Fond P IO i o p ći nska
slu ţb a za pita nje rada.
Privremeni i povremeni poslov i
To su poslovi z a ko je s e n e mo ţe z a k lju ĉ iti u g o v o r o ra d u n a
o d re Ċ e n o ili n e o d re Ċ e n o v r ijeme, dakle poslovi z a koje nije sistematiz ovan
radno mjesto u pravilniku.
Ov i p o s lo v i n e mo g u tra ja ti d u ţ e o d 6 0 d a n a u to k u g o d in e
Za obavljanje privre menih i povremenih p o s lo v a z a k lju ĉ u je s e poseban ugovor.
ZAKON O PIO (Sl. novine FBiH 29/98, 49/00, 32/01 i 73/05)
P re ma o v o m z a k o n u , o s ig u ra n ik ima s l ije d e ć a p ra v a iz PIO:
1) pravo na starosnu penziju,
2) pravo na invalidsku penziju,
3) p ra vo n a p o ro d i čn u p e n zi j u , i
4) prava osiguranika sa preostalom radnom sposobnošću .
Invalidnost postoji kada osiguranik z bog trajnih promjena
z d ra v s tv e no g s ta n ja n e moţe d a ra d i n a o d go v a ra ju ć im p o s lo v ima z b og
nastalog gubitka radne sposobnosti, i to usljed:
a) povrede na radu,
b) povrede van rada,
c) b o l e sti ko j a se n e m o ţe o tkl o n i ti l i j e če nj e m il i me d i ci n sko m re h a b il i ta cij om ,
d) profesionalne bolesti.
Iz mjenjena/umanjena radna sposobnost postoji kada osiguranik ne
mo ţ e d a o b avlja poslove svog radnog mjesta sa punim radnim vremenom, ali mo ţ e d a o b a v lja d ru g e p o s lo v e , uz prekvalifikaciju ili dokvalifikaciju .
Starosna penz ija – uvjeti:
a) d a o so b a i m a 6 5 g o d i n a ţi vo ta i m i n im a l n o 2 0 g o d in a sta ţa o si g u ra n j a , ili
b) 4 0 g o d i n a sta ţa o si g u ra n j a b e z o b zi ra n a g o d i n e sta ro sti .
Invalidska penz ija – dovoljno je da se utvrdi gubitak radne sposobnosti
p ro u zro ko va n p o v re d o m n a ra d u i l i p ro fe si o n a l n om b o l e šću .
P o ro d iĉ n a p e nz ija – pravo na nju ima:
1. b ra čn i p a rtn e r ( ţe n a p re ko 4 5 , m u ška ra c p re ko 6 5 g o d i n a ),
2. djeca do 15, odnosno do 25 god. a ko se n a l a ze n a re d o vn o m ško l o va n j u ,
3. supruga iz razvedenog braka , a ko j e p re su d o m za ra zvo d b ra ka u tv rĎ e n o
p ra vo n a i zd r ţa va n j e .
V rs te s ta ţ a :
1. p e nz ijs k i s ta ţ – to j e sta ţ n a o sn o vu ko g a o si g u ra n i k o stva ru j e p ra va i z PIO, a to je samo onaj sta ţ za ko j i su p l a će n i p ri p a d a j u ći d o p ri n o si ,
2. s ta ţ o s ig u ra n ja s a e fe k tiv n im tra ja n je m (tz v . ra d n i s ta ţ ) - pravo na taj
sta ţ i m a j u o so b e 1. koje rade puno radno vrijeme, 2. nepuno radno vrijeme i 3. o so b e ko j e ra d e sa skra će n im ra d ni m vre m e n om ko j e se
ra č u n a ka o p u n o ra d n o vri j e m e (u ra ču n a va se b o l o va n j e , GO , p l a ć. o d s., )
3. s ta ţ o s ig u ra n ja k o ji s e ra ĉ u na s a u v e ća n im tra ja n je m – odnosi se na
o si g u ra n i ke ko ji ra d e n a n a ro či to te ški m i p o zd ra vl j e šte tn i m p o sl o vi m a , na kojima se n i p o se b n im m j e ram a za šti te n a r a d u n e m o g u p o b o l j ša ti uslovi rada,
4. p o s e b a n s ta ţ – na njega imaju pravo pripadnici Armije BiH, HVO i policije
ko j i su u ze l i u če šće u o d b ra n i B iH i to u p e ri o d u o d 3 0 .0 4 .1 9 9 1 . –
2 2 .1 2 .1 9 9 5 . g o d i n e (ra ču n a se u d vo st ru ko m tra j a n j u ) .
ZAKON O DRŢAVNOJ SLUŢBI U FBIH
S v i in s t itu t i k o j i n is u u re Ċ e n i o v im z a k o n o m u re Ċ u ju s e p rim je n o m
o p ć ih p ro p is a – Zakon o radu FBiH.
Ov im Zakonom u re Ċ u je s e ra dn o -p ra v n i s ta tu s d rţ a v n ih s luţ b en ik a u
o rg a n ima u p ra v e F B iH , k a n to n a , g ra d a i o p ć in e .
Z a p o šl j a va n j e i u n a p re Ď e n je p ro fe si o n a l n e ka rij e re vrši se sam o n a osnovu javnog konkursa i profesionalne sposobnosti.
Ov im z a k o n o m, o d n o s n o d rţ av n o m s lu ţb o m, o b ez b je Ċ u j e se
primjena principa: z akonitosti, transparentnosti, odgovornosti, efikas nosti
i e k o n o miĉ n o s ti, p ro fe s io n a ln e n e p ris tra s n o s ti i p o l itiĉ k e n e z a v is n o s ti .
Za k o n o d rţ a v n o j slu ţ b i u F B iH n e p rimjenjuje se na:
1. čl a n o ve P a rl am e n ta , p re d sj e d n i ka i dopredsjednik FBiH, te čl . Vlade FBiH,
2. su d i j e , tu ţi o ce ,
3. čl a n o ve ka n to n a l n ih vlada i zakonodavnih tijela kantona,
4. čl a n o ve o p ći n skih i gradskih vi j e ća , g ra d o n a če l ni k e i o p ći n sk e n a če ln i k e,
5. pripadnike policije,
6. savjetnike nosilaca funkcija i
7. zaposlenike Ureda za reviziju.
V rs te d rţ a v n ih s lu ţ b en ik a
R u k o v od e ć i d rţ a v n i s lu ţ be n ic i , i to:
1. rukovodilac samostalne uprave i samostalne ustanove,
2. rukovodilac uprave i ustanove koja je u sastavu ministarstva,
3. se kre ta r o rg a n a d r ţa vn e sl u ţb e ,
4. p o m o ćn i k rukovodioca o rg a n a d rţa vn e sl u ţb e i
5. glavni inspektori (federalni i kantonalni).
Ostali d rţ a v n i s lu ţ b e n ic i, i to:
1. še f u n u tra šn j e o rg a n i za ci o n e j e d i n i ce ,
2. inspektori,
3. stru čn i savjetnici,
4. vi ši stru čn i sa ra d n i ci i
5. stru čn i saradnici.
O p ra v ima i d u ţ n o s tima d rţ a v n ih s luţ b e n ik a o d lu ĉ u je :
1) rukovodilac organa uprave,
2) Od b o r d r ţa vn e sl u ţb e za ţa l b e i
3) Ag e n ci ja za d r ţa vn u sl u ţb u .
D rţ a vn i s lu ţ b e n ik mora da ispunjava s li je d e ć e u s lo v e :
1) da je d rţa vl j a n i n B i H ,
2) da je stariji od 18 godina,
3) da ima univerzitetsku diplomu,
4) da je zd ra vs tve n o sp o so b a n za o b a vl j a n j e o d re Ď e n o g p o sl a ,
5) da u zadnje 3 godine nij e o tp u šte n i z d rţa vn e sl u ţb e kao rezultat disciplinske mjere i
6) d a n i j e o b u h va će n o d re d b om čl a n a IX 1 . U sta va B i H .
P o s ta v lje n je d rţ a v n ih s lu ţb e n ik a , nakon provedenog konkursa, v rš i rukovoditelj organa uprave rje š e n je m, uz p rib a v lje n o miš lje n je Agencije z a
d rţ a v nu s lu ţ b u (ADS), koje n ije o b a v e z u ju ć e .
P o p u n ja v a n je u p ra ţ n je n ih ra d n ih mje s ta v rš i s e :
1. In te rn i p re mje š ta j - zn a či d a se d rţa vn i sl u ţb e n i ci i z to g o rg a n a m o g u premjestiti na drugo radno mjesto u istom organu. Ovaj p re mj e šta j m o ţe biti dobrovoljan i nametnut.
2. Pre u z ima n je d rţ av n ih s lu ţ b en ik a iz jednog u drugi organ, s tim da ovi
organi moraju biti na istom nivou vlasti.
3. Popuna sa l i ste p re ko b ro j n i h slu ţb e n i ka .
4. Konkursom (javno popunjavanje) preko ADS, a ko se n e m o ţe v rši ti
popuna na gore n a ve d e n e n a či n e .
U n a p rj e Ď e nj e se ta ko Ď e r vrši i n te rn i m o g l a so m .
R a d n i o d no s n a o d re Ċ e no v rije me - procedura je ista kao i kod
za p o šl j a va n j a n a n e o d re Ď e n o vrij em e , a l i o n n e m o ţe p re ra sti u ra d n i o d n o s n a
n e o d re Ď e n o vri j e me .
Svoja prava drţavni sluţbenik ostvaruje tako što ima pravo ţalbe
Od b o ru d rţ a v n e s luţ b e z a ţ a lb u (OD S Ţ), a z a tim p ra v o tu ţ b e s u d u .
K a d a s e o s o b a p rv i p u t z ap o š lja v a u o rg a n ima u p ra v e probni rad traje 6 mjeseci.
Oc je n jiv a n je d rţ a v n ih s luţ b e n ik a v rš i se svakih 12 mjeseci i
ru k o v o d ila c o rg a n a u p ra v e o to me d o no s i rje š e n je . R j e še n j e se d o n o si n a
p ri j e d l o g n e p o sre d n o n a d re Ď e n og sl u ţb e n i ka .
U organima uprave mogu se zaposliti pripravnici i to na 1 godinu.
Naknada z a privremeno obavljene poslove - ako drţavni sluţbenik privremeno
obavlja poslove ra zl i či te o d svojih poslova, za ko n p re d vi Ď a n a kn a du o d 5 0 %.
Go d iš n ji o d mo r - rukovodioci imaju min. 25, a max. 36 radnih dana, a ostali
d rţa vn i sl u ţb e n i ci min. 20 dana.
Radni odnos d rţ a v n og s lu ţ b en ik a prestaje:
1. dobrovoljnim istupanjem iz d rţa vn e sl u ţb e ,
2. odlaskom u starosnu penziju,
3. a ko i zg u b i d r ţa vl j a n stvo B i H ,
4. a ko j e ste ka o d r ţa vl j a n stvo d ru g e d r ţa ve su p ro tn o U sta vu ,
5. u sl u ča j u p re ko b ro j n o sti ,
6. odbijanjem polaganja/potpisivanja teksta zakletve vjernosti,
7. kada mu se izrekne disciplinska mjera prestanka radnog odnosa (o disciplinskoj odgovornosti o d l u čuj e kom i sij a ko ju fo rm i ra ADS, protiv
rj e še n j a ko mi sij e m o ţe se p o d n i j e ti ţa l b a OD S Ţ ),
8. sm rću sl u ţb e n i ka ,
9. ako ne zadovolji na probnom radu,
10. ako ima 2 uzastopne ocjene «ne zadovoljava»,
11. a ko j e o su Ď e n n a ka zn u za tvo ra p re ko 6 m j e se ci ,
12. p re d a j o m l a ţn o g d o ku m e n ta i li l a ţn e i zj a ve u p ro ce su p ri j em a u d rţa vn u
sl u ţb u .
Mjere komisije:
1) prestanak radnog odnosa
2) javna opomena
3) suspenzija prava uče stvo va n j a za u n a p re Ď e n j e u n a re d n e 2 g o di n e
(postoje obligatorna i fakultativna suspenzija)
Ag e n c ija z a d rţ a v n u s luţ b u (ADS) (postoji i na nivou FBiH i BiH )
N a d le ţn o s ti i obavez e ADS:
1) u tvrĎ u j e j e d i n stve n e kri te ri j e , p ra vil a i p o stu p ke za p o sta vl j e n j e d rţa vn i h
sl u ţb e n i ka ,
2) planira i realizira p ro ce s za p o šl j a va n j a ,
3) planira i realizira proces edukacije d rţa vn i h sl u ţb e n i ka
4) p ru ţa s tru čn u p o m o ć o rg a n i m a u p ra ve , i
5) p o d n o si i zvj e šta j o svo m ra d u V l a d i F Bi H .
Od b o r d rţ av n e s luţ b e z a ţ a lb u: To je samostalna institucija. Sastoji se od 3
čl a n a . Od l u ču j e o ţa l b a m a p ro ti v svi h rj e še nj a ru ko vo d il a ca o rg a n a u p ra ve koj a se odnose na radne odnose sl u ţb e n i ka i n am je šte n i ka , o ţa l b am a n a o dl u ke
d i sci pl i n ske ko mi sij e , te o ţa l b a m a ko j e se i zj a ve n a o d l u ke A D S .
ZAKON O NAMJEŠTENICIMA (Sl. novi ne FBiH 49/05)
Ovi m Z a ko n o m u re Ď u j e se ra d n o -p ra vn i sta tu s n a m j e šte n i ka u o rg a n im a
u p ra ve F B iH , ka n to n a , g ra d a i o p ći n e . S vi i nsti tu ti ko ji ni su u re Ď e ni o vi m
za ko no m u re Ď u j u se p ri mje no m o p će g p ro p i sa – Zako n o radu FBiH.
N a mje š te n ic i ra d e n a d o pu n s k im p o s lo v ima , odnosno poslovima koji
su funkcionalno povez ani sa poslovima osnovne djelatnosti organa uprave
(s tru ĉ n o -operativni,informaciono-dokumentacioni, administra tivno-te h n iĉ k i
i p o s lo v i p o mo ć n ih d je la tn o s t i).
O p ra vi m a i d u ţn o sti m a o d l u čuj e ru ko vo di l a c o rg a n a u p ra ve , a ţa l b e
m o g u u l o ţi ti OD S Ţ , i ukoliko nisu zadovoljni odlukom OD SŢ , m o g u tra ţi ti za šti tu
o d o p ći n sko g su d a .
Ra sp o re Ď i va nje i p o sta vl ja nje na mje š te ni ka vrši r uko vo d i la c.
P o p u n ja v a n je u p ra ţ n je no g ra d no g mje sta v rš i s e p u te m in te rn o g oglasa, a rukovodilac organa uprave ime n u je in te rn u k o mis iju k o ja ć e
sprovesti taj oglas. A ko se m j e sta n e m o g u p o p un i ti n a ta j n a čin o n d a će se
popuniti javnim oglasom, sa tim da ga ne raspisuje ADS ve ć ru ko vo d i l a c.
U v je ti s u is t i k a o z a d rţ a v n e s lu ţb e n ik e , o s im s tru ĉ n e s p re me .
N a mje š te n c i s u o s o b e s a OŠ , S S S i V Š S .
Probni rad traje 3 mjeseca, p ri p ra vn i čki sta ţ: S S S 6 m j e se ci , a V Š S 9 m j .
Ugovo r n a o d re Ċ e n o v rije me -do 2 god. (kod drţ. sl u ţb. n i j e o d re Ď e n o ).
N a m j e šte n i ci se o cj e nj u j u sva ki h 1 2 m j e se ci a d vi j e n e g a ti vn e o cje n e
d o vo d e d o p re sta n ka ra d n o g o d n o sa . Go d i šn j i o d m o r je min. 18, a max. 30 dana.
P la ć e n o g o d s u s tv o - max. 7 dana, n ep la ć e n o u s k la d u s a k o le k t . ugovorom i praviln ikom. Pres tanak radnog odnosa - ka o ko d d r ţ. sl u ţb .
OPĆENITO O USTAVU BIH
U sta v j e n a j vi ši p ra vn i a kt, g a ra n ci j a d e m o kra ti j e .
Ustav BiH je potpisan, nije usvojen. On j e d i o Op će g o kvi rn o g sporazuma za mir u BiH (OOSMBiH - Daytonski sporazum). Aneks IV ovog Sporazuma je Ustav BiH.
Ustav BiH je parafiran 21.11.1995. god. u Daytonu, SAD, a po tpisan u Parizu, 14.12.1995 . god. i isti dan je stupio na snagu. Nikada nije objavljen u
sl u ţb e n o m g lasniku.
On predstavlja decentralizirani model ogranizacije d rţa v e. Zasniva se na principu podjele vlasti.
Im a p re a m b ul u i n o rm a ti vni di o . P re a m b ul a g o vo ri o za šti ti vl a sn i š tva i
tr ţi šn e e ko n o mi j e . U n o rma ti vn o m d ij e l u o b ra Ď e n a su lj u d ska p ra va i i n sti tu cije
vlasti. OOSMBiH j e vrlo kra ta k, i m a sa m o 1 1 čl an o va , a li j e za n j e g a
ka ra kte ri sti čn o d a i m a 1 1 a n e ksa , i to :
1. Aneks 1: 1A – Sporazum o vojnim pitanjima;
1B- Spora zum o regionalnoj stabilizaciji;
2. Aneks 2: S p o ra zu m o m e Ď u e n ti te tsko j l i ni ji – de fi n i še p i ta n je te ri to ri j e
entiteta;
3. Aneks 3: Sporazum o izbo rima;
4. Aneks 4: Ustav BiH – Ustav ima svoja 2 aneksa: Aneks 1: „D odatni
sporazum o ljudskim pravima“ i Aneks 2: „P relaz ne odredbe“;
5. Aneks 5: S p o ra zu m o a rb i tra ţi (u sta n o vl j e n zb o g B rčko g , a l i i ka snije
ko ri šte n za ra zg ra n i če n j e m e Ď u e n ti te tske l i n i je n a D o b ri n ji );
6. Aneks 6: Sporazum o ljudskim pravima;
7. Aneks 7: Sporazum o izbjeglicama i raseljenim licima;
8. Aneks 8: S p o ra zu m o K o m i si ji za o ču va n j e n a ci o n a l ni h sp o m e ni ka ;
9. Aneks 9: Sporazum o osnivanju javnih korporacija;
10. Aneks 10: Visoki predstavnik – civilna implementacija OOSMBiH;
11. Aneks 11: Sporazum o policijskim snagama;
USTAVNI PRINCIPI USTAVA BIH SU:
1. Princip kontinuiteta BiH (čl a n I .1 . U sta va B i H ) sa R e p u b li ko m B i H či j e j e
zva n i čn o i m e o d tada BiH, nastavlja svoje pravno postojanje po
m e Ď u n a ro d n om p ra vu ka o d rţa va sa u n u tra šn j o m stru ktu ro m , modificiranom
o vi m u sta vom i sa p o sto je ćim m eĎ u n a ro d n o p ri zn a ti m g ra n i cam a . On a o sta j e
d rţa va čl a n i ca UN i mo ţe ka o B iH za d rţa ti čl a n stvo i l i za tra ţi ti p ri j e m u
organizacijama unutar sistema UN -a , ka o i u d ru g im m e Ď un a ro d n im organizacijama.
2. Princip vladavine prava (z akona) (čl a n I.2 U sta va Bi H ) – BiH je
d e m o kra tska d rţa va ko j a fu n kci on i ra u skl a d u sa za ko n o m i n a o sn o vu slobodnih i demokratskih izbora.
3. Princip podjele vlasti - trodioba vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku
vl a st. S u d ska vl a st j e n a za vi sn a i sa m o sta l n a o d za ko n o d a vn e i i zv ršn e vl a sti .
4. P rin c ip iz v rš e n ja s ud s k ih o d lu k a - svi organi vlasti su duţni provoditi
sudske odluke i pomagati u njihovom izvrše n j u .
5. Princip kontinuiteta propisa koji su se z atekli na dan potpisivanja ustava BiH i usvajanja ustava FBiH - zatečeni propisi ostaju na snazi, ako nisu u
suprotnosti sa ovim ustavom, dok kompetentna vlast ne donese svoj propis .
6. Princip ustavnosti - pod ra zu m i j e va u skl a Ď e n o st sa u sta vo m B i H svi h n i ţi h
ustava, zakona i pod zakonskih akata ( tzv.hijerarhija zakonskih akata) .
EVROPSKA KONVENCIJA O LJUDSKIM PRAVIMA (EKLJP)
Potpisana je u Rimu 04.11 .1950. god., a primjenju je se od 1952. god.
Do sada je dopunjena 14 puta, pa ima 14 protokola.
U FBiH se primjenjuje od 1994. god. Objavljena je u "Sl. glasniku BIH",
broj 6/99.
Odnos Ustava BIH i Evropske konvencije o ljudskim prav ima (EKLJP)
Ĉ la n II. 2 U s ta v a B iH – „m e Ď u n a ro d n i sta n d a rd i “ o d re Ď u je odnos ustava BiH i EKLJP.
EKLJP je inkorporirana u ustavni sistem BiH, i ona ima hijerarhijsku
supremaciju u primjeni. Ona se direktno i prioritetno primjenjuje u BiH.
D i re ktn o zn a či d a se p rimj e n j uj e po čla n u II.2 u sta va Bi H . S am o j e o n a sa sta vn i dio n a še g u sta vn o g p o re tka . P ri o ri te tn o zn a či d a i m a p ri o ri te t n a d o sta l i m
d o m a ćim za ko n i m a , ko j i tre b a j u d a b u d u u skl a Ď e ni sa i sto m . (Ĉ la n II .2 U s ta v a
BiH – „p ra va i slo b o d e utvrĎ e ne u E K L JP i nje ni m p ro to kli ma se d i re ktno
primjenjuju u BiH. Ovi ak ti imaju p ri o ri te t na d s vi m o s ta li m za ko ni ma “ ). Ostale ko nvencije se ne p rimje njuju direktno i prioritetno.
Ljudska prava po EKLJP:
pra v o n a ţiv o t,
pravo na slobodu i sigurnost,
pravo na dom,
pravo na jednakost pred zakonom,
pra v o n a pra v i ĉn o s u Ċe n je ,
ka ţn j avanje samo na osnovu zakona i zabrana retroak tivnog djelovanja
pravne norme,
pra v o n a po š tiv a n je priv a tn o g i po ro d i ĉn o g ţiv o ta ,
pravo na sklapanje braka,
pravo na dje lotvorni pravni lijek , i dr.
P ra v o n a p ra v iĉ n o s u Ċe n je (Ĉ l. 6 ) je k lju ĉ n o z a d ip lo mi rane pravnike i glasi:
„svako, to ko m o d l u či va n j a o n j eg o vim g ra Ď a n skim p ra vi ma i o b a ve za m a i li o
kri vi čn o j o p tu ţb i p ro ti v n j eg a , im a p ra vo n a p ra vi čn u i j a vn u ra sp ra vu u razumnom roku, pred nezavisnim i nepristrasnim sudom, obrazovanim na
osnovu zakona. Sudija mora biti nezavisan od svega osim od zakona i morala.
N e p ri stra sn o zn a či d a se sa j e d n a kom p a ţn o m cij e n e n a vo di o b j e stra n e (« b e z
m rţn j e i n a kl o n o sti » ). Samostalnost s uda -„o p rvo ste p e no j s ud sko j o d l uci mo ţe
o d luči va ti sa mo d r ug o ste p e ni s ud “.
Pravo n a p o š tiv a n je p riv a tn o g i p o ro d iĉ n o g ţ iv o ta (čla n 8 ) – V a ţe ći p o ro d i čn i
za ko n : m u ţ n e m a p ra vo na tu ţb u n a ra zvo d b ra ka za vri j em e tru d n o će ţe n e odnosno starosti djeteta do 3 godine. Ovdje su pobijedili interesi materinstva i
za šti ta d j e te ta .
Pravo na djelotvorni pravni lijek (čl a n 1 3 ) - pravna pouka u svakoj I s t. odluci
Ljudske slobode po EKLJP:
sl o b o d a mi sl i , sa vj e sti i vj e ro i sp o vj e sti (čl a n 9 ),
sl o b o d a i zra ţa va n j a (čl a n 1 0 ) i
sl o b o d a o ku p lj a n j a i u d ru ţi va n j a (čl a n 1 1 ).
Zabrane po EKLJP:
zabra na m uče n ja (čla n 3 ),
za b ra na ro p st va i li p ri n ud no g ra d a (čla n 4 ),
za b ra na d i skri mi na ci je (č la n 1 4 ) i
za b ra na zlo up o tre b e p ra va (č la n 1 7 ) .
Protokoli EKLJP
n a j va ţn i j i j e 1 . P ro to ko l – za š tita imo v in e .
va ţa n j e i P ro to ko l 6 – ukidanje smrtne kazne. U ra nijem sistemu je
p o sto ja la , a 1 9 9 8 . g o d i ne je b ri sa na i z kri vi čno g za ko no d a vs t va F B IH i z
ra zlo g a uskla Ď i va nja sa E K L JP .
Uslovi z a pokretanje postupka pred Evropskim sudom z a ljudska prava
D a j e ze m l j a čl a ni ca V i je ća E vro p e ;
Da su iscrpljeni svi djelotvorni p ra vn i l ij e ko vi p re d vi Ď e ni u d rţa vi čl a ni ci i z
ko j e d o l a zi tu ţi te l j ;
Da se postupak pred sudom pokrene u roku od 6. mjeseci od dana
p ri j e ma p o sl j e d nj e o d l u ke p o e fe kti vn o m p ra vn om l ij e ku u d o m a ćem
pravnom sistemu;
Efektivni (djelotvorni) pravni lijek podra zu m j e va d a su u d om a ćem
pravnom sistemu primjenjeni svi redovni p ra vn i li j e ko vi , a to j e ţa l b a , te d ru g i
p ra vn i l i j e ko vi ko j i su d j el o tvo rn i u sm i sl u n a dl e ţn o sti o d l u či va n j a o rg a n a i li su d a (revizija kod Vrhovnog suda FBiH, jer se samo u postupku revizije u g ra Ď a n skim
stva ri m a m o ţe m e ri to rn o o d l u či ti ). N i j e n u ţn o i scrp lj i va nj e va n re d n i h p ra vni h
l i j e ko va , ve ć sa m o o n i h d j e l o tvo rn i h .
USTAVNI SISTEM
Ustavn i s is te m u B iH ĉ in e : Ustav BiH, Ustavi entiteta, Ustavi kantona
u F B iH , S ta tu t B rĉ k o D is t rik ta BiH (13 us tava + 1 sta tut).
Poslije ustava, a kti n i ţe p ra vn e sn a g e su zakoni. Im a m o d rţa vn e za ko n e , entitetske (federalne i RS), kantonalne zakone i za ko n e B rčko d i stri kta BIH.
Nakon zakona idu propisi-d rţa v ni, entitetski, kantonalni, gradski/o p ći n ski .
Kada se s p u š ta mo s a n iv o a d rţ a v e n a F e d e ra c iju BiH, kao entitet,
ima mo k a n to n a ln o u re Ċ e n je fe d e ra c i je , sa 10 (deset) kantona, kako s lijedi:
RAZLIKE VAŠINGTONSKOG I DEJTONSKOG USTAVA PO FORMI
Raz like p o fo rmi iz me Ċ u D a y to n s k o g i Ustava FBiH (tz v. Washingtonskog ustava) s u s lije d e ć e :
1. Ustav BiH je potpisan 14.12.1995. godine, nije ga donijela Ustavotvorna
sku p šti n a , D e j to n ski u sta v j e di o m i ro vn o g sp o ra zu m a i stu p i o j e n a sna g u danom potpisivanja,
2. Ustav Federacije BiH je usvojen u ustavnopravnoj proceduri od strane
U sta vo tvo rn e sku p šti n e .
3. Ustav BiH n i j e o b j a vl j e n u sl u ţb e n im g l a sil im a ,
4. Ustav FBiH je objavljen u Slu ţb e n i m n o vi na m a FBiH broj 1/94. i stupio je
na snagu 30.03.1994. godine.
KO OBAVLJA ZAKONODAVNU VLAST U BIH?
Zakonodavnu vlast u BiH obavljaju:
1. na nivou BiH - P a rl a m e n ta rn a sku p šti n a B i H ,
2. na nivou FBiH - Parlament FBiH,
3. na nivou kantona - S ku p šti n e kantona,
4. u RS – Na ro d na sk up šti na RS ,
5. u B rĉ k o d is trik tu BiH - S ku p šti n a B rčko d i stri kta BiH,
U gradovima i o p ći n am a postoje gradska, odnosno o p ći n sk a vij e ć a (sku p šti n e gradova i o p šti n a u RS ), ko j e n em aj u za ko n o d a vn u vl a st, ve ć su to
p re d sta vn i čka ti j e l a ko j a donose samo propise i z svo j e n a d l e ţn o sti .
NADLEŢNOSTI INSTITUCIJA BIH
Slije d e ć a p ita n ja s p a d a ju u is k lju ĉ iv u nadle ţ n o s t institucija BiH:
1. Vanjska politika;
2. Vanjskotrgovinska politika;
3. Carinska politika;
4. Monetarna politika;
5. Finansiranje institucija i m e Ď u n a ro d ni h o b a ve za B i H ;
6. Politika u vezi s pitanjem useljavanja, izbjeglica i azila;
7. M e Ď u n a ro d n a p ro ve d b a kri vi čn o g p ra va, te p ro ve d b a kri vi čn o g p ra va
i zm e Ď u e n ti te ta , u kl j u ču j u ći o d n o se s In te rp o l o m ;
8. Reguliranje m e Ďu n a ro d n o g i m e Ď u en ti te tsko g p ro m e ta , u kl j u ču j u ći
osnivanje javnih korporacija;
9. K o n tro l a zra čn o g p ro stora ;
D o d a tn e n a d leţ n o s ti
BiH mo ţ e p re uz e ti odgovornost i u drugim pitanjima o kojima se
s lo ţ e e n tite ti, a k o je s u u n a d le ţ n o s ti e n tite ta il i p a k k o ja s u n e o p h o d n a z a
o ĉ u v a n je s u v e re n ite ta , te r ito ri ja ln e c je lo v ito s t i, p o l it iĉ k e n e z a v is n o s ti i
me Ċ u n a ro d n og s u b je k tiv ite ta B iH .
Pre ma potrebi se z a ostvarivanje takvih odgovornosti mogu osnivati
dodatne institucije . Do sada je, u z saglasnost entiteta i zvrše n p rijenos
n a d l e ţn o sti u p o g l e d u 1. odbrane, 2. indirektnog oporezivanja, 3. gra n i čn e policije i dr.
ZAKONODAVNA VLAST NA NIVOU BIH
To je Parla me n ta rn a s k u p š t in a B iH , koja se sastoji od dva doma:
1. P re d s ta v n iĉ k i (z a s tu p n iĉ k i) d o m - ima 42 poslanika (zas tupnika) koji se biraju sukladno izbornom zakonu na neposrednim tajnim izborima, i to 2/3
i z F B i H a 1 /3 i z R S . K vo ru m či n i ve ći n a svi h za stu p n i ka .
2. Dom naroda - ima 15 delegata (izaslanika) i to 2 /3 iz FBiH (5 H + 5B) a 1/3 iz RS (5S). Bira ih Dom naroda Parlamenta FBiH , odnosno Narodna
sku p šti n e R S . D e ve t d el e g a ta D om a n a ro d a čin e kvo ru m , s ti m d a su prisutna najmanje 3 hrvatska, 3 bo šn j a čka i 3 srpska delegata.
Poslan i ci P re d sta vn i čko g do m a B i H se b i ra j u n a ne p o sre d n im ta j n im izborima, sa li sta p ol i ti čki h stra n a ka , li sta n e za vi sn i h ka n d i d a ta i ne za vi sn i h kadidata, a delegati Doma naroda BiH se delegiraju iz Doma naroda Parlamenta FBiH i Vi j e ća n a ro d a N a ro d n e sku p šti n e R S , na mandat od 4 godine.
N AĈ IN OD L U Ĉ IV AN J A
U Z a s tu pn iĉk o m do mu vri j e d i p ra vil o ve ći n e . U to j ve ći ni m o ra b i ti
u kl j u če n o m i n . po 1/3 zastupnika iz oba e n ti te ta . A ko n e m a 1 /3 , sl i j e d i p o ku šaj
u sa g l a ša va nj a u n u ta r kl u b o va e n ti te ta, a ako i to ne uspije, onda se odluka
d o n o si ve ći n om o ni h ko ji su p ri su tn i i ko ji g l a saj u , s ti m d a ta ve ći n a n e u kl j u čuj e
vi še o d 2 /3 o n i h ko j i su p ro ti v i z j e d n o g e n ti te ta !
U Domu naroda o d l u ču j e se ve ći n ski (8 d e l e g a ta ). A ko j e d a n o d kl u b o va naroda p o kre n e pi ta n j e vi ta l n o g n a ci o n a l n og in te re sa p o vo d om o dl u či van j a o
n e ko m pi ta n j u , m o ra se p o sti ći ve ći n a u sva ko m kl u b u n a ro d a . A ko p o sto ji sp o r
da li je neko pitanje zaista od vitalnog nacionalnog interesa, u sta v n a l a ţe formiranje posebne komisije koja nastoji usaglasiti sporna pitanja. Ako to ne
u sp i j e , o n d a o to m p i ta n j u o d l u čuj e U sta vn i su d B iH . Ovi sn o o d o d l u ke su d a , zavisi dalji postupak.
Im a j u ći u vi d u p o sto j a n je d va d om a , p o sta vlj a se pi ta n j e da li svi zakoni
prola ze kro z oba doma? DA! Zakon se smatra usvojenim kad je u istovjetnom
te kstu u svo j e n u o b a d o m a . U sl u ča j u d a b u d e u svo j e n u ra zl i či ti m te ksto vi m a ,
i d e se n a u sa g l a ša va n j e , ko j e o b a vlj a za j e d n i čka ko m i si j a o b a d om a .
N AD L E ŢN OS T
N a d le ţn o s t je k o g e n tn a n o rma i p o v re d a n a d leţ n o s ti p re d s ta v lja
n a jte ţ u fo rma ln u p o v re d u p o s tu p k a .
N a d le ţ n o s ti P a rla me n ta rn e s k u p š tin e B iH s u :
1. D o n o še n j e ustava i zakona;
2. Od l u či va n j e o i zvo ri m a i vi si ni sre d sta va za ra d i n sti tu ci j a B i H i za
p o d m i ri va n j e me Ď u n a rd o n i h o b a ve za B i H ;
3. Od o b ra va n j e b u d ţe ta za institucije BiH;
4. P o tvrĎ i va n j e im e n o va n ja V i j e ća m i ni sta ra ;
5. Od l u či va n j e o d a va nj u sa g la sn o sti n a ra ti fi ka cij u u g o vo ra , koje ratificira
P re d sj e d n i štvo B iH , n a ko n d o b i va n j a o ve sa g l a sn o sti ;
6. Osta l e n a d l e ţn o sti p o tre b n e za i zvrša va n j e n j e ni h d u ţn o sti il i o n e nad l e ţn o sti ko j e su j o j d o d i j el j e n e u za j a m nim sp o ra zu m o m e n ti te ta ;
IZVRŠNA VLAST U BiH
I zv rš n a u v la s t BI H : 1. V i j e će M i ni stara, 2. P re d sj e d n i štvo , 3. Centralna banka;
I zv rš n a u v la s t u F e de ra c ij i: 1. Predsjednik i 2 dopredsjednika i 2. Vlada;
I zv rš n a v last u RS: 1. Predsjednik republike i 2. Vlada RS;
I zv rš n a u v la s t u k a n to n u : V l a d a ka n to n a n a če l u sa predsjednikom Vlade Kantona (Premijer kantona)
I zv rš n a u v la s t u o pć in i i gra du : Op ći n ski n a če l n i k i Gra d o n a če l n i k.
Predsjedništvo BiH
P re d s je d n iš tv o BiH s a s to ji s e o d 3 ĉ la n a : je d n o g B o š n ja k a i je d n o g
H rv a ta , o d k o jih je sv a k i d ire k tn o b ira n n a po d ru ĉ ju F ed e ra c ije , te je d n o g Srbina, d ire k tn o b ira n o g n a p o d ru ĉ ju R S .
Ĉ la n o v i P re d s je d n iš tv a n e p o s re d n o s e b ira ju u s v a k o m e n tite tu n a mandat od 4 godine.
Č l a n o vi P re d sj e d n i štva m o g u b i ti b i ra ni d va p u t u za sto p ce , te p o to m 4 g o d . ne mogu biti ponovo birani.
N a d le ţn o s ti P re d s je d n iš tv a B iH su:
1. V o Ď e n j e va nj ske p o li ti ke B iH , u kl j u či vo im e n o va nj e a m b a sa d o ra i predstavnika BiH u d ru g i m me Ď u n a ro d n im organizacijama;
2. K o l e kti vn i kom a n d a n t Oru ţa n i h sn a g a B i H – imenovanje i postavljenja
generala u OS BiH;
3. Z a stu p a n j e B iH u m e Ď u n a ro d n im i e vro p skim i n te g ra ci j am a ;
4. V o Ď e n j e p re g o vo ra o skla p a n j u m eĎ u n a ro d n i h u g o vo ra Bi H i ra ti fi ci ra nj e takvih ugovora;
5. Imenovan j e p re d sj e d a va j u će g Vi j e ća mi n i sta ra ;
6. Izv rša va n j e o d l u ka P a rl a m e n ta rn e sku p šti n e B iH ;
7. P re d l a g a n je g o d i šn j eg b u d ţe ta P a rl a m e n ta rn o j sku p šti n i B i H ;
8. Ob a vl j a n j e i d ru g i h fu n kcij a ko j e m u d o d j el i P a rl am e n ta rn a sku p šti n a i li n a koje pristanu entiteti;
Vijeće ministara BiH
T o je o rg a n iz v rš n e v la s ti B iH k o ji v rš i s v o ja p ra v a i d u ţ n o s ti k a o vladine funkcije, u skladu sa Ustavom BiH, z akonima i drugim propisima BiH. S je d iš te V i je ć a m in is ta ra je u S a ra je v u .
V ije ć e min is ta ra ĉ in e p re d s je d a v a ju ć i i m in is t ri, i to :
1. Ministar vanjskih poslova;
2. Ministar vanjske trgovine i ekonomskih odnosa;
3. Ministar financija i trezo ra;
4. Ministar komunikacija i prometa;
5. Ministar civilnih poslova;
6. Ministar za ljudska prava i izbjeglice;
7. Ministar pravde;
8. Ministar sigurnosti;
9. Ministar odbrane;
Navedena ministarstva se osnivaju Zakonom o ministarstvima i drugim
ti j e l im a u p ra ve u B i H , i i sti m za ko n o m su o d re Ď e n e n a d l e ţn o sti ti h m i n i sta rsta va .
M a n d a t Vi j e ća mi n i sta ra j e 4 g o d in e , i sto ka o i čl a n o va P a rl am e n ta rn e
sku p šti n e BiH.
P re d s je d a v a ju ć e g V ije ć a min is ta ra ime n u je P re d s je d n iš tv o B iH , a
o d lu k u o ime n o v a n ju p o trv Ċ u je P re d s ta v n iĉ k i d o m P a rla me n ta rn e
s k u p š tin e B iH .
M i ni stre i m e n u j e p re d sje d a va j u ći V ij e ća m i ni sta ra (2/3 i z FBiH, a 1/3 iz RS), a o d l u ku o i m e no va n j u ta ko Ď e r p o trv Ď u j e P re d sta vn i čki d om P a rl am e n ta rn e
sku p šti n e . Svaki ministar ima ?jednog? za m j e n i ka . On i su i z ra zl i či ti h konstitutivnih naroda u odnosu na ministra i zamjenjuju ministre u sl u čaj u
n j i h o ve o d su tn o sti i li sp ri j e če n o sti d a o b a vlj a j u d u ţn o st.
Predsjedavajuć i V ije ć a min is ta ra mo ţ e p o d n ije ti o s ta v k u
P re d s je d n iš tv u B iH . P o d n o š e n je m o s tavke pre d s je d a v a ju ć e g , c ije lo V i je ć e
ministara je u ostavci.
Is to ta k o , P re d s je d n iš tv o B iH m oţ e p ok re n u ti p o s tu p a k o p oz iv a pre d s je d a v a ju ć e g V ije ć a min is ta ra , a a k o to p r ih v a ti P arlamenta rna
s k u p š tin a , d o la z i s e u is tu s itu a c iju k a o i d a s a m p o d no s i o s ta v k u . Č l a n o vi
V i j e ća m i ni sta ra i pre d sj e d a va ju ći o sta j u d a o b a vl j aj u te p o sl o ve d o i zb o ra n o vi h
čl a n o va .
V ije ć e min is ta ra ra d i i o d lu ĉ u je u s je d n ic a ma . U ostvarivanju svojih
prava i d u ţ n o s ti V ije ć e m in is ta ra :
1. donosi: o d l u ke , za kl j u čke i rj e še n j a ;
2. usvaja: nacrte i prijedloge zakona, analize, informacije, strategijska
dokumenta, programe, spora zume, protokole i druga ak ta;
V ije ć e min is ta ra , o svim pitanjima i temama o kojima u daljoj
p ro c e d u ri k o n a ĉ no o d lu ĉ u je P a rla me n ta rn a s k u p š tin a B iH , donosi akta
v e ć in o m g la s o v a o d u k up n o g b ro ja s vo jih ĉ la n o v a , a o ostalim pitanjima
o d lu ĉ u je k o n s e nz usom, a n a ro ĉ ito o p ro p is ima , ime n o v a n jima i postavljenjima .
U sl u čaj u d a se ko n se n zu s n e p o sti g n e , p re d sj e d a vaj u ći sa zi va m i ni stre
ko j i su p ro ti v ka ko bi se p o sti g l o rje še n j e , a a ko ni n a o va j na či n ko n se n zus ne
b u d e p o sti g n u t u ro ku o d 7 d a n a , o d l u ka se d o n o si ve ći n o m g l a so va ko j a
p o d ra zu m i j e va n a jm a n j e 2 čl a n a i z sva ko g ko n sti tu ti vn o g n a ro d a .
ZAKONODAVNA VLAST FBIH
Zakonodavna vlast FBiH je Parla ment FBiH koji ima 2 doma:
1. Za s tu p n iĉ k i (p re d s ta v n iĉ k i) d o m - sas toji se od 98 poslanika
(zas tupnika), koji se biraju na na neposrednim tajnim izborima, sa lista
p o l i ti čki h stra n a ka , l i sta n e za vi sn i h ka n d i d ata i nezavisnih kadidata.
2. Dom naroda - sastoji se od 58 de lega ta (i zaslanika) i to po 17 delegata iz
reda svakog o d konstitutivnih naroda i 7 delegata i z reda ostalih.
D e l e g a te b i ra j u ka n to n a l ne sku p šti n e n a m a n d a t o d 4 g o d i n e .
N a d le ţ n o s ti P a r lamenta FBIH su:
1. D o n o še n j e u sta va
2. D o n o še n j e za ko n a o vrše n j u fu n kci j a fe d e ra l n e vl a sti ;
3. Izbo r predsjednika i dva potpredsjednika FBiH;
4. P o tvrĎ i va n j e im e n o va n ja V l a d e F Bi H ve ći n om g l a so va ;
5. D o n o še n j e b u d ţe ta F B i H ;
6. V rše n j e d ru g i h n a d l e ţn o sti ko j e su m u p o vj e re ne;
IZVRŠNA VLAST F BIH
Š e f fe d e ra ln e iz v rš n e v la s ti je Predsjednik FBiH i dva dopredsjednika.
B ira ju s e u P a rla me n tu FB iH , n a n a ĉ in d a u Za s tu p n iĉ k o m d o mu d o b iju
v e ć in u , a u D o mu n a ro d a v e ć in u u s v im k lu b o v ima . Ma n d a t im je 4 g o d in e , a mogu biti smjenjeni od strane Ustavnog suda FBiH, na prijedlog Parlamenta FBiH.
N a d le ţn o s ti P re d s je d n ik a (i dopredsjednka) FBIH su:
1. Imenovanje Vlade FBiH;
2. Imenovanje sudija Ustavnog suda FBIH na prijedlog Visokog sudskog i
tu ţi l a čko g vi j e ća B i H ;
3. Potpisivanje odlu ka P a rl am e n ta F B iH n a ko n n j i h o vo g d o n o še n j a ;
4. D a va n j e p om il o va n j a za d j e l a u tvrĎ e n a fe d e ra l n i m za ko n i m a ;
V la d a F e d e ra c ije je iz v rš n i o rg an FB iH , k o ja v rš i iz v rš n u v la s t
Federacije, a ko o d re Ď e n e i zvršn e ko m p e te n ci j e n i su U sta vo m F e d e ra cij e
p re d vi Ď e n e za P re dsjednika, odnosno Potpredsjednike Federacije.
Vladu FBiH imenuje Predsjednik FBiH uz saglasnost dva potpredsjednika i nakon konsultacija sa Premijerom, odnosno kandidatom
z a premijera - Ma n d a ta ro m. Od lu k u o ime n o v a n ju p o tv rĊ u je P re d s ta v n iĉ k i
dom Parlamenta FBiH. V la d u F B iH ĉ in i p re mije r i min is tri , p re mi je r i ma 2
z a mje n ik a , a V la d u ĉ in i 1 5 m in is ta ra .
V la d a F B iH u tv rĊ u je n a c rte i p rije d lo g e z a k on a , u re d b e s a z a ko n s k o m snagom, uredbe, odluke, rje š e n ja i z a k lju ĉ k e .
K AN T ON AL N O U R E ĐE N JE F B IH - Zakon o federalnim jedinicama-kantonima
F B i H je j e d a n o d e n ti te ta d r ţa ve B i H . Sastoji od federalnih jedinica – kantona. Imamo 10 kantona obrazovanih u FBiH.
K a n to n i ima ju n a z iv e o d re Ċ en e is k lju ĉ iv o p re ma g ra do v ima k o ji s u
s je d iš ta o d g o v a ra ju ć ih kantonalnih vlasti ili prema regionalnim geografskim karakteris tikama.
Svaki kanton ima ustav kojim se osiguravaju instituc ije vlasti i
z a š tita lju d s k ih p ra v a . Na z iv k a n to n a s e u tv rĊ u je u s ta v o m k a n to n a :
1. Unsko-sa n ski ka n to n sa sj e d i šte m u B i h a ću
2. P o sa vski ka n to n sa sj e d i šte m u Ora šj u (sj e d i šte ka n t . su d a j e u Od ţa ku )
3. T u zl a n ski ka n to n sa sj e d i šte m u T u zl i
4. Z e n i čko -d o b o j ski ka n to n sa sj e d i šte m u Z e n i ci
5. Bosansko-p o d ri n j ski ka n to n sa sj e d i šte m u Go ra ţd u
6. H e rce g o va čko -n e re tva n ski ka n to n sa sj e d i šte m u Mostaru
7. Srednje-b o sa n ski ka n to n sa sj e di šte m u T ra vn i ku (sj e d i šte ka n to n a ln o g
suda je u Novom Travniku)
8. Z a p a d n o h e rce g o va čki ka n to n sa sj e d i štem u Š i ro ko m B ri je g u
9. S a ra j e vski ka n to n sa sj e d i šte m u S a ra j e vu
10. K a n to n 1 0 sa sj e d i šte m u L i vn u
ZAKONODAVNA VLAST KANTONA
T o je K a n to n a ln a s k u p š tin a k o ja s e s a s to j i o d je d n o g d o ma .
N a d le ţ n o s ti k a n to n a ln e s k u p š tin e s u :
1. P ri p re m a i 2 /3 ve ći n o m u sva ja ka n to n a l n i u sta v ;
2. D o n o si za ko n e i d ru g e p ro p i se za i zvrša va n j e ka n to n a l n i h n a d l e ţn o sti ;
3. U sva j a b u d ţet kantona;
NADLEŢNOSTI GRADSKOG VIJEĆA
1. P ri p re m a i 2 /3 ve ći n o m u sva ja sta tu t g ra d a ;
2. B i ra g ra d o n a če l n i ka ;
3. D o n o si b u d ţe t g ra d a ;
4. D o n o si d ru g e p ro p i se u i zvrša va n j u p re n ese n i h o vl a šte n j a i vrši d ru g a
o vl a šte n j a u tvrĎ e n a sta tu to m ;
NADLEŢNOSTI OPĆINSKOG VIJEĆA
1. P ri p re m a i 2 /3 ve ći n o m u sva ja sta tu t o p ći n e ;
2. U sva j a o p ći n ski b u d ţe t;
3. D o n o si p ro p i se o o p o re zi va n j u i n a d ru g e n a či n e o si g u ra va p o tre b n o
oporezivanje;
4. Donosi propise i akte u i zvrša va n j u o p ći n ski h n a d l e ţn o sti ;
ZATEĈENI PROPISI PREMA USTAVU FBIH
To su z akoni, drugi propisi i sudska pravila koja su b ila na snaz i na dan stupanja na snagu Ustava FBiH (30.03.1994. godine).
Oni ostaju na snazi pod uvjetom da nisu u suprotnosti sa ustavom FBIH
d o k n a d l e ţn i o rg a n i vl a sti n e o d l u če d ru g a čij e , o d n osno dok kompetentna vlast ne donese svoj propis.
PRINCIP IZVRŠENJA SUDSKIH ODLUKA PREMA USTAVU FBIH
Svi organi vlasti izvrša va t će i p om a g a ti u i zvrša va n j u p re su da i rj e še nj a svih sudova navedenih u ovom Ustavu. Premijer FBIH – predsjednik Vlade FBIH
n a d l e ţa n j e za o si g u ra n j e i zvrša va n j a o d l u ka su d o va F B i H .
AMANDMANI NA USTAV FBIH
Mo ţ e ih p re d la g a ti:
1. Predsjednik FBiH u saglasnosti sa potpredsjednicima, ili
2. Vlada FBiH, ili
3. ve ći n a poslanika u Pred sta vn i čko m d o m u P a rl a m en ta F B i H , ili
4. ve ći n a b o šnj a čki h i li h rva tski h il i srp ski h d e l e g a ta u D o mu n a ro d a Parlamenta FBiH.
AMANDMANI NA USTAV BIH
Iz mje n e i d o p u n e us ta v a B iH mo g u s e v rš iti odlukom Parlamentarne
s k u p š tin e B iH d o n e s e n o m d v o tre ć in s k o m v e ć in o m p ris u tn ih d e le g a ta k o ji
su glasali.
STUPANJE NA SNAGU ZAKONA
Z a ko n i stu p a j u n a sn a g u ka ko j e u n ji m a u tvrĎ e n o , a li n e ra n ij e n e go što
b u d u o b j a vlj e n i u sl u ţb e n o m g l a si l u F Bi H . Zakoni nemaju retroaktivno dejstvo.
PRAVILO: U s ta v o m s e s tv a ri u tv rĊu ju , a za k o n o m p ro p is u ju .
Vacatio Legis - v a k a c io n i ro k (ĉ e k a n je z a k o n a ) – rok po isteku kojeg
ć e s e z a ko n po ĉ e ti p rimje n jiv a ti, ia k o je s tu p io n a s n a g u npr. zakon stupa na
snagu 8. dana od dana obj avljivanja, a p o če t će se p rim je n ji va ti u ro ku o d 6
m j e se ci ka o što j e npr b i o sl u ča j sa p o ro d i čn i m za ko n o m , (razlog za vakacioni rok je , na jče šće , ra d i d o no še nje p o d za ko nski h p ro p i sa ).
Od lu k e v is o k o g p re d s ta v n ik a s u k o n a ĉ n e i o b v e z u ju ć e (ĉ la n 1 0
Ustava BiH), o b ja v lju ju s e u s luţ be n im g la s ilima , a P a rla me n t je d u ţ an
u s v o jiti z a k o n e u id e n tiĉ n o m te k s tu k a o te o d lu k e .
SUDSKI SISTEM U BIH
Na nivou BiH postoji:
1. Ustavni sud BiH (ustavna kategorija) i
2. Sud BiH (zakonska kategorija)
USTAVNI SUD BIH
Ustavni sud BiH nije redovni sud, on je ustavna kategorija !
Sastav ustavnog suda
Ustavni sud ima 9 (devet) sudija, a od toga:
4 b i ra P re d sta vn i čki d o m P a rl am e n ta F B i H ,
2 N a ro d n a S ku p šti n a R S -a i
3 predsjednik Evropskog suda za ljudska prava uz obavezne ko nsultacije
sa P re d sj e d ni štvo m B i H ko j e n e m aj u o b a ve zu j u ći ka ra kte r (ne mogu biti iz susjednih zemalja).
Imenuju se bez o g ra n i če n j a mandata, i to do 70. go d . ţi vo ta , u ko l i ko ranije
n e b u d u ra zri j e še n i sa g l a sn o šću svi h su di j a i li sa mi p o d n e su o sta vku . Odlu ču j e
se ve ći n ski (potrebno 5 glasova). P ro ce d u re i p o stu p a k p re d su d o m u re Ď e ni su
P ra vi l im a p ro ce d u re , ko j e d o n o si U sta vn i su d ve ći n om g l a so va .
N a d le ţn o s t u s ta v n o g s u d a
1. R je š a v a n je u s ta v n ih s po ro v a ko ji se p o ja vl ju j u i zm e Ď u e n ti te ta , sporovi o uspostavljan ju p a ra l e l ni h o d n o sa sa su sj ed n im d rţa va m a , te o cj e n j u j e
u skl a Ď e n o st za ko n a BiH i entiteta sa ustavom BiH (ove sporove mogu
pokrenuti: svaki čl a n p re d sj e d n i štva , p re d sj ed a va j u ći ili zamjenik predsje d a va j u ćeg jednog od domova PS BiH, p re d sj e d a va j u ći VM, te ¼ zastupnika bilo kojeg doma zakonodavnog tijela u BiH ili entitetima);
2. Apelaciona n a d le ţ n o s t (tz v. u s ta v ne tu ţb e ) pred Ustavnim sudom BiH
m o ţe se p o j a vi ti pojedinac, jer je Ustavom propisano da on ima
d ru g o ste p e n u n a d l e ţn o st o p i ta nj im a sa d rţa n i m u U sta v u (lj. prava) kada ona postanu predmetom spora po osnovu odluke bilo kojeg suda u BiH. Tri su pre tpostavke da bi pojedinac podnio apelaciju Ustavnom sudu BiH: 1. krše n j e u sta vn o g p ra va , 2 . iscrpljivanje svih pravnih lijekova u entitetu i 3. rok od 60 dana o d p ra vo m o ćn e o dl u ke p o re d o vn im p ra vn im lijekovima – (ili 60 dana od da na prije ma odluke s uda iz e ntiteta???);
3. R je š a v a n je u s ta v n ih p ita n ja k o je pro s l je Ċu ju n e k i o d s u do v a u BiH
ka d a d o Ď u u si tu a ci j u d a o d l u ču ju u n e ko m sp o ru u ko j e m tre b a p ri m j e ni ti
neki zakon za koji smatraju da je neustavan;
4. Deblokada rada PS BiH, ve zano za pitanje vitalnog nacionalnog interesa;
SUD BIH
On je redovni sud, utemeljen Zakonom o sudu BiH. On je i prvostepeni i drugostepeni sud.
Sud BiH ima k riv iĉn o odjeljenje ( za kri vi čn a d j e l a i z K Z B IH i d ru g i h
za ko n a B i H n a dl e ţa n j e Su d Bi H u p rvo m ste p e n u ) , upravno odjeljenje (upravni
sp o ro vi p ro ti v ko n a čn i h a ka ta o rg a n a i i n sti tu cij a Bi H i g ra Ď a n ski h stva ri ve za n o
za d r ţa vu ) i ape laciono odjeljenje (o d l u ču j e p o ţa lbama na odluke njegovih odjeljenja i po prigovorima u i zbornom postupku).
Na nivou FBiH:
1. Ustavni sud FBiH (ustavna kategorija) i
2. Vrhovni sud FBiH (zakonska katego rija)
F i n a n si raj u se i z b u d ţe ta F B i H .
Na nivou kantona:
1. kantonalni sudovi (10 sudova - svaki kanton po jedan) i
2. o p ć in s k i s u d o v i (ukupno u FBiH ima ih 28)
F i n a n si raj u se i z b u d ţe ta ka n to n a .
Na nivou Republike Srpske:
1. Ustavni sud RS,
2. Vrhovni sud RS,
3. Okru ţn i su d o vi (u ku p n o 5 )
Osnovni sudovi (ukupno19) (F i n a n si ra j u se i z b u d ţe ta ka n to n a .)
N a n iv o u B rĉ k o d is trik ta :
1. Osnovni sud B rčko d i stri kta B IH (prvostepeni),
2. Apelacioni sud B rčko d i stri kta B i H (drugostepeni).
F i n a n si raj u se i z b u d ţe ta B rčko d i stri kta B i H .
P o sa d a šn j e m u sta vn o m si stem u , m i im am o p o d j el j e n u n a dl e ţn o st
i zm e Ď u n i vo a Bi H , d va e n ti te ta (u n u ta r F B i H – ka n to n a ), i B rčko d i stri kta . Trenutno postoje 4 sudska sistema, 2 za tvorska sistema i 4 k ri vi čn e p ro ce d u re .
SUDSKI SISTEM U FBIH - Mreţa sudova
Mje s n a n a d le ţ n o s t o p ć in s k ih s u d o v a
Mre ţ a s u d o v a u F B iH p ra ti k a n to n a ln o u re Ċ e n je . S je d iš ta opć. sudova:
1. Unsko – sanski kanton: Op ći nski sud u B i ha ć u, Op ći nski sud u
B o sa nsko j K r up i (p o sto ji Od je l je n je u B u ţi m u ), Op ći nski sud u C a zi n u,
Op ći nski s ud u S a nsko m Mo st u , Op ći nski s ud u V e li ko j K la d uši ;
2. Posavski kanton: Op ći nski sud u Ora š j u;
3. Tuz lanski kanton: Op ći nski sud u Tu zli , Op ći nski sud u Gra ča ni ci ,
Op ći nski sud u Gra d a čc u (p o sto ji Od je l je nje u S re b re ni ku) , Op ći nski s ud u
K a le si ji i Op ći nski s ud u Ţi vi ni ca ma (p o sto ji Od je l je n je u K la d nj u) ;
4. Ze n iĉ k o -dobojski kanton: Op ći nski sud u K a knj u , Op ći nski sud u Te šn j u,
Op ći nski sud u V i so ko m (i ma Od je lje n je u O lo vu) , Op ći nski sud u
Za vi d o vi ći ma (i ma Od je l je nje u Ma g la j u), Op ći nski sud u Ţe p č u, Op ći nski
sud u Ze nici;
5. Bosansko-podrinjski kanton: Op ći nski s ud u Go ra ţd u;
6. Herce g o v a ĉ ko -neretvanski kanton: Op ći nski sud u Mo sta r u, Op ći nski
sud u K o n ji cu , Op ći nski s ud u Č a p l ji ni ;
7. Srednje-bosanski kanton: Op ći nski sud u T ra vni ku , Op ći nski s ud u
B ug o j n u (i ma Od je l je n je u Ja jc u) , Op ći nski s ud u K i se lja k u;
8. Za p a d n o h e rc e g o v a ĉ k i k a n to n: Op ći nski sud u Š i ro ko m B ri je g u i
Op ći nski s ud u L j ub uško m ;
9. Sarajevski kanton: Op ći nski s ud u S a ra je vu;
10. Kanton 10: Op ći nski sud u L i vn u (i ma d va o d je l je n ja : u D r va r u i
Tomisla vgrad u) ;
Op ć in s k i s u d o v i s a p r iv re d n im o d je lje n j ima
Privredna odjeljenja obraz uju s e u o p ć in s k im s u d ov ima u s je d iš tu kantona: u B i h a ću , Ora šj u , Tu zl i , Z e n i ci , Go ra ţd u , T ra vn i ku , M o sta ru , Š i ro kom Brijegu, Sarajevu i Livnu.
U p riv re d n im p re d me t ima o v i o p ć in s k i s u d o v i m je s n o s u n a d le ţ n i z a
p o d ru ĉ je c ije lo g k a n to n a . B i H ne ma trg o va čke s udo ve.
Iz v rš e n a je k on c e n tra c ija o p ć in s k ih s u d ov a k a o p riv re d n ih s u d o va u
privrednim predmetima i to su naprijed navedeni sudovi koji se nalaz e u
s je d iš tu k a n to n a i mje s n o s u n a d le ţ n i z a c ije l i k a n to n .
D ru g o ste p e n i su d u o vo m sl u ča j u j e ka n to n a ln i su d tog kantona.
(U Rep ub lici Srpskoj prvos tepeni s udo vi sa privred nim odje lje njima s u os no vni
sud o vi u s je d i štu o kr u ţni h s ud o va /Trebi nje , Bijeljina , Ba nja Luka , Sokolac - o vo
je i zu ze ta k je r ni je u sje d i št u o kr u ţno g s ud a u Is to čno m S a ra je vu ; i Doboj), a u
B rčko D i stri ktu je to Osno vni sud B rčko D i stri kta BiH. To je sve uk up no 16 privred nih odje lje nja u BiH. Pri vred na odje lje nja i Registri pra vni h osoba s u u o vih 16 sudo va.)
Op ć in s k i s u d o v i k o j i v rš e p o s lo v e u p is a u R e g is ta r p ra v n ih o s o b a
P o s lo v e u p is a u R e g is ta r p ra v n ih o s o b a v rš e o p ć in s k i s u d o v i
s je d iš tu k a n to n a , a to s u op ć in s k i s u d o v i u : B i h a ću , Ora šj u , T u zl i , Z e ni ci ,
Go ra ţd u , T ra vn i ku , M o sta ru , Š i ro ko m B ri j e g u , S a raj e vu i Li vn u (svaki je
n a d l e ţa n za p o d ru čj e ci j e l o g ka n to n a ).
Ovd je je d o šlo d o p ro m je ne st va r ne na d le ţno sti , je r s u ra ni je o ve p o slo ve obavljali Ka nto nalni s udo vi (Zako n o s udovima u Federaciji, S N FB IH 38/05).
S tv a rn a n a d le ţ n os t o p ć in s k ih s u d o v a
1. U k riv iĉ n im p re d me ti ma :
1) D a u p rvom ste p e n u su di za kri vi čn a dj e la za koja je zakonom propisana
ka o g l a vn a ka zn a n o vča n a ka zn a i l i ka zn a za tvo ra d o 1 0 g o d i n a ;
2) Z a kri vi čn a d j el a za ko j a j e p o se b n im za ko n o m o d re Ď e n a n a d l e ţn o st
o p ći n sko g su d a ;
3) Z a kri vi čn a d j e l a za ko j a j e S u d B i H p re n i o n a d l e ţn o st n a o p ći n ski su d ;
4) U svim krivi čni m p o stu p cim a p re m a ma l ol j e tn i ci m a ;
5) D a p o stu p a to ko m i stra g e i n a ko n p o d i za n j a o p tu ţn i ce za djela iz
n a d l e ţn o sti o p ći n sko g su d a ;
6) D a o d l u ču j e o va n re d n im p ra vn im l ij e ko vim a ka d a j e to za ko n o m
p re d vi Ď e n o (p o n a vl j a nj e p o stu p ka );
7) D a o d l u čuj e o b ri sa nj u o su de i prestanku mjera sigurnosti i pravnih
posljedica osude na osnovu sudske odluke;
8) Da postupa po molbama za pomilovanje u skladu sa zakonom ;
2. U g ra Ċ a n s k im p re d me tima
U svi m g ra Ď a n skim sp o ro vim a i u va n p a rn i čn o m p o stu p ku .
3. U privrednim predmetima
a) u sporovima koji se odnose na prava i obaveze po osnovu p ravnog prometa roba, usluga, vrijednosn i h p a pi ra , vl a sn i čki h i d ru g i h stva rn i h prava na nekretninama, te na prava i obaveze proistekle iz vrijednosnih papira u kojima su obje stranke u postupku pravna osoba il i fi zi čka o so b a koje u svojstvu samostalnog poduzetnika ili u drugom svojstvu obavlja privrednu i drugu registriranu djelatnost u vidu osnovnog ili dopunskog zanimanja;
b) u sporovima koji se odnose na brodove i na plovidbu na moru i
u n u tra šn j i m vo d am a , te u sporovima na koje se primjenjuje plovidbeno
pravo, osim sporova o prijevozu pu tnika;
c) u sporovima koji se odnose na avione, te u sporovima na koje se primjenjuje vazduhoplovno pravo, osim sporova o prijevozu pu tnika ;
d) sporove iz au torskog prava , srodnih prava i p ra va i n d u stri j sko g vl a sn i štva ;
e) sporove nastale povodom djela za koja se tv rdi da predstavljaju nelojalnu
ko n ku re n ci j u il i m o no p o li sti čki sp o ra zu m ;
f) privredne prijestupe;
g) u p o stu p ci m a ste ča j a i l i kvid a cij e ;
4. U drugim predmetima:
a. d a vo d i i zvr šni p o st up a k (p o d ra zumi je va i up ući va nje na i zvrše n je kri vi č ni h sankcija - IKS refera t);
b. d a o d re Ď u je m je re o si g ura nja ;
c. d a o b a vl ja ze ml ji šno -k n ji ţne p o slo ve (mo ţe se fo r mi ra ti i zd vo je na ZK
je d i ni ca i zva n sje d i šta o p ći nsko g s ud a ) ;
d. d a p ru ţa p ra vn u p o mo ć s ud o vi ma u B i H ;
e. da vrši p o slo ve me Ď u na ro d ne p ra vne p o mo ći , a ko za ko no m ni je o d re Ď e no
d a ne ke o d ti h p o slo va vrši ka n to na l ni s ud (ka nto na l ni sud u vi je k ra d i
me Ď u na ro d n u p ra vn u p o mo ć u k ri vi č ni m p re d me ti ma , a o p ći nski s ud u
g ra Ď a nski m p re d me ti ma – p re ma p re b i va li št u st ra nke ) ;
f. d a vrši p o slo ve up i sa u Re g i stre p ra vni h o so b a ;
g. d a vrši d r ug e p o slo ve o d re Ď e ne za ko no m ;
Mje s n a i s tv a rn a n a d le ţ n o s t k a n to n a ln ih s u d o v a
S je d iš ta k a n to n a ln ih s u d o v a p ra te k a n to n a ln o u re Ċ e n je F B IH .
8 k a n to n a ln ih s u d o v a ima s je d iš te u s je d iš tu k a n to n a , u z 2 iz uz e tk a: Novi Travnik (Srednjo – bosanski kanton) i Od ţ a k (Posavski kanton).
P rv o s te pe n a s tv a rn a n a d le ţn o s t k a n to n a ln ih s u do v a :
1) d a su d i za kri vi čn a dj e l a za ko j a j e za ko n o m p ro pi sa n a ka zn a za tvo ra vi še od 10 godina ili dugotrajni zatvor;
2) d a p o stu p a u to ku i stra g e i n a kon p o d i za n j a o p tu ţn i ce za d j e l a i z
n a d l e ţn o sti ka n to n a l n o g su d a ;
3) d a su d i za kri vi čn a d j e l a na ko j a j e S u d Bi H p re n i o n a dl e ţn o st n a
kantonalne sudove;
4) d a o d l u čuj e u svim u p ra vni m spo ro vi ma , ka o i o za h tj e vi m a za za šti tu
sl o b o d a i p ra va u tvrĎ e n i h u sta vo m a ko su ta kve sl o b od e i p ra va
p o vri j e Ď e ni ko n a čn im p o j e di n a čn im a kto m i li ra d n j om sl u ţb e n e o so b e u
o rg a n i m a u p ra ve , o d n o sn o , o d g o vo rn e o sob e u p re d u ze ću , u sta n o vi , i li
drugoj p ra vn o j o so b i ka d a za za šti tu ti h prava nije osigurana druga sudska
za šti ta ;
Drugoste pena s tv a rn a n a dle ţn o s t k a n to n a ln ih s u do v a :
1) o d l u ču j e o ţa l b a m a p ro ti v o d l u ka o p ći n ski h su d o va i
2) o d l u ču j e o d ru g im re d o vni m i va n re d ni m p ra vn im li j e ko vim a a ko j e to odreĎeno zakonom (apelaciona2 i kasaciona nadleţnost);
Os ta le n a dle ţn o s ti kantonalnih su dova:
1) R j e ša va o slu ko b u m j e sne n a dl e ţn o sti o p ći n ski h su d o va sa p o d ru čj a
kantona;
2) Od l u ču j e o p re n o su m j e sn e n a d l e ţn o sti sa j e d n o g o p ći n sko g su d a n a
d ru g i o p ći n ski su d n a p o d ru čj u ka n to n a;
3) Od l u ču j e o b ri sa n j u o su d e i p re sta n ku m j e ra si g u rn o sti i p ra vni h p o sl j e di ca osude na osnovu sudske odluke;
4) Postupa po molbama za pomilovanje;
5) R j e ša va o p ri zn a va n j u o dl u ka stra n i h su d o va , stra n i h trg o va čki h su d o va i
stra n i h a rb i tra ţa ;
6) Pru ţa m e Ď u n a ro d n u p ra vn u p o m o ć u kri vi čn i m p re d m e tim a ;
7) Obavlja i d ru g e p o sl o ve o d re Ď e n e za ko n o m ;
2 Apelacija – ţalba; Kasacija – Vanredni pravni lijek
S tv a rn a n a d le ţ n os t V rh o v n o g s u d a F B iH :
1) d a o d lu ĉ u je o ţ a lb a ma p ro tiv o d lu k a k a n to n a ln ih s u d o v a ;
2) d a o d lu ĉ u je o v a n re d n im p ra v n im lije k o v ima p ro tiv p ra v o mo ć n ih
odluka sudova;
3) da o d lu ĉ u je o p ra v n im li je k o v ima p ro t iv o d lu k a s v o j ih v i je ć a ;
4) d a rje š a v a s u k o b e n a d le ţn o s ti iz me Ċ u k a n to n a ln ih i o p ć in s k ih
s u d o v a s a p o d ru ĉ ja ra z liĉ itih k a n to n a ;
5) d a o d lu ĉ u je o p re n o š en ju mje s n e n a d leţ n os ti s a je d n o g s u d a n a
drugi sud
6) da obavlja i druge poslove;
Prema navedenom, vidi se da Vrhovni sud FBiH nema prvostepene
n a d le ţ no s ti. R a n i j e j e im a o u u p ra vn i m sp o ro vim a i n e ki m kri vi čnim stva ri m a
(te ro ri za m , o rg a n i zi ra n i kri m i n al i sl .). U sta vo m FB i H j e p re d viĎ e n o d a V rh o vni
su d m o ţe i m a ti p rvo ste p e n u n a d l e ţn o st .
VISOKO SUDSKO I TUŢILAĈKO VIJEĆE BIH (VSTV)
VSTV je nez avisno i samostalno tijelo BiH i ima svojstvo pravne osobe. Ima z adatak da osigura nezavisno, nepristrasno i profesionalno
p ra v o s u Ċ e .
Ranije su postojala 3 VSTV u BiH (entitetska i na nivou BiH). Danas postoji jedno VSTV i ono je na nivou BiH.
Ima 1 5 ĉ la n o v a , ma n d a t im je 4 g o d . i mo ţ e s e jo š je d n o m o b no v iti.
Je d a n čl a n j e p re d sta vn i k m e Ď u n a ro d n e za j e d n i ce .
P re d s ta v n ik e d a ju s u d o v i, tuţ ila š tv a , P a rla me n ta rn a s k u p š tin a BiH,
V ije ć e min is ta ra BiH i advokatske komore.
N a d le ţn o s ti s u mu :
1. Im e n o va n j e su d ij a u re d o vn e su d o ve i tu ţi te l j a ,
2. Vodi disciplinske postupke,
3. D o n o si n a re d b e za ra zrj e še n j a su d i j a i tu ţi l a ca ,
4. Od re Ď u j e m i ni m um stru čn o g u sa vrša va n j a u saradnji sa Centrom za
e d u ka ci j u su di j a i tu ţi te l j a ,
5. U tvrĎ u j e kri te ri j e za o cj e n j i va n j e su d ij a i tu ţi l a ca ,
6. S ta ra se o ra zvo j u i n fo rm a ti čki h i te h n o l o ški h si stem a ,
7. S u d j el u j e u i zra d i g o d i šn j e g b u d ţe ta za p ra vo su Ď e , i td .
Centar za edukaciju sudija i tuţitelja
On je javna ustanova osnovana z akonom.
Na d le ţno st C e n tra za e d uka ci j u s ud i ja i tu ţi te lja je p e rma ne n t na i
o rg a ni zi ra na e d uka ci j u s ud i ja i t u ţi la ca . Ce ntro m ruko vodi direktor, a popuna
C e ntra vrši se u o kvi r u p ro ce d ura V S TV .
FUNKCIJA SUDOVA
Sudovi sude i kad sud sudi tada ima represivnu i preventivnu funkciju.
S u d je u re p re s iv n o j fu n k c iji k a d a s u d i u k riv iĉ n i m p re d me t ima . Preventivnost se ostvaruje kroz statis tiku i analitiku. Na os no vu toga
sa či nja va j u i n fo rma c i je za na d le ţna ti je la ( np r . p o d a ta k o p o ra stu ma lo l je t ni čko g kriminaliteta ).
SUDSKA POLICIJA U FBIH
T o je u F B iH u s ta v n a k a te g o rija , je r je u u s ta v u F B iH u tv rĊ e n o d a ć e
s e o s n o v a ti s u d s k a p o lic ija ra d i p o mo ć i s u d o v ima u F B iH u :
1) osiguranju informacija,
2) osiguranju prisustva svjedoka,
3) p ri vo Ď e n j u o p tu ţe n i h o so b a ,
4) o d rţa va n j u re d a u su d n i ci i si g u rn o sti su d a , te
5) i zvrša va n j u su d ski h n a l o g a .
Predsjednik Vrhovnog suda FBiH odgovoran je z a upravljanje sudskom policijom, a mo ţ e s v o ja o v la š te n ja p re n ije t i n a z a p o v je d n ik a sudske policije. Organiz ovana je u 11 odje ljenja (10 kantonalnih i 1 VS FBiH)
Pored usta va , posto ji i Zakon o s udskoj policiji.
P o sto j i sp o ra zu m i zm e Ď u V rh o vn o g su d a F B i H i F e d e ra l n o g tu ţi l a štva o
sa ra d n j i i p o d ršci su d ske p ol i ci j e tu ţi l a štvi m a . S u d ska p o li cij a p om a ţe i Ombudsmanima na njihov zahtjev.
Za sudsku policiju na nivou BiH odgovoran je Minista r pravde BiH.
TUŢILAŠTVA
T u ţ ila š tv o g o n i !
U re fo rm i kri vi čn o g p ra va p ol a zn i p ri n ci p b i o j e d a j e kri vi čn o p ra vo su Ď e
vrše n j e j a vni h o vl a šte n ja . T u ţi l a štvo g o n i za sva kri vi čn a d je l a . U FBiH privatne
tu ţb e vi še n e m a , o šte će ni n e mo ţe vi še p re u ze ti kri vi čn o g o nj e n j e (u RS jo š
u vi je k p o s to ji o va mo g uć no s t).
Organiz acija tu ţ ila š ta v a
N a n iv o u d rţ a v e postoji T u ţ ila š tv o B iH i ono postupa pred Sudom BiH. U n je m u i ma mo i me Ď u na ro d ne t u ţi te l je .
U FBiH postoji F e d e ra ln o tu ţ ila š tv o FB iH i 1 0 K a n to n a ln ih
tu ţ ila š ta v a .
U RS postoji 5 Okru ţn i h j a vn i h tu ţi l a šta va sa sj e di štim a ka o i o kru ţn i
su d o vi i R e p u bl i čko j a vn o tu ţi l a štvo R S
U B rĉ k o D is trik tu BiH postoji J a v n o tu ţ ila š tv o B rĉ k o d is tr ik ta B iH .
U o k v iru tu ţ ila š ta v a u FB iH po s to je Glavni federalni/kantonalni
tu ţ ila c i fe d e ra ln i/kantonalni tu ţ io c i. N e m a vi še za m j e n i ka .
K o d tu ţ ila š ta v a p o s to ji p rin c ip s u b o rd in a c i je (odnos viš e g i n iţ e g )
k o d n a d le ţn o s ti Gla v n o g fe d e ra ln o g tu ţ io c a k o ji je n a jo d g o v o rn iji z a ra d
tu ţ ila š ta v a u F B iH . On ima o v la š te n je d a :
izdaje obavezna uputs tva (m o ţe g a i zd a ti i u ko n k re tn o m p re d m e tu ),
n a l o ţi d a se p re d m e t i zu zm e o d j e d n o g tu ţi o ca /tu ţi l a štva i d a u ra d
d ru g o m tu ţi o cu /tu ţi l a štvu .
F e d e ra l n i tu ţi lac m o ţe b i ti o so b a sa 1 0 g o d i n a i sku stva u ra d u ka o su d i j a ,
tu ţi l a c, a d vo ka t i l i n a sli čn im p r a vn im p o slo vim a n a ko n p ol o ţe n o g p ra vo su d n o g
i sp i ta , a m a n d a t j e n e o g ra n i če n .
Gl a vn i fe d e ra l n i tu ţi lac mora da ima rukovodne i organizacione
sp o so b n o sti , n j e g o v m a n d a t j e 6 g o d i n a i m o ţe b i ti re i m e n o va n .
FEDERALNO PRAVOBRANILAŠTVO
Fede ra ln o p ra v o b ra n ila š tv o p ru ţ a p ra v n u z a š titu imo v in i i imovinskim interesima FBiH, kantonalno pravobranilaštvo pruţa pravnu
z a š titu imo v in i i imo v in s k im in te re s ima k a n to n u , a o pć in s k o
p ra v o b ra n ila š tv o p ra v n u z a š titu imo v in i i imo v in s k im in te re s ima o p ć in e.
Federa l n i p ra vo b ra n i te l j m o ţe b i ti d i p lo mi ra n i p ra vn i k sa p o l o ţe n im pravosudnim ispitom i 10 godina iskustva na imovinsko -pravnim poslovima i da je
ste ka o u g l e d stru čn j a ka u i mo vi n sko -pravnim odnosima, ko j i ni j e o su Ď i van za
o d re Ď e n a kri vi čn a d je l a i da i spu n j a va zd ra vstve n e u sl o ve ko ji se tra ţe za
d rţa vn o g sl u ţb e n i ka .
Pored federalnog pravobranitelja, imamo zamjenika federalnog
p ra vo b ra n i te l j a , p o m o ćni ke i d ru g e sl u ţb e n i ke p ra vo b ra n i te l j stva .
F e d e ra ln o g p ra v o b ra n ite lja p re d la ţ e F e d e ra l ni ministar pravde, a
imenuje ga Premijer FBiH uz saglasnost dva z amjenika, i uz potvrdu Parlamenta FBiH.
Obavez na uputstva federalnog pravobranitelja: izdaje ih kantonalnim i
o p ći n skim p ra vo b ra ni te l ji m a u po g l e d u p rim j e n e fe d e ra l n ih za ko n a (ra d i
u j e d n a ča va nj a p ri mj e n e fe d e ra l n i h za ko n a n a p o d ru čj u ci j e l e F Bi H ).
U ka n to ni ma su ka nto na l ni m za ko ni ma p ro p i sa na ka n to na l na /o p ći nska
p ra vo b ra ni la š t va .
ADVOKATURA
To je nezavisna pro fesionalna djelatnost koja se obavlja u skladu sa Zakonom o advokaturi FBiH.
Organiz acija
Na nivou FBiH postoji 5 regionalnih advokatskih komora i jedna
federalna advokatska komora. Organiz acija advokature ne prati kantonalno
u re Ċ e n je F B iH , nego je napravljena po principu regionaliz acije:
1. U Sarajevu - za S a ra j e vo i Go ra ţd e ;
2. U Mostaru - za H N K , K a n to n 1 0 i Z a p a d n o h e rce g o va čki ka n to n ;
3. U Tuzli - za Tu zlanski i Posavski kanton;
4. U Bih a ću - za Unsko-sanski kanton;
5. U Zenici - za Z e n i č ko-dobojski i Srednjebosanski kanton;
P o l a ţe se a d vo k a tski i sp i t ko ji u b u h va ta sl ij e d e će ob l a sti : Zakon o advokaturi, advokatska tarifa, pravilnik o disciplinskoj odgovornosti i kodeks advokatske etike. Ove oblasti, izu zev Zakona o advokaturi, istovremeno predstavljaju i osnovne akte komore.
Organi Federalne advokatske komore su:
1. S ku p šti n a ,
2. Nadzorni odbor,
3. Upravni odbor,
4. Predsjednik i Potpredsjednik,
5. Di sci pl i n ski su d i d i sci pl i n ski tu ţi l a c,
6. Komisija za advokatske ispite
Mandat organa Federalne advokatske komore traje 4 godine.
Advokatska djelatnost obuhvata:
1. davanje pravnih savjeta,
2. p i sa n j e ra zl i či ti h p o d n e sa ka ,
3. sastavljanje raznih isprava (ugo vori, tes tame nti i dr.),
4. zastupanje stranaka u s vi m p a rni č ni m, up ra vni m i o sta li m p o st up ci ma ,
5. o d b ra n a u kri vi čn o m , p re krša j n o m i d ru g im p o stu p ci m a ,
6. p ru ţa n j e d ru g i h o b l i ka p ra vn e p o m o ći fi zi čki m i p ra vn im o so b a m a .
Ad v o k a t ć e u v ije k o d b iti z a s tu p a n je :
1) a ko j e p ru ţa o p ra vn u p o m o ć su p ro tn o j stra n ci u i sto m p re d m e tu i l i p o b il o kom drugom pitanju vezanim za taj predmet,
2) ako je suprotnoj stranci u istom predmetu pra vn u p om o ć p ru ţa o a d vo ka t
ko j i ra d i u i sto j a d vo ka tsko j ka n ce l a rij i /d ru štvu ,
3) a ko j e o n il i čl a n il i za p o sl e ni k a d vo ka tske ka n ce l a ri j e /d ru štva ra d i o ka o
a d vo ka tski p ri p ra vn i k sa a d vo ka to m koj i p ru ţa p ra vn u p o m o ć su p ro tn o j stranci,
4) ako je u istom predmetu o n i l i čl a n il i za p o sl e ni k a d vo ka tske
ka n ce l a ri j e /d ru štva p o stu p a o ka o su d i j a , tu ţi l a c, o vl a šte n a sl u ţb e n a
osoba MUP-a , i li ka o sl u ţb e n a osoba u organu up rave,
5) a ko se o n i li čl a n il i za p o sl e ni k a d vo ka tske ka n ce l a rij e /d ru štva b a vi o n a drugi profesionalni n a či n p re dm e tn im sl u ča j em ,
6) a ko i li čl a n i l i za p o sl e n i k ad vo ka tske ka n ce la ri j e /d ru štva im a l i čn i i n te re s
ko j i j e il i m o ţe b i ti u su ko b u sa i n te re si m a za stu p a n e s tra n ke .
Pravo na upis u imenik advokata ima osoba:
1. d rţa vlja ni n B i H,
2. za vrše n p ra vni fa k ul te t ,
3. d a i ma p o lo ţe n p ra vo s ud ni i sp i t,
4. da je nako n p o lo ţe no g p ra vo s ud no g i sp i ta stekao na jma nje 2 godine radnog isk ustva na pra vnim pos lovima ,
5. d a ni je o suĎ i va n na ka zn u za t vo ra za o d re Ď e na kri vi čna d je la , osim ako je
p ro te klo 5 g o d i na o d i zd r ţa ne , o p ro šte ne i li zastarjele ka zne ,
6. da nije u rad nom odnos u,
7. d a p o ka ţe za d o vo l ja va j uće zna n je p re d ad vokatskom ispitnom komisijom i
8. da je dosto ja n oba vlja nja advoka tske d jelatnos ti.
Odobre nje na ad vokatsk u tarifu daje Federalno mi nistars tvo pra vde.
NOTARI
Notari su samostalni i nez avisni n o s ite lji ja v n e s lu ţ b e . Notarske
is p ra v e s u o n e is p ra v e k o je n o ta r, u ok v iru s v o je n a d leţ n o s ti, s a ĉ in i n a
te me lju Za k o n a o n o ta r ima . T o s u s l ije d e ć e is p ra v e :
1. Isprave nastale notars kom obradom ,
2. Notarske ovjere (npr. potpisa),
3. Notarske potvrde (npr. o ţi vo tu o d re Ď e n e o so b e ) .
Sve ove isprave ima ju karakter javnih isprava.
U s k la d u s a ĉ la no m 7 3 . Za k o n a o n o ta rima , u tv rĊ e n a je o b a v ez a
n o ta rs k e o b ra d e s lije d e ć ih p ra v n ih p o s lo v a :
1. R e g u li sa n j e im o vi n ski h o d n o sa b ra čn i h partnera,
2. P ra vn i p o sl o vi ko jim a se o b e ća va n e ka či n i d b a ka o p o kl o n ,
3. P ra vn i p o sl o vi koj im a se vrši p re n o s i sti ca n j e p ra va vl a sn i štva i d ru g i h
prava na nekretninama i
4. Osn i va čki a kti p ri vre d n i h d ru šta va i u tvrĎ i va n j e n j i h o vi h sta tu ta .
Ako ovi pravni poslov i n is u o b a v lje n i o d s tra n e n o ta ra , n iš ta v i s u !
Notare imenuje kantonalni Ministar pravde uz saglasnost federalnog Ministra pravde. U sl u ča j u d a za j e d n o m j e sto n o ta ra ko n ku ri še vi še o so b a ko ji ispunjavaju uslove, prednost ima kandidat sa najboljom ocjenom na notarskom ispitu. Z a n o ta ra m o ţe b i ti i m e n o va n d rţa vl j a n i n B iH , d i p l om i ra n i p ra vn i k sa 1 0
g o d i n a i sku stva n a p ra vn im p o sl o vim a i sa p ol o ţe n i m p ra vo su d n im i n o ta rskim
i sp i to m , ko j i n ij e o su Ď i va n za o d re Ď e n a kri vi čn a d j e l a i d a i sp u n j a va zd ra vstve n e
uslove ko j i se tra ţe za d r ţa vn o g sl u ţb e n i ka .
N o ta r m o ra b i ti o si gu ra n n a 2 5 0 .0 0 0 KM ko d o si g u ra va j u ćeg d ru štva za
sl u ča j n a kn a d e šte te u či n j e n j e to ko m o b a vl j a nj a n o ta rski h p o sl o va .
N o ta rski o b ra Ď e n a i sp ra va i m a sn a g u i zvršn o g n a sl o va .
OMBUDSMENI BiH
Imamo trojicu ombudsm ena za ljudska prava BiH. Osnovna im je funkcija
d a šti te l j u d ska p ra va i slobode u BiH. Im e n u j e i h P a rl am e n ta rn a sku p šti n a B i H .
M a n d a t i m j e še st g o d i n a i m o g u b i ti p o n o vo im e n o va ni . Im e n u j u se i z reda tri kons titutivna n a ro d a , n e i skl j u ču j u ći m o g u ćno st d a b u d e i iz reda os talih.
Z a o m bu d sm an a m o ţe b i ti im e n o van d rţa vl j a n i n B iH , ko ji ni j e o su Ď i va n za
o d re Ď e n a kri vi čn a dj e la , ko j i i sp u nj a va zd ra vstve n e u sl o ve ko ji se tra ţe za
d rţa vn o g sl u ţb e n i ka , diplomirani pravnik sa pol o ţe n i m p ra vo su d ni m i spi to m i sa 10 godina iskustva na pravnim poslovima, te sa dokazanim iskustvom u oblasti
za šti te l j u d ski h p ra va i sl o b o d a , te koji ima visok moralni ugled.
S j e d i šte i m j e u Banjaluci, a uredi u Sarajevu, Mostaru i B rčko D i stri ktu .
